Uwagi ogólne do dziata f
1. Dane o stanie ewidencyjnym 1 zmianach w kierunkach wykorzystania powierz
chni opracowano na podstawie rocznych wykazów gruntów sporządzanych przez Woje
wódzkie Biuro Geodezji i Terenów Dolnych. Dane te ujęto według fora władania 1 grup rejestrowych wprowadzonych do ewidencji gruntów zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia ?0 II 1969 r w sprawie ewi
dencji gruntów /M.P, Nr 11, poz. 98/,
2. Dane o gruntach rolnych i leśnych wyłączonych na cele nierolnicze i niele
śne dotyczą gruntów, za które pobrano należności i opłaty: dla gruntów wyłączo
nych w latach I960 i 19Ö1 w trybie rozporządzeń Redy Ministrów /Dz.U. 1974 r.
Nr 19, poz. 104; Dz. U. 1977, nr 33, poz. 145/ do ustawy z dnia 26 X 1971 r.
o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji /Dz. U. Nr 27, poz. 249/, natomiast dla lat 1^82, 1983 i 1984 w trybie rozporządzenie Rady Ministrów /Dz. U. 1982 Nr 20, poz. 149/ do ustawy z dnia 26 Ili 1982 r. o ochronie gruntów rolnych 1 leśnych /Dz, U. Nr 11, poz. 79/. W danych tych do 1982 r. nie uwzglę
dnia się ubytku gruntów rolnych nie związanego ze zmianą właściciela, np. ubytku tych gruntów w ramach rozwoju budownictwa indywidualnego na gruntach własnych gospodarstw rolnych, a także ich przeznaczenia na cele nierolnicze z pominięciem powołanych wyżej przepisów prawnych.
Klasy bonitacyjne użytków rolnych określają jakość użytku rolnego pod wzglę
dem jego przydatności do produkcji rolniczej. Klasa I określa najwyższą wartość rolniczą, a klasa VI najniższą. Grunty orne oraz pastwiska zaliczone do klasy VI z odpowiednim symbolem RZ /grunty orne/ lub PaZ /pastwiska/ są to grunty, które ze względu na niską jakość zostały uznane w toku gleboznawczej klasyfikacji grun
tów za nieprzydatne do uprawy i przeznaczone do zalesienie.
3. Dane o gruntach zdewastowanych wymagających rekultywacji i zagospodarowania dotyczą: dla lat 1980 i 1981 gruntów, które zgodnie z ustawą z dnia 26 X 1971 r.
o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji /Dz.U. Nr 27, poz. 249/ - uznane zostały za grunty, które utraciły charakter gruntów rolnych lub leśnych na skutek działalności przemysłowej i eksploatacji kopalin; dla lat 1982 i 1983 w myśl nowej Ustawy z dnia 26 III 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz.U. Nr 11, poz 79/ - gruntów, które utraciły całkowicie wartości użytkowe.
Nie uwzględniono tutaj gruntów zdewastowanych, tj. takich, które w wyniku działal
ności przemysłowej i eksploatacji kopalin utraciły całkowicie wartości użytkowe oraz gruntów zdegradowanych, tj. takich, których wartość użytkowa zmalałe w wy
niku pogarszanie eię warunków przyrodniczych lub na skutek zanieczyszczenie środowiska.
Rekultywacji i zagospodarowaniu podlegają grunty, które utraciły charekter gruntów rolnych lub leśnych r.e skutek działalności nierolniczej lub nieleśnej.
Zaliczono tuta] nieczynne hałdy, wysypiska 1 zapadliska, tereny zdewastowane ne skutek różnych działań budowlano—inwestycyjnych, a nie przeznaczone pod zabudo
wę, tereny nieczynnych kopalń odkrywkowych oraz Ich obrzeże.
Rekultywacja polega na przywróceniu gruntom wartości użytkowej przez wykona
nie właściwych zabiegów technicznych, agrotechnicznych 1 biologicznych.
