Wśród różnych znaczeń słowa f/pograf/a występują dwa następujące: typogra- fia to „dział grafiki użytkowej, zajmujący się całokształtem zagadnień związanych z estetyką druków", a także „historyczna nazwa drukarni często zwanej oficyną, tłocznią lub warsztatem, a obecnie tak nazywa się często zakład poligraficzny lub jego wydział stosujący wyłącznie technikę typograficzną"^^. Technika typograficzna jest najbardziej rozpowszechnioną techniką drukowania nie tylko ze względu na to.
Rozmowa przeprowadzona z p. W. Szlosowskim 30 04.2002 r.
^ Rozmowa przeprowadzona z p. J. Gardzielewską 19.11.2002 r.
Rozmowa przeprowadzona z p. T. E. Szymorowską 10.05.2002 r.
^ Archiwum WBP-KK, Akta organizacyjne.
^ Rozmowa przeprowadzona z p. W. Szlosowskim 30.04.2002 r.
Rozmowa przeprowadzona z p. Krystyną Wyszomirską 10.09.2003 r.
J. Hoppe, H. Janowski. Wspó/czesne po/sk/e drukarstwo / gratika ks/ążk/, Wrocław 1982, s. 292.
ż e jest najstarsza, ale także dlatego, ż e wprowadza wiele udoskonaleń, głównie w zakresie technologii sporządzania form typograficznych oraz zwiększania wy
dajności maszyn i ich automatyzacji. Toruńska Oficyna Drukarska Książnicy Miej
skiej im. Mikołaja Kopernika nawiązując do dawnej dominującej roli w kształtowa
niu szaty typograficznej książki, jaką odgrywały oficyny drukarskie, przez cały okres swojej działalności starała się o wysoki poziom druków. Jak trudne jest to zad a
nie m oże świadczyć ilość kryteriów, którym należy sprostać, aby powstała piękna książka. Cytując Wilhelma Mitarskiego, należy tu wymienić: kompozycję całości, rozm ieszczenie ilustracji - ustawienie jej na kolumnie, dobór odpowiednich rodza
jów czcionek, nieprzeładowanie okładki i karty tytułowej. Istotny jest również uży
ty materiał i elementy dekoracyjne^^.
Kształtowanie szaty typograficznej książki polega na jednoczesnym wysiłku włożonym w projekt obwoluty i okładki oraz w pracę nad wnętrzem książki, tak aby każdy jej element był w równym stopniu wykończonym^. W ażne jest także uzyska
nie takiej formy książki, aby mogła być ona łatwo czytana, gdyż czytelność książ
ki powinna stanowić jedną z prymarnych wartości w typografii^^.
Podsumowując, na estetykę książki składa się jej zewnętrzna forma artystycz
na, wyrażająca się zarówno w koncepcji plastycznej, w rozwiązaniu typografii, jak i w poziomie wykonawstwa poligraficznego i zastosowanych rnateriałachm^.
Chcąc przybliżyć treść, szatę graficzną i walory artystyczne poszczególnych druków omawianej Oficyny podzieliłam je na kilka grup w ten sposób, aby móc uka
zać wszystkie aspekty publikacji. Pragnę podkreślić, że podstawą poniższej cha
rakterystyki był bezpośredni kontakt z każdym omawianym drukiem (autopsja).
Podział druków:
i Wydawnictwa seryjne:
1. Wydawnictwa seryjne Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika a - „Prace Książnicy Miejskiej"
b - „Materiały Metodyczne"
c - „Seria druków bibliofilskich"
d - „Seria katalogów wystaw"
2. Wydawnictwa Toruńskiego Towarzystwa Kultury (TTK), Towarzystwa Miłośników Torunia (To-Mi-To)
a - „Biblioteczka Toruńska" i „Biblioteczka TTK"
b - „Biblioteczka To-Mi-To"
3. Wydawnictwa dla Ośrodka Informatyczno-Metodycznego Czytelnictwa Chorych i Niepełnosprawnych
ił Druki bibliofilskie dla Towarzystwa Bibliofilów im. J. Lelewela w Toruniu III Pozostałe druki
Teksty literackie
Druki bibliofilskie dla innych instytucji Druki akcydensowe
Plakaty i afisze
Podział ten należy uzupełnić uwagą, że w wydawnictwach serii „Prace Książni
cy Miejskiej" znaleźć można również pozycje będące drukami bibliofilskimi.
