Dostępność komunikacyjna Partnerstwa

Dostępność komunikacyjna Partnerstwa rozpatrywana jest w dwóch aspektach:

dostępności drogowej (skorelowanej z infrastrukturą drogową Południowych Mazur, opisywanej z perspektywy poziomu życia mieszkańców i z poziomu atrakcyjności inwestycyjnej) oraz dostępności komunikacyjnej

w systemie zbiorowego transportu publicznego..

2.4.3.1. Infrastruktura komunikacyjna Partnerstwa

Infrastruktura komunikacyjna Południowych Mazur składa się z układu drogowego i układu kolejowego oraz infrastruktury lotniczej.

108 Na obszarze Południowych Mazur nie były dotychczas prowadzone działania mające na celu zintegrowanie planowania przestrzennego

146

Mapa 16: Infrastruktura komunikacyjna - Mazury Południowe na tle województwa warmińsko-mazurskiego

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

2018. Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego, Olsztyn.

Układ drogowy Południowych Mazur tworzą:

drogi ekspresowe i krajowe

• S7 (granica województwa - Elbląg - Olsztynek - granica województwa), nr 53:

Olsztyn - Szczytno - Rozogi - Myszyniec - Ostrołęka;

• nr 57: Bartoszyce - Biskupiec - Szczytno - Przasnysz - Pułtusk;

• nr 58: Olsztynek - Zgniłocha - Jedwabno - Szczytno - Babięta - Ruciane-Nida - Pisz -Biała-Piska- Szczuczyn;

• nr 59: Giżycko - Ryn - Mrągowo - Nawiady - Rozogi;

• nr 63: granica państwa - Węgorzewo - Giżycko - Pisz - Kisielnica - Łomża - Zambrów - Ceranów - Sokołów Podlaski - Siedlce - Łuków - Radzyń Podlaski - Wisznice - Sławatycze - granica państwa.

drogi wojewódzkie

• 508: Jedwabno - Wielbark;

• 538: Radzyń Chełmiński - Łasin - Nowe Miasto Lubawskie - Uzdowo - Rozdroże;

• 541: Lubawa - Lidzbark - Żuromin - Bieżuń - Sierpc - Tłuchowo - Dobrzyń nad Wisłą;

• 542: Rychnowo - Działdowo;

• 544: Brodnica - Lidzbark - Działdowo - Mława - Przasnysz - Krasnosielc - Ostrołęka;

• 545: Działdowo - Nidzica - Jedwabno;

• 600: Mrągowo - Kałęczyn - Szczytno;

147

• 604: Nidzica - Wielbark;

• 609: Mikołajki - Ukta;

• 610: Piecki - Ruciane-Nida;

• 667: Nowa Wieś Ełcka - Drygały - Biała Piska drogi powiatowe, drogi gminne i drogi wewnętrzne.

W 2019 r. łączna długość dróg powiatowych i gminnych na terenie Południowych Mazur wyniosła 6.004,3 km, co stanowiło 21,0% dróg tego typu zlokalizowanych w województwie warmińsko-mazurskim. Na 100 km² powierzchni Południowych Mazur przypadało średnio 45 km dróg gminnych

i powiatowych o twardej nawierzchni (w województwie warmińsko-mazurskim 44,5 km) i 28 km dróg o nawierzchni gruntowej (w regionie 33,8 km). Stopień nasycenia drogami powiatowymi i gminnymi obszaru Partnerstwa w 2019 r.

(łączna długość dróg gminnych i powiatowych na 100 km² powierzchni) wynosił 76,46% i był niższy od najwyższego w badanym okresie (2009-2019) o 9,11 punktów procentowych.

Infrastruktura drogowa (w szczególności część dróg gminnych i dróg powiatowych) jest niskiej jakości i wymaga napraw i remontów.

