6. Działalność Prezesa UTK w 2019 r
6.3. Bezpieczeństwo wyrobów kolejowych
Jednym z zadań Prezesa UTK jest nadzór nad rynkiem wyrobów stosowanych w transporcie kolejowym. Każdy wyrób wprowadzany do obrotu na rynku europejskim musi spełniać tzw. wymagania zasadnicze. Wymagania te są formułowane na dużym poziomie ogólności.
W przypadku wyrobów kolejowych dotyczą one bezpieczeństwa, zdrowia, niezawodności i dostępności, ochrony środowiska naturalnego i zgodności technicznej. Wymagania zasadnicze dla wyrobów kolejowych są następnie uszczegóławiane we właściwych TSI, jak również w przepisach krajowych – Liście Prezesa UTK.
Wyrobami kolejowymi są zarówno elementy infrastruktury kolejowej, np. rozjazdy, szyny, jak również urządzenia sterowania ruchem kolejowym, czy pojazdy kolejowe. Potwierdzenie spełnienia zasadniczych wymagań przez te wyroby następuje w procesie dopuszczenia do eksploatacji, w ramach którego podsystem uzyskuje zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji lub świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu. Oba te dokumenty wydaje Prezes UTK.
Liczba wydanych zezwoleń na dopuszczenie do eksploatacji w 2019 r.
lp. rodzaj wyrobu wydane zezwolenia
1. pojazd trakcyjny 295
2. wagon pasażerski 105
3. wagon towarowy 220
4. pojazd specjalny 54
5. podsystem (instalacje stałe) 12
łączna liczba 686
W 2019 r. Prezes UTK wydał łącznie 674 zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdów kolejowych. Liczba wydawanych zezwoleń obniżyła się w stosunku do 2018 r., kiedy to wydano zezwolenia dla 863 nowych i zmodernizowanych pojazdów kolejowych, jednak nadal znacząco przewyższyła wynik z roku 2017 – 203 zezwolenia. W 2019 r., podobnie jak rok wcześniej, najwięcej zezwoleń wydano dla pojazdów w pełni zgodnych z TSI – 62%, co oznacza, że nadal wyższa jest liczba pojazdów nowych oddawanych po raz pierwszy do eksploatacji względem pojazdów poddawanych modernizacji. Wynika to z faktu, że w odniesieniu do pojazdów modernizowanych TSI stosuje się wyłącznie w zakresie objętym modernizacją, przez co pojazdy te są klasyfikowane jako niezgodne z TSI.
Pełne dostosowanie do aktualnych wymagań TSI byłoby jednak w przypadku pojazdów modernizowanych nieopłacalne lub wręcz technicznie niemożliwe.
W 2019 r. Prezes UTK pozytywnie rozpatrzył 12 wniosków o wydanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji podsystemów instalacji stałych (infrastruktura, energia i sterowanie – urządzenia przytorowe), co uznać można za potwierdzenie zapewnienia interoperacyjności 337,593 km linii kolejowych. Prezes UTK wydał m.in. zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji podsystemu strukturalnego „sterowanie – urządzenia przytorowe” w zakresie zabudowy systemu GSM-R na linii kolejowej nr 1 na odcinku Warszawa Zachodnia – Koluszki oraz linii kolejowej nr 17 na odcinku Koluszki – Łódź Widzew. Zgodnie z suplementem do Krajowego Planu Wdrażania Technicznej Specyfikacji Interoperacyjności „Sterowanie” system cyfrowej łączności GSM-R do 2024 r. zastąpi analogowy system radiołączności kolejowej VHF 150 MHz. Cyfrowa łączność posiada więcej
Działalność Prezesa UTK
zabezpieczeń, aniżeli łączności analogowa, tym samym można powiedzieć, że powyższe zezwolenie w istotny sposób wpłynęło na podniesienie poziomu bezpieczeństwa ruchu kolejowego.
Liczba wydanych w 2019 r. świadectw dopuszczenia do eksploatacji utrzymała się na podobnym poziomie jak w roku 2018, w którym odnotowano znaczące wzrosty wydawanych świadectw dopuszczenia typu, szczególnie w obszarze infrastrukturalnym. W 2019 r. wydano w sumie 83 świadectwa dopuszczenia typu, z czego 29 dla budowli, 31 dla urządzeń i 23 dla pojazdów kolejowych.
