Hipoteza 4, utrzymująca, że możliwość wyboru pomiędzy stymulatorami tego samego rodzaju wpłynie pozytywnie na motywację uczących się, sprawdziła się. Wiarygodność hipotezy zwerytikowano na podstawie pomiaru ankietowego.
W tym miejscu należy przypomnieć, że studenci mogli wybierać w obrębie każdego rodzaju stymulatora. Mieli do wyboru:
– dwa różne stymulatory werbalne, – dwa różne stymulatory wizualne, – kilka stymulatorów dźwiękowych.
Mogli także łączyć wybrane stymulatory w obrębie każdego typu.
Studenci zostali poproszeni o wypowiedzi pisemne. Mieli poruszyć dwie kwestie: – własne retleksje dotyczące specytiki poszczególnych rodzajów
stymulato-rów i tego, w jaki sposób wpłynęły one na proces pisania,
– możliwość wyboru pomiędzy stymulatorami i jak wpłynęła ona na ich mo-tywację.
Dodatkowo, studenci dysponowali możliwością wyboru języka. Wypowiedzi mogły być pisane w języku polskim bądź angielskim. Chodziło o to, by dać stu-dentom możliwość swobodnego wyrażenia subiektywnych odczuć i opinii w ta-kim języku, w jata-kim łatwiej jest im to wyrazić.
6. Opis drugiej części badań
Poniżej przedstawiono przykładowe wypowiedzi studentów, uzasadniające wybór danego wiersza jako stymulatora.
Wypowiedź studenta nr 1:
Kukutis’ Testament – ten wiersz „przemówił” do mnie podejściem Kukutisa do śmierci,
spodobał mi się jego paniczny strach, który wprowadzał do utworu pewnego rodzaju dy-namikę i akcję (w przeciwieństwie do stoickiego spokoju panującego w drugim wierszu) – mogłam przedstawić Kukutisa jako rozwrzeszczanego i rozhisteryzowanego staruszka, co bardzo mi się spodobało. Ponad to, myśląc o interlokutorze Kukutisa pierwsza przyszła mi do głowy śmierć, którą chciałam przedstawić w opozycji do jej powszechnego wizerunku – czyli nieśmiałą, lekko wystraszoną, czującą sympatię i chęć pomagania ludziom. W tym sensie, wiersz ten dał mi lepsze „pole do popisu”:)
Wypowiedź studenta nr 4:
Wybrałam wiersz Stopping by Woods on a Snowy Evening Roberta Frosta jako inspirację do
napisania pierwszego w tym semestrze dialogu perswazyjnego, gdyż wydał mi się on bar-dziej interesujący niż Kukutis’ Testament Marceliusa Martinaitisa. Atmosfera panująca
w wierszu Frosta, pewna tajemniczość i przede wszystkim duży zakres możliwości, jeśli chodzi o dopowiedzenie sobie akcji, tzn. kim jest podmiot liryczny, dokąd jedzie, skąd przy-bywa, po co jedzie, dlaczego przystanął itp. – wszystko to sprawiło, że wybrałam właśnie ten wiersz, choć przyznaję, że Kukutis’ Testament jest również ciekawy. Myślę, że na mój wybór miało też wpływ to, że lubię utwory czy obrazy, gdzie człowiek staje w konfrontacji z naturą. Bardzo ciekawe jest wymyślać dialog człowieka z naturą, zwierzęciem czy jakąś fantazyjną postacią, gdyż wtedy można puścić wodze fantazji i wykazać się pomysłowością.
Poniżej przedstawiono przykładowe wypowiedzi studentów, uzasadniające wybór danego obrazu jako stymulatora.
Wypowiedź studenta nr 6:
I’ve chosen Henry Rousseau’s painting over the other painting, because I found it more in-spirational. I like nature, so I liked the atmosphere of the dessert at night, and the idea of a meeting of a lion and a human. The painting makes an impression of dreaminess and pea-cefulness. I like the colours. The other painting is too gloomy and depressing.
Wypowiedź studenta nr 7:
Obraz ten zainteresował mnie ze względu na kolorystykę i postaci tam występujące. Moim zdaniem szara postać stanowi nie tylko centrum obrazu, lecz także element tajemniczości. Kobieta za pomocą kłębka włóczki połączona jest z postacią, dlatego też przedstawiłam ją w dialogu jako duszę kobiety. Po raz kolejny, właśnie motyw tajemniczości, zachęcił mnie do napisania dialogu.
Poniżej przedstawiono przykładową wypowiedź, uzasadniającą wybór dane-go utworu muzycznedane-go jako stymulatora.
