3.1 Dane ogólne
Gmina Nowy Wiśnicz jest w całości położona w obrębie Pogórza Wiśnickiego znajdującego się w środkowej części Pogórza Wielickiego, pomiędzy Rabą a Dunajcem, w odległości 7 km od Bochni przy trasie prowadzącej do Limanowej. Powierzchnia gminy wynosi 8 249 ha, czyli 82,5 km2 , w tym 2 161 ha to powierzchnia zalesiona, 5 251 ha zajmują użytki rolne, 837 ha zajmują grunty pozostałe. Gmina cechuje się rozproszoną zabudową mieszkalną, a zwarta zabudowa w postaci bloków mieszkalnych występuje jedynie na terenie miasta Nowy Wiśnicz.
Gmina graniczy od północy z Gminą Brzesko i Miastem Bochnia, od wschodu z Gminami Gnojnik i Lipnica Murowana, od zachodu z Gminą Bochnia, natomiast od południa z Gminą Trzciana i Żegocina.
Gmina zajmuje dogodne położenie względem dużych aglomeracji miejskich i znanych ośrodków historyczno-zabytkowych takich jak Bochnia, Wieliczka, Nowy Wiśnicz, Kraków, Nowy Sącz, Stary Sącz, Oświęcim.
W skład Gminy Nowy Wiśnicz wchodzi 11 sołectw: Chronów, Kobyle, Kopaliny, Królówka, Leksandrowa, Łomna, Muchówka, Olchawa, Połom Duży, Stary Wiśnicz, Wiśnicz Mały.
Rysunek 1. Gmina Nowy Wiśnicz
Źródło: Google Maps
1Na podstawie dokumentów strategicznych i opracowań Gminy Nowy Wiśnicz
21
3.2 Dane charakterystyczne
3.2.1 Demografia
Liczba mieszkańców Gminy Nowy Wiśnicz wynosi 14 177 osób. Około 20% ludności mieszka w mieście Nowy Wiśnicz. Prawie 50% mieszkańców to kobiety. Współczynnik feminizacji na rok 2019 wyniósł 98. Wskaźnik przyrostu naturalnego od lat przyjmuje wartość dodatnią (w 2019 r. był równy 64). W gminie następuje stały wzrost liczby mieszkańców. Zmianę liczby mieszkańców od 2003 r. przedstawiono graficznie na Wykresie 1 (poniżej).
Wykres 1. Liczba ludności w Gminie Nowy Wiśnicz na przestrzeni lat 2003-2019.
Źródło: GUS, BDL
3.2.2 Gospodarka
W gminie funkcjonuje 1 191 podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON (GUS, stan na 31.12.2019 r.). Głównie są to podmioty o charakterze budownictwa (364 podmiotów), handlu (217 podmiotów) i przetwórstwa przemysłowego (155 podmioty). Największą część stanowią firmy mikro – 1 154 podmiotów, pozostałą część: firmy małe – 34 podmiotów, średnie – 3 podmioty. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowią ok. 87 % wszystkich podmiotów.
3.2.3 Zasoby mieszkaniowe
Zgodnie z danymi GUS, na terenie Gminy Nowy Wiśnicz w 2019 roku było 4 063 mieszkań o łącznej powierzchni ok. 407,5 tys. m2. Oznacza to, że przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 100,3 m2, a powierzchnia przypadająca na jednego mieszkańca 28,7 m2.
Należy zauważyć, że w gminie, podobnie jak w całym kraju obserwuje się tendencję rosnącą, zarówno w liczbie mieszkań jak i powierzchni użytkowej. Od 2011 r. do 2019 r. liczba mieszkań zwiększyła się o 482 szt., a powierzchnia w tym okresie o ponad 60 tys. m2.
10 500 11 000 11 500 12 000 12 500 13 000 13 500 14 000 14 500
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
22 Tabela 1.Mieszkalnictwo na terenie Gminy Nowy Wiśnicz w latach 2011-2019
Rok 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Wzrost powierzchni mieszkalnej nie przekłada się w sposób wprost proporcjonalny na zapotrzebowanie na energię grzewczą. Nowe budynki mieszkalne spełniają bowiem zgodnie z prawem wysokie standardy efektywności energetycznej. Zgodnie z przywoływanymi wcześniej przepisami, roczne zapotrzebowanie na energię grzewczą w budynkach oddanych do użytku w 2019 roku nie może przekraczać 95 kWh/m2/rok.
Szacunkowe zapotrzebowanie energetyczne dla budynków w gminie zostało szerzej opisane w rozdziałach 7 i 8.
