Artur Schopenhauer w klasycznej rozprawce Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporówwylicza podane ni˙zej chwyty erystyczne. Dzi´s wiadomo, ˙ze stanowi ˛a one jedynie niektóre z bardzo wielu tego typu forteli, ale tym niemniej s ˛a interesuj ˛ace same w sobie.
1. Uogólnienie (instantia) – rozszerzaj ˛ac wypowied´z przeciwnika poza jej nor-malne granice (bardziej ogólnikowe twierdzenie łatwiej zaatakowa´c).
2. Zastosowanie homonimii do jakiego´s słowa u˙zytego przez przeciwnika, by rozszerzy´c jego wypowied´z i wtedy j ˛a obali´c.
3. Przyj ˛a´c twierdzenie powiedziane w sensie relatywnym jako powiedziane ab-solutnie lub ujmuj ˛ac je pod innym k ˛atem i w ten sposób je obali´c (relative – absolute).
4. Podawanie rozproszonych przesłanek (tak˙ze bł˛ednych) tak by przeciwnik nie zorientował si˛e do czego zmierzamy a kiedy przeciwnik ju˙z zaakceptuje wszystko co potrzebne robimy z nich wniosek przez niego nie spodziewany.
5. Ukryta petitio principii: zakłada´c to, co chcemy dowie´s´c u˙zywaj ˛ac na po-cz ˛atku zmienionych nazw, lub posługuj ˛ac si˛e na pocz ˛atku ogólnikami, które łatwiej zaakceptowa´c.
6. Zadawa´c wiele pyta´n naraz i obszernie, ukrywaj ˛ac to, na czym zale˙zy nam w odpowiedziach przeciwnika - trudno mu wtedy zorientowa´c si˛e w biegu rozumowania i przeoczy nasze ewentualne bł˛edy i braki we wnioskowaniu.
7. Wyprowadzi´c przeciwnika dyskusji z równowagi (przez bezczelne zachowa-nie wzgl˛edem zachowa-niego), zdenerwowany zachowa-nie b˛edzie w stazachowa-nie wszystkiego prze-my´sle´c i dopilnowa´c.
8. Pomiesza´c kolejno´s´c wnioskowania (zadaj ˛ac pytania w niewła´sciwej kolej-no´sci) tak ˙ze przeciwnik pogubi si˛e w wywodzie.
9. Zadawa´c pytania do poszczególnych przypadków na które przeciwnik pra-widłowo odpowie i nast˛epnie, bez pytania go, zało˙zy´c, ˙ze zgodził si˛e z tez ˛a, któr ˛a potwierdzałyby te przypadki (cho´c wcale nie musi ona koniecznie z nich wynika´c).
10. Wybra´c słowa/porównania, które b˛ed ˛a nam pasowały. Np. kiedy przeciw-nik proponuje jak ˛a´s zmian˛e nazwa´c j ˛a zło´sliwie „nowink ˛a” i przeciwstawi´c
„zastanemu porz ˛adkowi”. Natomiast kiedy od nas wychodzi taka propozy-cja przeciwstawiamy j ˛a „zacofaniu”. Podobnie inne rzeczy - nadaj ˛ac nazwy pozytywne lub negatywne w zale˙zno´sci od potrzeby.
11. Da´c przeciwnikowi do wyboru mi˛edzy proponowan ˛a przez nas tez ˛a a prze-jaskrawion ˛a antytez ˛a. (Szare obok białego wydaje si˛e czarnym, a obok czar-nego wydaje si˛e białym).
12. Triumfalnie ogłosi´c, ˙ze dowiodło si˛e czego´s, cho´c wcale z dyskusji tak nie wynika (cz˛esto skutkuje przy nie´smiałym przeciwniku).
13. Przedstawi´c przeciwnikowi jakiekolwiek słuszne, cho´c nie oczywiste, stwier-dzenie. Je´sli odrzuci (przez podejrzliwo´s´c) – wykazujemy, ˙ze jest słuszne i triumfujemy; je´sli przyjmie – mamy plus, bo zgodził si˛e z naszym twierdze-niem.
14. Tzw. argumentum ad hominem lub ex concessis: Szuka´c w tym co przeciw-nik mówi jakiej´s sprzeczno´sci z akceptowan ˛a przez niego szkoł ˛a, grup ˛a, do której nale˙zy lub sposobem post˛epowania. Np.: I ty Polak mówisz takie rze-czy!?
15. Kiedy przeciwnik postawił mocny kontrargument, wykorzysta´c podwójne znaczenie tego co powiedzieli´smy, mimo, ˙ze pocz ˛atkowa nie o to znaczenie nam chodziło.
16. Mutatio controversiae: Widz ˛ac, ˙ze przeciwnik pod ˛a˙za argumentacj ˛a, któr ˛a nas pobije, wytr ˛aci´c go z biegu, zmieni´c temat, odwróci´c uwag˛e.
