Trzecim modelowym obszarem reorientacji nauczycieli zawodu wskazanym w Strategii Reorientacja & Outplacement jest e-Eduktor świadczący usługi w ramach edukacji zdalnej lub mieszanej z zastoso-waniem TIK i Internetu.
Także w tym przypadku ciekawym przykładem potwierdzającym za-sadność tych prognoz są projekty innowacyjne i ponadnarodowe reali-zowane przez Białostocką Fundację Kształcenia Kadr we współpracy z Izbą Rzemieślniczą i Przedsiębiorczości w Białymstoku. W projekcie INNOWACJE RYNKU PRACY opracowano model edukacji zdalnej w 5 zawodach mało popularnych dla osób niepełnosprawnych lub opie-kunów osób zależnych, którzy mają utrudniony dostęp do edukacji trady-cyjnej ze względu na mniejszą mobilność czy dyspozycyjność. W tym przypadku stworzono nowe zadania edukatora zdalnego, kluczowe dla zdalnej nauki zawodu, związane z przygotowanie prezentacji filmowych i tutoriali pokazujących czynności zawodowe i najważniejsze zadania
zawodowe w wybranych zawodach. W podobny sposób opracowano zdalne zasoby i standardy pracy e-Edukatora pracującego z młodzieżą z obszarów zmarginalizowanych i wiejskich. W obu przypadkach pro-jekty pokazują, że nowe obszary edukacyjne związane z e-learningiem nie ograniczają się do edukacji teoretycznej i muszą angażować nauczy-cieli praktycznej nauki zawodu oraz praktyków do tworzenia wysokiej jakości cyfrowych zasobów zdalnej edukacji. Rozwój społeczeństwa informacyjnego i wdrażanie e-Edukacji będzie kreować nowe obszary aktywności zawodowej nauczycieli i mistrzów zawodu.
Case study: Innowacje Rynku Pracy204 i e-Rzemiosło205
Schemat e-edukacji i e-biznesu w rzemiośle jest innowacyjnym mo-delem wsparcia w zakresie rozwiązań edukacyjnych, będących elemen-tem (na poziomie firmy) modelu promocji aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz mało dyspozycyjnych w zawodach mało popu-larnych. Dostępność oraz trafność metody edukacyjnej zapewniona zo-stała poprzez zaangażowanie rzemieślnika i osoby bezrobotnej we wza-jemny proces uczenia się z wykorzystaniem Internetu. Opracowane zo-stały zdalne kontenty nauki dla 5 zawodów mało popularnych, dla któ-rych zdalnymi opiekunami uczących się zostali rzemieślnicy. Zastoso-wanie zdalnych wersji narzędzi realizuje założenia e-Edukacji i e-Biz-nesu w ramach strategii e-Podlaskie przyjętej w 2011 roku przez Zarząd Województwa Podlaskiego. Zdalne wersje narzędzi, możliwe do zasto-sowania w domu, są szczególnie oczekiwane przez osoby niesprawne ruchowo lub niemobilne z racji opieki nad osobą zależną. Dostępność portalu edukacyjnego zwiększyła zainteresowanie zawodami mało po-pularnymi.
Model ten skierowany jest do osób niepełnosprawnych i mało dyspo-zycyjnych, które chcą wejść na rynek pracy w zawodach mało popular-nych.
Innowacja tego modelu, podobnie jak w przypadku modelu diagno-styczno-doradczego, dotyczy adaptacji sprawdzonych rozwiązań w sto-sunku do nowej grupy docelowej. Innowacją jest zmodyfikowana me-toda e-edukacji osób mało dyspozycyjnych na potrzeby małej firmy rzemieślniczej.
Kontekst produktu finalnego w modelu interwencji
204 M. Skarzyński, J. Hordejuk (red.), Innowacyjne metody promocji zatrudnienia w zawodach ginących, niszowych i mało popularnych, Białystok 2011, s. 177.