Wypowiedź studenta nr 1: Moje uzasadnienie wyboru:
Wybrałam ten utwór, ponieważ najbardziej mi się spodobał i najbardziej pobudził moją wy-obraźnię – połączenie muzyki dynamicznej i (według mnie) bardzo emocjonalnej z muzyką spokojną i zrównoważoną w tym utworze natychmiast wywołało u mnie wizję sceny, którą mam zamiar opisać; muzyka ta w pewien sposób „opowiedziała” mi pewną historię. Przy-znam, że na początku planowałam napisać dialog na podstawie wersji tej symfonii zagranej
przez Metallicę (bo to ona „wywołała” wizję:) ), ale zrezygnowałam z tego planu, ponieważ historia, która mi się „ukazała” była dla mnie zbyt trudna do napisania – miał to być dialog między psychopatą/mordercą a zadowoloną z życia staruszką lub niewinnym i naiwnym dzieckiem, i nie potratiłam stworzyć odpowiednich charakterystyk tych postaci. „Mój” psy-chopata/morderca ewoluował więc w muzyka-geniusza, który bardzo cierpi z powodu sa-motności (paradoksalnie spowodowanej muzyką, którą tworzy i którą swego czasu bardzo kochał) – połączyłam psychopatę/mordercę i muzyka-geniusza poprzez ich intelekt, po-nieważ morderca również miał być geniuszem i od tego zaczęłam go tworzyć, i powoli ewo-luował w muzyka. W trakcie pisania jego charakterystyki zmieniłam też wersję utworu na obecną, klasyczną V symfonię Beethovena i do niej skończyłam obie charakterystyki, i ona również „opowiedziała” mi pewną historię – rozmowy samotnego i smutnego muzyka-ge-niusza z dzieckiem-geniuszem o samotności, samobójstwie, życiu i jego sensie.
Należy teraz przejść do wypowiedzi pisemnych, w których poruszane były re-tleksje studentów, dotyczące specytiki poszczególnych rodzajów stymulatorów i to, w jaki sposób poszczególne rodzaje stymulatorów wpłynęły na proces pisania.
Obrazy bardzo silnie oddziałują na wyobraźnię. Ich kolorystyka, wygląd postaci, tło i ruchy – wszystko to było jedynie początkiem do stworzenia pewnej historii i dialogu z nią związa-nego. Pisanie na podstawie obrazu to duże pole do popisu, gdyż istnieje mnóstwo inter-pretacji danego obrazu. Nie oznacza to jednak, iż jest to łatwe, gdyż trzeba przemyśleć, co chce się napisać i zbudować historię od podstaw. W zależności od koloru i postaci na obra-zie, moje dialogi miały nastrój wesoły lub tajemniczy, postaci używały słów nieformalnych lub bardziej wyszukanych. Pisanie na podstawie obrazów uważam za najciekawsze doś-wiadczenie, dające największe możliwości i rozwijające wyobraźnię.
Stymulatorem, preferowanym przez autorkę powyższej wypowiedzi, stano-wiącej fragment pomiaru ankietowego, jest stymulator wizualny. Wedle autorki wypowiedzi, warstwa afektywna dzieła sztuki, która w przypadku obrazu jest symbolizowana głównie przez kolory, ma wpływ na warstwę afektywną tekstu kreatywnego.
Zróżnicowaną i zindywidualizowaną reakcję na zastosowanie różnorodnych stymulatorów podkreśla wypowiedź studenta nr 6:
Podoba mi się pomysł używania różnych bodźców w trakcie zajęć, fakt że nie skupiliśmy się tylko na obrazach bardzo pomógł mi w pisaniu. Uważam, że każdy z tych bodźców był skuteczny i bardzo silny, ale równocześnie każdy z nich miał jakąś wadę.
Największą wadą pisania na podstawie obrazu jest fakt pokazania postaci – jako że je wi-dzimy, sugerują one nam pewne rzeczy i czasami nie możemy ich wykluczyć, czy „zostawić za sobą” i skupić się na innych rzeczach (np. wysoka postać w czarnym kapturze będzie ko-jarzyć się ze śmiercią i trudno będzie ją inaczej opisać).
Podobną wadę mają wiersze – one również jakby „ustalają” liczbę postaci, miejsce zdarzeń, czasem nakierowują fabułę na pewien tor, i w ten sposób trochę ograniczają tak zwane „pole do popisu”.
Obu tych wad nie ma muzyka – w tym aspekcie jest ona najbardziej dowolna i ma najmniej granic.
Wyżej przytoczony fragment traktuje o muzyce jako najmniej narzucającym (w sensie formy i treści) stymulatorze. Obraz narzuca sposób obrazowania, wiersz
6. Opis drugiej części badań
narzuca sposób rozumowania i werbalizowania, muzyka nie narzuca niczego, poza nastrojem.
W tym kontekście istotne znaczenie mają retleksje studenta nr 3, dotyczące zastosowania muzyki na zajęciach z języka obcego:
Powinniśmy jednak pamiętać, że tytuły utworów również mogą mieć wpływ na odbiór da-nego dzieła – dlatego myślę, że powinniśmy słuchać muzyki, nie znając tytułów utworów (przynajmniej na początku).