^ J. Sowiński, Szfoka (ypograńczna M/odey Po/sk/, Wrocław 1982, s. 11.
T. Malinowska, L. Syta, Pedagowan/e tecńrł/czne ks/ąźk/. Warszawa 1981, s. 11.
J. Wiercińska. Grałrka ks/ąźk/. [w:] Wspó/czesr?e po/sk/e drukarstwo / gratrka kstąźk/, Wrocław 1982, s. 105.
^ K. Racinowski. Estetyka ks/ąźk/, [w ] Wspótczesrre po/sk/e drukarstwo, s. 73.
ł - 1a. Seria „Prace Książnicy Miejskiej"
Seria „Prace Książnicy Miejskiej" została zapoczątkowana w okresie międzywo
jennym przez ów czesn ego dyrektora Książnicy Zygmunta Mocarskiego^. Pubiika- cje te w większości dotyczą zagadnień z zakresu działalności biblioteki i popula
ryzacji jej zbiorów, przedstawiają sylwetki wybitnych ludzi związanych z Toruniem.
Mają one charakter popularnonaukowy. Zanim zaczęła je drukować Oficyna Dru
karska, wychodziły one przed wojną w Drukarni Sylwestra Buszczyńskiego, na
tomiast po wojnie zajmowały się tym Zakłady Graficzne w Toruniu, Drukarnia To
ruńska „Wiedza", Zakłady Graficzne „Książka i W iedza" oraz Toruńska Drukarnia Dziełowa.
Pierwszą pracą, którą wykonała Oficyna Drukarska w 1977 roku była publika
cja pt. Samue/ Bogom// L/r?de. fwórca p/erwszego s/own/ka języka po/sk/ego. Za
wiera ona materiały sesji naukowej odbytej 20 grudnia 1976 roku w związku z uro
czystościami odsłonięcia pomnika S. B. Lindego^'.
Spośród bardziej interesujących prac można wymienić np. książkę Anny Le
wandowskiej /r)konabo/y Ks/ążn/cy /^f/ę/sk/ę/ /m. /ł/f. Kopem/ka w 7bron/o wydaną w 1979 roku w związku z 750 rocznicą założenia Torunia. Zawiera ona wiadomo
ści dotyczące najcenniejszych zbiorów Książnicy Miejskiej^^. Ciekawa jest rozpra
wa Stanisława Salmonowicza pt. Obrońcy / m//ośn/cy języka po/sk/ego w 7orun/u XV/-X\//// w/eku, ukazująca szerokie zainteresowania językiem polskim wśród pa
storów i kaznodziejów protestanckich związanych z Gimnazjum Akademickim^^.
W 1981 roku wydano tom wierszy Czesława Miłosza pt. /t^q/a w/ema mowo w wy
borze i ze wstępem Janusza Kryszaka.
Z okazji dwusetnej rocznicy urodzin Joachima Lelewela w 1986 roku ukazał się druk bibliofilski poświęcony temu wybitnemu uczonemu, związanemu m.in. z hi
storią drukarstwa i bibliotekarstwem. Na jego zawartość składa się szkic Jerzego Serczyka, referat Zygmunta Mocarskiego wygłoszony w 1929 roku na zebraniu toruńskiego Towarzystwa Bibliofilów oraz przygotowany przez Janinę Huppenthal wykaz dzieł J. Lelewela zachowanych w Książnicy^.