Zagospodarowanie zrekultywowanych gruntów polega oe wykonaniu odpowiednich zabiegów umożliwiających wykorzystanie tych gruntów dis celów gospodarki rolnej,
Stan 1 ochrona środowiska 145
leśnej, wodnej, komunalnej lub Innej.
4. Informacje o poborze wody dotyczę:
- w pozycji "na cele produkcyjne /poza rolnictwem 1 leśnictwem/" - uspołecznio
nych zakładów przemysłowych oraz jednostek nieprzemysłowych /budowlano-monta
żowych, transportowych itp./ zużywajęcych rocznie co najmniej 40 dam3 wody lub odprowadzających rocznie 40 dam3 i więcej ścieków.
- w pozycji "rolnictwo 1 leśnictwo" - jednostek organizacyjnych rolnictwa i leś
nictwo zużywajęcych wodę na potrzeby nawodnienie gruntów rolnych i leśnych o powierzchni od 20 ha oraz na potrzeby eksploatacji stawów rybnych o powierz
chni od 10 ha, x_
- w pozycji "gospodarka komunalna" - przedsiębiorstw 1 zakładów wodociągów 1 ka
nalizacji gospodarki komunalnej.
5. Dane o ściekach dotyczę ścieków odprowadzonych do wód powierzchniowych przez jednostki określone w ust. 4 /z wyłączeniem pozycji dotyczącej rolnictwa i leśnictwa/.
Jako ścieki wymagająca oczyszczania przyjęto wody odprowadzane siecią kanałów lub rowów otwartych bezpośrednio do wód powierzchniowych lub do sieci kanali
zacji miejskiej z jednostek produkcyjnych /łącznie z zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi, lecz bez wód używanych w przemyśle do celów chłodniczych/, z in
nych Jednostek gospodarki uspołecznionej oraz z gospodarstw domowych.
Wody użyte do celów chłodniczych uznano za wody nie wymagające oczyszczania, jeśli zostały odprowadzone systemem kanalizacji oddzielonym od ścieków wymaga
jących oczyszczenia.
Dwustopniowe oczyszczanie mechaniczne , biologiczne lub mechaniczne i chemi
czne odprowadzanych ścieków zakwalifikowano do wyższego stopnia oczyszczenia /biologicznego lub chemicznego/.
6. Informacja o miastach obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków dotyczy miast obsługiwanych przez: komunalne oczyszczalnie ścieków, oczyszczalnie wspól
ne /zbiorcze/ będące w gestii spółek wodnych oraz oczyszczalnie przemysłowe.
W przypadku oczyszczalni wspólnych /zbiorczych/ i przemysłowych dane o ilości ścieków oczyszczanych dotyczą tylko ścieków dopływających na oczyszczalnie ka
nalizację miejską. Dane te nie obejmują ścieków dopływających na oczyszczalnie bezpośrednio kolektorem z zakładów przemysłowych.
7. Dane dotyczące oceny sanitarnej urządzeń i wody pobieranej przez ludność /opracowano na podstawie wyników badań terenowo-laboretoryjnych wykonanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne, w myśl ustaleń zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 31 V 1977 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia 1 na potrzeby gospodarcza /Oz. U. Nr lb, poz. 72/. Kwalifikacji urządzeń lub obiektów poboru wody Jako posiadających wodę dobrą, niepewną lub złą, dokonano na podstawie analiz fizyczno-chemicznych, badań bakteriologicznych, jak również oceny etanu sanitarnego miejsce poboru wody, etanu technicznego urządzeń pobierających wodę itp.
ti. Informacje o źródłach i wielkości emisji zanieczyszczeń powietrze atmosfe
rycznego dotyczą tzw. punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń, do których zali
czono zakłady przemysłowe /w tym również tzw. energetyki zawodowej/ uznane przez terenowe organy administracji peńłtwowej stopnie wojewódzkiego za szczególnie uciążliwe dla środowiska.
146
Done o emisji pyłów dotycz*: popiołu lotnego, pyłów metalurgicznych, pyłów z cementowni, pyłów z produkcji nawozów oraz Innych rodzajów zanieczyszczeń pyłowych.