205 M. Juchnicka (red.), e-Rzemiosło. Podręcznik wdrożeniowy, Białystok 2013, s. 51.
Schemat e-edukacji i e-biznesu w rzemiośle jest produktem finalnym w zakresie rozwiązań edukacyjnych, będących elementem (na poziomie firmy) modelu promocji aktywizacji zawodowej osób niepełnospraw-nych oraz mało dyspozycyjniepełnospraw-nych w zawodach mało popularniepełnospraw-nych. Do-stępność oraz trafność metody edukacyjnej zapewniona została poprzez zaangażowanie rzemieślnika i osoby bezrobotnej we wzajemny proces uczenia się z wykorzystaniem Internetu. Schemat usług składający się na jedną interwencję wsparcia wpisuje się w szeroki model działań promo-cji aktywizapromo-cji osób niepełnosprawnych i mało dyspozycyjnych w zawo-dach mało popularnych. Schemat ten kreuje mechanizmy i warunki do prowadzenia edukacji na rzecz promocji zawodów mało popularnych oraz aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych w tych zawodach. Klu-czowe dla wypracowanej innowacji jest kompleksowe zastosowanie wszystkich trzech produktów finalnych składających się na model inter-wencji dostosowany do możliwości, potrzeb i kapitału społecznego osób niepełnosprawnych i mało dyspozycyjnych w obszarze zawodów mało popularnych. Model kompleksowych działań edukacyjnych powiązany jest z działaniami doradczymi oraz współpracy lokalnej kreuje mechani-zmy i warunki do aktywizacji i promocji zatrudnienia niepełnospraw-nych w zawodach związaniepełnospraw-nych z dziedzictwem kulturowymi i walorami gmin. Podczas badań zdiagnozowano brak praktycznych rozwiązań w zakresie zdalnego nauczania w rzemiośle, co implikuje mało nowocze-sny wizerunek rzemiosła oraz niską dostępność zawodów rzemieślni-czych dla osób niepełnosprawnych oraz mało dyspozycyjnych. Model to portal edukacyjny zawierający 5 kontentów dla zawodów mało dyspozy-cyjnych oraz grę symulacyjną przeznaczoną dla zawodów mało popular-nych. Wartością dodaną innowacji jest zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz wsparcie strategii e-Podlasie w zakresie promo-cji e-edukapromo-cji i e-biznesu. Nowe narzędzia testowane były przez interdy-scyplinarny zespół trenerów i rzemieślników. Jednocześnie narzędzia te umożliwiają wykorzystanie doświadczenia partnera ponadnarodowego działającego do wielu lat w obszarze rzemiosła. Zastosowanie nowego modelu edukacyjnego łącznie z równoległym zastosowaniem pozosta-łych dwóch modeli na poziomie doradztwa i otoczenia zwiększa efek-tywność całego modelu.
Narzędzia zdalnej edukacji składające się na model e-Rzemiosło
Model e-edukacji i e-biznesu stanowi pakiet narzędzi edukacyjnych dla osób niepełnosprawnych i mało dyspozycyjnych. Na pakiet narzędzi składa się portal edukacyjny, standard kontentu oraz procedury edukacji zdalnej w rzemiośle:
Portal edukacyjny: 5 kontentów zdalnej nauki w zawodach:
sprzątanie, ochrona mienia w rzemiośle, telekonsultant, opie-kunka osób starszych, pomoc domowa, oraz forum do opieki rzemieślników nad osobami niepełnosprawnymi korzystającymi z portalu.
Standard kontentu: uwzględniający zadania zawodowe w każ-dym z 5 zawodów oraz procedury zdalnego potwierdzania kwa-lifikacji dla zadań zawodowych.
Procedury edukacji zdalnej w rzemiośle: określające zaangażo-wanie rzemieślnika w opracozaangażo-wanie zdalnych materiałów eduka-cyjnych dla zawodów rzemieślniczych, zdalne moderowanie procesu edukacyjnego oraz organizowanie telepracy w rzemio-śle.
Portal edukacyjny zawierający kontenty przygotowane dla pięciu za-wodów mało popularnych (Zdalna sprzedaż i telemarketing, Usługi do-mowe, Opieka nad osobami starszymi, Usługi gospodarcze oraz Ochrona mienia). Każdy kontent zaplanowano na 32 godz. zajęć, w tym 8 godz.
poświęcono podstawom przedsiębiorczości. Każdy kontent zawiera pre-zentacje multimedialne, pliki PDF; quizy i zadania do wykonania oraz filmy (tutoriale) nakręcone z udziałem rzemieślników pełniących funkcje e-Edukatorów.
