Co dalej z energetyką jądrową w Polsce?

Katastrofa reaktora w elektrowni w Czarnobylu, jak i wcześniejsza z 1979 r. w elek-trowni Three Mile Island w Stanach Zjednoczonych [22] spowodowały, że w latach 80. i 90. XX w. wiele krajów wstrzymało się z podejmowaniem decyzji o budowie kolejnych bloków jądrowych. Liczba uruchamianych na świecie w ciągu roku elektrowni jądrowych zaczęła maleć, by po kilku latach zatrzymać się na stałym poziomie3. Statystyki poda-ją, że na koniec 2016 r. w ponad 30 krajach świata działało 448 reaktorów jądrowych, o całkowitej zainstalowanej mocy 392 GWe. W 2016 r. wyprodukowały one 2,48 biliona kWh energii elektrycznej. Najwięcej reaktorów jądrowych działa w USA, Francji, Japo-nii, Chinach i Rosji (patrz rys.). W budowie pod koniec 2016 r. było 57 nowych reakto-rów jądrowych (z czego 19 w Chinach). Najczęściej używanymi reaktorami są reaktory wodne ciśnieniowe PWR (65%) oraz wodne wrzące BWR (17%) [4].

W Polsce w latach 80. rozpoczęto budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu na Po-morzu. Miały być w niej zainstalowane cztery reaktory typu WWER-440 o łącznej mocy około 1750 MWe. Kolejną elektrownią jądrową, z czterema reaktorami typu WWER-1000 o mocy 4000 MWe, planowano wybudować w Klempiczu w Wielkopolsce. Z uwa-gi na wiele uwarunkowań, także nieprzychylność opinii publicznej, mimo rozpoczęcia inwestycji, 17 grudnia 1990 r. podjęto uchwałę Rady Ministrów nr 204/90 w sprawie po-stawienia inwestycji Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” w budowie w stan likwidacji [2].

34

Marcin M. Smolarkiewicz 33 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 US A Fr ancj a Japonia ^Ch in y Rosja Korea Płd. _Indi^e Kana da U kr ai na Wielka Brytania Niem cy Sz wecj a Be lg ia Hiszpania Republika Czeska Pa kistan Sz w aj ca ria

Finlandia ^Węgry Sł^owacj

a Argentyna ^Br az yl ia Bułga ria

Meksyk _Rumunia ^RPA _Armenia

Iran Holandia Słowe nia 99 58 42 38₃₅ 24 22 19_{15 15} 8 8 7 7 6 5 5 4 4 4 3 2 2 2 2 2 1 1 1 1

Źródło: IAEA PRIS, pobrano z lokalizacji https://www.iaea.org/PRIS/, dostęp: 01.10.2017 W Polsce w latach 80. rozpoczęto budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu na Pomorzu. Miały być w niej zainstalowane cztery reaktory typu WWER-440 o łącznej mocy około 1750 MWe. Kolejna elektrownia jądrowa, z czterema reaktorami typu WWER-1000 o mocy 4000 MWe, planowano wybudować w Klempiczu w Wielkopolsce. Z uwagi na wiele uwarunkowań, także nieprzychylność opinii publicznej, mimo rozpoczęcia inwestycji, 17 grudnia 1990 r. podjęto uchwałę Rady Ministrów nr 204/90 w sprawie postawienia inwestycji Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” w budowie w stan likwidacji [2].