Jednymi z najnowszych rozwiązań technicznych, jakie w 2019 r. uzyskały świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu są napędy typu SmartDrive dostosowane do współpracy z nastawnicą typu EBILOCK 950, przeznaczone do przestawiania zwrotnicy i krzyżownicy rozjazdu kolejowego o promieniu 1200, skosie 1:18,5, pochyleniu toków jezdnych 1:40, z ruchomym dziobem krzyżownicy, a także rozjazd kolejowy o promieniu 1200, skosie 1:18,5, pochyleniu toków jezdnych 1:40 z ruchomym dziobem krzyżownicy (typ Rz 60E1-1200-1:18,5 sb), dostosowany do zabudowy ww. napędu typu SmartDrive (rodzaj Hy-Drive - ze sprzężeniem hydraulicznym). Rozjazd ten przeznaczony jest do linii kolejowych, których dopuszczalna prędkość dla ruchu pasażerskiego wynosi
≤ 250 km/h. Tego rodzaju projekty świadczą o chęci podnoszenia prędkości i komfortu podróży na liniach kolejowych w Polsce przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich wymaganych standardów bezpieczeństwa.
Liczba wydanych świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu w 2019 r.
lp. rodzaj dokumentu suma
1. świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego 23
2. świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu urządzenia 31
3. świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu budowli 29
4. łączna liczba 83
Zwiększona liczba wydawanych świadectw dla typów pojazdów kolejowych (w 2018 r. wydano ich 12) jest wynikiem nowelizacji przepisów ustawy o transporcie kolejowym, która rozszerzyła możliwość uzyskania dopuszczenia do eksploatacji w trybie uproszczonym dla pojazdów eksploatowanych w ruchu lokalnym, pojazdów turystycznych i historycznych niezależnie od drogi kolejowej, po której te pojazdy się poruszają. Przepisy wykonawcze umożliwiające wydawanie świadectw dla tego typu pojazdów weszły w życie pod koniec 2019 r. i umożliwiły wydanie 14 świadectw dla pojazdów historycznych. Pełne efekty tej zmiany powinny być widoczne w latach kolejnych. Zmiana ta była oczekiwana przez część przedstawicieli branży transportu kolejowego i będzie stanowiła ważny impuls dla możliwości reaktywacji znacznej liczby przejazdów realizowanych wyłącznie pojazdami historycznymi.
Odnowienia podsystemów strukturalnych instalacji stałych zgłoszone Prezesowi UTK w 2019 r.
lp. rodzaj dokumentu suma
1. podsystem strukturalny „infrastruktura” 37
2. podsystem strukturalny „energia” 22
3. podsystem strukturalny „sterowanie – urządzenia przytorowe” 35
4. łączna liczba 94
W 2019 r. przekazano Prezesowi UTK łącznie 94 zgłoszeń dotyczących odnowień podsystemów instalacji stałych. Odnowieniem są większe prace w podsystemie, które jednakże nie przekładają się na poprawę osiągów tego podsystemu. Są to zatem prace o mniejszym zakresie niż modernizacje, które wiążą się z obowiązkiem uzyskania zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji. W 2019 r. do Prezesa UTK wpłynęło 21 wniosków o ustalenie obowiązku uzyskania zezwolenia dla podsystemu po modernizacji. Porównując powyższe dane można zauważyć, że jedynie około 1/6 inwestycji, do realizacji których przystępują zarządcy, jest kwalifikowana jako większe prace w podsystemach zmieniające ich osiągi.
Czuwając nad spełnianiem przez infrastrukturę kolejową zasadniczych wymagań, w tym dotyczących bezpieczeństwa, Prezes UTK przeprowadza także kontrolę inwestycji infrastrukturalnych. W 2019 r.
kontroli poddane zostały wybrane inwestycje w obszarze układu zasilania sieci trakcyjnej, które realizowane były przez PKP Energetyka. Podczas kontroli stwierdzono, że podmiot ten nie wypełnia zadań związanych z interoperacyjnością systemu kolei, w związku z czym PKP Energetyka została zobowiązania do podjęcia konkretnych działań naprawczych. W następstwie powyższego, PKP Energetyka. w 2019 r. wystąpiła do Prezesa UTK z wnioskiem o uzyskanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji podsystemu „energia” w obszarze układu zasilania dla linii kolejowych nr 274 i 278 na odcinku Węgliniec – Zgorzelec. Rozpoczęcie realizacji zadań z zakresu interoperacyjności przez producenta układu zasilania, przekłada się na podnoszenie poziomu bezpieczeństwa w obszarze podsystemu „energia”.