Standard kontentu zawiera opisane elementy składowe, jakie po-winny zawierać się w każdym kontencie. W celu lepszego zrozumienia wskazano: definicję kontentu zdalnej nauki; charakterystykę kontentu zdalnej nauki zawodów mało popularnych ‒ zostały opracowane w po-staci materiałów dydaktycznych w formie elektronicznej, zorganizowa-nych w sposób pozwalający na wykorzystanie w procesie kształcenia zawodowego przez Internet. Treść merytoryczna rozdzielona została pomiędzy zadania zawodowe (jednostki uczące), czyli spójne partie wie-dzy przekazywanej za pomocą mediów różnego rodzaju (tekst, multi-media, wideo) i udostępnianej uczącemu się jako całość. Materiały te mają strukturę hierarchiczną, organizującą jednostki uczące w sposób wynikający z charakteru materiału oraz postawionych przed kursem e-learning celów dydaktycznych. Zawierają elementy multimedialne i interaktywne mające na celu uatrakcyjnienie przekazywanych treści oraz zwiększenie skuteczność kształcenia. Kontenty zdalnej nauki zawo-dów mało popularnych przygotowano na potrzeby testowania na 32 dziny szkoleniowe korzystania z platformy edukacyjnej, z czego 8 go-dzin stanowi moduł „Podstawy przedsiębiorczości”, będący elementem każdego z 5 kontentów. Czas ten nie jest określany przez czas zalogowa-nia użytkownika na platformie. Wyeliminowano dzięki temu „pasywne
logowanie”, podczas którego użytkownik jest zalogowany, ale nie korzy-sta faktycznie z udostępnionych zasobów, w związku z czym nie przy-swaja treści edukacyjnych. Ponadto udostępniono schemat programu nauczania i zadania zawodowe. Każdy z kontentów zdalnej nauki został podzielony na bloki tematyczne (zadania zawodowe). Każdy blok tema-tyczny zawiera pliki z wykładami, prezentacje, zadania ćwiczeniowe, testy i materiały pomocnicze, np. filmy. Wykłady i prezentacje służą do zdobywania wiedzy, zaś ćwiczenia lub testy ‒ do jej utrwalenia i weryfi-kacji. Wykłady są zamieszczone w formacie PDF, natomiast prezentacje multimedialne są przygotowane w technologii flash. Każdy blok tema-tyczny (uczący, zadanie zawodowe) jest zakończony jednym lub kilko-ma zadaniami sprawdzającymi. Prawidłowe wykonanie zadań jest uza-leżnione od zapoznania się z zamieszczonymi w danym bloku uczącym materiałami. To znaczy, że bez zapoznania się ze wszystkimi materiała-mi w całości niemożliwe będzie prawidłowe wykonanie zadania. Celem ćwiczeń jest utrwalanie wiedzy nabytej po lekturze wykładów oraz wy-kazanie znajomości zagadnień danego zadania zawodowego i jego peł-nego zrozumienia. W kontentach zdalnej nauki zawodów mało popular-nych można spotkać trzy rodzaje zadań: wymagające przesłania przez słuchacza jakiegoś pliku, np. zdjęcia albo dokumentu tekstowego; wy-magające udzielenia odpowiedzi bezpośrednio na platformie; wymagają-ce wykonania jakiegoś polewymagają-cenia poza platformą np. wysłanie e-maila o określonej treści.
Ogólny schemat każdego z kontentów zdalnej nauki przedstawia się następująco:
Wprowadzenie. Zawiera omówienie ogólnych celów zdalnego kursu oraz wyszczególnienie bloków tematycznych (zadań za-wodowych).
Tutorial. Film bądź filmy z udziałem rzemieślników przedsta-wiające zawód, opisujące materiały dostępne na platformie.
Spełniają one funkcję prezentacyjną, instruktażową, stanowią element praktyczny jako uzupełnienie treści teoretycznych.
Bloki tematyczne. Pogrupowane materiały: wykłady, prezenta-cje, filmy, testy i zadania do wykonania, związane z danym za-daniem zawodowym.
Przydatne strony w Internecie. Hiperłącza do istniejących, ogól-nodostępnych stron internetowych, związanych z danym konten-tem, zawierających uzupełnienie materiałów udostępnionych na platformie.
