Cel badania i dobór m eto d y

W pracy metodologicznej „Badacz społeczny wobec doświadczenia” Anna Wyka podkreśla, że metody i techniki badawcze nie powinny w socjologii dominować nad badanym proble­

mem. To poddawane analizie zjawisko ma narzucać metodę (Wyka, 1993, s. 29). Zgodnie z tym założeniem wybór metod w niniejszej pracy podyktowany został tematem, którym są do­

świadczenia kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie macierzyństwa, bezdzietności i auto­

nomii reprodukcyjnej. Studium to opiera się na analizie emic, która zakłada badanie rzeczywi­

stości społecznej z perspektywy jej twórczyń i twórców - poprzez ich opisy świata i jego organizacji (Denzin i Lincoln, 2009). M a to pozwolić na zrozumienie negocjacji związanych z decyzjami reprodukcyjnymi, tranzycją do rodzicielstwa oraz praktykami rodzinnymi w kon­

tekście niepełnosprawności, dorosłości i pracy opiekuńczej. Praca opiekuńcza dotyczy zarów­

no relacji rodzicielskiej, wsparcia osoby z niepełnosprawnością, jak i zadań, które kobiety z niepełnosprawnościami wykonują na rzecz innych członków rodziny (np. rodziców czy dzieci krewnych). Badanie ma na celu zrozumienie tych doświadczeń w odniesieniu do społecznego kontekstu, kształtującego doświadczenie rodzicielstwa i bezdzietności. Aby odpowiedzieć na pytanie o to, jakie są doświadczenia kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie autonomii re­

produkcyjnej oraz macierzyństwa, stawiam następujące pytania szczegółowe:

• Jaka jest relacja pomiędzy niepełnosprawnością - definiowaną w modelu społeczno- fenomenologicznym - a wyborami reprodukcyjnymi?

• W jaki sposób kobiety z niepełnosprawnościami praktykują macierzyństwo? Jakie stają przed nimi wyzwania? W jaki sposób sobie z nimi radzą?

• Jakie są doświadczenia bezdzietnych kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie doty­

czącym reprodukcji, planów i decyzji prokreacyjnych?

120

• W jaki sposób kobiety z niepełnosprawnościami budują swoją autonomię i podmioto­

wość w relacjach opieki?

• Jak negocjowana jest kategoria współzależności?

• W jaki sposób konstruowane są normy dotyczące praktyk opiekuńczych kobiet z niepełnosprawnościami oraz w jaki sposób są one negocjowane i przekraczane?

• Jak czynniki strukturalne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe wpływają na prace opiekuńcze i autonomię reprodukcyjną kobiet z niepełnosprawnościami?

Próba odpowiedzi na postawione pytania badawcze jest możliwa przy zastosowaniu metod jakościowych, wynikających z założeń teoretycznych paradygmatu interpretatywnego (Ko­

necki, 2000), które pozwalają na analizę świata przeżywanego osób uczestniczących w bada­

niach. Celem badań jakościowych jest pogłębione zrozumienie zjawisk społecznych oraz bu­

dowanie wyjaśniających konceptów i modeli, silnie zakorzenionych teoretycznie. Odchodzą one od liczbowego pomiaru rzeczywistości na rzecz analizy konstruowanych społecznie zna­

czeń (Denzin i Lincoln, 2009). W podejściu jakościowym unika się narzucania siatki pojęcio­

wej badacza czy badaczki, podejmując raczej próbę zachowania swoistości przedstawionej przez osoby uczestniczące w badaniu.

