I. ZAGADNIENIA TEORETYCZNE
NAUKOWA ORGANIZACJA, ORGANIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW HANDLO
WYCH I PRZEMYSŁOWYCH, PRYWATNYCH I PUBLICZNYCH SKOMER
CJALIZOWANYCH, TEORJA RACHUNKOWOŚCI ITP.
B e r n a d z i k i e w i c z Tadeusz: Zagadnienie rentowności przed
siębiorstw. Warszawa, 1935, str. 108.
Zadanie i treść broszury wyjaśnia następujący ustęp „Przed
mowy": „Ma on (autor) raczej na celu ogólne zarysowanie pojęcia rentowności oraz uporządkowanie zagadnień, związanych z jej obli
czaniem, pragnie zwrócić uwagę na ten doniosły a niezbadany zu
pełnie teren badań, jak i dostarczyć pewnych z konieczności ogól
nych całkiem założeń dla dalszych, bardziej szczegółowych poszu
kiwań. Punkt wyjścia pracy niniejszej stanowi silne podkreślenie tej zasadniczej różnicy, jaką, zdaniem autora, wykazują cyfry, za
warte w bilansach i rachunkach strat i zysków przedsiębiorstw, oraz rzeczywiste cyfry i wyniki finansowe tych ostatnich. Jedynie tylko obliczenia; kierowane chęcią ustalenia wyników rzeczywistych, a więc ustosunkowane krytycznie do danych oficjalnych, mogą przedstawiać pewną, nieraz mimo wszystko niewielką wartość dla ekonomisty".
Wynika z powyższego, że autor wytknął sobie dwa zadania:
1. stworzenie podstaw do uporządkowania zagadnień, związanych Z rentownością, i 2. silne podkreślenie różnicy, zachodzącej pomię
dzy oficjalnemi cyframi bilansów i rachunków strat i zysków a fak
tycznym stanem.
Pierwsze zadanie przeprowadził w ten sposób, że omówił szcze
gółowo pojęcia: przedsiębiorstwa, kapitału, zysku, gospodarności, rentowności i jej rodzajów oraz sposoby obliczania rentowności.
Spełniając drugie zadanie wskazał — idąc za przykładem Calmesa, Roche'a, Passowa i innych — powody, »powodu których bilanse i rachunki strat i zysków nie odzwierciadlają dokładnie rzeczywisto
ści: ponieważ nie zawierają wszystkich niezbędnych elementów dla pełnej oceny przedsiębiorstwa, ponieważ szacunek objektów mająt
kowych zależy głównie od celu jakiemu te zamknięcia rachunkowe mają służyć, ponieważ nie da się ustalić objektywnych norm dla
od-C. Dział nauk handlowych 6 0 5 pisów na umorzenie, ponieważ zachodzą często zaciemnienia i fał
szowania bilansów, celem zwiększenia lub zmniejszenia zysku i t. p.
Wreszcie wskazuje sposoby ustalenia rzeczywistego zysku czystego t. zw. „oczyszczonego" albo „organicznego".
Cała praca przeprowadzona została rzeczowo i konsekwentnie, to też może rzeczywiście oddać wielką usługę w szczegółowych stu-djach w tej dziedzinie.
Wprowadzony przez autora termin „nauka o przedsiębior
stwie pojedyńczem" (str. 16), mający odpowiadać terminowi „Be
triebswirtschaftslehre", nie wydaje mi się odpowiednim chociażby z tego względu, że przedsiębiorstwo „pojedyńcze" jest przeciwsta
wieniem przedsiębiorstwa, prowadzonego w formie spółki, a w tym wypadku nie chodzi o to przeciwstawienie.
Prof. Witold Skalski (Poznań).
E h r l i c h Markus Józef: Przedsiębiorstwo jako przedmiot umownych stosun
ków obligacyjnych. Tarnów, „Grafja", 1934, str. V + 109.
M o s z c z e ń s k i Stefan: Cechy naukowe kalkulacji. Poznań, Zakt. Ekonomiki Gosp. Wiejsk. S G. G. W. w Warszawie, 1934, str. 19.
C a s t e l a i n L., M a l L. et P r o o s t G.: Technique administrative des entre
prises. Traité pratique d'administration et de contrôle. Paris, Béranger, 1934, str. 493.
H e r m e n s Ferdinand. Unternehmer u. Kunjunktur. Berlin, Weidmann, 1935.
str. VI + 132.
K l u g e Walter: Betriebliche Probleme des Filialbanksystems. Emsdetten, Lechte, 1935, str. VI + 80.
M a t h e w s Kurt: Der Betriebsvergleich in landwirtschaftlichen Warengenos
senschaften. Berlin, Ehering, 1935, str. 149.
R a d d a Siegmund: Einführung in die wirtschaftlichen Grundlagen des Lebens
versicherungsbetriebes. Wien, 1935, str. 35.