Przez teren Południowych Mazur przebiegają linie kolejowe o różnym znaczeniu i kategorii, z których najważniejszą jest linia nr 9/E65/ Warszawa- Gdańsk

(magistralna) z węzłem kolejowym w Działdowie. Najistotniejszymi stacjami kolejowymi dla obsługi ruchu towarowego są: Lidzbark, Działdowo i Nidzica, a dla obsługi ruchu osobowego: Działdowo, Szczytno i Nidzica.

Infrastruktura dworcowa jest bardzo często niskiej jakości.

Na terenie Południowych Mazur zlokalizowana jest infrastruktura lotnicza, którą tworzą Regionalny Port Lotniczy Olsztyn - Mazury w Szymanach oraz 6 lądowisk samolotowych i śmigłowcowych, w tym¹⁰⁹: lądowisko śmigłowcowe (sanitarne) Działdowo-Szpital, należące do Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Działdowie; lądowisko śmigłowcowe (sanitarne) Szczytno-Szpital należące do Zespołu Opieki Zdrowotnej w Szczytnie i lądowisko śmigłowcowe (przyszpitalne) Szpital-Pisz należące do Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Szpital Powiatowy.

109http://www.ulc.gov.pl/_download/lotniska/regulacje_europejskie/Wykaz_ladowisk_cyw_27_04 _2018.pdf; https://lotniska.dlapilota.pl/

148

2.4.3.2. Dostępność drogowa i w systemie zbiorowego transportu publicznego

Południowe Mazury charakteryzują się niską (chociaż zróżnicowaną) dostępnością drogową z perspektywy atrakcyjności inwestycyjnej (czyli dostępnością do ośrodków zapewniających zaspokojenie potrzeb usługowych). Najlepsza

dostępność cechuje powiat nidzicki i część powiatu działdowskiego, zdecydowanie gorsza – gminy powiatu szczycieńskiego i piskiego. Korzystniejsza sytuacja powiatu działdowskiego i nidzickiego wynika z położenia części gmin z tych powiatów w ciągu drogi ekspresowej S7.

Niska dostępność drogowa obszaru Partnerstwa (szczególnie jego wschodniej części) z perspektywy atrakcyjności inwestycyjnej jest jedną z najważniejszych barier rozwojowych Partnerstwa w aspekcie gospodarczym (ograniczone możliwości przyciągania zewnętrznych inwestorów).

Mapa 17: Indeks syntetyczny dostępności drogowej z perspektywy atrakcyjności inwestycyjnej

Źródło: „Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

149 Niski poziom cechuje również dostępność drogową Południowych Mazur ujętą z perspektywy poziomu życia mieszkańców (związaną z dostępnością do ośrodków wojewódzkich lub subregionalnych powyżej 50 tys. mieszkańców).

Najkorzystniejsza sytuacja w zakresie dostępności drogowej z tej perspektywy występuje w Nidzicy, Działdowie i Pasymiu – ośrodkach położonych w najbliższej odległości od miasta subregionalnego (Ostróda) lub wojewódzkiego (Olsztyn).

Najsłabszą dostępnością charakteryzuje się wschodni region Południowych Mazur.

Słaba dostępność drogowa tej części obszaru, wpływająca na niektóre aspekty poziomu życia mieszkańców (dostępność do usług lub miejsc pracy) może skutkować odpływem migracyjnym do obszarów Partnerstwa cechujących się lepszą dostępnością drogową¹¹⁰.

Mapa 18: Indeks syntetyczny dostępności drogowej z perspektywy poziomu jakości życia mieszkańców

Źródło: „Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

110 Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

150

Dostępność drogowa miast powiatowych¹¹¹ (Nidzica, Pisz, Działdowo, Szczytno) dla mieszkańców powiatów w transporcie drogowym zależy głównie od położenia gmin - miejsc zamieszkania mieszkańców oraz klasy dróg jakie przebiegają przez te miasta lub w ich pobliżu¹¹². Dostępność drogowa miast powiatowych

(traktowanych jako centra usług subregionalnych) kształtuje się na wysokim poziomie (dojazd do miasta powiatowego nie zajmuje w większości przypadków więcej niż 45 minut)¹¹³.

