Dział ekonomiczny

1. Teoria ekononiji pol., historia nauki ekonomii, specjalne rozprawy teoretyczne, encyklopedie, podręczniki.

B o h m - B a w e r k E u g e n j u s z . Kapitał i zysk z kapitału

— Dział pierwszy: Historja i krytyka teorji zysku z kapitału, tłumaczenie z III wyd. niem. pod red. Wł.

Zawadzkiego, I, Warszawa, Gebethner i Wolff, 8°, str. 365.

Wielką zasługę ma Bibljoteka wyższej Szkoły Handlowej (nakład Gebethnera i Wolffa), że umieściła tę książkę w swem

wnictwie. Jeśli chodzi, o teorję kapitału i procentu, to dzieło Böhm-Bawerka, szczególniej jego krytyczno-historycz-na część, jest w tym zakresie klasycznem i długo jeszcze po zostanie autorytatywnem, choć poglądy na te kwestje od czasu autora znacznie już się zmieniły. Będzie ono nadto zawsze interesującem jako reprezentatywne szkoły austrjackiej psy­

chologicznej, której miejsce w historji rozwoju doktryn eko­

nomicznych jest ustalone.

Tłumaczenie jest naogół staranne i wierne, nie zatraca owej wzorowej przejrzystości i ścisłości, jaką się odznacza oryginał. Mam jednak do redaktora, prof. Zawadzkiego, pre­

tensję o sposób oddania kilku terminów. Mianowicie, dlaczego przekład używa stale wyrażenia „zysk z kapitału" na oddanie ,.Kapitalzins". Słowo „zysk" rezerwujemy w polskiej termi­

nologii dla „zysku przedsiębiorcy", t. j. „Kapitalgewinn" lub

„Unternehmergewinn", podczas gdy „Zins" oddajemy przez

„procent". Odwrotnie znów tłumacz używa nazwy „dochód

przedsiębiorcy" (str. 9). W ten sposób zachodzi obawa po­

mieszania obu pojęć, a przecież Böhm-Bawerk silnie nastaje na ich rozróżnianie (str. 9), ogranicza się do omawiania „umo­

wnego zysku z kapitału"! Jeśli już nazwę „procent" chciał re­

daktor zachować dla „umownego zysku z kapitału", to dla

„pierwotnego" mógł użyć nazwy „dochód z kapitału", a nie wprowadzać zamieszania przez termin „zysk".

Niefortunnym mi się też wydaje termin „teorja zaliczania"

dla „imputation-theory" (str. 9). Lepszym mi się wydaje już użyty dawniej przez prof. Rybarskiego termin „teorja rozli­

czenia". Dalej „commodatum" po polsku wyraża się przez

„wygodzenie", a nie „wypożyczenie"( str. 237). Co do swych

„użytkowych wyników", to zdaje się sam redaktor ma wąt­

pliwości (str. 234). Czy nie lepszym byłby termin „świadcze­

nia użytkowe"? Może też i dla oddania „Nutzung" byłby lep­

szym terminem „użytek", niż „usługa" (str. 196).

Są to jednak rzeczy podrzędne wobec ogólnej poprawno­

ści przekładu. Niecierpliwie czekać będziemy na tom drugi

„Historji i krytyki" z kapitalnemi Exkursami oraz na „Pozy­

tywną teorję". Może, zachęceni tem, znajdą się tłumacze i wydawcy także dla obiecanych przez Bibl. W. S. H. Smitha i Malthusa, których tak brakuje naszej literaturze. A może i prof. Krzyżanowski Wznowi wydanie Turgota, zupełnie już teraz wyczerpane? Obecnie bowiem rozpaczliwem wprost jest położenie profesora przy nauczaniu ekonomii i seminaryj­

nej robocie, gdy rzadko który ze studentów umie po angielsku, część prócz po polsku czyta tylko po francusku, część tylko po niemiecku, a część jedynie po polsku. Jakże bogatej bi­

blioteki seminaryjnej potrzebaby, by móc się dostosować do tych różnych warunków. W konsekwencji źródłowe studjum autorów musi być zaniedbanem.

Prof. Ed. T a y l o r (Poznań) R y b a r s k i R o m a n . System ekonomii politycznej. T. 1 :

Rozwój życia gospodarczego i idei gospodarczych Wyd. Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1924, 8°

str. 264 + XII.

Najnowsza praca prof. Rybarskiego posiada wybitnie dy­

daktyczny charakter. Autor uważa, że systematyczny wy­

kład ekonomii politycznej traci na zwięzłości i jasności wsku­

tek nieodzownego odwoływania się w jego toku w dziedzinę dziejów gospodarczych i historji nauki. Bez tego odwoływa­

nia się nie mogłyby być przedstawione w sposób zrozumiały ani zasadnicze pojęcia, ani różnice poglądów na specjalne za­

gadnienia, ani wreszcie tło zjawisk gospodarczych i kierunków

naukowych. Dlatego, jak autor powiada w przedmowie, aby zyskała „estetyka właściwego wykładu ekonomji politycznej"

dzieli wydawany przez siebie „System ekonomji politycznej na trzy części, z których pierwsza daje tło historyczne, dwie następne, przygotowywane, objąć mają „ogólną teo­

rie ekonomji" i „politykę gospodarstwa narodowego".