Dane o esieji gazów dotycz*i dwutlenku siarki, tlenku węgla, tlenków azotu, siarkowodoru, dwusiarczku węgla, kwasu siarkowego,związków fluoru,węglowodorów oraz Innych rodzajów zanieczyszczeń gazowych /bez dwutlenku węgla/.
Dane o ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych zatrzymanych obrazuj* ilość zanieczyszczeń zredukowanych w poszczególnych rodzajach urzędzeń do ochrony po
wietrze atmosferycznego, zainstalowanych w zakładach przemysłowych uznanych za szczególnie uciężliwe dla atmosfery. Podstawę do określenia tych informacji sta
nowiły : pomiary skuteczności działanie urzędzeń, ewidencja mesy pyłów usuwanych z urzędzeń, ustalenia szacunkowe oparte ne znajomości skuteczności eksploatacyj
nej poszczególnych urzędzeń, przepływie gazów w jednostce czasu oraz dyspozycyj
ności poszczególnych urzędzeń,
Wskaźnik redukcji zanieczyszczeń pyłowych /gezowych/ wyraża procentowy sto
sunek ilości zanieczyszczeń pyłowych /gazowych/ zatrzymanych w urzędzeniach oczyszczających do ilości wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych /gazowych/ w cha
rakteryzowanym przedziale czasowym. Im wartość tego wskaźnika jest bliższa 100 %, tym większy i o wyższej skuteczności działania potencjał ochronny /w stosunku do potrzeb/, pozoatajęcy w dyspozycji źródła zanieczyszczeń /zakładu/ i mniejsza Jego uciążliwość dla czystości powietrza atmosferycznego.
Z uwagi ne niepełne porównywalność danych o emisji zanieczyszczeń między ko
lejnymi latami, wynikajęcę o.in. ze zmiany zbiorowości badanych zakładów, zastę
powania metod szacunkowych pomiarami, obejmowania przez zakłady kontrolę nowych rodzajów zenieezyazczeń, zmiany w etanach emisji scharakteryzowano odrębnym wskaźnikiem 'zwiększenie /♦/, zmniejszenie /-/' określonym w warunkach porówny
walnych z rokiem poprzednio, tj. dla tych samych zakładów i rodzajów zanieczy
szczeń obliczonych według tych samych metod.
9. Informacje o ilości i rodzajach odpadów przemysłowych uciężliwych dla środowiska dotyczę zakładów przemysłowych, która wytworzyły rocznie 5 tys.
i więcej ton odpadów. Szacuje aię. Ze w zakładach tych koncentrowało się ponad 90 % mesy odpadów wytworzonych przez przemysł w cięgu roku.
W zwięzku z wprowadzeniem nowej klasyfikacji odpadów uciężliwych dla środo
wiska w trybie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 września I960 r. w spra
wie opłat ze gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian /Oz. U. Nr 24, poz. 93/ dane z tego zakresu za 1962 i 1963 r. nie aę w pełni porównywalne 2 danymi za lata poprzednie.
Za odpady przemysłowe uciężliwe die środowiska uważa się - powetajęce w pro
cesach produkcyjnych - stałe 1 ciekłe substancje oraz przedmioty poużytkowe uciężliwe dla środowiska 1 nieużyteczne bez dodatkowych zabiegów technologicz
nych. Według takiej kwalifikacji nie tę odpadem! kopaliny towerzyazęce, nadkład w górnictwie odkrywkowym, produkty uboczne, substancjo znejdujęce się w obiegu w procesach produkcyjnych, ścieki oraz pyły emitowane do atmosfery.
Dane o odpadach przemysłowych nagromadzonych dotyczę ilości odpadów zalegaję
tych ne terenach zakładów według stanu na koniec roku w wyniku składowania w ro
ku sprawozdawczym i w latach poprzednich.