Jak podkreśla Anna Wyka, podejście jakościowe ukonstytuowało się wokół upodmio­

towienia relacji badawczej, która polega na „specyficznym stosunku badacza do samego siebie jako jednostki ludzkiej, jego stosunku do partnera interakcji badawczej oraz stosunku do roz­

poznawanego problemu badawczego czyli przedmiotu badań” (Wyka, 1993, s. 4). Uznanie podmiotowości i kompetencji osoby uczestniczącej, jak sugeruje autorka, może odzwierciedlić się w warstwie językowej poprzez używanie sformułowania „podmiot badania”, w zastępstwie terminu „przedmiot badania”, charakterystycznego dla metod pozytywistycznych. Osoba pro­

wadząca badania ma kluczową rolę w przedsięwzięciu, to ona i jej rzemiosło stanowią narzę­

dzie badawcze. Elastycznie dostosowuje się ona do przebiegu spotkania, bowiem wywiad de­

finiuje się raczej jako dialog czy pewnego rodzaju wymianę (Wyka, 1993, s. 15).

Podejście jakościowe nie odwołuje się do kategorii obiektywności, ale intersubiektyw- ności, pewnej wspólnoty dyskursu. O ile w metodologiach pozytywistycznych uznaje się, iż badacz pozostaje na zewnątrz badanej grupy, wiążąc zewnętrzność z obiektywizmem i neu­

tralnością, podejścia interpretatywne doceniają prowadzenie badań przez osoby mające wspólny kontekst społeczny. Rozwój insider research umożliwił pogłębioną refleksję nad zna­

czeniem podziału na bycie z wewnątrz i z zewnątrz oraz dekonstrukcję pojęć neutralności i obiektywności (Denzin i Lincoln, 2009, s. 49; Smith, 2012, s. 138). Co więcej, metody jako­

ściowe wprowadzają częściowy podział władzy w badaniu, w czasie którego rozkłada się ona

121

pomiędzy osobę prowadzącą a uczestników, uważanych za ekspertów w swojej dziedzinie. W związku z tym istotna jest dbałość o jawność oraz jasne wyłożenie intencji badawczych.

Analiza zebranego materiału badawczego oparta jest o podejście indukcyjne, a więc wyprowadzające konkluzje z zebranego materiału empirycznego w odniesieniu do koncepcji i teorii, w odróżnieniu od podejścia dedukcyjnego, w którym konkluzje wyprowadzane są lo­

gicznie w oparciu o przesłanki (Grbich, 2013). Zatem pojęcia i koncepty używane w tej pracy w dużej mierze wywodzą się z zebranego materiału badawczego. Trzeba zaznaczyć, że moż­

liwość generalizacji w badaniach jakościowych jest ograniczona, tzn. nie jest możliwa genera- lizacja statystyczna, ale analityczna, dlatego prowadzony przeze mnie projekt zakorzeniony jest silnie w kontekście lokalnym (Flick, 2011). Warto podkreślić, że kluczowe jest, by bada­

nie było istotne społecznie zarówno dla badacza, jak i dla osób w nim uczestniczących (Wyka, 1993).

Podejście jakościowe jest silnie zakorzenione zarówno na arenie międzynarodowej, jak i w Polsce. Zwrot ku metodom jakościowym w polskiej socjologii przypada na lata 80. XX wieku i wiąże się z przełomem antypozytywistycznym oraz przemianami w zakresie filozofii nauki, które pozwoliły na odsłonięcie i urefleksyjnienie paradygmatów uprawiania socjologii (Wyka, 1993). Metody jakościowe mają jednak w Polsce długą tradycję, związaną z rozwojem socjologii humanistycznej stworzonej przez Floriana Znanieckiego oraz jego koncepcją współczynnika humanistycznego, czyli podejścia, które opiera się na analizowaniu działań społecznych z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. W tradycji tej miesz­

czą się badania biograficzne zastosowane chociażby w słynnej rozprawie „Chłop polski w Eu­

ropie i Ameryce” Thomasa i Znanieckiego, rozwijane później przez Józefa Chałasińskiego czy Jana Szczepańskiego, jak i badania terenowe, np. studium emigracji ze wsi Babica (Duda- Dziewierz, 1938).

