Aspekty metodyczne

Załóżmy, że dany jest zbiór dopuszczalnych strategii rozwoju GSI, a każdą z nich charakteryzuje zbiór parametrów, na podstawie których określa się zbiór kryteriów oceny efektywności.

Problem polega na wyznaczaniu takiej strategii, która jest optymalna ze względu na przyjęte kryteria (np. w sensie Pareto), tzn., że nie istnieje strategia lepsza wśród analizowanych.

Dana jest strategia, której realizacja w określonym środowisku społecznym może przynieść zarówno pożądane skutki (pozytywne), jak i skutki uboczne (nega-tywne). Tworząc scenariusze zdarzeń będące skutkiem przyjętej strategii oraz pro-gnozy rozwoju technologii zmierza się do analizy identyfikacyjnej skutków (np. za pomocą technik eksperckich typu burza mózgów lub Delphi, w szczególności zaś symulacji komputerowej). Następnie dokonuje się wartościowania poszczególnych skutków, przypisując im określone wartości liczbowe (wyrażające miary naturalne lub punkty przypisane przez ekspertów). Końcowym etapem analizy systemowej zastosowań (rozwoju) określonej technologii jest analiza pozytywnych i negatyw-nych skutków oraz ocena jej efektywności (aprobata lub dezaprobata). Na podsta-wie oceny podejmowane są decyzje typu: „wdrażać czy wycofać”, „modernizować czy wymienić” („przyjąć technologię alternatywną” itp.).

Identyfikacja strategii ze względu na poziom nowoczesnej wiedzy i tech-nologii (WIEDZA) oraz skali zastosowań (SKALA). Przyjmuje się różne pozio-my rozwoju technologicznego (technologia niedorozwinięta, czyli zacofana, tech-nologia rozwinięta, techtech-nologia wysoko rozwinięta, techtech-nologia zaawansowana czyli przodująca).

Identyfikacja środowiska społecznego ze względu na wskaźnik rozwoju ekonomicznego (JAKOŚĆ ŻYCIA) oraz wskaźnik rozwoju społecznego, edu-kacyjnego, kulturowego itp. określający zdolność absorpcji i przyswajania techno-logii, czyli zasięg wpływów (ZASIĘG) dla podstawowych typów środowiska (zaco-fane, przedmodernizujące się, modernizujące się, rozwinięte, wysoko rozwinięte).

Zakłada się, że technologia danego typu przynosić może różne skutki w zależności od typu środowiska, w którym jest stosowana (wdrażana).

Wstępna ewaluacja rozwoju technologii w środowisku społecznym: okre-ślenie szans i zagrożeń rozwojowych, a w szczególności ocena ryzyka (jako funkcja ocen szans i zagrożeń) zastosowań technologii typu j w środowisku społecznym typu i ( dokonywana przez zespół ekspertów za pomocą techniki typu brainstor-ming lub Delphi, albo w ramach procesu foresight).

Identyfikacja skutków społecznych zastosowań technologii:

Wszystkie możliwe i prawdopodobne skutki społeczne, których przyczyną jest zastosowanie (wdrożenie) danej technologii informacyjnej w określonym środowi-sku społecznym, podzielono na następujące rodzaje:

− główne, tj. te, które przewidywane są jako wynikające z przeznaczenia i podstawowych funkcji technologii, oraz uboczne, (tj. skutki niezamierzo-ne zastosowań, nieprzewidzianiezamierzo-ne itp.),

− bliższe w czasie oraz dalsze, które mogą uwidocznić się w dalszej perspek-tywie. Każdy skutek może być oceniany za pomocą dwóch wartości (np.

użyteczności), korzyści oraz strat lub wartości różnicy tych wielkości.

Ostateczna ocena technologii w danym środowisku społecznym dokonywana jest za pomocą wartości użyteczności stosowanej technologii informacyjnej.

Ewaluacji skutków technologicznego rozwoju systemu społecznego (środowi-ska społecznego) dokonuje się, dekomponując system na segmenty (podsystemy), a następnie dokonuje się ewaluacji dla każdego segmentu według zasad określo-nych dla wielokryterialokreślo-nych analiz porównawczych.