Jeśli chodzi o zastosowanie bodźców samych w sobie przy okazji creative wri-ting na zajęciach z języka obcego, podsumowanie studenta nr 2 potwierdza ba-dania Lipińskiej [2002]:
Podsumowując, zdecydowanie jestem za pisaniem na podstawie bodźców (obojętnie jakich – czy to obraz, wiersz, czy muzyka), a przeciw pisaniu „z powietrza” – takie pisanie jest dla mnie zbyt trudne.
Poniżej przedstawiono fragmenty wypowiedzi, zawierające przyczyny pozy-tywnego wpływu możliwości wyboru stymulatorów. W celu obniżenia progu lęku i zwiększenia motywacji badanych do przedstawiania własnych poglądów, także tutaj panowała dowolność w doborze języka wypowiedzi – mógł to być język oj-czysty lub angielski.
Wypowiedź studenta nr 4:
In my opinion, the possibility of choice was advantageous. I didn’t tind it difticult to select my stimulant and I’m happy that during my writing I didn’t have to force myself to use some -thing that wasn’t really inspiring me.
Wypowiedź studenta nr 7:
Wybory, których mogłam dokonywać, wpłynęły dodatnio na mój stosunek do pracy, ponie-waż nie czułam się ograniczona tylko jednym, z góry narzuconym bodźcem. Możliwość wy-boru stymulowała u mnie kreatywność i chyba również poszerzała horyzonty myślowe.
W wypowiedzi studenta nr 4 pojawia się motyw bodźca jako inspiracji. Auto-rka wypowiedzi ceni sobie możliwość wyboru, ze względu na fakt, iż nie musi zmuszać się do stosowania elementu kompletnie jej nieinspirującego. Na uwagę zasługuje angielskie słowo force, które w tym przypadku tłumaczy się jako: zmu-szać się. Jednakże, pozbawione kontekstu powyższej wypowiedzi, funkcjonuje także jako rzeczownik oznaczający siłę. Jak wiadomo, użycie siły kojarzonej z przemocą tłamsi uczucia, z nimi zaś motywację i kreatywność.
Znaczenie możliwości wyboru jako dźwigni dla kreatywności zostało za-uważone przez studenta nr 3:
Możliwość wyboru stymulowała u mnie kreatywność i chyba również poszerzała horyzon-ty myślowe.
Jednakże, stworzenie zbyt wielu opcji w ramach możliwości wyboru może być dla niektórych jednostek kłopotliwe, jak wykazał przypadek studenta nr 5, któ-ry przedstawiono poniżej:
Uważam, że możliwość wyboru spośród kilku opcji była bardzo przydatna, jednakże jeżeli chodzi o liczbę utworów muzycznych to sądzę, że było ich zbyt wiele i trudno mi było podjąć decyzję (który wybrać), aby stworzyć dwie postaci do dialogu.
66..55.. WWnniioosskkii
Na podstawie uzyskanych wyników można uznać, że zaproponowana metoda pracy z tekstem kreatywnym na zajęciach, polegająca na zastosowaniu różnych stymulatorów, może prowadzić do interesujących rezultatów, widocznych w ja-kości tekstów kreatywnych.
Wynikają z tego następujące wnioski dla glottodydaktyki:
1. Zastosowanie stymulatorów werbalnego, wizualnego i dźwiękowego gene-ruje występowanie czasowników oraz przymiotników w tekstach kreatyw-nych uczących się. Jednak, jeśli celem zajęć językowych jest doprowadzenie do używania jak największej liczby tych części mowy, proponuje się stoso-wanie stymulatora dźwiękowego. Badania wykazały, że stosostoso-wanie muzyki w pisaniu kreatywnym powoduje obecność największej liczby przymiotni-ków i czasowniprzymiotni-ków.
2. Nauczający języka mogą dokonywać interpretacji tekstów kreatywnych stu-dentów w kategoriach estetycznych. Badania udowodniły, że teksty krea-tywne uczących się, pisane z zastosowaniem wszystkich stymulatorów, mogą być poddane analizie podobnej do tej, której poddaje się dzieła sztu-ki. Co więcej, według Łęskiej [2006], prace studentów powinny podlegać ocenie jedynie w kategoriach estetycznych, a to wymaga wcześniejszej in-terpretacji. Nie tylko uczący mogą dokonywać takiej inin-terpretacji. Byłoby dość trudne ze względu na dużą (czasami) liczbę prac. Studenci mogą ana-lizować prace kolegów, co może stanowić źródło motywacji na większą skalę. 3. Uczący się powinni mieć jak najwięcej opcji do wyboru, jeśli chodzi o sty-mulatory. Z badań wynika, że możliwość wyboru wpływa dodatnio na mo-tywację studentów. Pomiędzy kreatywnością, emocjami a motywacją ist-nieje subtelne połączenie, dlatego możliwość wyboru w różnorodności sty-mulatorów wpływa dodatnio na te trzy aspekty jednocześnie.