w iatru były jedynem źródłem energji, jakie w yzyskiw ano dla celów m echanicznych.
XIX wiek stanow i o stry przełom w charak terze i tem pie postępu techniki.
W p rzeciągu życia trzech, czterech po
koleń ludzkość zdobyła znacznie w ię
cej, niż przez cały poprzedni okres swego istnienia.
m ieszkę ciał neutralnych, zm niejszają
cych tę w artość, nie powinno zaw ierać składników , w ydzielających przy spala
niu szkodliw e gazy. N ajw ięcej rozpow szechnionem pali
wem jest obecnie w ęgiel kam ienny, nafta
W skutek niewielkiej ciężkości w łaści
wej, znacznej zaw artości wody oraz m a
zm niejsza w artości jego cieplne. Tak przy zaw artości 25% w ody w artość ta z 4.500 kal sp ad a do 3 215 kal.
T echnika już oddaw na zw róciła uwagę na torf jako na paliwo. Myśl naukow a szła w dwóch kierunkach. G dy jedni pracow ali nad ulepszeniem m aszyn, w y
dobyw ających i form ujących torf, inni poświęcali swoje siły uszlachetnieniu tego m aterjalu opalow ego przez pod
niesienie jego w artości cieplnej oraz p o lepszenia w łasności fizycznych gotowego opalu, je d n a k zaznaczyć należy, że o ile pierw si z nich osiągnęli znaczne wyniki, o tyle prace drugich nie wyszły poza dośw iadczenia laboratoryjne. Jed nym z krajów , bodaj najw ięcej zainte wiecka, usiłująca wywozić zagranicę
w szystko, co tylko nadaje się do spie
niężenia, całą swoią uw agę zw róciła na w yzyskanie energji, nagrom adzonej we w łasnym kraju w torfach, nie m ożna się będzie stał na przeszkodzie.
Z n a tu ry swej torf jest przeznaczony w prow incji oldenburskiej. Elektrow nia ta p rzerab ia rocznie około 100.000 tonn
Masowo zużyw am y paliwo zbytkow ne, węgiel kam ienny, chociaż jest to p ro dukt, który chętnie jest nabyw any za
granicą. N ieoględnie zużycie jego we
w nątrz kraju zm niejsza n asz ek sp o rt i p o dw yższa koszta produkcji. Z punktu w idzenia gospodarki państw ow ej jest to b ardzo nieracjonalne, zw łaszcza w sto su nku do W ileńszczyzny.
W ileńszczyzna, skąpo w yposażona przez n a tu rę w bogactw a przyrodzone, m a jed n ak bard zo wielkie zap asy torfu.
O gołocony, zniszczo n y w czasie w ojny św iatowej, sk rzyw dzony przez trak tat ryski, który pozbaw ił go terenów jego ekspansji gospodarczej, w ynędzniały ekonom icznie kraj nie w aha się w yda stary , przew ażnie z o kresu dyluw jalnego.
M asa torfu m usi m ieć kolor ciem no
D o eksploatow ania najlepiej nadają się torfy, w ytw arzane z m chu Sphagnum , ljoracyjne D yrekcji Robót Publicznych w W ilnie, w ykazały, że w wielu torfo torf starego pochodzenia typu sphagnum , zalegający tuż pod darniną.
E ksploatacja tego torfu rozpoczęła się jeszcze w końcu zeszłego wieku. trzech lat wydobyli oni zgórą 120.000 tonn, zużytkuw ując go w elektrow ni, zasilającej p rądem cały front i p as przyfrontow y.
O ba te przedsiębiorstw a jednak poszły drogą niepraw idłow ą.
przeprow adzone w r. 1926 w elektrowni wileńskiej na palenisku, dostosow anem do węgla kam iennego, dały odparow al- ność 3'52 k g , w ykazując tylko 55°/o spraw ności kotła. P rz y zastosow aniu p a leniska odpow iedniego odparow alność bezw ątpienia przekroczy 4 kg.