Rys. 2. Metodyka wartościowania techniki (technologii) Źródło: opracowanie własne.

Podsumowanie

W każdej epoce narastają skumulowane innowacje z okresu poprzedniego, przy czym odrzucane są te, które nie odpowiadają nowym wyzwaniom cywilizacyj-nym. Era industrialna przyniosła społeczeństwo masowe i organizacje biurokra-tyczne. Era informacyjna natomiast wyłoniła społeczeństwo informacyjne oraz organizacje sieciowe i wirtualne. Zawsze jednym ze źródeł przemian społecznych był rozwój technologiczny, którego skutki są przedmiotem analiz systemowych.

W warunkach rozwoju społeczeństwa informacyjnego nie można wykluczyć powstawania sytuacji kryzysowych i konfliktowych charakterystycznych dla mi-nionej epoki. W istocie społeczeństwo informacyjne wyłania się ze społeczeństwa masowego, wraz z wieloma jego cechami, takimi jak np. podatność na zakłócenia funkcjonowania systemów ekonomicznych wraz z głębokim przekonaniem o „je-dynie słusznej drodze”, kumulacja zagrożeń typowych dla społeczeństwa indu-strialnego wraz z pojawianiem się nowych źródeł niepewności i ryzyka.

W analizie fińskiego społeczeństwa informacyjnego [1] wyróżniono trzy bar-dzo odmienne modele społeczeństwa informacyjnego, wszystkie jednak dynamicz-ne pod względem technologicznym i ekonomicznym:

− „model doliny krzemowej” – otwarte społeczeństwo informacyjne, napę-dzane mechanizmami rynkowymi,

− „model singapurski” – autorytarne społeczeństwo informacyjne,

− „model fiński” – otwarte społeczeństwo informacyjne połączone z pań-stwem dobrobytu.

Edwin Bendyk we wstępie do ksiązki Castellsa i Himanena, poświęconej roz-wojowi społeczeństwa informacyjnego, pisze: „Neoliberalne myślenie jest proste jak konstrukcja cepa i nie można mu odmówić siły perswazji. Problem w tym, że nadaje się ono najwyżej do gospodarek specjalizujących się w produkcji cepa”[1].

Literatura

1. Castells M., Himanen P., Społeczeństwo informacyjne i państwo dobrobytu. Wyd.

Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.

2. Sienkiewicz P. (red.), Modelowanie rozwoju globalnego społeczeństwa informacyj-nego. Modele rozwoju globalizacji. AON, Warszawa 2003.

3. Sienkiewicz P., Świeboda H., Analiza systemowa rozwoju społeczeństwa informa-cyjnego: wizje i scenariusze, szanse i zagrożenia. ZN USz Szczecin 2009.

4. Sienkiewicz P., Świeboda H., Modele ewaluacji jakości życia w badaniach syste-mowych. BOS’08, IBS PAN, Warszawa 2008.

5. Sienkiewicz P., Analiza systemowa. Bellona, Warszawa 1985.

6. Sienkiewicz P., Ewaluacja technologicznego rozwoju globalnego społeczeństwa informacyjnego. Transformacje nr 58-63 2008-2009, Warszawa.

7. Sienkiewicz P., Inżynieria systemów, MON, Warszawa, 1983.

8. Świeboda H., Postrzeganie i ocena skutków rozwoju społeczeństwa informacyjnego (w badaniach empirycznych). Transformacje nr 58-63 2008-2009, Warszawa.

9. Zacher L., Racjonalność techniczna działań ludzi, Studia Filozoficzne, nr 7-8, 1981.

10. Zacher L., Transformacja społeczeństw od informacji do wiedzy, C.H.Beck, War-szawa 2007.

11. Zacher L., Metodologia badań ewaluacyjnych techniki (w kontekście społecznej akceptacji energetyki jądrowej), Warszawa 1990.

EVALUATION OF THE STRATEGIES DEVELOPMENT