DRUGI TURNIEJ PYTAN: ODPOWIEDZ WIERSZEM!

D ruga p a ra sta ją c a do tu r n ie ju p y ta ń o trzy m u je, drogą losow ania, dw a zestaw y (po je d ­ n y m d la każdego u c zestn ik a lu b d rużyny) zaw ierające po 10 te k stó w — k ró tk ic h w y j ą t k ó w z k r o n i k h i s t o r y c z n y c h , p a m i ę t n i k ó w , l i s t ó w i w s p o m n i e ń ż o ł ­ n i e r z y '— u czestników sław n y ch w d ziejach oręża polskiego b ite w i k am p an ii. Je d n o ­ cześnie u czestnicy tu r n ie ju o trz y m u ją zestaw 20 frag m en tó w w ierszy, k tó ry c h a u to ra m i są p o e c i - ż o ł n i e r z e . (K ażdy u czestn ik lub d ru ży n a o trz y m u je id en ty czn y zestaw fra g ­ m entów w ierszy). W iersze, z k tó ry c h fra g m e n ty przytoczono, są pośw ięcone ty m sam ym b itw o m i kam p an io m , k tó ry c h dotyczą zapisy k ro n ik a rsk ie i p a m ię tn ik a rsk ie um ieszczone w zestaw ie 3 1 zestaw ie 4.

U czestnicy tu r n ie ju w y b ie ra ją po 5—6 frag m en tó w z zestaw ów 3 i 4 i o dczytują je, na p rzem ian , p rzeciw nikom . Z adanie polega na ty m , żeby na k ażdy odczytany fra g m e n t k ro ­ n ik i czy w spom nień odpow iedzieć w łaściw ym fra g m e n te m w iersza, odnoszącym się do tego sam ego w y d arzen ia (tej sam ej b itw y lu b k am p an ii, tego sam ego pola bitw y).

ZESTAW 3

A le w ojsko litew sk ie z ro zk azu księcia A leksandra, k tó r y n ie ­ cierp liw y m b y ł zw łoki, pierw sze ruszyło na n iep rzy jaciela [...]

d w ak ro ć uderzyw szy z dział, siln y m n a ta rc ie m na próżno usiło­

w ali przełam ać 1 zm ieszać polskie szyki, lubo w ojsko p ru sk ie z głośniejszym k rzy k iem i z w yższego p ag ó rk a ruszyło do w al­

ki. B yło w m iejscu sp o tk a n ia sześć w ysokich dębów , n a k tó re pow yłaziło w iele ludzi — czy królew skich, czy [n iep rzy ja­

cielskich], nie w iadom o, a to dla p rz y p a trz e n ia się z g óry p ie rw ­ szem u n a siebie n iep rzy jació ł n a ta rc iu i obu w ojsk pow odzeniu.

W niedzielę, n iem ała część lu d zi naszych, k tó rz y uciekll, po­

m ieszali n am rzeczy. W ątpię, żeby ich w iele u jść m iało, bo p ła ­ w iąc się w nocy przez P r u t siła p o to n ęła i w ielk a część od n ie ­ p rzy jaciela, k tó ry ich ta m lasem za rzeką zaszedł, pobici i p o j­

m ani. Żli, nieb aczn i ludzie w szystko w ojsko zatrw ożyli, że blisko tego było, iż ju ż w szystko w ojsko do tak ieg o sm ro tn eg o u cie­

k a n ia m iało się udać. Z jegom ością pan em h e tm an em polnym i z n ie k tó ry m i p an am i rotm istrzam i, co przy nas zostali, z a trz y ­ m aliśm y w ojsko i stoim y tu od siebie bliżej, niż z W arszaw y do U jazdow a. W ojska su łta n G ałga i S kin d erb asza m ają w ielkie.

Z apuścili się k u R zeczypospolitej — atośm y ich tu zabaw ili, od­

w ażyw szy n a to zdrow ie. I d alej, co się godzi d o b ry m synom ojczyzny, czynić będziem y w edług n aszych sił. O bm yślaj W asza K rólew ska Mość o p o siłkach i u z u p ełn ien iu u b y tk u , bo te ra z p iln a tego p o trzeb a. M y tym czasem do ostatn ieg o tc h u z a trzy m a­

m y m iłość sw ojej ojczyźnie.

K iedy ju ż n iep rzy jaciel począł uchodzić i dał się p rzełam ać — bo m n ie się przyszło z w ezyrem łam ać, k tó ry w szystkie a w szy­

stk ie w o jsk a na m o je skrzydło p raw e sprow adził, ta k że ju ż nasz śro d ek albo k o rp u s, ja k o i lew e skrzydło nie m iały nic do czy­

n ie n ia i dlatego w szystkie niem ieck ie po siłk i do m nie obróciły

— p rzy b ieg ały te d y do m nie k siążęta, jak o to e le k to r b aw arski, W aldeck, ścisk ając m n ie za szyję a ca łu ją c w gębę, generałow ie

zaś w rę c e i w nogi; cóż dopiero żołnierze! O ficerow ie i re g i­

10.

za-czynaliśm y gotow ać kaszę lu b groch. T ak też było i 25 lutego.

cierać. O godz. 8.30 pow stańcy zniszczyli 'czołg n a ro g u M ły n ar­

skiej i G órczew skiej. Do godz. 14 u trzy m an o n a o d cin k u Ż y tn iej w szystkie stan o w isk a i b a ry k ad y .

10. Z z e b ra n y c h re la c ji w ynikało, że in ic ja to re m b y ł p por. M ikołaj

~ T roicki, decyzję p o d jął ppor. S tan isław Szym anik, a w eszli na kolu m n ę poza w ym ienionym i: k a p ra l K arpow icz, p lu to n o w y K a­

zim ierz O tab i K anonierzy A ntoni Jab ło ń sk i i E ugeniusz Mie­

rzejew ski. K ręty m i schodam i w ew n ątrz pom nika dosięgli szczytu cokołu, n a k tó ry m sto i an io ł zw ycięstw a. Do p ra w e j dłoni „des Siegesengels” przym ocow ano chorągiew biało-czerw oną.

FRAGMENTY WIERSZY DO ZESTAWU 3 I ZESTAWU 4 TURN IEJU PYTAŃ

U w a g a : F ra g m e n ty w ierszy uszeregow ane są w k o lejn o ści o dpow iadającej ko lejn o ści w y ją tk ó w ze w spom nień, k ro n ik , listów itp. cytow anych w zestaw ie 3 i 4 drugiego tu r n ie ­ ju p y tań . U czestnikom tu r n ie ju należy oczyw iście podać je w k o l e j n o ś c i z m i e n i o ­ n e j .

1. P o lsk i lud w ziął lew ą stronę.

L itew sk i p raw ej obronę.

D ziew ięćdziesiąt w szystkich m ieli C horągiew , k tó re w idzieli.

2. Z aty m też S k inderbasza ze trzem a W ajdami,

Z H alis m urzą i z G algą, św ieżym i tru p a m i Za naszym i p rzy b y li z ogrom ną w iększością Sw oich — ja k o szarańczą — i ta k sw ą prędkością N a obóz nasz n a ta rli; lecz z Bożej pom ocy Na pierw szym sta rc iu zaraz H alis m urza skoczy Do C haronu [?] — z ognistej strzelb y od nas zabity, Zaczym naszy odnieśli try u m f znam ienity.

D rugiego d n ia te h iń sk i sędziak z ufy sw ym i.

We dw udziestu tysięcy siłam i polskim i —

Z pogaństw em potłoczony i w ziem ię w d ep tan y : I ta k poległ, posoką swą ufarb o w an y .

3. I ju żci przeszły d unajow e w iry.

M ilę od T ulm en złączyw szy się z sobą;

T chną M arsa p ierśm i, z oczu ogień szczyry.

P rag n ąc się zew rzeć ja k n ajp ręd szą próbą;

Ju ż w sw ych ferw o ra c h przechodzą Buzyry, A by C y n tijjją zaćm iły żałobą.

G odnych się czując z ty m i sępy w b iad y I chcąc p am iętn e dać z siebie p rzykłady.

4. Przebóg! Widzisz, ja k W isła b ieli się z daleka:

O to przez p u ste g ru n ta swe n u rty przew leka.

Ach! odw róć od te j stro n y tw o je sm u tn e oczy:

M aciejow ic nieszczęsny ta m w idok zaskoczy...

T u cnota uporczyw ym sta rła się żelazem . Boże! U m knąłeś łask i i — zginęli razem ...

W idzieć te okolice gorzko n am 1 m iło!...

T u jeszcze m ęstw o W odza O jczyzny broniło.

5. A k ied y się w alka z .najeźdźcą rozpęta.

Suniem y po lesie, ja k dzikie zw ierzęta.

T u oddział nasz leży, ta m grom em uderzy.

T u „H u b al” nas uczy b ra w u ry . • W ięc szum cie n am jo d ły piosenkę...

6. W bój n a zew, w bój n a zew.

P o d n ieb n y lo t, zw ycięski śpiew.

O rłow y lo t: ja k ra c ą strzelić w b łękity.

Na w roga z g óry spaść i strą c ić go z chm ur.

S p itfiry — w lot! N a g rzb ietach gnać m esserschm ittów i O P olskę tu toczym y z w rogiem bój.

10.

15.

resu II wojny światowej. Poniżej zamieszczono sześć początkowych fragmentów

znanych wierszy i pieśni poetów polskich, napisanych w latach wojny. Prowadzą­

cy konkurs odczytuje poszczególne fragmenty. Uczestnicy winni jak najszybciej odgadywać, jeszcze w trakcie czytania, nazwiska autorów ewentualnie tytuły utworów.

K iedy p rzy jd ą podpalić dom, te n , w k tó ry m m ieszkasz — Polskę, k ied y rzucą p rzed siebie grom , kiedy ru n ą żelaznym w ojskiem i pod drzw iam i stan ą, i nocą kolbam i w drzw i załom ocą —

ty, ze snu podnosząc skroń, stań u drzw i.

B agnet na broń!

T rzeba krw i!

K iedy się w y p ełn iły dni i przyszło zginąć latem , prosto do nieba czw órkam i żołnierze z W esterp latte.

szli

Ej ! Po drogach dm ie w ichura.

S łota, błoto: ład n y kram ! Lecz cóż znaczy dla piech u ra Choćby n aw et diab eł sam ! C hoćby n a w e t diab eł sam !

Bo dla naszej kom panii szturm ow ej N ie m a przeszkód i nie m a złych dróg.

K to n a drodze, g ran atem ciach w głowę!

I byw aj zdrów ! i prow adź nas Bóg!

My, ze spalonych wsi.

My, z głodujących m iast — Za głód, za krew .

Za la ta łez

Ju ż zem sty nadszedł czas.

W ięc zap rezen tu j b roń I w serce w roga m ierz.

D udni nasz k ro k — M ilionów k ro k — Brzm i p a rty z a n c k i śpiew .

Szum i dokoła las, czy to jaw a, czy sen?

Co ci przypom ina, co ci p rzypom ina w idok znajom y ten?

Ż ółty w iślany piach, w ioski słom iany dach, płynie, p ły n ie Oka...

Spoza gór i rzek w yszliśm y na brzeg.

Czy stąd niedaleko już

do g ra jący ch w ierzb, m alow anych zbóż?

W czoraj łach, m u n d u r dziś, ściśnij pas, p o ra iść.

R uszaj, P ierw szy K orpus nasz, spoza gór i rzek n a Zachód marsz!

II Turniej pytań

ZESTAW 3

1. B itw a pod G ru n w ald em w edług J a n a D ł u g o s z a . W iersz w edług anonim ow e] P ieśni o p r u s k ie j porażce...

2. B itw a p od C ecorą w edług lis tu h e tm a n a S tan isław a Ż ó ł k i e w s k i e g o do k ró la , w y­

słanego spod Cecory w dn. 241X 1620 r. W iersz M arcina P a s z k o w s k i e g o : B itw y zn a m ie n ite [...] w r o k u te r a źn ie jszy m 1620.

3. O dsiecz W iednia, w ed łu g J a n a III S o b i e s k i e g o (z listu do żony 13I X 1683 r.).

W iersz W ojciecha S tan isław a C h r o ś c i ń s k i e g o : Trąba w ie k o p o m n e j sław y...

4. B itw a pod M aciejow icam i w ed łu g J. U. N i e m c e w i c z a : P a m ię tn ik i czasów m oich.

W iersz A dam a Jerzeg o C z a r t o r y s k i e g o : B ard Polski.

5. W alki od d ziału m jr H u b ala w ed łu g M arka S z y m a ń s k i e g o : O ddział m a jo ra H ubala.

W iersz A n d rzeja G a w r o ń s k i e g o : Choć zdała sw ą m a m y rodziną i bliskich.

6. B itw a o A nglię w g B o hdana A r c t a : P olskie sk r z y d ła na Zachodzie. "Wiersz Czesława K a ł k u s i ń s k i e g o : M arsz lo tn ik ó w .

1. P o w sta n ie w arszaw skie. Z dobycie PA STy w edług B ro n isław a S i a n o s z k a : U w ró t PA STy. W iersz S ta n isła w a M a r c z a k - O b o r s k i e g o : P alec n a cynglu.

8. O bro n a W e ste rp la tte w g w sp o m n ień E d m u n d a S z a m l e w s k i e g o . W iersz K. I. G a ł- c z y ń s k i e g o : P ieśń o żo łn ierzach z W esterp latte.

9. Z am ach n a C afé C lub w ed łu g B ohdana C z e s z k i. W iersz P io tra B o r o w e g o : Odwet.

10. B itw a pod L en in o w g W łodzim ierza S o k o r s k i e g o : P o lacy p od L enino. W iersz L uc­

ja n a S z e n w a l d a : B allad a o pierw szy m batalionie.

11. W y p raw y n a Pom orze, zdobyw anie K ołobrzegu w g G a l l a A n o n i m a . W iersz rów ­ nież w g K r o n ik i P o lskiej.

12. B itw a pod G ru n w ald em w g J a n a D ł u g o s z a . W iersz anonim ow y: P ieśń o p r u s k ie j p o ­ rażce, k tó r a stała sią za króla J a g ie łły W ładysław a.

13. B itw a o W arszaw ę i b itw a pod W ark ą ze Szw edam i, w g P a m ię tn ik ó w J . Ch. P a s k a . W iersz J a n a G a w i ń s k i e g o : P u łk o m s z w e d z k im pod W a rką zb ity m ,

14. B itw a pod G rochow em (O lszynka G rochow ska) w g P a m ię tn ik a p o w stań ca Ignacego R a- d z i e j o w s k i e g o . W iersz anonim ow y.

15. O brona W arszaw y w g M arka S a d z e w i c z a : N a szańcach W o li i O choty. W iersz n ie ­ znanego a u to ra : B a ryka d a .

16. B itw a pod M onte C assino wg M arian a Ł o z i ń s k i e g o : P rze c h o d n iu pow iedz Polsce.

W iersz W ładysław a B r o n i e w s k i e g o : M onte Cassino.

17. W alki n a przy czó łk u D ęblin—P u ław y — sie rp ie ń 1944 r. wg Z bigniew a K o z a k i e w i ­ c z a . W iersz Jó zefa P r u t k o w s k i e g o : O sta tn i ra p o r t. •

18. P o w stan ie w arszaw sk ie. W alki n a M okotow ie w g L esław a B a r t e ł s k i e g o N a M oko­

to w ie. P ie śń M irosław a J e z i e r s k i e g o : M arsz M okotow a.

19. P o w stan ie w arszaw skie. W alki n a W oli w g A dam a B o r k i e w i c z a . P ie śń Józefa S z c z e p a ń s k i e g o : P a ła c y k M ichla.

20. Z dobycie B erlin a, w g E d m u n d a O s m a ń c z y k a C hw alebna w y p ra w a na B erlin. W iersz R om ana S a d o w s k i e g o : B erlin w zięty.

Zakończenie quizu

O d p o w ie d z i do części ii

1. W ładysław B r o n i e w s k i (B agnet na broń)

2. K o n sta n ty Ildefons G a ł c z y ń s k i (P ieśń o żo łn ierzach z W esterp latte) 3. S tan isław R y szard D o b r o w o l s k i (S zturm ów ka)

4. W anda Z i e l e ń c z y k (M arsz G w ardii L u d o w ej) 5. L eon P a s t e r n a k (Oka)

6. A dam W a ż y k (M arsz P ierw szego K o rp u su )