Po przystąpieniu Polski do WE nie zmieniły się istotnie warunki dostępu dla polskich towarów do krajów trzecich (spoza Unii). Polska bowiem w tych krajach jest traktowana (podobnie jak kraje „Piętnast ki”) na zasadzie KNU. Pogorszenie nastąpiło na rynkach tych krajów, które udzielały Polsce preferencji GSP; są to USA, Kanada, Nowa Ze landia. Preferencje kraje te wprowadziły na początku lat dziewięćdzie siątych, jednak marża preferencji nie była wysoka (w USA wynosiła dla ważniejszych pozycji eksportu objętych preferencjami około trzech punktów procentowych), poza tym obniżki ceł nie dotyczyły wszyst kich towarów26. Stąd też i wycofanie preferencji nie było szczególnie dotkliwe. Od 1 maja 2004 roku na towary importowane z Polski, któ re były w USA objęte cłami preferencyjnymi, obowiązują stawki celne stosowane przez USA wobec krajów Unii. Od 1 stycznia 2005 roku eks port towarów z Polski do USA i Kanady podlega wszystkim ogranicze niom handlowym stosowanym przez ten kraj wobec państw unijnych, podobnie w przypadku Kanady (stawki KNU). Nowa Zelandia wycofała preferencje GSP wobec Polski 1 kwietnia 2005 roku. Import z Polski obecnie podlega w tych krajach stawkom KNU. Zmiana ta nie wpłynę ła istotnie na polski eksport do tych krajów, który wykazywał tenden cję wzrostową (USA: dynamika maj-grudzień 2004 roku w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego - 155,7%; Kanada: dynami
25 Według danych GUS.
26 Z preferencji GSP korzystało około 30% importowanych do USA polskich produktów, w tym m.in. takie jak: reaktory jądrowe, kotły, maszyny i ich części, maszyny i urządzenia elektryczne, produkty stalowe (dane na podstawie W EH w Nowym Jorku).
ka 117,9%)27. Wzrost eksportu na rynek amerykański wystąpił także w grupach towarowych, na które wycofano preferencje celne.
Istotniejsze zmiany nastąpiły w dostępie do rynków krajów, które miały podpisane ze Wspólnotą preferencyjne umowy handlowe, a wo bec polskich towarów stosowały stawki KNU. Są to m.in. kraje: Tunezja, Maroko, RPA, Chile, Meksyk. Z uwagi na fakt, że kraje te mają niewiel ki udział w polskim eksporcie, zmiany w zakresie warunków dostępu do tych rynków nie są szczególnie odczuwalne, chociaż zauważalny był także wzrost eksportu do tych krajów.
Unijni eksporterzy, w tym również polskie podmioty, napotykają dość często również inne niż tradycyjne cła importowe, bariery w do stępie do rynków krajów trzecich w postaci środków protekcji uwarun kowanej. Najczęściej stosowanym instrumentem jest cło antydumpin gowe, w przypadku krajów WNP (Rosja, Ukraina, Białoruś, Mołdawia) środki ochrony przed nadmiernym importem. Dotyczy to także od dnia akcesji polskich eksporterów.
W końcu 2005 roku unijne towary podlegały stu trzydziestu środ kom antydumpingowym, dwudziestu jeden wyrównawczym (anty- subsydyjnym) i trzydziestu środkom ochronnym przed nadmiernym importem. Dotyczyły one głównie produktów chemicznych, stalowych i rolno-spożywczych. Obok tradycyjnych użytkowników procedur an tydumpingowych, takich jak: USA, Australia, Kanada, coraz częściej środki protekcji uwarunkowanej wobec towarów unijnych stosują kraje nowo uprzemysłowione, m.in.: Brazylia, Indie, Chiny i kraje WNP (por. tabela 4).
Tabela 4. Lista krajów stosujących ostateczne środki protekcji uwarunko wanej na towary pochodzące z UE
Ś ro d k i a n ty d u m p in g o w e
Kraj T o w a r
Brazylia Mleko w proszku, fenol
Chiny Katechina
Egipt Opony samochodowe
Konsekwencje przyjęcia zasad i instrumentów wspólnej polityki handlowej UE
Indie
Anilina, chlorek choliny, kauczuk (HSR), poliol elastyczny, siarczan aminu, oksoalkohole, cyjanek sodu, chlorek metylu, fenol, fenyl glicerynowy (PHPG)-I, żelazocyjanek sodu, saletra sodowa, teofilina i kofeina, papier termoczuły (TSP), witamina AD3, witamina A, witamina C, witamina Apalmitynian, witamina AB2D3K, węglik potasu, soda kaustyczna, nierdzewne blachy walcowane na zimno
Indonezja Sorbit
Malezja Papier samokopiujący
Meksyk Polistyren krystaliczny
Ukraina Płyty pilśniowe
Śro d k i a n ty su b w e n c y jn e
Argentyna Brzoskwinie konserwowe, olej z oliwek, gluten pszenny,
Kanada Cukier rafinowany
Meksyk Mrożona wołowina
Nowa Zelandia Brzoskwinie konserwowe
Peru Olej z oliwek
USA Cukier
Ukraina
Płyty pilśniowe, cła ostateczne obowiązują od 20 kwietnia 2004 w następującej wysokości dla polskich eksporterów: firma Ekopłyta 17,9%; pozostałe firmy 20,31% Wenezuela Ser Blueveined, ser Gryiere, ser półtwardy
Ś ro d k i o ch ron y przed n ad m ie rn ym im p o rte m
Filipiny Dachówki ceramiczne
USA Niektóre produkty stalowe
Źródło: opracowanie własne na podstawie: A nti-dum ping, Anti-subsidy, Safeguard. Sta- tistics Covering, E u ropean Com m ission, Brussels 2005, oraz Z m iany w system ie instru mentów ochrony rynku w zw iązku z a k ces ją P olski do Unii E uropejskiej - in form ator dla przedsiębiorstw , Departament Instrumentów Polityki Handlowej Ministerstwa G o spodarki, Pracy i Polityki Społecznej, http://www.mgip.gov.pl (grudzień 2006).