Dostępność komunikacyjna obszaru Południowych Mazur w systemie zbiorowego transportu publicznego jest niska¹¹⁴. Przez teren Południowych Mazur przebiegają wprawdzie linie autobusowe zapewniające komunikację między największymi ośrodkami obszaru Partnerstwa oraz z regionem i krajem, ale ich liczba jest niewystarczająca.

Nie istnieją bezpośrednie powiązania międzymiastowe komunikacją publiczną między Działdowem i Szczytnem oraz między Nidzicą a Szczytnem.

Między Działdowem i Nidzicą, Szczytnem a Rucianem-Nida, Rucianem-Nida a Orzyszem i Białą Piską, istnieją średnie powiązania komunikacyjne. Silne powiązania łączą Ruciane-Nida i Pisz, Szczytno i Wielbark, a także Działdowo z województwem mazowieckim, Nowym Miastem Lubawskim i dalej

z województwem pomorskim (mapa poniżej).

Komunikacja kolejowa wewnątrz Partnerstwa wykorzystywana jest w niewielkim stopniu. Zauważalnym trendem jest spadek liczby przewozów osobowych na eksploatowanych odcinkach (patrz tabela poniżej). Linie kolejowe ulegają zawieszaniu i likwidacji, co powoduje brak połączeń kolejowych w północno-wschodniej części województwa.

111 Wewnętrzna spójność transportowa

112 Wewnętrzna spójność obszaru Partnerstwa mierzona długością dróg powiatowych i gminnych na 100 km² pogarsza się od 2009 r.

113 „Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

114 Obsługa komunikacyjna obszaru Partnerstwa odbywa się też przez Regionalny Port Lotniczy Olsztyn-Mazury w Szymanach. We wrześniu 2020 r. obsługiwał on połączenia do Dortmundu, Londynu-Luton, Londynu-Stansted i Krakowa¹¹⁴. Jednakże z uwagi na to, że dla dostępności komunikacyjnej Partnerstwa wsystemie zbiorowego transportu publicznego lotnisko w Szymanach nie ma obecnie większego znaczenia pominięto je w analizie dostępności komunikacyjnej obszaru Partnerstwa.

151

Tabela 28. Linie kolejowe na obszarze Południowych Mazur

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

2018. Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego, Olsztyn.

Nr

linii Nazwa linii Znaczenie

linii Kategoria linii Uwagi

35 Ostrołęka -

Szczytno regionalna

pierwszorzędna

Niezelektryfikowana, 1 tor.

Przewozy osobowe na odcinku Szymany - Szczytno, przewozy towarowe zawieszone na całej długości, na odcinku gr. woj. - Szymany linia nieeksploatowana

208 Działdowo -

Chojnice regionalna pierwszorzędna

Niezelektryfikowana, 1 tor.

Linia wyłączona z eksploatacji (tylko komercyjne przewozy towarowe)

216

Działdowo - Olsztyn Główny

państwowa pierwszorzędna

Zelektryfikowana, 1 tor.

Przewozy osobowe i towarowe

223 Czerwonka -

Niezelektryfikowana, 1 tor.

Przewozy towarowe na odcinku Orzysz - Ełk, przewozy osobowe zawieszone na całej długości, linia wyłączona z eksploatacji na odcinku Czerwonka - Orzysz (na odcinku Czerwonka - Mrągowo przewozy towarowe komercyjne)

225 Nidzica -

Wielbark regionalna pierwszorzędna

Niezelektryfikowana, 1 tor.

Linia wyłączona z eksploatacji

152

Mapa 19: Powiązania międzymiastowe komunikacją publiczną w województwie warmińsko-mazurskim w 2019 r.