R i n k Erich: Liquidität u. Risiko. Eine betriebswirtschaftl. Studie. Wien, Springer, 1935, str. 123.
W o l p e r t Alfred: Betriebsorganisation, Betriebsführung u. Betriebserfolg in 168 bäuerlichen Wirtschaften Thüringens. Weimar, Weimarischer Verl., str. 91.
2. UMIEJĘTNOŚCI HANDLOWE
TECHNIKA HANDLU, TECHNIKA RACHUNKOWOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW ZAROBKOWYCH, PAŃSTWOWEJ I KOMUNALNEJ, TOWAROZNAWSTWO,
TECHNOLOGJA, REKLAMA HANDLOWA, STENOGRAFJA ITP.
K a s p r o w i c z Michał: Księgowość uproszczona dla drobnych przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych i warsztatów rze
mieślniczych. Łuck, 1934, str. 63.
Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 13 kwietnia 1932 r., wcielone następnie — z pewnemi zmianami — do rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 19 września 1934 r. o wykonaniu Ordynacji Podatkowej (Dz. Ust. Nr. 91, poz. 821) jako §§ 55 i in. podaje nor
my, na jakich ma się opierać księgowość t. zw. uproszczona, mająca na podstawie art. 87 § 2 Ordynacji Podatkowej takie samo znacze
nie dla celów podatkowych co i normalna księgowość.
Celem praktycznego zastosowania tych norm prawnych opra
cowali różni autorzy wzory księgi uproszczonej (wzór Izby Przemy
słowo-Handlowej w Warszawie został aprobowany przez Minister
stwo Skarbu), lecz wszystkie te wzory nie spełniają swojego zadania, ponieważ oparte są na założeniu, że uproszczona księgowość ma być pewnym skrótem księgowania dla celów podatkowych. Słusznie więc pisze Kasprowicz (str. 8): „Przyjęcie kierunku skrótów nie dopro
wadzi do celu, gdyż ewidencja zdekompletowana, niedająca całko
witego obrazu stanu i rozwoju przedsiębiorstwa, nie może stać się wzorem powszechnym na dalszą metę. Ewidencja obejmująca tylko częściowo przejawy życia gospodarczego, może służyć jedynie spe
cjalnym celom i musi stać się bezużyteczną z chwilą, gdy dany cel utraci swoje znaczenie?"
Autor stawiając tezę, że „istota ksiąg uproszczonych polega na ekonomji pracy, czasu i kosztów włożonych w ich prowadzenie bez uszczerbku dla wszechstronności ewidencji, którą księgowość dać powinna" (str. 11), wylicza cechy, którym powinna odpowiadać uproszczona księgowość:
„1. księgowanie nie powinno zasadniczo wymagać więcej, niż jednego wpisu z każdego dokumentu;
2. całe księgowanie winno być zawarte w jednej księdze;
3. rachunki czyli konta winny być ułożone tak, aby odpowia
dały przeprowadzanym operacjom gospodarczym i dawały dokładną ewidencję stanu majątku oraz zmian zachodzących w przedsiębior
stwie;
C. Dział nauk handlowych 6 0 7 4. układ rachunków musi odpowiadać wymogom stawianym
przez władze skarbowe, a w szczególności warunkom rozporządze
nia M. S. z dnia 13 kwietnia 1932 roku o uproszczonych księgach handlowych;
5. koszt założenia i prowadzenia księgowości winien być mi
nimalny;
6. czas potrzebny na prowadzenie ksiąg musi pozwolić na doko
nywanie tej czynności przez prowadącego przedsiębiorstwo;
7. system ksiągowości musi być dostosowany do poziomu umy
słowego tych, dla których jest ona przeznaczona".
Pierwsza część broszury ma charakter czysto teoretyczny i na
daje się w zupełności do rozważań w łonie organizacyj zawodowych i społecznych o charakterze gospodarczym nad dostosowaniem od
powiedniej księgowości uproszczonej do potrzeb swoich członków.
Druga część, praktyczna, jest za zwięzła, aby mogła być pod
ręcznikiem do nauki tej formy księgowości; w każdym razie propo
nowany wzór księgi uproszczonej ma tę przewagę nad innemi wzo
rami, że może objąć księgowanie całej działalności
przedsiębior-s t w a . Prof. Witold Skalski (Poznań).
B e c k Max u. B u s c h F.: Die Buchführung im Betriebe des Eizelhandels.
Berlin, Beltz, 1935, str. 32.
B e h r e n s Karl: Der Einzelhandel mit Lebensmitteln u. die wichtigsten Preis- u. Kennzeichnungs-Vorschriften. Berlin, 1935, str. 127.
B ü t t n e r Max: Der gute Prospekt. Berlin—Tempelhof, Bott, 1935, str. 36.
