Ankieta własna dotycząca rozrodu oraz edukacji

Własna część ankiety składa się z kilku części (załącznik 4). Polska należy do krajów o silnych wpływach religijnych, dlatego jednym z podstawowych parametrów, jakiego nie można wykluczyć przy pomiarach kompetencji moralnej jest wiara. Z uwagi na brak możliwości empirycznego i obiektywnego jej stwierdzenia, posłużono się 10-stopniową skalą samooceny wiary w Boga. Jest to próba przybliżenia się

do badania czynnika, choć należy pamiętać, że jest to opinia o wierze (samoocena), a nie jej rzeczywisty pomiar.

W konstrukcji dalszej części ankiety własnej posłużono się

pieciostopniową skalą Likerta od -2 do +2. Przyporządkowano wartościom od negatywnego ekstremum, (oznaczającego całkowitą dezaprobatę, całkowite niedopuszczenie we własnej moralności) do pozytywnego ekstremum (pełnej akceptacji, dopuszczenia we własnej moralności). Podstawowe pytanie i skalę oceny przedstawiono na ryc. 1.

Ryc. 1. Konstrukcja oceny problematyki rozrodu człowieka.

Utworzenie skali liczbowej od -2 do +2 podyktowane było możliwością analizy odpowiedzi nie tylko w sensie jakościowym, ale również ilościowym, z różnicowaniem na brak akceptacji (konserwatyzm) i akceptację (liberalizm). Stany pośrednie, a w szczególności wartość „0”, odzwierciedlają brak ściśle określonego stosunku do zagadnienia, brak zdecydowania. Ponadto skala liczbowa umożliwiła porządkowanie kategorii od najbardziej do najmniej akceptowanych. Co więcej pytania o rozród człowieka związane były prawie wyłącznie z ingerencją sztuczną w rozród, bowiem nie dotyczyły naturalnego poczęcia, prowadzenia ciąży, porodu itd. Dlatego w celu pełniejszej oceny stworzono łączną punktację

akceptacji ingerencji w ludzki rozród, stanowiącą sumę akceptacji wszystkich odpowiedzi na pytania dotyczące rozrodu. Wreszcie zastosowanie skal punktowych umożliwiło podstawową analizę korelacji.

Pytania dotyczące moralnej akceptacji metod antykoncepcji obejmowały tabletkę antykoncepcyjną, wkładkę wewnątrzmaciczną, metody mechaniczne (prezerwatywę), tabletkę po stosunku oraz naturalne metody regulacji poczęć. Za wyjątkiem tej ostatniej metody wszystkie pozostałe z punktu widzenia medycznego są ingerencją w ludzki organizm, będąc jednocześnie niedopuszczalne w doktrynie Kościoła Katolickiego.

Kolejna część zagadnień dotyczyła problematyki aborcji. Podzielono ją na przerwanie ciąży wykonywane również w sytuacjach szczególnych, tj. z przyczyn medycznych w przypadku ciężkiego

Proszę odpowiedzieć na poniższe pytania według skali od –2 do 2 oznaczającej:

-2 -1 0 1 2

zdecydowanie raczej nie wiem raczej zdecydowanie niedopuszczalne niedopuszczalne dopuszczalne dopuszczalne

nieodwracalnego uszkodzenia płodu oraz w przypadkach kryminalnych wskutek gwałtu. Obie te sytuacje są dopuszczalne ustawowo w Polsce. Zapytano się również o przerywanie ciąży w trudnej sytuacji społecznej, która nie jest prawnie dopuszczalna w Polsce, jednak zakładano, iż może istnieć pewien stopień przyzwolenia lub zrozumienia na taki rodzaj aborcji. Wreszcie dla porównania proszono o ocenę nieograniczonej możliwości aborcji wykonywanej na życzenie.

Następna część zagadnień dotyczyła technik wspomaganego rozrodu. Z uwagi na brak szczegółowej wiedzy studentów w początkowym okresie kształcenia w tak wąskiej dziedzinie, ograniczono liczbę

problemów do rozstrzygnięcia najczęstszych problemów. Dotyczyły one techniki zapłodnienia pozaustrojowego (IVF, In vitro Fertilisation) i zapłodnienia przy użyciu obcego nasienia od dawcy (z banku nasienia). Dodatkowo pytano o akceptację urodzenia dziecka przez obcą matkę, co w Polsce nie jest jeszcze możliwe, ale szczególnie w Stanach Zjednoczonych jest to nowe zjawisko i jednocześnie problem etyczno-prawny. Warto zaznaczyć, iż wszystkie ww. techniki nie są dopuszczalne w świetle doktryny Kościoła Katolickiego.