Dane o odpadach wykorzystanych gospodarczo dotyczę ilości odpadów Zużytkowa
nych w zakładach dla własnych celów, sprzedanych, przekazanych nleodpłanie jako
Stan i ochrona środowiska
147
surowce wtórne, a także ilości odpadów wykorzystanych na cele nieprzemysłowe /do niwelacji terenu, podsadzania wyrobisk pokopalnianych podziemnych, wypełniania wyrobisk odkrywkowych, niecek, osiadań itp. celów rekultywacyjnych/, co wiązało się z ich umiejscowieniem w środowisku.
Przez odpady unieszkodliwione należy rozumieć ilość odpadów poddanych zabie
gom technologicznym, polegajęcym na neutralizacji chemicznej, spalaniu, kompo
stowaniu itp. z ogólnej ilości odpadów wytworzonych w okresie sprawozdawczym.
Przez odpady składowane należy rozumieć ilość odpadów odprowadzonych na naziem
ne lub podziemne wyaypiaka, hałdy lub stawy osadowe własne zakładów wytwarzają- cych ja lub innych jednostek /np. na wysypiska komunalne/, z ogólnej ilości od
padów wytworzonych w roku sprawozdawczym.
10. Dane z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu informuję o podstawowych formach i przedsięwzięciach związanych z zachowaniem, restytuowaniem i właści
wym wykorzystaniem zasobów oraz obiektów przyrody żywej i nieożywionej, których istnienie leży w interesie publicznym, m.in. ze względu na ich szczególne rolę ekologiczną, rzadkość występowania albo znaczenie naukowe, historyczne, wycho
wawcze, estetyczne lub inne wartości społeczne. Ochrona przyrody i krajobrazu polega na tworzeniu parków narodowych i rezerwatów przyrody, uznaniu ze pomniki przyrody poszczególnych tworów przyrody i ich skupień, wprowadzeniu ochrony ga
tunkowej roślin i zwierząt zagrożonych w swym bycie lub rzadko występujących, tworzeniu parków krajobrazowych i wyznaczaniu obszarów chronionego krajobrazu.
Park krajobrazowy jest przestrzennie wydzielonym obszarem o ściśle określo
nych granicach, poddanym ochronie ze względu na nieprzeciętne właściwości na
turalne środowiska przyrodniczego oraz wysokie walory estetyczne i turystycz
ne krajobrazu. Ne terenie parku obowiązuje zakaz lokalizacji inwestycji, które powodują degradację walorów środowiska przez zanieczyszczenie wody, powietrza, gleby /np. zakłady przemysłowe, fermy hodowlane, kopalnią podziemne i odkryw
kowe/. Znaczne ograniczenia wprowadzane aą w zakresie prowadzenie robót wodno- melioracyjnych, inwestycji turystycznych, budownictwa i rozbudowy infrastruk
tury technicznej. Ograniczenia dotyczące gospodarki rolnej i leśnej sprowa
dzają się do przestrzegania zasad racjonalnego prowadzenia tej działalności w sposób nie powodujący degradacji naturalnych walorów przyrodniczych. Na uwagę zasługuje np. ograniczenie chemizacji środkowiska.
Rezerwaty przyrody chronią fragmenty przyrody mało zmienionej przez człowie
ka. Wyróżnia eię rezerwaty częściowe i ścisłe. W rezerwatach ścisłych chroniona jest cała przyroda i zakazane eą wszelkie czynności gospodarcze. W rezerwatach częściowych chronione aą tylko niektóre składniki przyrody, a czynności gospo
darcze są w odpowiedni sposób ograniczone.
Obszar chronionego krajobrazu jest przestrzennie wydzieloną Jednostką o ści
śle określonych granicach poddaną ochronie ze względu na mało zniekształcone środowisko przyrodnicze, zachowujące zdolności równowagi biologicznej. Na ob
szarach chronionego krajobrazu nie powinny być lokalizowane zakłady przemysłowe uciążliwe dla środowiska. Zabronione jest fizyczne i chemiczne zanieczyszczanie środowiska.