F l i e g e Heinrich: Das Bedaux-System, ein lohnpolitisches Arbeitsverfahren zur Bestgestaltung des Produktionsprozesses. Leipzig, Frommhold, 1934, str. 192.
F u i n k e Hermann: Kurzfristige Rechnung u. Erfolgsspaltung in Maschinen-Fabriken. Bühl, Konkordia, 1935, str. 166.
N i e w ö h n e r Emil: Der Konzentrationsprozess im deutschen Kommissions
buchhandel unter bes. Berücks. d. Leipziger Platres. Stuttgart, Poeschel, 1935, str. XI + 64.
R e i n Max: Kaufmännische Briefe. Mannheim, 1935, str. 44.
R ü g e r Alex: Die praktische kaufmännische Buchführung. Die amerik. d. ital.
n. d. d. Buchführung unter bes. Berücks. d. Bilanz — u. Abschlusswesens in neuzcitl. prakt. Darst. Wuppertal—Elberfeld, A. Rüger, 1935, str. 56.
S c h n e i d e r Hermann: Verkäufer mit Erfolg. Ein Querschnitt durch d. Pra
xis d. Verkaufens. Buchschm. von E. Huber. Berlin, Industrieverl. Spaeth u. Linde, 1935, str. 214.
D o m p e Carlo: La teonica professionale del commercialista. Torino, Paravia, 1934, str. XVI + 1072. 32 L.
3. S Z K O L N I C T W O I Z A G A D N I E N I A P O K R E W N E SZKOŁY ZAWODOWE, WYBÓR ZAWODU, PSYCHOTECHNIKA I PSYCHO-METRJA, ETYKA HANDLOWA, SPOŁECZNE I NARODOWE ZNACZENIE FACHOWEGO KUPCA ORAZ PRACOWNIKA PRZEMYSŁOWEGO, ABSOL
WENCI SZKÓŁ HANDLOWYCH A KOMERCJALIZACJA WSI ITP.
U p r o g u n o w y c h z a ł o ż e ń p o l s k i e j s z k o ł y h a n d l o w e j . Kraków, 1934, str. 524.
Jest to zbiorowe wydawnictwo Szkoły Ekonomiczno-Handlo
wej i Instytutu Administracyjno-Gospodarczego w Krakowie i za
wiera „szereg studjów, związanych z nowoczesną metodyką, celami i zakresami nauczania przedmiotów tak komercjalnych, jak i ogól
nokształcących: projekt realizacji postulatu praktyczności w nauce o h a n d l u ; o nowe kierunki w nauczaniu korespondencji handlowej;
o celach i metodach nauczania geografji gospodarczej w szkołach handlowych nowego typu; o potrzebie ognisk metodycznej geografji gospodarczej w szkołach zawodowych; uwagi, dotyczące uczenia hi-storji gospodarczej w szkołach zawodowych; rachunkowość prawi
dłowa i rachunkowość uproszczona dla celów podatkowych; uczenie rachunkowości kupieckiej według metody rozkładania; próba za
stosowania w rachunkowości kupieckiej „uczenia się pod kierun
k i e m " ; nauka „organizacji administracji przedsiębiorstw" w szkole zawodowej stopnia licealnego; nauczanie reklamy i sprzedażoznaw-stwa; godziny polskiego... garść uwag na temat nauczania języka polskiego w średnich szkołach zawodowych; „powtórz moje py
t a n i e " — fragment dydaktyczny; postulaty nowej szkoły handlo
wej w zakresie nauczania języków nowożytnych; nauczanie historji pod kierunkiem; ideologja kół krajoznawczych młodzieży; samo
rząd uczniowski w szkole handlowej. Na wstępie znajduje się roz
prawka p. n. „Szkolnictwo handlowe we Włoszech" a zamyka ten szereg studjów historyczny szkic „Pięćdziesięciolecie Szkoły w Kra
kowie". T e n ostatni artykuł nazwałem „szkicem", gdyż obejmuje zaledwie 60 stron, a na przedstawienie pięćdziesięcioletniej dzia
łalności tak zasłużonej dla społeczeństwa polskiego dawnej Akade-mji Handlowej a obecnie Szkoły Ekonomiczno-Handlowej potrzeba byłoby kilku tomów samodzielnej pracy. Zasługą wielką tej Szkoły było przedewszystkiem dostarczanie społeczeństwu polskiemu w cza
sach zaborczych corocznie zastępu młodych ludzi, zaprawianych do pracy zawodowej w h a n d l u i w ogólnem życiu gospodarczem. Ze studjów, objętych broszurą, a pisanych przez członków grona na
uczycielskiego, okazuje się, że ta Szkoła i w czasach odzyskanej wolności Narodu spełnia szczytnie swoją pracę pionierską.
Prof. Witold Skalski (Poznań).
R e i s Hugo: Grundzüge der Werbepsychologie. Hamburg, Siemens, 1935, s. 64.
D. Dziai samorządowy 609