Koncepcja powrotu do energetyki jądrowej pojawiła się oficjalnie w 2005 r., kiedy to w kwietniu Rada Ministrów uchwaliła dokument „Polityka Energetyczna Polski do 2025” [12]. Zaznaczono w nim, że należy ponownie rozważyć możliwość budowy elektrowni atomowych w kraju oraz że z punktu widzenia polskiej elektroenergetyki wskazane byłoby oddanie do użytku pierwszego bloku jądrowego już w roku 2021, a następnego w 2025. Rada Ministrów 28 stycznia 2014 r. przyjęła kolejny dokument wskazujący kierunki rozwoju energetyki jądrowej w Polsce, a mianowicie „Program polskiej energetyki jądrowej”, przygotowany przez ministra gospodarki. Dokument ten przedstawia zakres i strukturę organizacji działań niezbędnych do wdrożenia energetyki jądrowej, zapewnienia bezpiecznej i efektywnej eksploatacji obiektów energetyki jądrowej, ich likwidację po zakończeniu okresu eksploatacji oraz zapewnienie bezpiecznego postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi [11]. Obecnie rozważane są trzy potencjalne lokalizacje pod pierwszą elektrownię jądrową w Polsce o mocy co najmniej 3000 MWe netto (dwa lub trzy bloki energetyczne): Choczewo (woj. pomorskie, powiat wejherowski, gmina Choczewo), Gąski (woj.

Rysunek 5. Liczba reaktorów działających na świecie (stan na koniec 2016 r.) Rysunek 1. Liczba reaktorów działających na świecie (stan na koniec 2016 r.) Źródło: IAEA PRIS, pobrano z lokalizacji https://www.iaea.org/PRIS/, dostęp: 01.10.2017

Koncepcja powrotu do energetyki jądrowej pojawiła się oficjalnie w 2005 r., kiedy to w kwietniu Rada Ministrów uchwaliła dokument „Polityka Energetyczna Polski do 2025” [12]. Zaznaczono w nim, że należy ponownie rozważyć możliwość budowy elek-trowni atomowych w kraju oraz że z punktu widzenia polskiej elektroenergetyki wskaza-ne byłoby oddanie do użytku pierwszego bloku jądrowego już w roku 2021, a następwskaza-nego w 2025. Rada Ministrów 28 stycznia 2014 r. przyjęła kolejny dokument wskazujący kie-runki rozwoju energetyki jądrowej w Polsce, a mianowicie „Program polskiej energetyki jądrowej”, przygotowany przez ministra gospodarki. Dokument ten przedstawia zakres i strukturę organizacji działań niezbędnych do wdrożenia energetyki jądrowej, zapew-nienia bezpiecznej i efektywnej eksploatacji obiektów energetyki jądrowej, ich likwidację po zakończeniu okresu eksploatacji oraz zapewnienie bezpiecznego postępowania z wy-palonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi [11]. Obecnie rozważane są trzy potencjalne lokalizacje pod pierwszą elektrownię jądrową w Polsce o mocy co najmniej 3000 MWe netto (dwa lub trzy bloki energetyczne): Choczewo (woj. pomor-skie, powiat wejherowski, gmina Choczewo), Gąski (woj. zachodniopomorpomor-skie, powiat koszaliński, gmina Mielno) oraz Żarnowiec (woj. pomorskie, powiat pucki, gmina Kro-kowa, przy granicy z gminą Gniewino). Przytoczone fakty wskazują, zgodnie zresztą z teorią perspektywy Kahnemana i Tversky’ego [8], że okres 30 lat od tragedii w Czar-nobylu pozwolił zarówno społeczeństwu, jak i politykom na przezwyciężenie lęku i ra-cjonalne rozważenie plusów i minusów wybudowania w Polsce elektrowni jądrowej.

Czy możemy czuć się bezpieczni, żyjąc w pobliżu takiej elektrowni? Badania wska-zują, że energetyka oparta na węglu niesie ze sobą znacznie większe obciążenia dla

zdro-35

Wprowadzenie do energetyki jądrowej

wia i środowiska niż ta wytwarzana w elektrowniach jądrowych. Reaktory III generacji mają konstrukcję zabezpieczającą je [18] przed zdarzeniem, jakie miało miejsce w Czar-nobylu, zaś położenie geograficzne w znacznej mierze chroni nas przez awariami podob-nymi do tej z 2011 r. w Fukushimie [19].