Pomnik przyrody jest wyróżniającym się tworem przyrody lub skupiskiem tworów przyrody żywej i nieożywionej, o szczególnej wartości pod względem przyrodni
czym, naukowym, historycznym, pamiątkowym lub krej obrazowym.
Laay ochronne są to obszary leśne, których głównym zadaniem jest zachowanie na danym terenie i w Jego otoczeniu nie zmienionych stosunk - glebowych, klima
tycznych, wodnych, a także eetetyczno-krejobrezowych.
Dzieł II.
11. Dane o nakładach i efektach rzeczowych Inwestycji ochrony środowiska doty
czę : ochrony wód, ochrony powietrze atmosferycznego! unieszkodliwiania i zagospo
darowanie odpadów przemysłowych oraz rekultywacji terenów ich składowanie i są adekwatne do ujęcia tej problematyki w Narodowych Plenach Społeczno-Gospodarczych
Do inwestycji związanych z ochronę wód zalicza się urzędzenia do oczyszczania ścieków przemysłowych, komunalnych, wód opadowych oraz zanieczyszczonych wód ko
palnianych odprowadzanych bezpośrednio do wód powierzchniowych. Obejmuję one:
oczyszczalnie ścieków lub ich elementy, urzędzenia do rolniczego /leśnego/ wyko
rzystanie ścieków, do utylizacji, gromadzenia i transportu wód zasolonych, do gromadzenia ścieków, jak również wyposażenie oczyszczalni ścieków w urzędzenia i aparaturę kontrolno-pomiarową w przypadkach, gdy nie jest ono ujęte w kosztach budowy oczyszczalni ścieków.
Do inwestycji zwięzanych z ochronę powietrze atmosferycznego zalicza się in
stalacje z zastosowaniem reakcji chemicznych przemian do substancji mniej ucią
żliwych dla środowiska wraz z kompletnym wyposażeniem i zespołem koniecznych urzędzeń pomocniczych zapewniających prawidłową ich eksploatację. Ponadto zali
cza się urzędzenia i aparaturę zapewniejęce zmniejszenie ilości bądź stężeń pow
stających oraz emitowanych zanieczyszczeń, zadania związane z urządzaniem stref ochronnych oraz wyposażenie w aparaturę kontrolno-pomiarową zanieczyszczeń po
wietrze.
Nie ujmuje się urządzeń redukujących zanieczyszczenie, e stanowiących inte
gralną część procesu technologicznego zapewniającą odpowiednią jakość surowców i półproduktów dla kolejnych etapów produkcji. Dotyczy to również instalowanie wszelkiego rodzaju urządzeń pomocniczych niezbędnych ze względów technologicz
nych czy naukowych zakładu produkcyjnego.
Do inwestycji związanych z unieszkodliwieniem i zagospodarowaniem odpadów zalicza się:
- gospodarcze wykorzystanie odpadów, tj. metody i sposoby, w wyniku których na
stępuje wyraźna redukcje ilościowe odpadów wytwarzsnychebądź nagromadzonych ne składowiskach, np. wykorzystanie odpadów do budowy nasypów drogowych, ko
lejowych, dc podsadzana wyrobisk kopalnianych oraz wykorzystanie i przeróbkę odpadów przez zakłady przemysłowe,
- unieszkodliwiane odpadów, tj. metody i sposoby, w wyniku których następuje redukcja jakościowe szkodliwości odpadów dla środowiska, czyli zmniejszenie ła
dunku zanieczyszczeń wprowadzanych z odpadami do powierzchniowych warstw ziemi - uporządkowanie składowisk odpadów w powierzchniowych warstwach ziemi, tj. bu
dowa stawów osadowych, zbiorników betonowych, urządzanie stref ochronnych wokół składowisk,
- rekultywację składowisk, hałd, wysypisk i stawów osadowych obejmującą etap za
kończenie rekultywacji biologicznej bądź przekazanie zrekultywowanej powierz
chni do zagospodarowania.