Taki układ dzieła, ujmujący w rodzaj obszernego wstępu historję faktów życia gospodarczego i historię rozwoju myśli ekonomicznej, od starożytności do najnowszych czasów, ma stworzyć z pierwszej części właściwe przygotowanie do nauki przedmiotu, ułatwiające i zachęcające do studjów ściśle teoretycznych, do orientowania się i rozumienia suchych, oderwanych od życia zagadnień.

W gruncie rzeczy omawiany pierwszy tom „Systemu"

jest średnich rozmiarów podręcznikiem historii doktryn eko­

nomicznych, przedstawionej w związku i na tle zwięźle scha­

rakteryzowanej ewolucji dziejów gospodarczych.

Niewątpliwą zasługą prof. Rybarskiego, przynajmniej w dotychczasowym polskim piśmiennictwie ekonomicznym, pozostanie przystępne podręcznikowe opracowanie rozwoju myśli społeczno-ekonomicznei w związku z historycznym rozwojem i postępem życia gospodarczego. Wskazanie na współzależność rozwoju życia i myśli ekonomicznej, prze­

prowadzone z całą konsekwencją przez całą treść książki, pozwala w pełni na zrozumienie i wytłumaczenie wielu teoryj i kierunków w nauce ekonomji, pozwala ocenić ich walor i znaczenie na tle Tkalnie zarysowanych faktów, a stąd po­

siada pierwszorzędne pedagogiczne znaczenie.

Tok wykładu w książce prof. Rybarskiego jest jasny, łatwy i przystępny. Treść charakteryzuje dobór zagadnień i faktów jedynie najważniejszych, nieodzownych dla wyro­

bienia u czytelnika zwartego, a jasnego poglądu na całość rozwoju myśli i ewolucji życia społeczno-gospodarczego.

Bardziej zawiłe z istoty swej zagadnienia i teorje przedsta­

wione nieraz w formie na tyle uproszczonej, iż możnaby się obawiać, że czytelnik nie odczuje całego ciężaru skompliko­

wanych przesłanek, o które oparte są podane mu wyniki teorji. Jest to jednak ze stanowiska całości dzieła zaletą, gdyż pierwsza jego część ma być, jak mówi autor w przedmo-wie, przygotowaniem dla „wszystkich przystępujących do poważnych studjów ekonomicznych" i z tego stanowiska ma za zadanie raczej otwierać perspektywy, nie zaciemniając ich szczegółami i trudnościami.

Programowe stanowisko autora, znane zresztą z prac poprzednich, przebija wyraźnie także w omawianej książce,

w postaci żywego podkreślania przewagi idei gospodarstwa narodowego. Wskutek tego, mimo całego objektywizmu i naukowej rzeczowości, z jaką książka jest napisana, trudno przy jej czytaniu pozbyć się wrażenia, że uwypuklone w niej zostały momenty współzawodnictwa narodów, a niedomó-wione ich konsekwencje gospodarcze tudzież nieomal zupeł­

nie pominięte momenty i znaczenie współdziałania gospodar­

czego narodów.

Uwaga ta w niczem, rzecz prosta, nie zmniejsza wartości książki, nie będącej zresztą oryginalną źródłową pracą, ale posiadającą poważne zalety pedagogiczne.

Dr. St. R o s i ń s k i (Poznań).

B e e r M- Historia powszechna socjalizmu i walk społecznych. Przekład z niemieckiego S. B. Cz. 4: Okres od r. 1750—1860. Warszawa, Książka, 1924, str. 116.

L e w a n d o w s k i Ludomir dr. Produkcja. Studjum ekonomiczne. Od_

bitka z „Przeglądu Powszechnego". Kraków, 1924, str. 80.

S z c z u t o w s k i S. Gospodarcze dziś i jutro Polski. Warszawa, 1924, str. 64.

G u y o t Edouard. Le socialisme et V évolution de l' Angleterre contem­

poraine (1880—1914). Paris, Alcan, 1924, str. XVI + 374.

H a u s e r Henri. La nouvelle orientation économique. Paris, Alcan, 1924, str. XIII + 200.

J o u r n é Maurice. Précis d' économie politique. 2-e édition. Paris, Alcan, 1924, str. 896.

P a t u r e a u P. La théorie de la valeur. Livre I. Castres, in — 4, str. 70.

P e r r e a u Camille. Leçons d' économie politique, financière et sociale.

Paris, Pichon, 1924, str. 313.

B a l z A. and Po it W. The basis of social théorie. New York, Knopf, str.

282.-M a r t i n P. W. The flaw in the Price system. Lond, King and Son, str. 109.

S n o w d e n Philip. Wages and prices: an inquiry into the wages system and the relation of wages and prices. London, Faith Pr., 1924, str. 132.

