Brak dostosowań w zakresie kompleksowego przejścia od strategii roz- roz-wojowej low-tech do high-tech, zatem tkwienie w okowach tradycyjnej wymiany

międzygałęziowej (opartej na przewagach komparatywnych wyrobów surowco- i pracochłonnych) może pozostawić Polskę na peryferiach realnych procesów inte-gracyjnych w ramach Unii. Oznaczać to może, że Polska, lokująca się dzięki tzw. innowacyjności twardej pomiędzy centrum i peryferium gospodarczym UE (tzw. półperyferium UE), będzie realizować w przeważającej mierze korzyści z między-narodowego podziału pracy w UE na poziomie integracji związanej z jej niższą fazą, tj. strefą wolnego handlu w ramach unii celnej. W rezultacie, poza kosztem gres pozycji Polski na unijnej mapie innowacyjności 2010–2012, „Kwartalnik Naukowy Uczelni

Vistula” 2012, nr 3, s. 52–65). Jednocześnie, na tle innych państw Unii i świata, raport wskazuje regres w tym względzie w porównaniu do roku 2010. Podobne oceny zamieszcza IMD World Com-petitiveness Center (Genewa 2014), który w 2014 r. obniża pozycję Polski w światowym rankingu konkurencyjności z 34. (2012 r.) na 36. miejsce.

14 A. Błaszczak, Ranking fi rm innowacyjnych 2014, „Rzeczpospolita”, 28.10.2014, s. 39;

86 E.M. PLUCIŃSKI, D. GRYGLIK, A. STOSUR

utraconych możliwości z integracji na poziomie wspólnego rynku, wzrośnie rów-nież podatność polskiej gospodarki na wewnętrzne i zewnętrzne szoki gospodarcze w globalizującym się świecie.

Ponadto, w obliczu kreowania różnych prędkości w integracji europejskiej, spotęgowanych kryzysem Eurolandu (i UE w ogóle), trudniej będzie o wejście do strefy euro, nawet przy spełnieniu formalnych kryteriów z Maastricht. W pro-cesie dalszego jednoczesnego poszerzania i pogłębiania integracji europejskiej, przy wyjściu Wielkiej Brytanii z UE, niewykluczone jest bowiem nowe rozdanie pomiędzy krajami członkowskimi UE, uwzględniające nie dwa, a trzy poziomy integracji (adekwatnie do poziomu rozwoju krajów członkowskich): unia celna, wspólny rynek, UGW.

6. Brak realnych dostosowań do rynku UE (mierzonych m.in. intensywno-ścią handlu wewnątrzgałęziowego) może jednocześnie sprzyjać oddalaniu się Pol-ski od standardów rynku światowego, pozostającego pod wpływem zachodzących nań procesów globalizacji produkcji i liberalizacji rynków, których bazą pozosta-je w głównej mierze czynnik technologiczny, innowacyjność w ogóle. Natomiast proinnowacyjna restrukturyzacja polskiej gospodarki może wydatnie zwiększyć korzyści Polski z racji udziału zarówno w globalizacji regionalnej, jak i globali-zacji światowej. Ich źródłem jest jednak innowacyjność produktowo-procesowa, kreowanie czystego postępu technicznego, a nie bierne doskonalenie procesu jego imitacji.

O nowoczesności struktury eksportu i modelu międzynarodowego podziału pracy, które to m.in. determinują wzrost dochodu narodowego (czytaj: dobroby-tu w gospodarce otwartej), decyduje nowoczesna czynnikochłonność produkcji. Tradycyjne czynniki wzrostu polskiego dochodu narodowego po ponad 25 latach transformacji systemowej15 wydają się również na wyczerpaniu.

Determinanty prawne konkurencyjności polskiego handlu na rynku UE oraz w świecie z perspektywy prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego – wybrane aspekty

Przykładami prawa stanowionego na ścieżce poprawy konkurencyjności polskiego handlu w oparciu o uaktywnienie procesu innowacyjności gospodarki są nieustan-nie opracowywane projekty ustawy, których celem jest wsparcie tej innowacyjno-ści zarówno od strony sektora nauki, jak i przedsiębiorstw. Zmiany prawa w tym zakresie powinny spowodować usunięcie wielu istotnych barier prawnych napo-tykanych przez polskie instytucje naukowe, a także stworzyć dla przedsiębiorstw zachęty fi skalne do podejmowania większego ryzyka.

15 Chodzi tu m.in. o tanią siłę roboczą, nadrabianie odłożonego popytu konsumpcyjnego

z okresu gospodarki centralnie planowanej, import inwestycyjny i know-how, kapitał w ogóle – w tym środki pomocowe UE (przeznaczone głównie na innowacyjność twardą) – czy efekt kreacji handlu w gospodarce otwartej, szczególnie tradycyjnego na wspólnym rynku UE.

87 PRAWNE I EKONOMICZNE DETERMINANTY KONKURENCYJNOŚCI...

Należy podkreślić, że stan prawny do 2016 r. nie uwzględniał w pełni po-trzeb społecznych i gospodarczych w zakresie rozwoju nauki i jej relacji z innymi dziedzinami życia. W tym względzie są to przede wszystkim potrzeby w sferze wa-runków podejmowania oraz prowadzenia działalności innowacyjnej, współpracy nauki z przedsiębiorcami (fi rmami). Uwzględniając powyższe, należałoby podjąć trud wprowadzenia wyselekcjonowanych zmian w ustawach (co częściowo poczy-niono) o:

1) szkolnictwie wyższym, 2) instytutach badawczych, 3) Polskiej Akademii Nauk,

4) stopniach naukowych i tytule naukowym, stopniach i tytule w zakresie sztuki,

5) promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 6) cudzoziemcach,

7) podatku dochodowym od osób prawnych, 8) podatku dochodowym od osób fi zycznych, 9) rachunkowości.

Przykładami zastosowanych zmian prawnych tego rodzaju, których celem jest poprawa innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki i w konse-kwencji – polskiego handlu na arenie międzynarodowej, są m.in. następujące za-gadnienia16:

1. Zniesienie opodatkowania aportu własności intelektualnej i przemysło-wej. Aby mówić o nowoczesnej gospodarce, należy podjąć działania zmierzające do zwiększenia zakresu komercjalizacji własności intelektualnej i współpracy na-uki z biznesem poprzez zmianę klasyfi kacji opodatkowania aportu własności in-telektualnej oraz przemysłowej. Obecnie wprowadzone zmiany polegają na tym, że do przychodów nie zalicza się nominalnej wartości udziałów (akcji) w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci komercjalizowa-nej własności intelektualkomercjalizowa-nej wniesiony przez podmiot komercjalizujący oraz nie zalicza się nadwyżki pomiędzy wartością komercjalizowanej własności intelektu-alnej a wartością nominalną udziałów objętych przez podmiot komercjalizujący. Zmiana dotyczy również kosztów uzyskania przychodów, których nie stanowią wydatki poniesione przez wspólnika na nabycie nominalnej wartości udziałów (akcji) w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci komercjalizowanej własności intelektualnej wniesiony przez podmiot komercjali-zujący; wydatki takie byłyby jednak kosztem uzyskania przychodów z tytułu od-płatnego zbycia tych udziałów przez podmiot komercjalizujący. Nowe brzmienie przepisów w tym zakresie zwiększa pewność funkcjonowania podmiotów, które chcą komercjalizować wartość intelektualną, co niewątpliwie wpłynie pozytywnie na podejmowanie działań w tym zakresie.

16 Na podstawie ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku

88 E.M. PLUCIŃSKI, D. GRYGLIK, A. STOSUR

2. Umożliwienie rozwoju rynku venture capital w Polsce. Jednym z elemen-tów nowoczesnej, a przez to konkurencyjnej gospodarki jest potrzeba rozwoju in-westycji venture capital. Wymagało to wprowadzenia do ustawy o podatku docho-dowym od osób prawnych (CIT) defi nicji venture capital, tzw. spółki kapitałowej podwyższonego ryzyka, oraz zwolnienia dochodów takiej spółki z tego podatku z tytułu zbycia udziałów (akcji) w spółkach.

3. Ułatwienie rozporządzania majątkiem przez uczelnie, instytuty badaw-cze, PAN i jej instytuty naukowe. Po analizie można stwierdzić, iż dotychczasowe przepisy bardzo ograniczały współpracę nauki z biznesem, a wynikało to z ko-nieczności spełnienia licznych warunków, aby dokonać czynności prawnych takich jak zakup, sprzedaż, licencjonowanie na rzecz innych podmiotów – na podstawie umów prawa cywilnego. W związku z tym dokonano pewnych zmian w zapisach prawa w zakresie progów kwotowych reglamentujących dysponowanie mieniem w ramach czynności prawnych.

W odniesieniu do rozporządzania przez Kanclerza Akademii składnikami aktywów trwałych PAN o wartości rynkowej nieprzekraczającej równowartości w złotych 134 tys. EUR (było 20 tys. EUR) wymagana jest zgoda Prezesa Akade-mii, natomiast do rozporządzenia majątkiem przekraczającym równowartość ryn-kową 250 tys. EUR wymagane jest zgłoszenie do ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, z obowiązkiem uzyskania uprzedniej zgody Prezesa i Prezydium Akademii. Również zarządzanie przez uczelnię publiczną lub instytut badawczy składnikami aktywów trwałych w przypadkach rozporządzenia przekraczające-go równowartość w złotych kwoty 250 tys. EUR będzie wymagało zgłoszenia do ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, a w przypadkach rozporządzenia przekraczającego równowartość w złotych kwoty 134 tys. EUR – zgłoszenia do ministra nadzorującego. Czynności przekraczające wartości progowe będą zgła-szane właściwym ministrom, którzy mogą w terminie miesiąca od dnia otrzymania zgłoszenia nie wyrazić zgody na dokonanie czynności prawnych.

4. Wspieranie prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w Polsce. Polska w ramach zapisów obowiązujących do końca 2015 r. wspierała działalność badawczo-rozwojową przede wszystkim instrumentami bezpośrednimi, aczkol-wiek funkcjonowały dwie preferencje podatkowe dotyczące B+R. Pierwszą z nich była ulga na nabycie nowych technologii – aby z niej skorzystać, należało speł-nić wiele warunków wynikających z ustaw o PIT i (odpowiednio) o CIT. Trzeba było np. potwierdzić, że dana technologia nie była stosowana na świecie w ciągu ostatnich 5 lat. Odliczenia dokonywało się od podstawy opodatkowania w wyso-kości do 50% poniesionych wydatków. Warunki skorzystania z ulgi na nabycie nowych technologii oraz niewielkie zainteresowanie podmiotów wskazywały, iż te zapisy nie premiowały dostatecznie prowadzenia B+R w Polsce. Drugim rodzajem wsparcia była możliwość uzyskania korzyści podatkowych przez przedsiębiorstwo mające status centrum badawczo-rozwojowego – które w odniesieniu do przed-miotów opodatkowania wykorzystywanych na cele prowadzonych badań i prac

89 PRAWNE I EKONOMICZNE DETERMINANTY KONKURENCYJNOŚCI...

rozwojowych jest zwolnione od podatku rolnego, leśnego oraz od podatku od nie-ruchomości. Ponadto centrum badawczo-rozwojowe może tworzyć fundusz inno-wacyjności poprzez comiesięczne odpisy, stanowiące koszty uzyskania przychodu – nie więcej niż 20% przychodów uzyskanych w danym miesiącu. Środki funduszu innowacyjności, zgromadzone na odrębnym rachunku, wykorzystuje się na pokry-wanie kosztów prowadzenia badań i prac rozwojowych oraz kosztów związanych z uzyskaniem patentu na wynalazek. Na dzień 20 czerwca 2016 r. status centrum badawczo-rozwojowego mają 44 przedsiębiorstwa, z których część należy również do zagranicznych podmiotów17.

Biorąc pod uwagę polskie uwarunkowania oraz rozwiązania stosowane w innych krajach, w 2015 r. zaproponowano zmiany w ustawach polegające na18:

a) wprowadzeniu i ujednoliceniu defi nicji działalności B+R dla potrzeb ra-chunkowych i podatkowych, z wykorzystaniem pojęć zawartych w ustawie o zasadach fi nansowania nauki i przy uwzględnieniu, że – wtedy tożsame – w przyszłości powinny być ujęte w obu aktach niezależnie, aby zagwaran-tować większą stabilność prawa podatkowego,

b) wyłączeniu z kosztów kwalifi kowanych na B+R tych nakładów, które zosta-ły zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie,

c) wliczeniu w koszty uzyskania przychodów wydatków poniesionych na dzia-łalność B+R bez względu na końcowy wynik tej działalności,

d) ustaleniu przychodu jako podstawy odliczenia kosztów na B+R,

e) zróżnicowaniu wsparcia ze względu na wielkość przedsiębiorstw: mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mogłyby dodatkowo odliczyć kwotę sta-nowiącą 50% poniesionych na B+R wydatków, podczas gdy duże przedsię-biorstwa – 20%,

f) zniesieniu ulgi na nabycie nowych technologii,

g) wprowadzeniu konieczności składania sprawozdania z prac B+R, którego wzór określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw fi nansów publicznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw nauki oraz po zasięgnięciu opinii Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Wspomniane postulaty zostały zawarte w przepisach znowelizowanych na podstawie ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związ-ku ze wspieraniem innowacyjności.

Nowa perspektywa fi nansowa na lata 2014–2020 w ramach programów operacyjnych stwarza olbrzymie możliwości w dziedzinie B+R i innowacyjnych technologii oraz daje szansę podniesienia konkurencyjności mikro, małych i śred-nich przedsiębiorstw. Jednak środki UE z czasem zostaną wykorzystane, a

stwo-17 Centra Badawczo-Rozwojowe,

http://mr.bip.gov.pl/centra-badawczo-rozwojowe/wy-kaz-przedsiebiorcow-posiadajacych-status-cbr.html [dostęp: 2.07.2016].

18 Patrz: Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o

zmia-nie zmia-niektórych ustaw w związku ze wspierazmia-niem innowacyjności, http://www.sejm.gov.pl/sejm7. nsf/druk.xsp?nr=3286 [dostęp: 14.04.2015].

90 E.M. PLUCIŃSKI, D. GRYGLIK, A. STOSUR

rzenie skutecznego modelu wspierania innowacyjności to długi proces, co poka-zują doświadczenia innych państw. Z tego powodu już teraz należy zaproponować bardziej efektywną preferencję podatkową na B+R.

Zmian w zasadach opodatkowania działalności badawczo-rozwojowej nale-żało dokonać w trzech ustawach: ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku docho-dowym od osób fi zycznych, ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodo-wym od osób prawnych oraz ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Zmiany w polskim prawie w ramach budowania innowacyjnej gospodarki miały na celu wprowadzenie możliwości zaliczania kosztów działalności badaw-czo-rozwojowej do kosztów uzyskania przychodów w podatkach dochodowych. Zmiany w tym zakresie zawierają dwa istotne rozwiązania. W pierwszym przepisy wprowadzają możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kosztów działalności badawczo-rozwojowej, szeroko pojmowanej, ponieważ do kosztów uzyskania przychodów będzie można zaliczyć zarówno koszty badań naukowych, jak i prac rozwojowych, niezależnie od ich wyniku. Dotychczasowe przepisy po-datkowe umożliwiały zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wyłącznie kosztów prac rozwojowych i to tylko takich, które zostały zakończone wynikiem pozytywnym. Natomiast drugie rozwiązanie pozwala, aby koszty działalności ba-dawczo-rozwojowej były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów w wyso-kości większej niż koszty faktycznie poniesione. Jest to rodzaj swoistej premii podatkowej za podejmowanie działalności badawczo-rozwojowej.

W ślad za zmianami dotyczącymi kosztów działalności badawczo-rozwo-jowej uchylono przepisy regulujące tzw. ulgę na nabycie nowych technologii, po-nieważ dotychczasowe doświadczenia wskazywały, że nie spełniała oczekiwań, przede wszystkim nie stanowiła zachęty dla przedsiębiorców do podejmowania i prowadzenia samodzielnej działalności badawczo-rozwojowej.

Zapisy w ustawie o rachunkowości dostosowano do zmian w ustawach po-datkowych.

5. Wpływ wskazanych powyżej rozwiązań prawnych na konkurencyjność i rozwój gospodarki, otoczenie instytucjonalne biznesu oraz rynek pracy należy ocenić pozytywnie. Wejście w życie wskazanych zmian powinno przyczynić się do intensyfi kacji działalności B+R prowadzonej w Polsce i przynieść pozytywne skutki dla przedsiębiorstw, rynku pracy, a w długim okresie – dla całej gospodarki, a przecież takie są założenia gospodarki innowacyjnej i przez to – konkurencyjnej. Z jednej strony zmiany w zakresie preferencji podatkowych dotyczących działal-ności B+R obniżą koszty jej prowadzenia. Z drugiej – stworzenie szansy na roz-wój rynku venture capital w Polsce oraz zniesienie opodatkowania aportu wartości intelektualnej może przyczynić się do efektywniejszej komercjalizacji wyników badań oraz powstania spółek zajmujących się nowoczesnymi technologiami.

Ważnym efektem wejścia w życie opisanych zmian będzie awans Polski w European Innovation Scoreboard. Ranking obejmuje 8 obszarów, defi niowanych wieloma wskaźnikami. Zmiany w ustawach bezpośrednio wpłyną na następujące

91 PRAWNE I EKONOMICZNE DETERMINANTY KONKURENCYJNOŚCI...

zmienne: udział inwestycji dokonanych przez venture capital jako procent PKB, udział wydatków przedsiębiorstw na B+R w PKB, procent MŚP prowadzących własną działalność innowacyjną lub w kooperacji z inną fi rmą w ogólnej liczbie MŚP, udział MŚP współpracujących z innymi fi rmami w zakresie innowacyjności w ogólnej liczbie MŚP, liczba wniosków patentowych, udział MŚP wprowadza-jących nowe produkty lub procesy na rynek w ogólnej liczbie MŚP, udział osób wykonujących „pracę opartą na wiedzy” w ogólnej liczbie zatrudnionych, udział produktów średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie w całkowitym eksporcie itd. Tak więc wspomniane elementy zmian wprowadzonych w polskim prawie niewątpliwie będą miały znaczenie w budowaniu innowacyjnej gospodar-ki, a tym samym staną się silną podwaliną konkurencyjności polskiej gospodarki zarówno w samej Unii Europejskiej, jak i na arenie międzynarodowej19.

Mając natomiast na względzie dopełnianie się prawa krajowego i międzyna-rodowego w zakresie poprawy innowacyjności, należy również zwrócić uwagę na ogólne zagadnienia prawa międzynarodowego, a w tym prawa Unii Europejskiej w ramach szeroko pojętych kwestii stymulowania konkurencyjności w handlu międzynarodowym.

1. Prawo Unii Europejskiej jest defi niowane z uwzględnieniem podstawo-wych założeń teorii, w ramach której rozważa się charakter Unii Europejskiej jako szczególnej organizacji międzynarodowej i charakter prawa unijnego jako prawa międzynarodowego o oryginalnych właściwościach lub jako „nowego porządku prawnego”, niezależnego od prawa międzynarodowego publicznego i jednocze-śnie powiązanego z nim. Doktryna „nowego porządku prawnego” oparta była na założeniu relacji prawa unijnego z prawem państw członkowskich Unii Europej-skiej odmiennych od relacji klasycznego prawa międzynarodowego z prawem państw-stron umów międzynarodowych.

Charakter prawny relacji między trzema systemami lub porządkami praw-nymi, tj. prawem międzynarodowym, prawem Unii Europejskiej i prawem państw członkowskich UE, jest determinowany właściwościami każdego z tych systemów lub porządków albo – wedle innego stanowiska – przesądza o cechach każdego z nich.

2. Należy zaznaczyć, że cechą ponadnarodowości prawa unijnego wiąże się koncepcje bezpośredniego skutku prawa unijnego, pierwszeństwa prawa unijnego i skuteczności prawa unijnego w ten sposób, że ponadnarodowość uzasadnia te koncepcje lub stanowi ich istotny element. Nie ma przy tym wątpliwości, że racją istnienia prawa UE jako prawa ponadnarodowego jest jego efektywna realizacja w porządkach prawnych państw członkowskich. W doktrynie dominuje obecnie pogląd, że unijny porządek prawny charakteryzują następujące właściwości:

1) Unia Europejska jest wspólnotą opartą na przepisach prawa (wspólnota prawna), powstałą na podstawie traktatów, które stanowią kartę konstytu-cyjną Unii,

92 E.M. PLUCIŃSKI, D. GRYGLIK, A. STOSUR 2) porządek prawny Unii Europejskiej ma swoje własne zasady,

3) porządek prawny Unii Europejskiej stanowi bezpośrednie źródło praw i obowiązków wszystkich tych, których dotyczy, czy to państw członkow-skich, czy jednostek,

4) prawo Unii jest prawem imperatywnym (ang. mandatory law),

5) porządek prawny Unii zakłada jednolite stosowanie i wykładnię prawa UE, 6) prawo unijne charakteryzuje bezpośredni skutek i pierwszeństwo przed

pra-wem państw członkowskich,

7) porządek prawny Unii stanowi niezależne źródło prawa (ang. independent source of law),

8) jurysdykcja ETS/TS stanowi istotną gwarancję niezależności porządku prawnego Unii.

Autonomia prawa wspólnotowego, rozumiana najogólniej jako zdolność systemu prawnego do samoregulacji, oparta jest na założeniu, że prawo wspólno-towe określa:

1) swój własny przedmiot i zakres (podmiotowy, przedmiotowy, terytorialny i temporalny),

2) skutki prawne w sprawach należących do jego zakresu (ważność, stosowanie i wykładnia), 3) stosunek do innych systemów prawnych (prawa krajowego i prawa międzynarodowego). Prawo wspólnotowe jest jednakże w pełni nie-zależne (independent) od jakiegokolwiek innego systemu prawnego. Należy dodać, że dla stosowania i ważności prawa wspólnotowego jego autonomia niesie następujące skutki:

a) traktaty stanowią wyłączne źródło prawa dla Unii i w Unii, a w konse-kwencji stanowią wyłączną podstawę unijnego porządku prawnego, b) implementacja prawa wspólnotowego przez Unię i przez państwa

człon-kowskie jest oparta wyłącznie na przepisach i zasadach ustanowionych w traktatach lub aktach prawnych przyjętych ich podstawie,

c) istota, zakres i skutki prawne prawa unijnego nie mogą być w jakikol-wiek sposób modyfi kowane przez prawo krajowe lub prawo międzyna-rodowe, chyba że co innego przewiduje prawo unijne,

d) skutki prawne prawa unijnego na terytorium państwa członkowskiego nie są w żadnym zakresie określane przez krajowy porządek prawny. Zasada pierwszeństwa, jak większość tego typu zasad, jest zatem uwarunko-wana kontekstowo, zarówno na poziomie unijnym, jak i państw członkowskich, co nie pozwala na uznanie, że stanowi ona czynnik wyłączny i przesądzający o cha-rakterze relacji między prawem unijnym a prawem krajowym. Z perspektywy pra-wa krajowego relacje te są częściowo kształtopra-wane przez te przepisy konstytucji, które realizują postulaty „otwartości” państwa i ukonstytuowanego przez państwo porządku krajowego na prawo międzynarodowe i prawo unijne.

Klauzule integracyjne, określające konstytucyjne warunki, przesłanki i pro-cedury uczestnictwa państwa we współpracy międzynarodowej oraz relacje

mię-93 PRAWNE I EKONOMICZNE DETERMINANTY KONKURENCYJNOŚCI...

dzy krajowym porządkiem konstytucyjnoprawnym i porządkiem prawnym unij-nym/międzynarodowym, stanowią niewątpliwie „łącznik” (bridge-mechanism). Jednakże pierwotnym sensem tych klauzul jest wyznaczenie normatywnych relacji między- i wewnątrzsystemowych odnoszących się do porządków prawnych: kra-jowego i unijnego/międzynarodowego. Klauzule te oczywiście wyczerpują zagad-nienie z perspektywy krajowego porządku prawnego, jednakże nieuchronnie, ze względu na konstytucyjnie założoną „otwartość” na inne, pozapaństwowe porząd-ki prawne, dotyczą kwestii między- i wewnątrzsystemowych uregulowanych także w prawie unijnym/międzynarodowym, które z kolei z natury rzeczy jest otwarte na krajowe porządki prawne.

Od początku istnienia Unii Europejskiej jednym z ważnych obszarów lityki unijnej była polityka prawa konkurencji, dopełniona z czasem polityką po-prawy konkurencyjności krajów Unii. Polityka prawa konkurencji oparta jest na postanowieniach zawartych w wyodrębnionym fragmencie traktatów konstytu-ujących najpierw Europejską Wspólnotę Gospodarczą, następnie Wspólnotę Eu-ropejską, a obecnie Unię Europejską. Najważniejsze przepisy materialne unijnego prawa konkurencji zawarte są w art. 101 i 102 TFUE. Unijne reguły konkurencji wyznaczają granice korzystania przez uprawniony podmiot z przysługującego mu