Kolejnym argumentem za rozwojem energetyki jądrowej jest fakt istnienia w przy-rodzie naturalnych pierwiastków promieniotwórczych – obecnych w glebie, skałach, powietrzu i wodzie, w minerałach przyswajanych przez rośliny i zwierzęta, a także używanych jako materiały konstrukcyjne, syntezowanych w atmosferze wskutek reak-cji składników atmosfery z promieniowaniem kosmicznym. Pierwiastki te istnieją od chwili powstania naszej planety i promieniotwórczość z nich pochodząca towarzyszy organizmom od chwili pojawienia się życia na Ziemi. Odkrycie promieniotwórczości naturalnej przez Henri Becquerela w 1896 r., a także polonu i radu w 1898 r. przez Ma-rię Skłodowską-Curie i Piotra Curie [23] przybliżyło nas do zrozumienia istoty otacza-jącego nas świata. Wszechobecny w środowisku radon (222Rn), potas (40K), uran (238U), rad (226Ra), jak i promieniowanie kosmiczne sprawiają, że każdy z nas otrzymuje średnio w ciągu roku dawkę efektywną promieniowania jonizującego rzędu 2,5 mSv (dawka ta zależy m.in. od położenia geograficznego i od wysokości nad poziomem morza – w nie-których miejscach na naszej planecie może być ona znacznie wyższa). Dodatkową dawkę otrzymujemy na skutek promieniotwórczości sztucznej. Dopuszczalny limit w polskim prawie dla ogółu populacji dla dawki efektywnej pochodzącej od promieniotwórczo-ści sztucznej w ciągu roku to 1 mSv [14], jednak już dla pracowników wykonujących zadania w środowisku, w którym występują źródła promieniotwórcze limit ten wynosi 20 mSv w ciągu roku i przy określonych warunkach może być przekroczony do wartości 50 mSv. W przypadku sytuacji ratowania życia ludzkiego dopuszczalne są (na zasadach dobrowolności) jeszcze wyższe limity. Jeżeli porównamy wymienione wielkości ze śred-nią dawką efektywną promieniowania jonizującego na całe ciało otrzymaną przez miesz-kańców Europy w ciągu pierwszego roku po katastrofie w Czarnobylu oraz przyjmiemy do wiadomości fakt, że jedno badanie metodą tomografii komputerowej oznacza przy-jęcie dawki efektywnej ~ 7,5 mSv [3], można dojść do wniosku, że największe zagrożenia związane z rozwojem energetyki jądrowej niesie ze sobą proces transportu i składowania odpadów promieniotwórczych [6].

Jednakże, aby zadość uczynić dyskursowi, należy podkreślić, że oprócz gło-sów popierających rozwój energetyki jądrowej w Polsce, pojawiają się również te nie-przychylne. W stanowisku Instytutu na rzecz Ekorozwoju w sprawie projektu „Pro-gram polskiej energetyki jądrowej” [16], czytamy m.in., że: „Energetyka jądrowa, której rozwój proponuje rząd, nie rozwiąże w wymaganym czasie podstawowych pro-blemów energetyki w Polsce, tj. zaspokojenia rosnących potrzeb na energię elektrycz-ną w perspektywie 15-20 lat oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z obecnymi zobowiązaniami UE i przewidywanymi w przyszłości” oraz że: „(istnieje) konieczność dokonania zasadniczej rewizji polityki energetycznej państwa, podejścia do

36

Marcin M. Smolarkiewicz

niej w sposób zintegrowany, tak aby była ona korzystna zarówno z punktu widzenia technicznego oraz ekonomicznego, jak i także z gospodarczego, społecznego i ekolo-gicznego w perspektywie sięgającej poza rok 2050 (…). Decyzja o rozwoju energetyki jądrowej w Polsce ma charakter strategiczny i nie powinna być podejmowana bez po-przedzającej jej debaty publicznej, jak to miało miejsce w wielu krajach”. A jak wiadomo, dobra debata wymaga wsłuchania się w zdanie obydwu stron.

