Zawód deficytowy jest rozumiany jako zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie, niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie.
Zawód nadwyżkowy to taki zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie, niż liczba poszukujących pracy w tym zawodzie
W celu zakwalifikowania danego zawodu do grupy zawodów nadwyżkowych lub deficytowych dokonano uszeregowania zawodów elementarnych przy wykorzystaniu wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów.
Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów wyliczany jest jako udział średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie w danym okresie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie w danym okresie.
Najmniejsza wartość wskaźnika to 0 (dla zawodów, w których nie ma żadnych ofert pracy), zaś największa nie jest określona.
Przyjęto, że zawody o wskaźniku:
WIN/D < 0,9 to zawody nadwyżkowe,
0,9 ≤ WIN/D ≤1,1 to zawody zrównoważone, WIN/D > 1 to zawody deficytowe.
Dokonując analizy zawodów deficytowych i nadwyżkowych, należy zwrócić szczególną uwagę także na liczbę bezrobotnych w powiązaniu z liczbą ofert pracy w poszczególnych zawodach.
W tabelach rankingowych zawierających wykaz zawodów deficytowych i nadwyżkowych wg wskaźnika intensywności deficytu lub nadwyżki nie uwzględniono tych, dla których wartość wskaźnika wynosi odpowiednio MAX lub 0, także te zawody, które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali…..).
Poniższa tabela zawiera listę zawodów, które cechowały się wskaźnikiem nadwyżki poniżej wartości 0,9.
Tabela 6. Zawody nadwyżkowe według wskaźnika intensywności deficytu w II półroczu 2010 roku
Lp. Kod zawodu Nazwa Zawodu Bezrobotni Oferty pracy
Wskaźnik intensywności
11. "512002" Kucharz małej gastronomii* 58 4 0,0755
12. "311408" Technik elektronik* 35 3 0,0769
13. "751204" Piekarz* 69 5 0,0962
14. "322002" Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 38 3 0,0968
15. "514101" Fryzjer* 65 7 0,1346
16. "334306" Technik administracji* 49 6 0,1364
17. "522305" Technik handlowiec* 54 8 0,1509
18. "931301" Robotnik budowlany 132 14 0,1522
19. "332203" Przedstawiciel handlowy 30 4 0,1538
20. "522301" Sprzedawca* 745 74 0,1602
21. "832203" Kierowca samochodu osobowego 51 7 0,1842
22. "723103" Mechanik pojazdów samochodowych* 54 9 0,1957
23. "722308" Operator obrabiarek sterowanych numerycznie 24 4 0,2105
24. "833203" Kierowca samochodu ciężarowego 47 7 0,2500
25. "513202" Barman 38 8 0,2759
26. "911207" Sprzątaczka biurowa 121 18 0,2812
27. "411004" Technik prac biurowych* 126 20 0,2899
28. "753105" Krawiec* 49 8 0,3077
29. "515303" Robotnik gospodarczy 167 37 0,3109
30. "432103" Magazynier 87 21 0,3333
Wśród zawodów nadwyżkowych dużą liczebnie grupę stanowiły zawody branży mechanicznej.
Natomiast wśród osób posiadających zawód: asystent ekonomiczny, ślusarz, technik mechanik, sprzedawca, krawiec, tokarz występuje znaczna nadwyżka zarejestrowanych osób w stosunku do zgłoszonych ofert pracy.
Do zawodów nadwyżkowych w powiecie stalowowolskim w II półroczu 2010 roku, gdzie wskaźnik intensywności nadwyżki zawodów był większy od 0 zakwalifikowano 110 zawodów.
Należy zauważyć, iż w powyższej tabeli nie uwzględniono zawodów o wskaźniku intensywności nadwyżki równym „0” czyli takich, dla których nie wpłynęła w omawianym okresie żadna oferta pracy. Zawodów o takim wskaźniku w II półroczu 2010 roku było 521.