W spółcześnie metody jakościowe są szeroko wykorzystywane w socjologii i naukach pokrewnych, stanowią podstawowe narzędzie naukowego poznania w tematyce związanej z niniejszą rozprawą, podejmującej problematykę socjologii rodziny (Schmidt, 2016; Slany i in., 2016; Stanisz, 2014; Suwada, 2017), sytuacji kobiet (Grabowska, 2018; Kowalska i in., 2018;

Kubisa, 2014; Titkow i in., 2004; Urbańska, 2015) czy niepełnosprawności (Giermanowska, 2014; Niedbalski, 2015; Racław i Szawarska, 2018; Stasiak, 2018; Szluz, 2018).

W przeprowadzonych przeze mnie badaniach zastosowałam zróżnicowane metody ba­

dań jakościowych. Triangulacja jakościowych metod badawczych pozwoliła mi na przyjrzenie

122

się analizowanemu zjawisku z różnych perspektyw. W sumie w latach 2017 - 2018 przepro­

wadziłam 33 pogłębione wywiady indywidualne oraz trzy zogniskowane wywiady grupowe.

Wywiady indywidualne przeprowadzone były na terenie siedmiu województw, wywiady gru­

powe odbyły w Krakowie, uczestniczyły w nich głównie mieszkanki Małopolski. Poniżej omawiam szczegółowo zastosowane metody oraz opisuję podejścia badawcze stanowiące podstawę mojej pracy.

Indywidualne wywiady pogłębione

Jako podstawową metodę badawczą w prowadzonym projekcie wybrałam pogłębiony, czę­

ściowo ustrukturyzowany wywiad indywidualny, który ma na celu uzyskanie opisów świata życia respondentek, uwzględniających interpretację znaczenia omawianych zjawisk (Kvale, 2010, s. 42). Jest to klasyczna metoda socjologiczna, odpowiednia do rejestrowania doświad­

czeń i przypisywanych im subiektywnych znaczeń, dająca uczestnikom badania możliwość opowiedzenia o nich własnymi słowami. Skupia się zatem na jakościowym, a nie ilościowym, liczbowym opisie świata, przekazuje punkt widzenia narratora czy narratorki, wyraża nie tylko to, co się zdarzyło, ale wyjaśnia rzeczywistość z określonego punktu widzenia, ujmując także emocje i interpretacje. Jak pisze Susan E. Chase:

[...] narracja je s t retrospektywnym tworzeniem znaczenia - nadawaniem kształtu p rze­

szłym doświadczeniom lub ich porządkowaniem. Narracja je s t sposobem rozumienia działań własnych oraz podejmowanych przez inne osoby, organizowania zdarzeń i obiektów w znaczącą całość oraz łączenia ze sobą i przyglądania się konsekwencjom działań i zdarzeń na przestrzeni czasu (Chase, 2009, s. 24-25).

Spośród różnego typu wywiadów badawczych (takich jak wywiad biograficzny, narracyjny, swobodny, ustrukturyzowany), wywiady prowadzone przeze mnie można nazwać, za Kathy Charmaz, intensywnymi (2009). W wywiadzie intensywnym uczestnicy proszeni są o opowie­

dzenie swoich doświadczeń odnoszących się do badanego tematu oraz związanych z nimi re­

fleksji w precyzyjny sposób. Wywiad intensywny charakteryzuje się zogniskowaniem wokół wybranych zagadnień i prowadzeniem rozmowy tak, by osoba uczestnicząca wypowiedziała się swobodnie na interesujący badacza/badaczkę temat; rolą osoby prowadzącej wywiad jest m.in. aktywne odnoszenie się do wypowiedzi badanych, zachęcanie do ich rozwijania i obja­

śniania. Taki wywiad ma charakter kontekstualny i negocjacyjny, a osoba prowadząca go for­

mułuje zarówno pytania ogólne, jak i szczegółowe, weryfikuje swoją interpretację, jednocze­

śnie przyjmując nieoceniającą pozycję, ale i konfrontując własne presupozycje (Charmaz, 2009, s. 39-50). Pozycja osoby prowadzącej wywiad ma balansować pomiędzy elastycznością

123

a kontrolną nad procesem gromadzenia danych. Odpowiedzi uczestników badań mogą być nieprecyzyjne i sprzeczne, zadaniem osoby prowadzącej nie jest wówczas dotarcie do jedno­

znaczności, ale ukazanie różnorodności świata opisanego przez osobę badaną. Co więcej, zna­

czenia przypisywane danemu zjawisku mogą zmieniać się w trakcie wywiadu ze względu na urefleksyjnienie pewnych kwestii pojawiające się w trakcie rozmowy (Kvale, 2010, s. 45).