Literatura

[1] Encyklopedia fizyki współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983. [2] Energetyka Jądrowa, pobrano z lokalizacji http://www.atom.edu.pl/, dostęp: 01.10.2017. [3] Energetyka jądrowa w pigułce, Ministerstwo Energii, Warszawa 2016.

[4] IAEA PRIS, pobrano z lokalizacji https://www.iaea.org/PRIS/, dostęp: 01.10.2017. [5] Jaworski B. M. i Dietłaf A. A., Fizyka. Poradnik encyklopedyczny, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 1995.

[6] Jądrowy cykl paliwowy, Departament Energii Jądrowej Ministerstwa Energii, Warszawa 2016.

[7] Johnson, T. (reżyser), Bitwa o Czarnobyl [film], Discovery, 2006.

[8] Kahneman P. i Tversky A., A Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk,

Econometri-ca, tom 47, 1979, s. 263-292.

[9] Krasiński A., Jak powstawała teoria względności. Postępy Fizyki, tom 54 (3), 2003, s. 95-106. [10] Meitner L. i Frisch O. R., Disintegration of Uranium by Neutrons: a New Type of Nuclear

Re-action, „Nature” 1939, vol. 143, s. 239-240.

[11] Program Polskiej Energetyki Jądrowej, Pełnomocnik Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2014.

[12] Polityka energetyczna Polski do 2025 roku, Zespół ds. polityki energetycznej, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005.

[13] Rhodes R., Jak powstała bomba atomowa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.

[14] Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizują-cego (DzU z 2005 r. nr 20, poz. 168).

[15] Skłodowska A. i Gostkowska B., Promieniowanie jonizujące a człowiek i środowisko, Wydaw-nictwo Naukowe SCHOOLAR, Biuro Handlowe POLON, Warszawa 1994.

[16] Stanowisko Instytutu na rzecz Ekorozwoju w sprawie projektu „Programu polskiej ener-getyki jądrowej” z dn. 16 sierpnia 2010 r., pobrano z lokalizacji http://chronmyklimat.pl/ publikacje/energetyka/stanowisko_instytutu_na_rzecz_ekorozwoju_w_sprawie_projektu__ programu_polskiej_energetyki_jadrowej, dostęp: 01.10.2017.

[17] Strupczewski A., Awarie reaktorowe a bezpieczeństwo energetyki jądrowej, Wydawnictwo Na-ukowo-Techniczne, Warszawa 1988.

37

Wprowadzenie do energetyki jądrowej

[18] Strupczewski A., Bezpieczeństwo elektrowni jądrowych dawniej i dzisiaj, III Szkoła Energetyki

Jądrowej, 20-22 października 2010 r., Gdańsk, pobrano z lokalizacji: http://www.if.pw.edu.

pl/~pluta/pl/dyd/mtj/zal2/CD_II_SZKOLA/I.%20ZAGADNIENIA_OGOLNE/5_A_ Strupczewski_bezpieczenstwo_elektrowni.pdf, dostęp: 01.10.2017.

[19] Hoeve Ten J. E i M. Z.Jacobson, Worldwide health effects of the Fukushima Daiichi nuclear

accident, Energy & Environmental Science, 23.04.2012,, DOI: 10.1039/c2ee22019a.

[20] Ustawa z 29 listopada 200 r. – Prawo atomowe (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 576, 935). [21] Wahlstrom B., Promieniowanie, zdrowie i społeczeństwo, Państwowa Agencja Atomistyki,

Warszawa 1999.

[22] Walker J. S., Three Mile Island: A Nuclear Crisis in Historical Perspective, University of Cali-fornia Press, Berkeley 2004.

[23] Wróblewski A. K., Historia fizyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. [24] Zarys historyczny nauki o zmianach klimatu, pobrano z lokalizacji IPCC WG1 AR4 Report

[on-line]: http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter1.pdf, do-stęp: 01.10.2017.

dr hab. Zygmunt Szefliński

Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów, Uniwersytet Warszawski

W dokumencie Bezpieczeństwo energetyki jądrowej · Biblioteka SGSP (Stron 33-39)