Redaktorem serii „Prace Książnicy Miejskiej" w latach 1977-1980 był Alojzy Tu- jakowski. W roku 1981 funkcję redaktora merytorycznego przejęła Janina Huppen- thal, redaktorem technicznym zaś został Z. Gardzielewski, który opracował kształt edytorski serii. Zastosował jednakowy format, zbliżoną kompozycję i wystrój gra
ficzny. Okładki wszystkich prac tej serii są zaopatrzone w skrzydełka. Tytuł serii został umieszczony na drugiej stronie karty tytułowej. Ponieważ w tej serii ukazały się: monografie, księgi pamiątkowe, poradniki bibliograficzne i katalogi, ostateczna postać okładki zależy od charakteru publikacji, np. na okładkach monografii często widnieją portrety osób, których te prace dotyczą. Stałymi elementami okładek są ty
tuł i podtytuł, natomiast autor dzieła - jego imię i nazwisko nie zaw sze tam się po
jawia. Taką informację zawiera karta tytułowa. Oprócz danych autora znajduje się na niej tytuł dzieła, podtytuł, miejsce i rok wydania. Elementem graficznym na kar
cie tytułowej tej serii jest herb Torunia. Na karcie przedtytułowej najczęściej wystę
puje tytuł pracy. Między obiema kartami w wielu dziełach umieszczono frontyspis prezentujący bądź fotografie osób, którym prace te poświęcono, bądź fotografię autora łub wizerunek instytucji, o której mowa w dziele. Na odwrocie strony
tytu-" A. Tujakowski, Ks/ążn<ca M/e/ska. /n/orma(or, Toruń 1983, s. 45.
Samae/ Bogom// Ł/nc/e - /wórca p/erwszego s/owrr/ka po/s/r/ego, Toruń 1977.
" A. Lewandowska, /rrkonado// /<s/ąźrr/cy M/e/s/r/e/ /m. A4. /<opern//(a w 7bfor?/o, Toruń 1979.
" S Salmonowicz, Obrorlcy / m//ośn/cy ypzy/ra po/sk/ego w Tbron/u w XV/-XV// w/eku. Toruń 1979
^ Joac/7/m Le/ewe/. Cz/ow/ek- o/rywa/e/- oczorry, pod red. R. Drożyńskiego, Toruń 1986.
Bo^
łowej w metryce książki, oprócz danych wydawniczych i techniczno-drukarskich, umieszczono nazwę instytucji wydawniczej, czyłi Oficyny Drukarskiej i jej sygnet wydawniczy. Czasami metryka książki znajduje się na jej końcu.
Koiejnymi elementami książki są tekst główny i teksty wprowadzające. W oma
wianej serii materiały wprowadzające, takie jak przedmowa, dedykacja, motto, wstęp krytyczny lub życiorys autora pojawiają się na początku książki. Jeżeli cho
dzi o przedmowę, to najczęściej pochodzi ona od autora dzieła łub redaktora.
W niektórych pracach serii znajduje się wstęp krytyczny o wydawanym dziele łub informacje o dziele i autorze. W nielicznych publikacjach pojawia się na koń
cu posłowie.
Z dedykacjami spotykamy się w pracach tej serii kilkakrotnie. Na przykład tekst rozprawy S. Salmonowicza pt. Obrońcy / m//ośn/cy yęzyka po/sk/ego w 7brun/u XV/-XV/// w. poprzedza dedykacja, w której autor ofiarowuje swe dzieło prof. Alo- dii Kaweckiej-Gryczowej - znawczyni książki i jej dziejów; dedykacja jest umiesz
czona na oddzielnej karcie po karcie tytułowej.
Motto jako myśl przewodnia pracy, które także pojawia się w niektórych dzie
łach, zaw sze jest w jakiś sposób wyróżnione - najczęściej inną odmianą pisma oraz stopniami czcionki.
Tekst główny dzieł w ramach serii starano się opracowywać w sposób jednoli
ty, kierując się przy tym zasadą czytelności. Tekst główny często dzielono na roz
działy lub części z tytułami drukowanymi na osobnych kartach tytułowych. Stopień ważności tytułów zaznaczano różnym stopniem czcionki. Czasami dla oznaczenia części książki użyto ozdobnych znaków graficznych poniżej tytułu rozdziałów.
Jako wyróżnienia w tekście w pracach tej serii stosowano odmianę pisma: kur
sywę, pismo półgrube lub spacje.