3.2.4 Klimat
Gmina Nowy Wiśnicz w całości znajduje się w zasięgu umiarkowanie ciepłego piętra klimatycznego. Średnia roczna temperatura powietrza od 7oC do 8oC .
Wilgotność powietrza nie wykazuje istotnego zróżnicowania wartości średnich. Na dnie doliny wahania dobowe wszystkich jej elementów są największe. Odzwierciedla je występowanie w godzinach nocnych mgieł, pojawiających się przeciętnie 35 - 45 dni w roku. Najczęściej występują one w październiku i listopadzie.
W krajobrazie Gminy Nowy Wiśnicz dominującym elementem rzeźby są stoki, zajmujące około 65 % ogólnej powierzchni. Ich ekspozycja i nachylenie decyduje o ilości promieniowania docierającego do poszczególnych powierzchni. W efekcie można wyodrębnić regiony mikroklimatyczne, opisane granicznymi wartościami nasłonecznienia względnego:
• stoki o bardzo korzystnym nasłonecznieniu względnym (powyżej 110 % w stosunku do powierzchni poziomej),
• stoki o umiarkowanie korzystnym nasłonecznieniu względnym (100 - 110 %),
• stoki o niezbyt korzystnym nasłonecznieniu względnym (95 - 100 %),
• stoki o mało korzystnym nasłonecznieniu względnym (poniżej 95 % w stosunku do powierzchni poziomej)
Najbardziej korzystne na obszarze Gminy Nowy Wiśnicz są tereny położone w typie mezoklimatu stoków i wierzchowin. Cechują się one najdłuższym okresem wegetacyjnym i bezprzymrozkowym, dużym nasłonecznieniem, a inwersje temperatury i związane z nimi mgły radiacyjne należą do rzadkich zjawisk. Są to
23 powierzchnie o optymalnych warunkach dla rozwoju rolnictwa i warzywnictwa, głównie upraw bardzo mało odpornych na przymrozki. Tereny umiarkowanie korzystne obejmują formy należące do typu mezoklimatu inwersyjnych obniżeń dolinnych, za wyjątkiem stoków północnych o nachyleniu większym od 5o. Obszary te mogą być wykorzystywane do upraw roślin zbożowych i okopowych, głównie na dobrze nasłonecznionych stokach eksponowanych na S, SW, i SE.
Tereny bardzo i umiarkowanie korzystne cechują się również sprzyjającymi warunkami bioklimatycznymi.
Decydują o tym korzystne stosunki nasłonecznienia, mały udział wiatrów silnych i bardzo silnych, oraz zmniejszone w stosunku do dna dolin różnice termiczno - wilgotnościowe roczne, miesięczne i dobowe.
Do najmniej korzystnych obszarów należy zaliczyć głównie dna dolin, ze względu na częste inwersje temperatury, częste mgły, największe zagrożenie przymrozkowe. Powierzchnie te mogą być zajmowane głownie pod użytki zielone, uprawę zbóż jarych, oraz niektórych roślin pastewnych.
3.2.5 Analiza stanu powietrza w Gminie Nowy Wiśnicz
Do emitorów zanieczyszczeń powietrza zlokalizowanych na terenie gminy zaliczyć należy przede wszystkim piony kominowe gospodarstw domowych na węgiel i drewno. Niska emisja jest źródłem takich zanieczyszczeń jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, pył w tym benzo(a)piren, sadza, typowych zanieczyszczeń powstających podczas spalania paliw stałych i gazowych. W przypadku emisji bytowej, związanej z mieszkalnictwem jednorodzinnym zanieczyszczenia uwalniane na niedużej wysokości często pozostają i kumulują się w otoczeniu źródła emisji.
Gmina Nowy Wiśnicz znajduje się w strefie podlegającej ocenie jakości powietrza – strefa małopolska. Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim za rok 2019, teren gminy klasyfikuje do obszarów przekroczeń normatywnych stężeń zanieczyszczeń B(a)P/rok, PM10 oraz PM2,5/II faza.
Rysunek 2. Obszar przekroczeń pyłu PM10 w województwie małopolskim w 2019 roku
Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Krakowie, Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim Raport Wojewódzki za rok 2019
24 Rysunek 3. Obszar przekroczeń pyłu PM2,5 w województwie małopolskim w 2019 roku
Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Krakowie, Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim Raport Wojewódzki za rok 2019
Rysunek 4. Obszar przekroczeń benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie małopolskim w 2019 roku
Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Krakowie, Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim Raport Wojewódzki za rok 2019
25