Znaczną dominacją charakteryzowały się również osoby posiadające zawód: technik ekonomista, socjolog, malarz budowlany, formierz- odlewnik, monter konstrukcji stalowych, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, robotnik drogowy, robotnik placowy, robotnik magazynowy, pakowacz. W przypadku tych zawodów problem jest brak ofert pracy na lokalnym rynku pracy. Brak ofert pracy dotyczy także coraz częściej zawodów do których wykonywania nie potrzebne są praktycznie żadne kwalifikacje.
Zawód zrównoważony charakteryzuje się równowagą, tak więc jest mniej więcej tyle samo chętnych na określone stanowisko ile ofert umożliwiających podjęcie pracy.
Zawodów zrównoważonych na stalowowolskim rynku pracy w II półroczu 2010 roku było 29. Należały do nich m. in.: pielęgniarka, psycholog, nauczyciel przedszkola, pracownik socjalny, stolarz budowlany, monter/ składacz okien, technolog robót wykończeniowych, operator koparko- ładowarki.
Zawód deficytowy jest rozumiany jako zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie, niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Wartość wskaźnika intensywności nadwyżki ( deficytu), przyjmuje wówczas wartości wyższą od 1,1.
Zawody deficytowe występują na rynku pracy zdecydowanie rzadziej aniżeli zawody nadwyżkowe. Trudno jest jednoznacznie określić zawody, na które występuje znaczne i niezrealizowane zapotrzebowanie ze strony pracodawców. Pracodawcy bowiem nie zawsze korzystają z pomocy urzędu pracy, a co za tym idzie informacja jest obarczona błędem i nie przedstawia pełnego i rzeczywistego obrazu rynku pracy.
Do zawodów deficytowych według wskaźnika intensywności deficytu zawodów w powiecie stalowowolskim w II półroczu 2010 roku zakwalifikowano 30 zawodów. Nie uwzględniono tu zawodów w których wskaźnik intensywności deficytu był wielkością MAX (takich zawodów w II półroczu 2010 roku było 67).
Tabela nr 7. Zawody deficytowe według wskaźnika intensywności nadwyżki deficytu w II półroczu 2010 roku
Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni Oferty pracy
Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu)zawodów
1 2 3 4 5 6
1. "531202" Asystent nauczyciela przedszkola 1 14 14,0000
2. "331203" Referent (asystent) bankowości 4 17 8,5000
3. "531104" Opiekunka dziecięca domowa 2 7 7,0000
10. "431101" Asystent do spraw księgowości 15 18 3,0000
11. "524502" Sprzedawca w stacji paliw 12 3 3,0000
12. "214403" Inżynier mechanik - maszyny i urządzenia
energetyczne 0 2 2,0000
19. "832202" Kierowca samochodu dostawczego 1 2 2,0000
20. "412001" Sekretarka 9 9 1,8000
21. "235914" Wychowawca w placówkach oświatowych,
wychowawczych i opiekuńczych 7 18 1,6364
22. "216602" Grafik komputerowy multimediów 5 1 1,5000
23. "752208" Stolarz meblowy 8 3 1,5000
24. "321301" Technik farmaceutyczny* 2 4 1,3333
25. "941201" Pomoc kuchenna 58 29 1,1600
Znajdujące się w rankingu zawody deficytowe to głównie zawody do wykonywania których wymagane jest wykształcenie zawodowe lub średnie. Na lokalnym rynku pracy rzadko pojawiały się oferty pracy dla wysoko wykwalifikowanych specjalistów posiadających wyższe wykształcenie.
Największy wskaźnik deficytu obserwujemy w zawodach: asystent nauczyciela przedszkola, referent bankowości, opiekunka dziecięca domowa, pracownik do spraw osobowych. Oferty pracy dotyczące tych zawodów wiążą się przede wszystkim ze stanowiskami pracy organizowanymi w ramach staży.
Najmniejszy deficyt wykazują zawody: pomoc kuchenna, technik farmaceutyczny, stolarz meblowy i grafik komputerowy.
Zaznaczyć też należy, iż zgodnie z zaleceniami opracowania Monitoringu nie zostały uwzględnione oferty pracy w kategorii tzw. „pozostali…”. Biorąc pod uwagę− wysokość wskaźnika deficytu nie trudno tu nie zwrócić uwagi na dwie kategorie: pozostali pracownicy administracji i sekretarze biura zarządu oraz pozostali pracownicy obsługi biurowej, gdzie praca w tych zawodach wiąże się głównie z ofertami stażu.