W metodach jakościowych wywiad jest przestrzenią konstrukcji wiedzy, a jednocze­

śnie, jak podkreśla Cicourel (1964) w klasycznej książce „Method and M easurement in Socio­

logy”, wywiad to społeczne spotkanie i powinien być analizowany podobnie jak inne spotka­

nia (Fontana i Frey, 2009). W wywiadzie badawczym istnieje zatem asymetria władzy:

prowadzona rozmowa jest dialogiem jednokierunkowym, instrumentalnym, w którym to ba­

daczowi przysługuje prawo ostatecznej interpretacji (Kvale, 2010, s. 47-48). Można jednak przyjąć pewne strategie, które mają wpływ na zmniejszenie dysproporcji władzy w relacji (zob. rozdz. 4.2).

W moich badaniach częściowo ustrukturyzowane wywiady indywidualne prowadzone były zarówno z matkami, jak i z kobietami bezdzietnymi. Do ich przeprowadzenia zostały stworzone dwa odrębne narzędzia badawcze. Oba scenariusze składały się z trzech części.

Pierwszą z nich była swobodna, pogłębiona opowieść rozmówczyni, dotycząca jej własnej hi­

storii w kontekście z macierzyństwa, bezdzietności i reprodukcji (na wzór metody biograficz­

nej). Druga część polegała na wyjaśnieniu niejasnych kwestii z narracji, trzecią natomiast sta­

nowiły dodatkowe pytania szczegółowe (Kaźmierska, 2012; Merrill i West, 2009). Poza tymi zasadniczymi częściami, w sytuację wywiadu wprowadzało krótkie omówienie jego celów, a kończyło go otwarte pytanie o kwestie, które zdaniem rozmówczyni nie zostały uwzględnione (Kvale, 2010, s. 106). Moim zadaniem, jako osoby prowadzącej wywiad, była prośba o pogłę­

bienie narracji w obszarach, których bezpośrednio dotyczy badanie, przy czym ważniejsze by­

ło poczucie komfortu osoby uczestniczącej niż uzyskanie danych (Charmaz, 2009, s. 45). K o­

lejność poruszanych wątków podlegała logice narracji przedstawionej w części pierwszej wywiadu. Pytania dodatkowe koncentrowały się wokół obszarów wyznaczonych przez szcze­

gółowe pytania badawcze, jednak wyrażone były w potocznym języku. Zakres pytań szczegó­

łowych w wywiadach indywidualnych przedstawia tabela 1.

124

Praktyki macierzyńskie

Tabela 1. Wykaz obszarów badawczych poruszanych w pytaniach dodatkowych

Wywiady indywidualne prowadzone były w miejscu wybranym przez rozmówczynię, zazwy­

czaj w jej domu, i trwały od dwóch do sześciu godzin. Długość spotkania czasem uwarunko­

wana była rodzajem niepełnosprawności narratorki, np. wywiad trwał znacznie dłużej, jeżeli rozmówczyni miała niepełnosprawność mowy. Uczestniczki zostały poinformowane, że od nich zależy, o których doświadczeniach chcą mówić, miały również możliwość nieudzielania odpowiedzi na wybrane pytania.