Dc inwestycji związanych z gospodarką wodną zaliczono: ujęcia służące dc po
boru wody powierzchniowej, podziemnej i kopalnianej, łącznie z urządzeniami uzdatniającymi i doprowadzającymi wodę do zakładu lub do budynków mieszkalnych, zbiorniki wodne retencyjne, regulację rzek, zabudowę potoków górskich, obwałowa
nia przeciwpowodziowe , stacje porno ne zawalać1* i ne obszarach depresyjnych.
Dane o poborze wody, ściekach, zanieczyszczeniach powietrza atmosferycznego oraz c odpadach przemysłowych uciążliwych dla środowiska meję cherekter szacunko
wy.
Stan i ochrona (rodo*laka 149
TABU. 1/59/. STAN EWIDENCYJNY I ZMIANY W KIERUNKACH WYKORZYSTANIA POWIERZCHNI WOJEWÓDZTWA
1975 1984
WYSZCZEGÓLNIENIE
•tan awidancyli
/ w końcu roki
1 ?
przyrost /♦/ lub ubytek /-/ m ha w stosunku do rokuw ha
w
odset
kach na 1 miesz
kańca m ha
w ha W odset
kach na 1 miesz
kańca w hs
1975 1980 1983
POWIERZCHNIA OGÓLNA 416732 100.0 0,58 416845 100.0 0.57 ♦113 . -W tym:
Użytki rolne .... 254901 61.2 0,36 250573 60,1 0.34 -4328 -1882 -528 Leey 1 zadrzewienie 121193 29.1 0.17 123501 29.6 0.17 ♦ 2306 ♦665 ♦ 152
Wody ... 3584 0,9 0.01 4080 1.0 0,01 ♦496 ♦224 ♦ 102
Użytki kopalne . . . 1162 0.3 0 1740 0.4 c ♦578 ♦ 193 -24
Terenytkoaunlkacyjne 17303 4.2 0,02 17593 4.2 0.02 *290 ♦ 186 ♦ 55 osiedlowe 12345 3,0 0,02 14983 3.6 0,02 ♦2638 ♦735 ♦ 256 Nieużytki ... 1618 0.4 0 1728 0.4 . 0 ♦110 -66 -127
TaBL. 2/60/. GRUNTY ROLNE I LEŚNE WYŁĄCZONE NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE
1980 1981 1982 | 1983 1984 WY S /.CZtuÖLHI ENI E
W hektarach Ubytek /?/ lub przyrost /♦/ użytków rol
nych w stosunku do roku poprzedniego
według ewidencji geodezyjnej ... - 532 -457 -542 -355 -528 Grunty rolne wyleczone w trybie obowią
zujących przepleć* prawnych o
ochro-204 63 119 67 68
w tym użytki rolne ... 204 63 118 67 66
według kies bonitacyjnych:
I - III .... ... 116 34 41 28 31 IV - V ... 86 28 66 24 35 vi - vi RZ l PeZ e/... 2 1 11 15 2
Grunty leśne wyleczone ne cele nieleśnej. 9 5 3 - 2
Grunty rolne i leśne wyleczone na cele nierolnicze 1 nieleśne według klerun-
ków przeznaczenia - ogółem ... 213 68 122 67 .70
72 13 27 15 3
pod drogi 1 szlaki komunikacyjne . . . 6 7 12 12 9
62 26 16 20 26
na tereny przemysłowe ... 35 15 24 3 1
pod zbiorniki 1 urządzenie wodne ... 13 5 25 5 18
pod zalesienia 1 zadrzewiania .... - - - 6
-na In-na cele... ... 25 2 18 6 13
a/ Ole gruntów ornych 1 sadów - RZ; die ł»k 1 pastwisk trwałych - PsZ. b/ w la
sach god zarzędee Ministerstwa Lełnlctwa 1 Przeayełu Drzewnego według siedziby nadleśnictwa.
Dział II
TABL. 3/61/. GRUNTY ZDEWASTOWANE I ZDEGRADOWANE WYMAGAJĄCE REKULTYWACJI I ZAGOSPODAROWANIA ORAZ GRUNTY ZREKULTYWOWANE I ZAGOSPODAROWANE Stan w dniu 31 XII