C o r v i Alfred. La Polonia economica. Roma, 1923, str. 306.

A m o n t . Alfred. Ricardo als Begründer der theoretischen Nationalöko-nomie. Jena, G. Fischer, 1924, str. IV + 122.

B ö h m — B a w e r k Eugen. Gesammelte Schriften. Wien, Holder, Pichler - Tempsky, 1924, str. XX + 122.

D i e h l Karl Prof. Theoretische Nationalökonomie. Bd. 2- Die Lehre von der Produktion. Jena, Fischer, 1924, str. 372.

H e l a n d e r Sven Dr. Die Ausgangspunkte der Wirtschaftswissenschaft.

Jena, Fischer, 1923, str. 122.

L e v y Hermann Prof. Die Grundlagen der Weltwirtschaft. Leipzig, Teubner, 1924, str. X + 185.

T s c h i e r s k y Siegfried. Wirtschaftsverfassung. Breslau, Hirt, 1^24, str. 103.

W i l k e n Dr. Die Grundzüge einer persönlichen Werttheorie unter be­

sondrer Berücksichtigung wirtschaftlicher Wertprobleme. Jena, G.

Fischer, 1924, str. VIII + 160.

2. Historja gospodarstwa społecznego.

C h a r e w i c z o w a Lucja. Handel Lwowa z Mołdawią i Multanamć w wiekach średnich. Lwów, 1924, str. 33.

D i c k e r Józef. Górnictwo na Rusi Halickiej w XV i w pierwszej polowie XVI wieku. Przemyśl 1924, str. 26.

D o b r o w o l s k i Kazimierz. W sprawie skupu sołectw w Polsce w XV i XVI wieku. Lwów 1924, str. 30.

G u m o w s k i Marjan. Monety polskie. Warszawa, Biblioteka Polska, 1924, str. 176 + XXXIII tablic.

K e m p n e r St. Rozwój gospodarczy Polski. Warszawa, Biblioteka Polska, 1924, str. 345.

K o z i e r o w s k i Stanislaw ks. Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnień­

skiej wraz z Pałukami w świetle nazw geograficznych i charakte­

rystycznych imion rycerskich. Poznań, Instytut Zachodnio-Słowiań-ski, 1924, str. 128.

R y b a r s k i Antoni dr. Księga Henrykowska. Warszawa, „Ignis", 1924, str. 39.

S m o l k a Franciszek dr. Zarys polityki handlowej Ptolomeuszów. Lwów 1924, str. 79.

T y c Teodor. Początki kolonizacij wiejskiej na prawie niemieckiem w Wielkopolsce (1200—1333). Poznań 1924, str. 137.

L a m u u z e l l e E. Précis d' histoire des paysans en France des origines à 1914. Tarbes, Baylas, 1923, str. 93.

B e c h t e l Heinrich. Der Aufbau der Stadt Posen. Breslau, Marcus, 1923, str. 87.

K ö t s c h k e Rudolf prof. Allgemeine Wirtschaftsgeschichte des Mittel-alters (Handbuch der Wirtschaftsgeschichte). Jenia, G. Fischer, 1924, str. XIV + 626.

S a r t o r i u s v. W a l t e r s h a u s e n A . Zeittafel zur Wirtschaftsge-schichte. Halberstadt, H. Meyer, 1924, str. VII + 110.

3. Nauka o zaludnieniu, polityka ludnościowa, wychodźtwo.

H u z a r s k i Julian inż. Międzynarodowa Konferencja Emigracyjna w Rzymie a Polska. Odbitka z Wychodźcy. Wyd. Polsk. Tow.

Emigracyjnego, 1924.

G o l i ń s k i Jan. Migracja żydów w Polsce. Łódź 1924, str. 62.

G i b o n Fénelon. La crise dg la natalité et la croisade pour la repopu­

lation. Oeuvre de salut national. Paris, 1923, str. VII + 198.

G o n n a r d René. Histoire des doctrines de la population. Paris, Nouv.

libr. nat, 8.

W a l t z André. Le problème de la population française. Paris, Société d' études et d' informations économiques, 1924, str. 56.

A b b o t t Edith. Immigration, selected documents and case records. Chi-cago, 1924, str. XXII + 809.

R e u t e r E. B. Population problems. London, Lippincott, 1923, str.

XVII + 338.

S w i n b u r n e I. Population and the social problem. London, Align and Unwin, 1924, str. 380.

H a i u i s c h Michael. Die Landflucht, ihr Wesen und ihre Bekämpfung im Rahmen einer Agrarreform. Jena, Fischer, 1924, str. VIII + 371.

K a u t s k y Karl, dr. Der Kampf gegen den Geburtenrückgang. Kapita-listische oder soziaKapita-listische Geburtenpolitik. Wien, Skaret u. Dan-neberg, 1924, str. 32.

M ü l l e r Johannes dr. Der Geburtenrückgang. Jena, G. Fischer, 1924, str. VII + 144.

4. Polityka agrarna, rolnictwo, leśnictwo, rybołóstwo etc.