17. Kiedy przeciwnik ˙z ˛ada konkretnych argumentów przeciw jego twierdzeniu, a ich nie znajdujemy, uciec si˛e do ogólników powi ˛azanych z jego tez ˛a i pó´z-niej je podwa˙zy´c argumentuj ˛ac cho´cby omylno´sci ˛a ludzkiej wiedzy.
18. Fallacia non causae ut causae: traktuj ˛ac uzgodnione wspólnie przesłanki jako dowód naszej tezy, cho´c brakuje w´sród nich jeszcze kilku, których nie przyj˛eły obydwie strony.
19. Kiedy przeciwnik u˙zył argumentu tego typu, o jakich piszemy (nieuciwych), lepiej jest nie tyle wykaza´c jego pozorno´s´c, ale u˙zy´c podobnego argumentu, który postawi przeciwnika w gorszej pozycji ni˙z gdyby´smy wykazali pozor-no´s´c jego argumentu.
20. Poda´c to, do czego przekonuje nas przeciwnik za petitio principii kiedy prze-konuje nas do czego´s w ˛atpliwego, spornego. Wydaje si˛e to wtedy bardzo
prawdopodobnym dla słuchaczy, bo widz ˛a w tym tak˙ze problem tak jak w głównym problemie dyskusji.
21. Opiera´c si˛e tak długo argumentacji przeciwnika, nie uznaj ˛ac jej, a˙z rozszerzy je poza granice prawdy, tak ˙ze łatwo obalimy taki argument. Powstaje wtedy wra˙zenie, ˙ze obalili´smy główny argument.
22. Argumentum ad auditores — je˙zeli kto´s dobrze zna si˛e na rzeczy mo˙ze u˙zy´c argumentu sprzecznego z prawd ˛a, wiedz ˛ac, ˙ze nikt ze słuchaczy nie jest na tyle zorientowany w materii, aby to zauwa˙zy´c.
23. Dywersja: Widz ˛ac, ˙ze zaczynamy przegrywa´c rozpoczynamy mówi´c zupeł-nie o czym´s innym, jak gdyby to było argumentem przeciwnym (bezczelne, kiedy nie dotyczy to w ogóle tematu dyskusji).
24. Argumentum ad verecundiam: u˙zywa´c zamiast argumentów odwoła´n do au-torytetów, szczególnie tych, którzy s ˛a powszechnie szanowani, w razie po-trzeby przekr˛ecaj ˛ac lub fałszuj ˛ac cytaty. Je´sli przeciwnik jest dobrze zorien-towany mo˙ze to wykaza´c, lub poda´c inny autorytet maj ˛acy inne zdanie w tej kwestii.
25. Je´sli jest si˛e bardzo szanowanym przez słuchaczy, mo˙zna powiedzie´c „prze-chodzi to moje słabe mo˙zliwo´sci pojmowania” – w ten sposób słuchacze, którzy nas szanuj ˛a, uznaj ˛a ˙ze jest to jaki´s nonsens.
26. Kiedy twierdzenie przeciwnika podobne jest do jakiej´s herezji, bł˛ednej na-uki kto´s mo˙ze przyczepi´c mu etykietk˛e nazywaj ˛ac j ˛a spirytualizmem, ideali-zmem itp.
27. Powiedzie´c ˙ze w teorii to ładnie wygl ˛ada, ale praktyka pokazuje inaczej. (Jak gdyby teoria czego´s nie uwzgl˛edniała).
28. Zada´c pytanie zwi ˛azane z tematem, na które przeciwnik nie b˛edzie w stanie odpowiedzie´c i w ten sposób przekona´c wszystkich, ˙ze mamy racj˛e.
29. Argumentum ab utili: Zadziała´c na wol˛e a nie na rozum – kiedy uda nam si˛e przekona´c, ˙ze korzystniej dla wszystkich (a przynajmniej słuchaczy, zwo-lenników), ˙zeby´smy przyj˛eli takie rozwi ˛azanie (cho´cby było ono zupełnie bł˛edne).
30. Sprawi´c, ˙ze przeciwnik pogubi si˛e, przez potok bezsensownych słów (po-zornie wygl ˛adaj ˛acy dobrze, z powa˙zn ˛a min ˛a), uznaj ˛ac je za najwa˙zniejszy argument tezy. Działa szczególnie wtedy, gdy przeciwnik udaje, ˙ze wszystko zrozumiał.
31. Je´sli przeciwnik ma racj˛e, ale u˙zył bł˛ednej argumentacji obali´c argument uznaj ˛ac, ˙ze obalili´smy cał ˛a tez˛e (chyba najcz˛estsze zagranie w nieuczciwych dyskusjach).
32. Argumentum ad personam: widz ˛ac, ˙ze przeciwnik jest mocniejszy atako-wa´c go osobi´scie, obra˙za´c lub w jakikolwiek sposób, porzucaj ˛ac prawdziwy przedmiot sporu.