Zebrany materiał okazał się bardzo bogaty, a odpowiedzi na pytania miały charakter rozbudowanych narracji. Atmosfera w czasie wywiadów w moim odczuciu miała charakter

„dawania świadectwa”, tzn. większość uczestniczek wskazywała na to, że taką opowieść two­

rzy po raz pierwszy, że jest to opowieść intymna, dotykająca tematów, które nie są przez nią poruszane na co dzień. Po przeprowadzonym wywiadzie wiele z rozmówczyń mówiło o ure- fleksyjnieniu kwestii, o których na co dzień tak intensywnie nie myślą, poczuciu ulgi oraz wdzięczności za wysłuchanie, co jest charakterystyczne dla wywiadów prowadzonych na te­

maty wrażliwe społecznie (Kvale, 2010). Inne uczestniczki podchodziły do wywiadu rutyno­

wo, raczej skupiając się na opisie praktyk życia codziennego. Niektóre respondentki mówiły o dużym znaczeniu, jakie miała dla nich decyzja o udziale w badaniu i wynikającym z niej stre­

sie, wskazywały na trudność poruszanego tematu, ale też dziękowały za odwagę podjęcia go,

125

ponieważ jest ważnym i często pomijanym wymiarem ich życia. Część z nich mówiła o trud­

nym społecznym kontekście omawianej tematyki.

Zdając sobie sprawę z wrażliwości poruszanej tematyki, szczególną wagę przykłada­

łam do stopniowego wyprowadzania rozmówczyni z toku rozmowy, co jest zgodnie z metodologią wywiadu intensywnego. Ostatnie pytania starałam się zadawać w taki sposób, by wywiad nie kończył się nagle i by zakończenie nie miało negatywnego wydźwięku (nie do­

tyczyło trudnego czy bolesnego doświadczenia), choć nie zawsze było to możliwe. Starałam się dostosować rytm i tempo spotkania do opisywanych doświadczeń. Ponieważ większość wywiadów prowadzona była w domu rozmówczyni, bardzo istotne stało się oddzielenie prze­

strzeni wywiadu od wpływu innych osób, niemniej jednak zdarzało się, że była ona naruszana przez pozostałych członków rodziny (zazwyczaj matkę lub partnera).

Zogniskowane wywiady grupowe

Ze względu na cel, jakim była analiza sposobów uwspólniania omawianej tematyki przez ko­

biety z niepełnosprawnościami, postanowiłam przeprowadzić zogniskowane wywiady grupo­

we, czyli dyskusje w małych grupach (4-12 osób), które pozwalają na poznanie doświadczeń, perspektyw lub opinii w danej - zazwyczaj homogenicznej ze względu na wybraną cechę - grupie (Kitzinger, 1995). Technika wywiadów grupowych, poprzez interakcje poszczególnych osób, może spowodować bardziej spontaniczne czy emocjonalne reakcje. Pozwala też na za­

obserwowanie wzajemnych relacji pomiędzy uczestniczkami dyskusji, przeanalizowane pro­

cesów tabuizacji, hierarchii czy hegemonii, sposobów konstruowania kolektywnego głosu, wytwarzania „innego” czy dostrzeżenie dyskursów normatywnych (Smithson, 2000). Jako że osoby uczestniczące w badaniu traktowane są jako eksperci/ekspertki swojej sytuacji, można też zaobserwować intersubiektywne konstruowanie wyrażanych przez nie znaczeń, norm i wartości oraz uchwycić to, jak eksplorują dyskurs publiczny i kulturowe założenia dotyczące omawianych kwestii (Montell, 1999).

Celem badań fokusowych nie jest przedstawienie konsensusu czy rozwiązanie danego problemu, ale sprowokowanie rozmówców do wyrażenia różnych opinii na zadany temat. Ba­

dacz/badaczka kieruje tokiem interakcji rozmówców według scenariusza wywiadu, jednak w zależności od stylu prowadzenia jego/jej rola może być mniejsza, niż dzieje się to w przypad­

ku wywiadów indywidualnych. Wyróżnia się różne style moderacji, w tym dyrektywny i nie- dyrektywny, na potrzeby przeprowadzonych przeze mnie badań wybrałam ten drugi. Styl dy­