Źródło: „Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

Dostępność komunikacyjna w systemie zbiorowego transportu publicznego miast powiatowych dla okolicznych miejscowości (mierzona liczbą połączeń

bezpośrednich ze stolicą powiatu) jest zróżnicowana na obszarze Partnerstwa. Na terenie Południowych Mazurach istnieją zarówno ośrodki dobrze skomunikowane z powiatem, jak i takie, które nie mają żadnych bezpośrednich połączeń

komunikacją publiczną z miastami powiatowymi. Wysoki odsetek miejscowości o wystarczającej liczbie kursów do miasta powiatowego cechuje znaczne części

153 powiatów szczycieńskiego, działdowskiego i nidzickiego, trudniejsza sytuacja w tym zakresie charakteryzuje powiat piski¹¹⁵ (mapa poniżej)

Mapa 20: Liczba bezpośrednich połączeń komunikacją publiczną do miasta powiatowego

Źródło: „Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

Z uwagi na niski poziom dostępności komunikacyjnej Południowych Mazur w systemie zbiorowego transportu publicznego przewóz osób na terenie Partnerstwa odbywa się przede wszystkim przy wykorzystaniu prywatnych środków transportu¹¹⁶ (od 2009 r. do 2019 r. liczba osobowych samochodów na 1000 mieszkańców wzrosła o 50,76%), co potwierdzają opinie mieszkańców Partnerstwa.

115 Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem”, Raport cząstkowy, komponent 3 – Relacje przestrzenne i dostępność komunikacyjna, PAN i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, 2019

116 Wyniki badania ankietowego gmin wchodzących w skład Partnerstwa w lutym 2021 r.

154

Niski poziom dostępności komunikacyjnej Południowych Mazur potwierdza również porównanie w tym aspekcie obszaru z grupą porównawczą. Zarówno w przypadku długości dróg, jak i jakości infrastruktury drogowej poszczególne wskaźniki dla Południowych Mazur plasują się poniżej zera, co oznacza wolniejszą niż w grupie porównawczej zmianę sytuacji w zakresie dostępności

komunikacyjnej.

2.4.4. Podsumowanie

Pogłębiona analiza poszczególnych obszarów, tworzących wymiar środowiskowo-przestrzenny wykazała istnienie zestawionych w tabeli poniżej zjawisk,

potencjałów, mocnych stron i deficytów Południowych Mazur.

Tabela 29: Zjawiska, deficyty i potencjały Partnerstwa w wymiarze środowiskowo-przestrzennym

Obszar analizy Zjawiska

Lokalne środowisko przyrodnicze

Dobra jakość powietrza Duży odsetek obszarów prawnie chronionych

w strukturze terenów zielonych Duży odsetek terenów zielonych Niewystarczająca dostępność i umiarkowanie awaryjna sieć wodociągowo-kanalizacyjna

Ład i struktura przestrzenna

Relatywnie niskie pokrycie MPZP obszaru Partnerstwa Brak integracji w planowaniu przestrzennym obszaru Niska zwartość obszaru 86,18% mieszkańców Południowych Mazur biorących udział w badaniu ankietowym twierdzi, że najczęściej korzysta z prywatnych środków transportu.

Ze zbiorowych środków komunikacji publicznej (autobusy, busy) – jako środka pierwszego wyboru - korzysta jedynie 4,56%, a z kolei – 3,78%. Ze wskazanych wyżej środków transportu zbiorowego nie korzysta nigdy – odpowiednio - 56,06% i 60,23% badanych.

Komunikacja i transport zbiorowy jest słabą stroną i czynnikiem zachęcającym do opuszczenia obszaru Partnerstwa dla 63,89% badanych mieszkańców i 61,56% uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych.

155 Obszar analizy Zjawiska

Dostępność komunikacyjna

Istniejąca infrastruktura drogowa, kolejowa i lotnicza Niska dostępność komunikacyjna obszaru Nierównomiernie rozłożona sieć drogowa Słaby system komunikacji publicznej Niska jakość infrastruktury – drogi, przystanki, stacje kolejowe Źródło: opracowanie własne

156