Zakwalifikowanie ofert pracy do tej kategorii wynikało z nowej klasyfikacji zawodów i specjalności zgodnie z kwalifikacjami osób i zakresem czynności wykonywanych w danym zawodzie.
Natomiast oferty pracy zgłaszane na stanowiska: opiekun w domu pomocy społecznej i opiekun osoby starszej to najczęściej miejsca pracy subsydiowane w ramach prac
interwencyjnych i robót publicznych.
Analizując średnie grupy zawodów spośród 309, które występują na stalowowolskim rynku pracy 255 pozycji klasyfikuje się jako zawody nadwyżkowe (wśród tej liczby były 159 grupy zawodów nadwyżkowych o wskaźniku równym „0”, czyli grupy zawodów dla których nie wpłynęła w II półroczu 2010 roku żadna oferta pracy), 21 pozycji stanowią zawody zrównoważone, natomiast 34 grup zawodów zalicza się do zawodów deficytowych. W przypadku grup zawodów deficytowych wskaźnik określony jako MAX oznacza, że w danym zawodzie złożono oferty pracy, ale w ewidencji PUP nie były zarejestrowane osoby bezrobotne posiadający taki zawód. Dotyczy to 16 grup zawodów.
Analiza danych statystycznych pokazuje, że stalowowolski rynek pracy jest przede wszystkim rynkiem zawodów nadwyżkowych.
Wykaz grup zawodów nadwyżkowych, zrównoważonych i deficytowych został umieszczony w aneksie.
Podsumowanie:
Z uwagi na to, że od II połowy 2010 roku obowiązuje nowa klasyfikacja zawodów i specjalności, a klucz powiązań między klasyfikacją zawodów i specjalności z 2007 roku i 2010 roku nie pozwala na jednoznaczne przyporządkowanie zawodów, w raporcie nie można było dokonać analiz porównawczych. Dane statystyczne wykorzystane do sporządzenia niniejszego opracowania dotyczą wyłącznie II półrocza 2010 roku, a nie narastająco całego roku.
W oparciu o sporządzony ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych, analizę struktury zawodowej osób bezrobotnych, napływu osób bezrobotnych oraz ofert pracy zgłoszonych do Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli nasuwają się następujące spostrzeżenia:
− na koniec II półrocza 2010 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Stalowej Woli zarejestrowanych było ogółem 6696 bezrobotnych, tj. o 389 osób mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, a zatem nastąpiło nieznaczne wyhamowanie rosnącej tendencji bezrobocia w powiecie stalowowolskim,
− liczba zarejestrowanych kobiet była niemal taka sama jak w analogicznym okresie roku poprzedniego, jednak ich udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych zwiększył się w porównaniu końcem 2009 r. o 2,8 pkt. proc.