rektywny charakteryzuje aktywne kierowanie, zadawanie ściśle określonych pytań,

126

zmierzających do wygenerowania jasnych odpowiedzi, zatraca spontaniczność, pozwala jed ­ nak uzyskać bardziej precyzyjnie, odpowiadające na pytania dane. Styl niedyrektwny cechuje się swobodnym komunikowaniem, nastawieniem na eksplorację wątków podnoszonych przez respondentów, wywiad jest mniej ustrukturyzowany, pojawia się więcej możliwości obserwa­

cji dynamiki grupowej (Orzechowski, 2019). Wywiady grupowe dają bowiem przyzwolenie na stawianie oporu wobec proponowanej metody i tematyki. Jak podkreślają George Kambe- relis i Greg Dimitriadis (2010), autorzy rozdziału o wywiadach zogniskowanych w klasycz­

nym już zbiorze pod redakcją Normana Denzina i Yvonny Lincoln (2010), wywiad grupowy może być zastosowany, by ograniczyć władzę badacza i pozwolić uczestnikom zawłaszczyć jego przestrzeń. Horyzontalność grup fokusowych zwiększa bowiem potencjał artykulacji róż­

norodnych punktów widzenia.

Wywiady grupowe są klasyczną techniką badawczą. Wykorzystywane były w socjolo­

gii już od lat 20. XX wieku - np. do testowania skali dystansu Bogardusa. Również Robert Merton i Paul Lazarsfeld posługiwali się tą techniką w swoich badaniach nad propagandą w czasie II wojny światowej (Merton i Kendall, 1946). Rozkwit badań fokusowych przypada na lata 80. XX wieku, kiedy to poza analizą samej treści, rozpoczęto również badać dynamikę wywiadów (Parker i Tritter, 2006). Wywiady grupowe szybko zostały uznane za techniki ade­

kwatne do prowadzenia badań społecznych o zróżnicowanej tematyce, w tym w szczególności dotyczącej grup marginalizowanych (Culley i in., 2007; Mizielińska i in., 2017). W ostatnich latach coraz częściej stosuje się wywiady fokusowe w pracach dotyczących tematów tabuizo- wanych, takich jak seksualność (Montell, 1999; Struzik, 2012), w tym także seksualność osób z niepełnosprawnościami46.

W ramach niniejszych badań zostały przeprowadzone wywiady fokusowe z trzema grupami kobiet. Ten etap projektu był szczególnie trudny pod kątem organizacyjnym ze względu na trudności związane z dostępnością, mobilnością uczestniczek oraz godzeniem ról opiekuńczych matek z uczestnictwem w spotkaniu. Oprócz tego, jako moderatorka musiałam zadbać o dostępność komunikacji pomiędzy uczestniczkami z różnymi typami niepełnospraw­

ności, bowiem w niektórych wywiadach uczestniczyły jednocześnie osoby z niepełnospraw­

nością mowy oraz osoby niedosłyszące.

46 Dla przykładu Sarah Smith Rainey postanowiła wykorzystać metody badań fokusowych z różnorodnym doborem próby do analizy doświadczeń opieki w relacjach seksualnych, szczególnie tego, jak ludzie negocjują te doświadczenia w kontekście dominujących ujęć opieki, niepełnosprawności i seksualności w kulturze amerykańskiej (Smith Rainey, 2015).

127

Pierwszy wywiad miał charakter eksploracyjny i został przeprowadzony na początku zbierania danych empirycznych, jako element wzmacniający partycypacyjny wymiar mojej pracy. Jego celem było określenie szczegółowego zakresu oraz priorytetowych tematów bada­

nia. Problematyzowałam przede wszystkim, w jaki sposób można rozmawiać o bezdzietności, skoro nie zawsze jest ona wynikiem swobodnego wyboru, a często splotem okoliczności ży­

ciowych. Wywiad zogniskowany był wokół trzech podstawowych pytań: (1) wiedza w jakich obszarach powinna zostać wytworzona poprzez prowadzone badanie, jakie powinny być prio­

rytety, (2) w jaki sposób nawiązać relację z uczestniczkami i jak sformułować pierwsze pyta­

nie otwierające oraz (3) jak powadzić wywiad z kobietami bezdzietnymi wokół rodzicielstwa i bezdzietności, by nie implikować założeń wokół oczekiwań dotyczących posiadania potom­

stwa - jak mówić o bezdzietności nie w kategoriach braku bądź wyboru. Ostatnie pytanie jest ściśle związane z wybranym podejściem teoretycznym sprawiedliwości reprodukcyjnej, która ma na celu wskazanie na procesy społeczne, które warunkują „architekturę wyboru” (Illouz, 2016) (zob. rozdz. 6.3.).