Większość środków ochronnych nałożonych na eksport unijny nie dotyczyło eksportu z Polski. Kraje trzecie stosują jednak coraz częściej cła wyrównawcze lub antydumpingowe wobec całej Unii, zamiast wo bec państw członkowskich. Powodem stosowania ceł wyrównawczych przez partnerów handlowych Unii Europejskiej są subsydia stosowa ne w ramach wspólnej polityki rolnej. Niższe dopłaty stosowane przez Polskę mogą być argumentem za obniżeniem tych stawek w imporcie z Polski.
Nieznaczne pogorszenie warunków dostępu dla polskich eksporte rów nastąpiło w wyniku rozszerzenia na nowe państwa członkowskie ceł antydumpingowych i wyrównawczych nałożonych przez kraje trzecie (m.in. przez Indie, Meksyk, USA, Brazylię, Wenezuelę) na towary unij ne. Chodzi tutaj o cła antydumpingowe na ponad trzydzieści towarów przemysłowych oraz cła wyrównawcze na jedenaście towarów rolno- -spożywczych28. W szczególności dotyczy to środków ochronnych przed nadmiernym importem cukru (Rosja), wyrobów cukierniczych (Biało ruś), płyt laminowanych z Ukrainy (cła antydumpingowe dla polskich przedsiębiorców w wysokości 25,1%). Proponowane zmiany zasad sub sydiowania rolnictwa w ramach Rundy Katarskiej i reforma luksembur ska wspólnej polityki rolnej pozwolą zmniejszyć skalę problemu.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało istotne zmiany w polityce handlowej Polski, zarówno w sferze instytucjonalnej, jak i realnej, a tym samym zmieniły się warunki prowadzenia wymiany handlowej Polski z innymi krajami. Wszystkie środki polityki handlowej wykorzystywane we Wspólnocie były znane również w Polsce, po akce sji zmieniły się jedynie zasady ich ustanawiania. Polska przyjęła unijne instrumenty ochrony rynku wewnętrznego, takie jak: wspólna taryfa celna czy środki protekcji uwarunkowanej stosowane przez UE wobec krajów trzecich. Zmiany w warunkach prowadzenia handlu zależą od rodzaju instrumentu, krajów i towarów, których dotyczą. Po przystą pieniu Polski do Wspólnot nie zmieniły się istotnie warunki dostępu dla polskich towarów do krajów trzecich. Nieznaczne ich pogorszenie nastąpiło w wyniku rozszerzenia na nowe państwa członkowskie ceł antydumpingowych i wyrównawczych nałożonych przez kraje trzecie na towary unijne czy w wyniku wycofania przez USA, Kanadę i Nową Zelandię preferencji GSP dla polskich towarów.
Konsekwencje przyjęcia zasad i instrumentów wspólnej polityki handlowej UE
Bibliografia
Kaliszuk E., Polska przyjm uje wspólnotowe instrumenty polityki
handlow ej - antydumping, „Wspólnoty Europejskie” 2004, nr 4/5 (150), 6 (151).
Kaliszuk E., Postępow anie ochronne we W spólnocie Europejskiej, „Biuletyn Informacyjny - Wspólnoty Europejskie” 1995, nr 6.
Kawecka-Wyrzykowska E., Polska w drodze do Unii Europejskiej, Warszawa 1999.
Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2005-2006,
red. J. Kotyński, Warszawa 2006.
Polska w Unii Europejskiej: dośw iadczen ia pierw szego roku członko stwa, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2005.
Polska w Unii Europejskiej, red. E. Kawecka-Wyrzykowska E. Syno wiec, t. 2, Warszawa 2004.
Rynek Rolny, „Biuletyn Miesięczny” 2005, nr 2 (168).
Unia Europejska, red. E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, t. 1, Warszawa 2004.
Sum m ary
Poland’s accession to the European Union has resulted in significant changes in the trade policy of Poland, both in the institutional and in the real sphere. As the conseąuence of accession Poland introduced the Common Customs Tariff and conditional protection measures, which apply to trade between EU and third (non-EU) countries. The changes in trade conditions between Poland and other countries de- pend on the type of applied measure, the trade partner and the type of traded goods. The conditions of access to the third countries’ markets for Polish products haven’t changed significantly. Minor deterioration was due to the fact that Poland’s trade with certain goods was sub- ject to the anti-dumping and countervailing duties imposed on the EU goods by third countries or due to removing GSP preferences on the Polish goods by the US, Canada and New Zealand.