W ostatnich latach nauka poczyniła znaczne postępy w zakresie klonowania zwierząt i niektórych komórek ludzkiego organizmu. Kolejne doniesienia stają się nie tylko wydarzeniem naukowym, ale również

nośnym faktem medialnym. Z klonowaniem ludzkich komórek wiąże się

wielkie nadzieje na możliwość wyhodowania całych narządów, co budzi wiele kontrowersji etycznych. W przypadku możliwości sklonowania całego człowieka świat nauki jest bardziej sceptyczny, a aspekty etyczne prawdopodobnie nie pozwolą na przeprowadzenie tego typu eksperymentów. Dlatego zapytano również o klonowanie jako formę

rozrodu oraz źródła komórek do naprawy uszkodzonych czy zużytych narządów.

Powyższe zagadnienia oceniane były przez studentów w kategoriach ich wewnętrznej moralnej akceptacji, czyli prezentowania

konkretnej postawy moralnej wobec tych zagadnień. Bardzo często wewnętrzne przekonanie nie idzie w parze z oczekiwaniami wobec zadań

jakie niesie z sobą państwo, szczególnie demokratyczne. W przypadku kulturowo uwarunkowanej tolerancji ocena rozwiązań prawnych dotyczących rozrodu człowieka może znacznie odbiegać od postawy moralnej poszczególnych obywateli. Dlatego wprowadzono jako kolejną

część ocenę prawnej dopuszczalności sztucznej antykoncepcji, aborcji, technik wspomaganego rozrodu oraz klonowania.

W Kwestionariuszu Rozwiązywania Dylematów Społecznych (MJT) dokonywano oceny kompetencji moralnych, jednak zainteresowanie budzi również samoocena własnej moralności pod względem systemu wartości, który ją buduje. Dlatego zapytano o to, który z systemów jest studentowi najbliższy, który ma największy wpływ na jego moralność. Wyróżniono cztery składniki, tj. doktrynę Kościoła, zasady wpajane przez rodziców, własny system wartości oraz wiedzę z etyki zdobywaną na uczelni medycznej.

Z uwagi na ocenę studentów praktycznie jednorodnych pod względem wieku i profilu zawodowego, nie jest możliwa ocena wpływu poszczególnych etapów ich edukacji przed podjęciem studiów. Edukacja ta została zakończona i wykluczone jest jej badanie na wcześniejszych etapach. Dlatego jedynym wariantem badania poprzednich etapów edukacji studentów i ich wpływu na moralność jest wyrażenie opinii o tym wpływie, również w pięciostopniowej skali Likerta. Podobnie rzeczywiste ustalenie wpływów środowiska, w którym się wychowywali (rodzice, rodzina, Kościół) nie jest możliwe, posłużono się zatem również

autoopinią o tym wpływie.

Trzeci zbiór danych obejmował informacje o odbytych zajęciach w ramach studiów na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Zakładano, że część z przedmiotów z zakresu nauk humanistycznych (filozofia, socjologia, psychologia, etyka zawodu położnej, planowanie rodziny) mogą mieć wpływ na postawę moralną. Studenci w zależności od planu

zajęć poszczególnych grup dziekańskich nie mieli w momencie pomiaru P2, P3 i P4 odbytych tych samych zajęć. Dlatego pytano się o fakt ich odbycia oraz czas jaki upłynął od ich zakończenia. Podobnie analizowano wszystkie przedmioty, na których studenci mogli zdobyć wiedzę z zakresu koncepcji, ciąży, porodu. W ostatniej części proszono studentów o oszacowanie czasu, jaki w ich odczuciu poświęcono na zagadnienia leżące w zakresie zainteresowania niniejszego badania. Dotyczyły one tematyki antykoncepcji, poronień, aborcji, niepłodności, technik wspomaganego rozrodu oraz klonowania. Dane te posłużyły do analiz korelacji wpływu wiedzy o zagadnieniach z zakresu medycyny reprodukcyjnej na postawę moralną.