Kolejne dwa wywiady koncentrowały się wokół tematu rodzicielstwa i przeprowadzo­

ne zostały z grupami matek: jeden z kobietami ze zróżnicowanymi niepełnosprawnościami, a drugi z matkami Głuchymi.

W wywiadzie z matkami uczestniczyły kobiety z niepełnosprawnościami wzroku, ru­

chu oraz niepełnosprawnościami sprzężonymi (osoby niewidome, z dziecięcym porażeniem mózgowym, niedosłyszące, z łamliwością kości oraz inną niepełnosprawnością ruchową).

Wywiad bazował na dzieleniu się doświadczeniem macierzyństwa przez jego uczestniczki w oparciu o przyjęte dyspozycje. Otwarcie struktury spotkania na inicjatywę uczestniczek sta­

nowiło element badań partycypacyjnych. Zostały one poinformowane o tym, że ich doświad­

czenie jest najważniejsze, ale także poproszone o zaproponowanie agendy i priorytetów spo­

tkania oraz zachęcone do przejęcia odpowiedzialności za kierowanie jego tokiem, nawet wbrew oryginalnym planom moderatorki. Wywiad rozpoczęło proste pytanie „o czym powin­

nyśmy porozmawiać, żeby dobrze opisać doświadczenie niepełnosprawnych matek?” . W związku z sugestiami respondentek część spotkania została poświęcona projektowaniu możli­

wego wsparcia oraz kontaktom niepełnosprawnych matek z instytucjami, omawiano obszary i zakres potrzebnego wsparcia w rodzicielstwie, a także przełamywania tabu wokół macierzyń­

stwa kobiet niepełnosprawnych.

128

Uczestniczkami trzeciego wywiadu grupowego zostały kobiety posługujące się języ­

kiem migowym i, w przeciwieństwie do pozostałych spotkań, został on zapisany w formie vi­

deo, by umożliwić pełną transkrypcję z języka migowego. Wywiad został przeprowadzony przez Annę Butkiewicz - kobietę Głuchą, która jest nauczycielką języka migowego oraz spe­

cjalistką w dziedzinie sytuacji osób Głuchych. Ten wybór metodologiczny związany był za­

równo z założeniami teoretycznymi, jak i poziomem praktyki badawczej. Po pierwsze, zgod­

nie ze standardami badań jakościowych najlepiej, żeby wywiad odbywał się w pierwszym bądź preferowanym języku komunikacji grupy, a w tym przypadku podstawowym językiem był polski język migowy (PJM) (Czajkowska-Kisil, 2014; Świdziński, 2016). Inspirując się książką Lindy Tuhiwai Smith „Decolonizing methodologies. Research and indigenous peo­

ples” (2012), która mówi o dekolonizowaniu metod badawczych oraz poważnie traktując kul­

turowe podejście do Głuchych, uznające osoby głuche za mniejszość kulturową posługującą się własnym językiem, uznałam, że prowadzenie wywiadu przez osobę, która nie jest biegła w polskim języku migowym oraz tłumaczenie wszystkich treści tylko na jej potrzeby, mogłoby

turowe podejście do Głuchych, uznające osoby głuche za mniejszość kulturową posługującą się własnym językiem, uznałam, że prowadzenie wywiadu przez osobę, która nie jest biegła w polskim języku migowym oraz tłumaczenie wszystkich treści tylko na jej potrzeby, mogłoby

W dokumencie UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI WYDZIAŁ FILOZOFICZNY INSTYTUT SOCJOLOGII. Agnieszka Król (Stron 120-130)