− osoby zarejestrowane powyżej 12 miesięcy stanowiły 27,4% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (w porównaniu z końcem II półrocza 2009 roku nastąpił w tej grupie osób wzrost o 6,4%),
− analizując wielkie grupy zawodowe, najliczniej zarejestrowani byli bezrobotni w grupach:
sprzedawcy i pokrewni, robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni, pracownicy usług osobistych,
− w strukturze zawodowej bezrobotnych dominowały osoby posiadające zawody:
sprzedawca, ślusarz, robotnik gospodarczy, robotnik budowlany, technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa, tokarz w metalu, technik ekonomista
− struktura zawodowa bezrobotnych zdecydowanie różniła się w zależności od płci, bezrobotne kobiety posiadały przede wszystkim zawód : sprzedawca, technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa, technik ekonomista, fryzjer, kucharz, a bezrobotni mężczyźni to najczęściej osoby posiadające zawód: ślusarz , robotnik budowlany, murarz, tokarz w metalu, technik mechanik,
− największy „napływ” osób bezrobotnych w II półroczu 2010 roku odnotowano w zawodach: sprzedawca, ślusarz, robotnik gospodarczy, robotnik budowlany, technik ekonomista,
− największą liczebnie grupę osób wśród pozostających bez pracy stanowili sprzedawcy;
ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych posiadających zawód wynosił 12,4% (po raz pierwszy osoby bez zawodu nie były tu kategorią wiodącą), jednocześnie zawód sprzedawcy wykazuje się największą rotacją na lokalnym rynku pracy,
− zawody generujące długotrwałe bezrobocie to: technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa, tokarz w metalu, murarz, ślusarz, piekarz, magazynier, sprzedawca i robotnik budowlany ,
− w analizowanym okresie sprawozdawczym pracodawcy zgłosili 972 oferty pracy, łącznie z ofertami stażu i subsydiowanymi miejscami pracy,
− zgłoszone w okresie sprawozdawczym oferty pracy najczęściej były skierowane do posiadających zawody : sprzedawca, robotnik gospodarczy, kucharz, pomoc kuchenna, większość ofert pracy zgłoszona była w grupach zawodów, w których jednocześnie było najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych,
− analiza oferty pracy wg struktury stanowisk pracy wykazuje stosunkowo dużą liczbę ofert na stanowiskach: robotnik gospodarczy, pozostali pracownicy obsługi biurowej, opiekun
w domu pomocy społecznej, technik prac biurowych, wychowawca, referent bankowości, asystent nauczyciela przedszkola. Te oferty to w szczególności subsydiowane miejsca pracy zgłoszone w ramach stażu lub robót publicznych, zatem duży odsetek zgłoszonych ofert pracy nie generuje nowych miejsc pracy,
− według rodzaju działalności gospodarczej wg sekcji PKD na koniec II półrocza 2010 roku najwięcej bezrobotnych posiadało doświadczenie zawodowe w sektorze przetwórstwo przemysłowe,
− sekcjami, w których zgłoszono najwięcej ofert pracy były: handel hurtowy i detaliczny,
− na stalowowolskim rynku pracy odnotowano wyraźną przewagę liczby zawodów nadwyżkowych, zawody deficytowe czy zrównoważone nie miały większego wpływu na kształt tego rynku pracy,
− wśród zawodów deficytowych na wysokim poziomie ukształtowały się: asystent nauczyciela przedszkola, referent bankowości pracownik do spraw osobowych, ale praca w tych zawodach wiązała się przede wszystkim z ofertami stażowymi - natomiast w przypadku zawodu opiekun w domu pomocy społecznej i opiekun osób starszych były to głównie roboty publiczne,
Analizując Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych należy zwrócić uwagę, iż nie do końca precyzyjnie określa on strukturę zawodów nadwyżkowych i deficytowych.
Wyniki przeprowadzonej analizy tylko w oparciu o statystykę urzędu pracy nie są w stanie określić rzeczywistej sytuacji na rynku pracy. Bardzo duże znaczenie ma tu również fakt, iż do urzędu pracy nie zgłaszane są przez pracodawców wszystkie wolne miejsca pracy, a wśród ofert pracy będących w dyspozycji urzędu pracy są również oferty subsydiowane i oferty stażu.
Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż wiele osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy sklasyfikowana jest w zawodzie wyuczonym, a część w zawodzie wykonywanym lub deklarowanym. Coraz więcej bezrobotnych jednak mogłaby być sklasyfikowana w wielu zawodach, ale w momencie rejestracji zostaje jej przypisany jeden zawód. Zmiany jakie stale zachodzą na rynku pracy mogą powodować, że dany zawód może w różnych okresach czasu reprezentować zarówno zawód nadwyżkowy jaki i deficytowy.
Analiza oparta jest wyłącznie na danych statystycznych, bez uwzględnienia czynników innych niż posiadany zawód, czy też podobieństw kwalifikacyjnych. powyższe zestawienie nie przedstawia pełnego i rzeczywistego obrazu rynku pracy. Stanowi jedynie próbę trafnego zinterpretowania danych tabelarycznych zestawionych na podstawie danych statystycznych Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli.