edu-kacji w grach sportowych uprawianych profesjonalnie jest szybko wzrastające zainteresowanie społeczne tym obszarem rzeczywistości, co przy ograniczonej aktywności państwa w tym zakresie powoduje, że rozwój sportu zawodowego jest zjawiskiem w dużej mierze spontanicznym, przez to stwarza sytuacje pa-tologii społecznej w jego obszarze.
Jedną z ważnych przyczyn takiego stanu jest brak wykwalifikowanych kadr działających w sporcie zawodowym, w tym zawodowych trenerów i mene-dżerów, a w szczególności graczy. Słabość kadr wynika natomiast z faktu, iż osobom zainteresowanym sportem zawodowym nie stwarza się możliwości rozwijania uzdolnień w ramach zorganizowanego systemu. Niezadowalający, niski poziom sportowy, reprezentowany przez dorosłych polskich zawod-ników na arenie międzynarodowej, wynika głównie z niskiej efektywności, stosowanego w ostatnich 10–15 latach tradycyjnego szkolenia klubowego. Główne mankamenty szkolenia klubowego to: zbyt mała liczba jednostek tre-ningowych realizowanych w pracy z młodzieżą, brak realizacji podstawo-wego wymogu w szkoleniu młodzieży uzdolnionej, tj. indywidualizacji tego procesu, oddziaływanie głównie na sferę motoryczną młodych zawodników (brak pracy nad sferą intelektualną, tj. rozumieniem gry, motywacją do gry, tworzeniem profesjonalnego podejścia do gry), oraz niewłaściwe warunki tre-ningowe, tj. brak sprzętu i obiektów o odpowiednim standardzie.
Jak już wspomniano we wstępie, w sytuacji, gdy w naszym kraju tradycyjny model szkolenia klubowego nie sprawdza się, należy szukać alternatywy powo-łując np. szkoły sportowe o środowiskowym charakterze, które po 6–8 latach funkcjonowania powinny znacząco zmienić poziom przygotowania polskich zawodników.
Należy zgodzić się ze stwierdzeniem, iż docelowo podstawowym ogniwem przygotowania młodzieży do gry powinny być szkoły prowadzone bezpośred-nio przez kluby sportowe. Obecna sytuacja uniemożliwia jednak powszechne wprowadzenie tego rozwiązania, gdyż:
ograniczono lub odcięto dotacje państwowe przeznaczone na szkolenie młodzieży w klubach sportowych,
kluby, przekształcając się w instytucje rynkowe, pozyskane środki wy-korzystują jedynie na utrzymanie pierwszego zespołu seniorów (niestety, kwoty te są ciągle zbyt duże w stosunku do rzeczywistych umiejętności graczy),
trenerzy pracujący z młodzieżą w klubach realizują jedynie przestarzałe rozwiązania treningowe (zestawiają drużyny młodzieżowe).
Stąd uzasadnione wydaje się wprowadzenie w chwili obecnej modelowych rozwiązań w ograniczonym zakresie, tj. jedynie w środowiskowych szkołach, gdyż:
stworzy to możliwość przygotowania do zawodowego uprawiania sportu młodzieży uzdolnionej sportowo, pochodzącej z klubów, których nie stać aktualnie na stworzenie właściwych warunków szkoleniowych (po-wstała luka szkoleniowa nie będzie się pogłębiała),
w wymiarze popularyzatorsko-edukacyjnym szkoły środowiskowe zwe-ryfikują w naszym kraju efektywność szkolenia przez szkoły sportowe i po uzyskaniu przez kluby stabilizacji finansowej będą podobnie jak w Wielkiej Brytanii czy Francji (sprawdzony model) adaptowane do wa-runków klubowych.
Na podstawie porównania systemów szkolenia młodzieży, realizowanych w Polsce i wybranych krajach zachodnich, można sformułować zakres zmian w szkoleniu krajowym według ich rangi:
1. Obniżenie wieku zawodników poddanych zindywidualizowanemu, za-wodowemu kształceniu z 18 do 12 roku życia (ścieżka sportowa w gim-nazjum, następnie liceum profilowane).
2. Zwiększenie objętości i jakości pracy treningowej wykonywanej w tym okresie do 16–24 godzin w tygodniu (zwiększenie liczby kontaktów zawodnika z piłką w trakcie treningów spowoduje zwiększenie liczby powtórzeń nauczanego działania, co jest podstawą zwiększania biegłości w utrzymaniu i przemieszczaniu piłki).
3. Podporządkowanie kształcenia ogólnego w zakresie treści i organizacji zajęć przygotowaniu do funkcjonowania w zawodowym sporcie. 4. Przygotowanie trenerów, np. przez licencje, do realizacji działań
wymu-szających na nich indywidualizację procesu szkolenia, w tym:
− zadań dotyczących indywidualnego awansu sportowego prowadzo-nych zawodników,
− zadańobejmującychszybkośćnauczania działań indywidualnych i gru-powych na poszczególnych etapach,
− zadań dotyczących selekcji dynamicznej (odrzucanie zawodników nierozwojowych, poszukiwanie bardziej utalentowanych).
5. Zorganizowanie systemu rozgrywek, umożliwiającego grę z podobnie uzdolnionymi (ruchowo i intelektualnie: rozumienie gry) rówieśnikami w kraju i za granicą.
6. Skoordynowanie działań instytucji statutowo zajmujących się grami sportowymi.
Przedstawiona sytuacja stała się wyznacznikiem badań zmierzających do usprawnienia procesu przygotowania uzdolnionych zawodników do
zespo-łowej gry w ramach zorganizowanego procesu pedagogicznego w szkole mistrzostwa sportowego.
Szkołą tą powinno być liceum ogólnokształcące, inny bowiem rodzaj kształ-cenia ogólnego obecnie nie może być brany pod uwagę, ponieważ spora część uczniówrozpoczynającychnaukęwszkołachsportowychporokuczypodwóch, najczęściej z przyczyn sportowych, z nich odchodzi. Najłatwiej jest tym ucz-niom przejść do liceum ogólnokształcącego, bo jest ich najwięcej, praktycznie są wszędzie. Innym powodem jest zauważalna w systemie oświaty tendencja do kształcenia na podbudowie szkoły ogólnej. Ukończenie szkoły mistrzostwa sportowego prowadzonej jako liceum ogólnokształcące daje również najwię-cej możliwości kontynuowania nauki na studiach wyższych (AWF) albo w po-licealnych i pomaturalnych studiach zawodowych, co jest zbieżne z ogólno-światową tendencją do rozpoczynania kształcenia zawodowego na podbudowie szkoły ogólnokształcącej.
Głównym celem, dla realizacji którego powołano szkoły sportowe, jest stworzenie warunków organizacyjnych, umożliwiających pogodzenie treningu wyczynowego, którego efektem ma być osiągniecie mistrzostwa sportowego, z kształceniem ogólnym, najlepiej na poziomie licealnym. Kształcenie ogólne w szkołach mistrzostwa sportowego powinno być podporządkowane warun-kom i potrzebom przygotowania sportowego.
Można to realizować przynajmniej na czterech płaszczyznach:
planowania kształcenia ogólnego,
innowacji pedagogicznych,
treści kształcenia,
unowocześniania procesu dydaktycznego w celu zwiększenia jego efek-tywności.
Planowaniekształceniaogólnegopowinnosię odbywać po sporządzeniu pla-nów treningów, meczów, turniejów i obozów. Jest to zasada, której należy konsekwentnie przestrzegać.
Sprawdzonym rozwiązaniem stosowanym w szkołach sportowych jest re-alizacja dwóch planów lekcji i zajęć sportowych, np. w piłce nożnej:
planu na okres startowy: od 1 września do połowy listopada i od połowy marca do wakacji (mecze w lidze, turnieje, sparingi),
planu na okres niestartowy: od połowy listopada do połowy marca. W planowaniu zajęć uczniom należy uwzględniać nie tylko ich obciążenia wynikające z gier i treningów, ale również długość dnia, godziny korzysta-nia z boisk i hal sportowych oraz racjonalne pogodzenie wysiłku fizycznego (treningi, mecze) z wysiłkiem umysłowym (lekcje, konsultacje). Przy planowa-niu zajęć należy bezwzględnie przestrzegać zasady elastyczności i indywi-dualizacji kształcenia.
Indywidualne kształcenie w szkołach sportowych powinno być podstawową formą pracy dydaktycznej i szkoleniowej, realizowaną przez:
konsultacje indywidualne dla uczniów,
zajęcia fakultatywne,
indywidualny tok nauczania.
Sątometodypowszechnieznaneistosowanew szkołach średnich. By mogły być skutecznie i efektywnie realizowane, konieczna jest bardzo duża dys-pozycyjność nauczycieli. Nauczyciel powinien być do dyspozycji uczniów w czasie najbardziej dogodnym dla nich. W trakcie indywidualnej pracy zuczniemmożnaosiągnąćbardzowysokąsprawnośćnauczania.Konsekwentne przestrzeganie ustalonych w szkole zasad pozwoli stworzyć sprzyjającą atmos-ferę i warunki do pogodzenia kształcenia ogólnego z treningiem wyczynowym. Organizacja procesu dydaktyczno-treningowego powinna być wspierana stosowaniem innowacji pedagogicznych oraz unowocześnianiem metod na-uczania i uczenia się w celu zwiększenia efektywności kształcenia ucznia-za-wodnika. Stosunkowo łatwymi w przygotowaniu i stosowaniu są innowacje polegające na łączeniu przedmiotów w bloki edukacyjne. Przykładem może być program pod nazwą „Edukacja humanistyczna”.
Najważniejsze założenia tego programu to:
połączenie w jeden blok lekcji języka polskiego, historii i plastyki,
rozliczanie realizowanych godzin przeznaczonych na te przedmioty w ciągu czterech lat,
unikanie dublowania tych samych treści,
chronologiczneuporządkowanie i zsynchronizowanie treści ze wspomnia-nych przedmiotów.
Innym możliwym, bardzo funkcjonalnym wykorzystaniem godzin dydak-tycznych na nauczanie przedmiotu jest realizowanie w ramach tego przedmiotu kursu zawodowego, np. kursu obsługi komputera w ramach godzin przezna-czonych w klasie I i II na informatykę. Po jego ukończeniu uczeń otrzymuje zaświadczenie o kwalifikacjach zawodowych.
Ramowy plan nauczania w liceum stwarza możliwość dostosowania treści kształcenia niektórych przedmiotów do profilu szkoły. Zatem w szkołach spor-towych należałoby w ramach nauczania języków obcych podczas ćwiczeń słownikowych wprowadzać słownictwo specjalistyczne z zakresu sportu i na-uczać języka obcego w trakcie zajęć praktycznych z nauczania gry.
Innym niezwykle ważnym zadaniem jest opracowanie jednolitego programu kształcenia ogólnego i planów nauczania dla szkół sportowych. Może się bo-wiem zdarzyć, że uczniowie będą przechodzili z jednej szkoły do drugiej. Realizacja takiego wspólnego dla szkół sportowych programu nauczania powinna umożliwić uczniom-zawodnikom pomyślne zdanie egzaminu matu-ralnego. Plan ten powinien także w dużym stopniu pokrywać się z treściami
programu liceum ogólnokształcącego o profilu podstawowym, po to, by ucz-niowie, którzy z różnych powodów odchodzą ze szkół sportowych, mogli bez większych zakłóceń kontynuować naukę.
Jest to zadanie trudne, ale możliwe do wykonania. Sprzyja temu przedsię-wzięciu projektowana reforma oświaty. Jej zapowiedzią są propozycje progra-mowe pt. „Podstawy prograprogra-mowe”, jak i „Nowa matura”, które charakteryzuje ogromna otwartość na innowację i twórczą postawę nauczycieli. To wielka szansa także dla szkół sportowych, by rzeczywistością było dostosowanie kształcenia ogólnego do warunków i potrzeb przygotowania sportowego, bo-wiem celem szkół sportowych jest przygotowanie świadomego swych obo-wiązków i uprawnień zawodnika.
Dlatego też oprócz przedmiotów kształcenia ogólnego, stanowiących mi-nimum programowe, wprowadzić należy przedmioty ukierunkowane sportowo, w tym:
praktyczne zajęcia nauczania gry,
zajęcia z kondycji fizycznej,
zajęcia z kondycji ruchowej,
wiedzę o grze sportowej,
wiedzę o przygotowaniu do gry.
W ramach przedmiotu „wiedza o treningu” powinno się uwzględnić nastę-pujące zagadnienia:
umiejętności nawiązania kontaktów przez uczniów-zawodników (a póź-niej już absolwentów szkoły) z dziennikarzami,
zasady diety sportowej,
stosowanie leków i odżywek,
podstawy prawa w zakresie umów, transferów itp.,
przepisy gry.
Wspomniano już o konieczności unowocześniania procesu dydaktycznego w celu zwiększenia jego efektywności. Duża efektywność kształcenia jest ko-niecznością, zwłaszcza w szkołach sportowych, gdzie trzeba wiele nauczyć w jak najkrótszym czasie. Stanowiska prezentowane w publikacjach na temat efektywnościnauczaniasąjednoznaczne.Stosowanieśrodkówmultimedialnych sprawia, między innymi, że skuteczność kształcenia jest wyższa o 56%, zro-zumienie przekazywanych treści wzrasta od 50 do 60%, oszczędność czasu sięga 78 do 80%, a tempo uczenia jest o 60% szybsze (są to wyniki badań pro-wadzonych przez Gregorego Adamusa). Zatem również w szkołach mistrzos-twa sportowego należy wprowadzać systematycznie do dydaktyki środki mul-timedialne. Zacząć można od tablic poglądowych, tablic demonstracyjnych, dobrej jakości rzutników pisma i rzutników uniwersalnych, magnetowidów, filmów, foliogramów itp. Stopniowo, między innymi przez szkolenie w tym
zakresie nauczycieli i trenerów, należy wprowadzać dydaktyczne programy komputerowe, komputerowy zapis jednostek treningowych i meczów dla trenerów. Jednocześnie nie należy rezygnować ze stosowania tradycyjnych pomocy dydaktycznych.
Do zadań nauczycieli należy systematyczne diagnozowanie efektów stoso-wanych rozwiązań i jeżeli zajdzie potrzeba – wprowadzenie korekt i zmian (zasada elastyczności).
Kolejnym ważnym zagadnieniem w usprawnianiu procesu przygotowania uzdolnionych sportowców do gry jest przyjęcie odpowiednich rozwiązań w zakresie kształcenia sportowego. Porównanie systemu przygotowania uzdol-nionych graczy realizowanego w Polsce i w wybranych państwach zrzeszo-nych w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Szkół Sportowych, pozwala na szczegółoweokreśleniekierunkuusprawnianiakształceniasportowego w grach. Wydaje się sprawą oczywistą, że właściwe łączenie kształcenia ogólnego i sportowego warunkuje niezmiernie ważną przesłankę ujawnienia talentu, jaką jest wielkość i jakość pracy włożonej w jego rozwój. Podstawowym wyz-nacznikiem możliwości ujawniania uzdolnień przez młodego zawodnika jest liczba jednostek treningowych, w trakcie których przez świadome i celowe kontakty z piłką nabiera on biegłości w jej przemieszczaniu po polu gry. Stąd liczba powtórzeń poszczególnych działań, występujących w zespołowej grze sportowej w trakcie zajęć treningowych, decyduje w znacznym stopniu o po-ziomie opanowania tych działań. Porównując szkolenie realizowane w naszym kraju i w Europie Zachodniej, należy stwierdzić, że jest zdecydowanie ko-rzystniejsze w Europie Zachodniej, gdyż czas profesjonalnie ukierunkowa-nego szkolenia we Francji, Holandii czy Anglii trwa 6–8 lat (od 12. roku życia), u nas natomiast 3–4 lata (od 18. roku życia). Także liczba jednostek treningowych w tygodniu, w których uczestniczą młodzi gracze, waha się w Europie Zachodniej od 4 do 6, u nas natomiast od 2 do 4. Wynika to z pod-porządkowania w Europie Zachodniej kształcenia ogólnego procesowi przygo-towania do zawodowego uprawiania gry sportowej, u nas natomiast procesy edukacji ogólnej i sportowej realizowane są względnie niezależnie, a eduka-cja sportowa traktowana jest jako hobby młodego człowieka. Zadania realizo-wane przez trenerów pracujących z młodzieżą uzdolnioną w naszych warun-kach mają na celu tworzenie zespołów w różnych kategoriach wiekowych oraz uzyskiwanie w krótkim czasie (1–2 lat) wyników w rywalizacji zespoło-wej. Doprowadziło to do dobierania do gry zawodników o przyspieszonym tempie rozwoju fizycznego i często społecznego, którzy zbyt wcześnie osiągają pułap możliwości rozwojowych (na etapie juniora lub młodzieżowca, a nie seniora). Nie dobiera się natomiast uzdolnionych ruchowo i intelektualnie zawodników,prezentujących często wolniejszy rozwój biologiczny i społeczny,
którzy po 6–8 latach treningu prezentują wysoki poziom sportowy (optymalne możliwości ujawniają w wieku dorosłym). Tworzenie zespołów wiąże się także z doskonaleniem współdziałania między zawodnikami (efekt organizacyjny), a to prowadzi do utrzymywania w trenującej grupie zawodników poprawnie współdziałających w grze, lecz rozwijających się zbyt wolno, lub w skrajnych sytuacjach zawodników, u których indywidualny rozwój sportowy się zakoń-czył. Budowa zespołu pociąga za sobą zbyt wczesną specjalizację pozycyjną i ogranicza zakres przyswajanych umiejętności, a to prowadzi do jednostron-ności graczy i uniemożliwia na etapie seniora sprawne zachowanie się w no-woczesnej, współcześnie obowiązującej grze, w której dominuje wymienność zadań między zawodnikami.
W zakresie stosowanych środków treningowych w naszym kraju oddziałuje się głównie na motorykę młodych graczy. W sposób ograniczony pracuje się nad sferą intelektualną: rozumieniem gry, motywacją do gry czy też tworze-niem profesjonalnego podejścia do gry.
Awans sportowy zawodników uzależniony jest od wieku kalendarzowego graczy, a to prowadzi do sytuacji, w której w grupie szkoleniowej utrzymywani są gracze o różnych możliwościach wynikających z różnic rozwojowych. Sytuacja taka jest niekorzystna ze względów motywacyjnych oraz ze względu na stopień trudności stawianych zadań treningowych.
Zadania realizowane przez trenerów pracujących z młodzieżą powinny dotyczyć głównie pracy z najzdolniejszymi. Dobierać należy do treningu mło-dzież z uzdolnieniami ruchowymi, szybkościowymi i intelektualnymi, przeja-wianymi w różnych formach gier. Często świadomie należy dobierać osobni-ków o wolniejszym tempie rozwoju fizycznego i społecznego i eliminować odpowiednio wcześnie zawodników rozwijających się zbyt wolno, a dobierać tych, którzy później ujawniają uzdolnienia (selekcja dynamiczna). Proces przygotowania gracza powinien obejmować nauczanie i doskonalenie działań występujących w grze (uwzględnia się współczesne sposoby organizacji gry), czyli przez sferę intelektualną (zrozumienie gry) oddziałuje się na motorykę (wykonanie działania). Brak nastawienia na budowę zespołów umożliwia wszechstronne przygotowanie gracza oraz niezależnie od wieku kalendarzo-wego awansowanie zawodników do grup szkoleniowych o większych uzdol-nieniach (systematyczne zwiększanie trudności zadań treningowych).
Traktując system współzawodnictwa jako bardzo ważny element szkolenia, decydujący z jednej strony o postępie sportowym graczy oraz stwarzający możliwości oceny tego postępu z drugiej, należy zauważyć wśród rozwiązań stosowanych w naszym kraju i w Europie Zachodniej przewagę krajów za-chodnich. W naszym kraju dominuje system rozgrywek okręgowych i makro-regionalnych. Poziom ten ze względu na potrzeby treningowe i kontrolne
w pracy szkoleniowej z młodzieżą uzdolnioną jest niewystarczający. Zbyt niski poziom sportowy „zamazuje” rzeczywisty obraz postępów szkolonej, uzdolnio-nej młodzieży.
W krajach zachodnich młodzież uzdolniona uczestniczy w zdecydowanie większym wymiarze w rozgrywkach ogólnokrajowych i międzynarodowych, a to umożliwia zobiektywizowaną ocenę ich postępów i umożliwia doskona-lenie własnych umiejętności w grze z trudnym przeciwnikiem. Warunkiem właściwego doboru i przygotowania sportowego uzdolnionej młodzieży jest stworzenie jej możliwości częstych kontaktów z rówieśnikami z innych szkół lub klubów w kraju i za granicą. Niewystarczająca ilość kontaktów z państwa-mi, w których realizuje się modelowe szkolenie młodzieży (Anglia, Holandia lub Francja), doprowadziła do sytuacji, w której słaby poziom przygotowania do profesjonalnej – widowiskowej i jednocześnie skutecznej gry – uniemożli-wia polskim zawodnikom podjęcie skutecznej rywalizacji we współzawod-nictwie światowym.
Taki stan rzeczy jest wynikiem:
ograniczonej możliwości bieżącej oceny postępów indywidualnych szkolnej młodzieży, dokonywanej na tle rówieśników z państw, gdzie szkoli się modelowo,
uniemożliwienia poznawania przez naszych młodych zawodników spo-sobów zachowania się w nowoczesnej grze – widowiskowej i jednocześ-nie skutecznej (naśladowajednocześ-nie w grze rówieśników z państw zachodnich),
uniemożliwienia poznawania (przez naśladowanie rówieśników z państw zachodnich) zachowań profesjonalnych nie związanych bezpośrednio z grą (kontakty w języku obcym, stosunek do przeciwnika, partnerów, sędziów,kibiców,dziennikarzy,zachowaniasię przed meczem, po meczu, w hotelu, na ulicy itp.),
ograniczenia do minimum wymiany tzw. myśli trenerskiej.
Porównanie podstawowych składowych systemu szkolenia w Polsce i kra-jach zachodnich wskazuje, że usprawnień w przygotowaniu osób z uzdolnie-niami do gry sportowej należy poszukiwać przez indywidualizowanie procesu treningowego i podporządkowanie edukacji ogólnej procesowi przygotowania do zawodowego uprawiania piłki nożnej. Wydaje się, że aby to zrealizować, niezbędne jest połączenie kształcenia sportowego i ogólnego w sposób zinsty-tucjonalizowany.
Aby proces przygotowania zawodnika był procesem racjonalnym, muszą być spełnione dodatkowe warunki. Zindywidualizowane dobieranie środków oddziaływania na gracza musi być także oddziaływaniem optymalnym, czyli z możliwych środków oddziaływania należy wykorzystać najlepsze dla danego indywidualnego przypadku. Realizacja tego procesu wymaga więc
zobiekty-wizowania kryteriów określających proces trenowania uzdolnionego gracza. Praktyka wykazuje jednak, że proces przygotowania zawodników do gry spor-towej ma charakter spontaniczny, często intuicyjny. W treningu występuje głównie opisowe wyznaczanie zadań treningowych.
Wymierne określanie zadań dotyczy jedynie sfery motorycznej, w szczegól-ności zaś kondycyjnej. Na treningach od najmłodszych lat naucza się często nie związanych z grą działań i czynności motorycznych. Podział przygotowa-nia gracza na trening techniczny i taktyczny oraz sprawności motorycznej prowadzi do nauczania i doskonalenia wyizolowanych działań, często niespe-cyficznych ze względu na działania obserwowane w grze rzeczywistej. Wyizo-lowane, nie powiązane ze sobą działania prowadzą do tego, że trenowanie tych działań staje się celem samym w sobie, a nie środkiem prowadzącym do usprawnienia działań obserwowanych w grze.
Podstawowym warunkiem optymalizacji szkolenia jest wymierne wyzna-czanie zadań, które wynikają z analizy gry. Obserwacja działań w grze umoż-liwia kwantyfikacje zadań treningowych w odniesieniu do działań indywidu-alnych, grupowych i zespołowych. Sposób i ilość wykonywanych działań w grze i na treningu stanowi podstawę stosowania ocen sprawnościowych w grach sportowych. Oceny sprawnościowe umożliwiają racjonalne modyfiko-wanie procesu treningowego. Analizy i oceny działań wykonywanych w grze stanowią także podstawy do intelektualizowania procesu treningowego, czyli oddziaływania na motorykę przez sferę intelektualną. Poznanie i zrozumienie istoty stosowanych w grze środków zwiększa trafność i ekonomiczność ich stosowania oraz motywację gracza do podnoszenia swoich umiejętności. Sa-mokontrola zwiększa zaangażowanie w grę i proces przygotowania do niej.
Racjonalne wyznaczanie zadań szkoleniowych ze względu na złożoną i dy-namiczną strukturę działań występujących w grze oraz zjawisk ekwifinalizmu w osiąganiu celów szkoleniowych wymaga systematycznej współpracy trenera prowadzącego gracza z ekspertami, w tym przedstawicielami nauk wspomaga-jących oraz trenerami mającymi doświadczenie w pracy z młodzieżą. Proces edukowania młodego gracza powinien w konsekwencji zmierzać do zwięk-szenia zakresu i poziomu umiejętności działania w grze.
UMIEJĘTNOŚCI DZIAŁANIA JAKO CEL EDUKACJI GRACZA
Zakłada się, iż proces edukacji adepta gry sportowej powinien zmierzać do zwiększenia zakresu i poziomu umiejętności wykonywania przez niego działań występujących w grze sportowej. Zwiększanie zakresu umiejętności
oznacza zwiększanie ilości sposobów działania, które gracz może wykonać w grze dla realizacji celów. Zwiększenie poziomu umiejętności oznacza nato-miast umiejętność skutecznego wykonywania określonego działania w coraz trudniejszych warunkach. Stąd zawodnik w pełni ukształtowany to gracz, który potrafi w trudnych warunkach skutecznie wykonać różnorodne działania in-dywidualne lub grupowe.
Umiejętność działania gracza to możność dyspozycyjna i sytuacyjna reali-zacji danego działania, np.:
odebranie piłki przeciwnikowi (cel działania) przez grę barkiem w bark