Wśród materiałów uzupełniających tekst główny oprócz przypisów, najczęściej rzeczowych oznaczonych w tekście odnośnikami cyfrowymi o ciągłej numeracji w obrębie rozdziału, sporadycznie uwzględniano tablice. Najlepiej uzupełniają tekst ilustracje, które można znaleźć w licznych pracach serii. Są to najczęściej ilustra
cje o charakterze dokumentacyjnym, a ich autorką wielokrotnie była artysta foto
grafik Janina Gardzielewska. Rozm ieszczenie ilustracji czy fotografii artystycznych jest niejednolite. Często znajdują się one na frontyspisie albo na osobnych wkle
jonych kartach, na papierze kredowanym lub na okładkach.
Do materiałów uzupełniających tekst główny zaliczam y też pojawiającą się w niektórych pracach serii bibliografię załącznikową.
Na budowę książki składają się także materiały informacyjno-pomocnicze. Z re
guły w obrębie serii powinny wykazywać się one jednolitym opracowaniem. Niestety w omawianej serii brak tej jednolitości. Na przykład spisy treści można najczęściej spotkać na końcu książki, ale też bywają one zam ieszczone przed zrębem głów
nym. W niektórych pozycjach spotykamy wykazy skrótów i wykazy ilustracji. Jeżeli chodzi o indeksy, w ramach serii najczęściej sporządzano indeksy osobowe.
Format .Prac Książnicy Miejskiej" musiał uwzględniać ich popularnonaukowy charakter, to, ż e tekstowi często towarzyszą materiały uzupełniające: ilustracje, ta
blice, tabele, wykresy itp., dlatego książki tej serii mają kształt lekko wydłużone
go prostokąta (24,5 x 17 cm). Kolumny są zagęszczan e i szerokie. Kolumnę po
czątkową dzieła rozpoczyna znak graficzny. Przejrzystość kolumny uzyskuje się dzięki marginesom, które w tej serii zostały dobrane z dbałością o estetykę. W tro
sce o czytelność zastosowano również odpowiednią czcionkę: najczęściej jest to czcionka 10-punktowa o kroju Garamond, używano także takich czcionek, jak:
Excelsior, Modena, Antykwa Toruńska i Candida. Antykwa Toruńska służyła
głów-nie do składania tytułów dzieł. Itustracje wykonano metodą chemigraficzną za po
mocą kliszy siatkowej i kreskowej. Tekst drukowano na różnego rodzaju papierach:
satynowanym, kredowanym i offsetowo-żeberkowym, a do okładek wykorzystano karton kredowany. W omawianej serii przeważnie stosowano papier o różnych od
cieniach bieli, najczęściej nieco żółtawy.
Do „Prac Książnicy Miejskiej" użyto opraw broszurowych w formie obwoluty ze skrzydełkami, miękkich, szytych nićmi, wyjątkowo drutem. Ozdabiano je różnymi ornamentami. Do dekoracji tekstu stosowano inicjały rozpoczynające pierwszy roz
dział książki, inicjały czasami różniły się barwą.
Publikacje serii „Prace Książnicy Miejskiej", które wykonywała Oficyna Drukar
ska charakteryzują się starannym i estetycznym wyglądem. Kompozycja tekstu jest przejrzysta, a ukształtowanie graficzne druków nawiązuje do treści.
! - 1b. Seria „Materiały Metodyczne"
Następne wydawnictwo seryjne Książnicy Miejskiej to „Materiały Metodyczne", które miały służyć pomocą pracownikom bibliotek w ich pracy, zwłaszcza przy or
ganizacji różnych rocznic, imprez i akcji czytelniczych. Znalazły się w tej serii tak
że zestawy bibliograficzne, np. opracowanie M. Bogulicz Ł/ferafura radz/ecka.
bór z /af f974-7978 czy bibliografia utworów Janiny Porazińskiej, oraz materiały związane z obchodami „Miesiąca Książki i Prasy Rolniczej". Jako instruktaż przy
datne były też wydawnictwa o charakterze literackim i muzycznym. W tym miejscu wymienię tylko kilka tytułów dla zobrazowania różnorodności tematycznej serii: B/- fwy po/sk/ego tVrześn/a. 40 roczn/cę agres/7 b/f/erowsk/ę/ na Po/skę, Z/ofy k/os d/a twórcy srebrne d/a czyfe/n/kówA. Kaniewskiej, D. Florkiewicza H/śródbobafe- rów w/erszy dana Brzechwy, R. Skowrońskiego A/eksander Sknab/n (*7872-7975) i wiele innych prac teg oż autora dotyczących osób związanych z muzyką, m.in.
Mieczysława Karłowicza, Stanisława Moniuszki, Ludwika van Beethovena. Publi
kacje traktujące o postaciach z e świata muzyki czy literatury zebrano w odrębnym cyklu opatrzonym tytułem L/Yeratura / muzyka.
Kształt edytorski serii został ujednolicony, chociaż nie brakuje wyjątków, gdy np. druk jest bardzo skromną, kilkustronicową broszurą niewielkiego formatu, jak choćby opracowanie M. Lewandowskiej pt. Leon Scb/7/er.' ostatn/ romantyk teatru czy D. Krełowskiej dan Parandowsk/. życ/e < twórczość. Najczęściej jednak publi
kacje tej serii wyróżniają się kartonową, dwukolorową okładką. W górnej części okładki, ciemniejszej - utrzymanej w brązach, zieleniach lub szarościach - wid
nieje nazwa naszej instytucji, czyli Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Książnicy Miejskiej (W BPiKM ) w Toruniu oraz herb Torunia. Dolna część okładki jest kremo
wa, często zawiera oprócz tytułu podobiznę postaci, której poświęcona jest publi
kacja. Format książek tej serii to 20 x 14 cm.
Na stronie tytułowej znajduje się nazwisko autora, tytuł, czasami podtytuł, u jej dołu zaś miejsce i rok wydania. Na odwrocie karty tytułowej, czyli na stronie redak
cyjnej umieszczona została nazwa instytucji sprawczej - w tym wypadku WBPiKM oraz nazwa serii „Materiały Metodyczne".
Jeżeli chodzi o dalsze cechy, to w książkach tej serii z reguły jest zam ieszczo
ny wstęp i bibliografia. Przykładem m oże być rozprawa M. Bogulicz pt. Powsfan/e n/epod/eg/ego państwa po/sk/ego po 7978 roku lub opracowanie M. Chmielewskiej i H. Barańczak pt. eOroczn/ca W/e/k/ę/ Soc/a//sfycznę/ Pewo/uc/7 Pażdz/ern/kowę/, będące pierwszą publikacją z tej serii drukowaną w Oficynie. Niektóre prace posia
dają motto, umieszczone przed zrębem głównym po prawej stronie i wyróżniające się innym rodzajem czcionki. Mottem opatrzona jest np. książka R.
Skowrońskie-go pt. /\/e/(sander S/(r<ab/n (f8 7 2 - ł9 ł 5 ) oraz pozycje z cyklu L/Yerafura / muzy
ka zawierające konspekty montażu Itteracko-muzycznego. Przykładem m oże być opracowanie R. Skowrońskiego pt. /griacy J ó zef Paderewsk/ - cz/ow/ek w poszu - k/wan/u doskona/ośc/. Wydawnictwa serii ^Materiały Metodyczne" wychodziły naj
częściej w nakładzie 500 egzemplarzy. Mankamentem tych prac m oże być drob
ny druk i słabej jakości papier, co jest zrozumiałe zważyw szy ich przeznaczenie, ich walorem miał być aspekt instruktażowy, a nie estetyczny.
! - 1c. Seria druków bibliofilskich Książnicy Miejskiej
Seria bibliofilska Książnicy Miejskiej w Toruniu obejmuje niewiele druków; ze względu na ich wartość wymieniam wszystkie, które ukazały się w tej serii. W yróż
nia je piękna szata graficzna, której styl i charakter, wypracowane przez Z. Gar- dzielewskiego, sprawiają, ż e czytelnik dostrzega je wśród innych książek.
Dekret o ó/ókotekach / op/ece rrad zó/oram/ P/ókotecznym/ został wydany przez SB P i WBPiKM w 1985 roku jako publikacja okolicznościowa z okazji krajowego Zjazdu Bibliotekarzy Polskich, który odbył się w Toruniu w dniach od 13 do 15 maja tegoż roku^^. Wstępem opatrzył go Józef Korpała, do druku przygotowała Janina Huppenthal, a opracował graficznie Zygfryd Gardzielewski. Druk wydano w na
kładzie 500 egzem plarzy numerowanych ręcznie i szytych ręcznie. Ma kształt wy
dłużonego prostokąta o wymiarach 25 x 14 cm. Na okładce z papieru czerpanego w kolorze kremowym umieszczono godło Polski oraz tytuł w kolorze czerwonym i czarnym. Jako element dekoracyjny pojawia się winieta, której Z. Gardzielewski niejednokrotnie używał w drukach Oficyny.
Wcześniej, w 1983 roku Książnica Miejska wydała druk okolicznościowy z oka
zji 750-lecia przyznania Toruniowi praw miejskich i 60-lecia Książnicy. Ta niewielka broszura (26 x 14 cm), pięknie przygotowana graficznie, zawiera wiersz pt. F//sak, którego pierwodruk pojawił się w „G azecie Toruńskiej" 7 maja 1956 roku^^. Okładka z e skrzydełkami została wykonana z kartonu młotkowego. Tekst wiersza wydruko
wano na żółtym papierze. Na stronie przytytułowej przyklejono zdjęcie toruńskie
go flisaka na tle Ratusza. Stronę tytułową rozplanowano następująco: u góry tytuł z podkreśleniem, winieta w kolorze starego złota poniżej tytułu, a u dołu godło To
runia w tym samym kolorze co winieta oraz nazwa instytucji sprawczej. Jako ilu
stracje wewnątrz tekstu zam ieszczono ryciny przedstawiające panoramę Torunia.
Broszurę szytą ręcznie wydrukowano w nakładzie 400 egzemplarzy, w tym 120 egzem plarzy dla uczestników sesji naukowej na temat „Rola książki w życiu umy
słowym Torunia" zorganizowanej w dniach 21-23 października 1983 roku.
W 1984 roku WBPiKM wraz z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich w e Wro
cławiu wydała Epilog Pana Tadeusza Adama Mickiewicza w opracowaniu Konra
da Górskiego^^, któremu też publikacja ta została dedykowana. Redakcji podjęła się J. Huppenthal, a opracowania graficznego Z. Gardzielewski. Ep//og wyszedł w nakładzie 100 egzem plarzy numerowanych. Również ten druk ma kształt wydłu
żon ego prostokąta o wymiarach 25 x 14 cm i jest szyty ręcznie, co przy publika
cjach bibliofilskich Oficyny Drukarskiej jest normą. Na okładce wydrukowano złotą farbą autograf listu A. Mickiewicza do Niewiarowicza z 1844 roku; oryginał tego li
stu znajduje się w zbiorach książnicowych. Przed kartą tytułową i na końcu książ
ki wszyto kartki oliwkowego koloru.
o b/b/zołe/oc/? < op/ece nad zb/oram/ b/b/Zo/ecznym/, wstęp J. Korpała, Warszawa-Toruń 1985
" P/eśb r//sa/(a. Toruń 1983.
A. Mickiewicz, Ep//og. przedruk z wydan/a„Pana Tadeusza", Wroctaw-Toruń 1984.
Następny druk pt. Z dorobku ad/sty grabka Zb/gn/ewa Oo/atowsk/ego. ma/e /br- my budzące w/e/k/e wzruszen/a estetyczne został wydany w 1988 roku z e słowem wstępnym Romana Tomaszewskiego^". Tutaj także zastosowano wydłużony format (25 X 14 cm). Okładkę ze skrzydełkami zrobiono z kartonu kredowanego.
Bardzo interesującym wydawnictwem jest Sarmac/a opatrzona przypisami i tłu
maczeniem sporządzonymi przez Bogdana Deresiewicza, który także przygotował tekst do druku. Przedsłowiem opatrzył książkę Ałeksander Janta"^. Sarmac/a jest fragmentem dzieła pt. Cbron/ca mur?d/ Hartmanna Schedla, w ydanego w Norym
berdze przez Antoniego Kobergera w 1493 roku z drzeworytami Michała Wołge- muta i Wilhelma Pledenwurffa, w którym zostało opisane Królestwo Polskie. Odę saficką o Polsce i jej stolicy Krakowie zam ieszczoną w tej publikacji, będącą prze
drukiem z dzieła /-/orfu/us e/eganbarum wydrukowanego w Augsburgu przez Syl- wanusa Otmara w 1516 roku, przetłumaczył z łaciny Edwin Jędrkiewicz. Sarmac/a miała być wydana na własny koszt przez Stanisława Gliwę. Pomysł ten podsu
nął mu Bogdan Deresiewicz, kustosz Biblioteki Uniwersyteckiej w Santa Barba
ra w Kalifornii"". Realizacja tego zamierzenia wykraczała jednak poza możliwości ręcznego warsztatu. S. Gliwa poświęcił kilka lat pracy na przygotowanie tekstu do druku, jednak zły stan zdrowia i ograniczenia finansowe nie pozwoliły mu na sfinalizowanie tego dzieła. Po jeg o śmierci wdowa przekazała Książnicy Miejskiej w Toruniu spuściznę po mężu, w tym materiały związane z przygotowaną przez Gliwę do druku Sarmac/ą"\ Ostatecznie więc zamysł Gliwy zrealizowała Oficyna Drukarska drukując fragment Cbron/ca mund/ w wersji oryginalnej i w tłumacze
niu na języki polski i angielski. Sarmac/a wydana została w 1992 roku przy współ
udziale Janiny Huppenthal i Zygfryda Gardzielewskiego oraz konsultacji Romana Tomaszewskiego, dzięki pomocy finansowej Urzędu W ojew ódzkiego w Toruniu.
W Oficynie nadano jej wytworny kształt graficzny. Ma format prostokąta o wymia
rach 30 X 20 cm. Do druku użyto papieru o ciekawej żółtej barwie, przytłumionej szarymi, nikłymi nieregularnymi kreskami. Okładkę z e skrzydełkami wykonano z białego kartonu o fakturze tkaniny. Zdobi ją drzeworyt pt. De Sarmac/a reg/or?e Europę. Tytuł dzieła wydrukowano czerwoną farbą. Strona przedtytułowa mieści tytuł i podkreślenie, pod nim zaś drzeworyt przedstawiający insygnia królewskie.
Na stronie przytytułowej wydrukowano u dołu miejsce i rok wydania. Strona tytuło
wa zawiera pełną informację dotyczącą fragmentu dzieła L/eber cbron/carum oraz Ody sabck/ę/. Wymienieni tutaj także zostali autorzy komentarzy, przypisów, tłuma
czenia, przedsłowia oraz redaktorzy, którzy przygotowali dzieło do druku. U dołu strony tytułowej zam ieszczono znak graficzny Oficyny Stanisława Gliwy. Trzeba zaznaczyć, ż e mimo tak dużej ilości danych na stronie tytułowej, dzięki zastoso
waniu różnego rodzaju czcionek oraz czarnej i czerwonej farby drukarskiej, jest ona bardzo czytelna i estetyczna. Po przedsłowiu umieszczono tekst autorstwa B. Deresiewicza dotyczący Kroniki Norymberskiej, a następnie fragment dzieła Schedla będący reprodukcją faksymilową oraz reprodukcję faksymilową Ody Sa- bck/ę/. W dalszej kolejności znajdują się oba fragmenty tych dzieł z przypisami w tłumaczeniu na język polski i język angielski. Całość zamyka nota Stanisława
" z c/oroó/fu a/tys/y gra/ż/ca Zb/ga/ewa Do/a/ows/f/ego. aia/e /brmy budzące w/e//(/e wzruszen/a es/e-
" z c/oroó/fu a/tys/y gra/ż/ca Zb/ga/ewa Do/a/ows/f/ego. aia/e /brmy budzące w/e//(/e wzruszen/a es/e-