O gólny o b szar wyżej w ym ienionego zabagnienia górnego biegu Wilejki (tor
fowiska K ieóskie, M iadziolki, K obyłki) oraz skierow ać zainteresow anie młodych ekonom istów ku pierw szorzędnym za
gadnieniom gospodarczym , pow stającym w zw iązku z rozbudow ą portu i m iasta naszej polityki m orskiej, zdecydow ała skierow ać pow szechną uw agę n a : „ Z a
nie techniki posiadają zapas energji 50.000,000.000 kW h.
Elektrow nia, zbudow ana na tych to r
fowiskach, m ogłaby zelektryfikow ać całe życie gospodarcze, nie w yłączając i ko
lejnictwa, nietylko W ileńszczyzny, lecz i całego o bszaru w schodniego R zeczy zaludnienie tego obszaru, ograniczając się n arazie do skrom nych rozm iarów , uw ażam , np., że zam iast dalszej ro zb u dow y wileńskiej elektrowni miejskiej, obliczonej na węgiel, należałoby p rze
nieść środek ciężkości w ytw arzania elek
tryczności dla tego m iasta do K ieny. tucyj gospodarczych zaofiarow ał pomoc w sfinansow aniu konkursu, w skutek czego D yrekcja In stytutu przeznacza 2 główne nag ro d y dla najlepszych prac
W porozum ieniu z sądem k o n k u r m etalurgicznego, będącego n aturalnym płodem z jednej stro n y skrzyżow ania uszlachetnienia eksportu płodów rolni
czych, w pierw szym rzędzie zboża, m ięsa, technicznie doskonałych w arunków w y
ładow ania i naładow ania o raz sk ła
dow ania w ysokow artościow ych ła d u n ków m asow ych, jak zboże, baw ełna albo tytoń, należy dążyć do stw orzenia rów nież spraw nego ap aratu handlow ego w tych chubę p otrzebę stw orzenia silnego i z d ro wego ośro d k a życia, nierozerw alnie zw ią
zanego z całością organizm u g o sp o d ar
czego polskiego, przyczem niętylko ch o dzi o spraw ność techniczną i odpow ied
nie inw estycje, ale w większej m ierze 0 ściągnięcie i utrzym anie n a stałe najb ard ziej licznych rzesz patrjotycznej ludności robotniczej i m iejskiej i stw o
łości stosunków gospodarczych polskich, jak też zależności m iędzy poszczegól- nem i gałęziam i przem ysłu portow ego, oraz zależności ich od składników po
lityki m orskiej.
W nioski au to ra w inny być poparte p rogram em posunięć gospodarczych, uw zględniającym podstaw ow e interesy polskiej polityki gospodarczej, oraz po
trzebę w spółżycia z portem gdańskim n a zasad zie racjonalnego podziału pracy.
P ra c a w inna zaw ierać szczegółowy
dow y okrętów ; 3) staty sty k a przew ozu
II. Z agadnienia specjalne przem ysłu portow ego w G d y n i; a) ciężki przem ysł żelazny i m echaniczny (zapłodnienie spotkania węgla z ru d ą żelazną), b) p rze chemików, przyrodników , biologów, le
karzy, rolników i technologów, który uzupełnieniem i kontynuacją w ydanych przed trzem a laty „M aterjałów do spisu i w idoki; 3) projekt organizacji odnośnej dziedziny w porcie: aa) elem enty skła
dowe, bb) kierunek rozw oju, cc) o rg a
nizacja, dd) finanse; 4) zarys właściwej polityki gospodarczej: aa) cła, bb) ta ryfy kolejowe, cc) system podatkow y, dd) św iadczenia specjalne; 5) zagadnienia robotnicze; 6) znaczenia penetracji ele
m entu p o lskiego; 7) kooperacja z G dań
skiem.