Procedury zdalnej edukacji w rzemiośle
Narzędzie Procedury zdalnej edukacji w rzemiośle rozpoczyna krót-kie wprowadzenie na temat uczenia się przez Internet. W dokumencie scharakteryzowano:
Zdalne materiały dydaktyczne – przedstawiono podział materia-łów z punktu widzenia technicznego (zasoby: tekstowe sta-tyczne, graficzne stasta-tyczne, graficzne tekstowe i dynamiczne, audio i wideo) oraz funkcjonalnego (materiały informacyjne np.
przewodniki i materiały pomocowe do obsługi platformy zdalnej nauki; materiały służące budowaniu wiedzy, czyli treści meryto-ryczne w różnych formatach; materiały służące sprawdzaniu wiedzy i mierzeniu postępów nauczania, czyli testy wiedzy i za-dania do wykonania; materiały aktywizujące, motywujące, np.
wideoprezentacje zawodu)
Procedurę zaangażowania rzemieślnika w opracowanie zdalnych materiałów edukacyjnych – gdzie wskazano, jak należy tworzyć materiały do nauki zdalnej oraz wymogi z tym związane. Po-nadto określono rolę rzemieślnika w procesie zdalnej nauki.
W tym wypadku wykorzystano przygotowane materiały wideo z udziałem rzemieślników. Stanowiły one uzupełnienie treści teoretycznych, a także uatrakcyjniały proces nauczania (wideo-prezentacja zawodu – dzięki której słuchacz mógł zapoznać się z różnymi aspektami pracy w zawodzie; tutorial – prezentowany przez rzemieślnika sposób wykonania czynności zawodowej, jak np. zamontować syfon umywalki czy gniazdko elektryczne; re-cenzja materiałów – w postaci wprowadzenia do kontentu i omówienia jego treści; zastosowanie technik zdalnych w rze-miośle, np. telesprzedaż w działalności rzemieślniczej garnca-rza).
Moderowanie procesu edukacyjnego ‒ polegające na kierowaniu całym przebiegiem procesem dydaktycznym, począwszy od formułowania instrukcji i poleceń, udzielania wskazówek i po-mocy w rozwiązywaniu pojawiających się problemów; przez motywowanie, aktywizowanie, moderowanie dyskusji, a skoń-czywszy na podsumowaniu efektów działań. Wskazano możli-wości kontaktu uczestników z moderatorem/opiekunem, a także kontaktu słuchaczy między sobą na platformie zdalnej nauki: fo-rum aktualności – elektroniczna tablica ogłoszeń, którą słucha-cze mogą czytać, ale sami nie mogą umieszczać na niej wła-snych informacji; forum dyskusyjne – słuchacze mogą na nim
bez przeszkód umieszczać własne ogłoszenia, czytać ogłoszenia innych i dodawać do nich własne komentarze; poczta elektro-niczna – platforma zdalnej nauki posiada własny system poczty elektronicznej, za pomocą której uczestnicy mogą wysyłać wia-domości bezpośrednio do moderatora lub do siebie nawzajem.
Użytkownicy, którzy mogą stosować narzędzie
Schemat e-edukacji i e-biznesu w rzemiośle, jako narzędzie skon-struowane do pracy z osobami niepełnosprawnymi i mało dyspozycyj-nymi, może być stosowane przez szeroką grupę użytkowników. Każdy z użytkowników może stosować narzędzie niezależnie od siebie. Przete-stowany produkt finalny kierowany jest do trenerów, coachów, dorad-ców personalnych, rzemieślników zatrudnionych w instytucjach szkole-niowych, rynku pracy. Użytkownicy narzędzia to zarówno osoby indy-widualne:
trenerzy
coachowie
doradcy personalni
rzemieślnicy
jak i użytkownicy instytucjonalni:
jednostki szkoleniowe
instytucje rynku pracy
organizacje pozarządowe.
Działania i nakłady niezbędne do zastosowania narzędzia
W celu zastosowania narzędzia, jakim jest Schemat e-edukacji i e-biznesu w rzemiośle, należy ponieść nakłady finansowe. Przede wszystkim nakłady te sprowadzać się będą do poniesienia kosztów zwią-zanych z przygotowaniem platformy zdalnej nauki, zawierającej konten-ty do zdalnej nauki. W zależności od zawartości takiego kontentu będą zmieniały się koszty. Kontenty zdalnej nauki zawodów mało popular-nych przygotowano na potrzeby 32-godzinnego testowania szkoleniowe-go korzystania z platformy edukacyjnej, z czeszkoleniowe-go 8 szkoleniowe-godzin stanowi moduł
„Podstawy przedsiębiorczości”, będący elementem każdego z konten-tów. Czas ten nie jest określany przez czas zalogowania użytkownika na platformie. Wyeliminowano dzięki temu „pasywne logowanie”, podczas którego użytkownik jest zalogowany, ale nie korzysta faktycznie z udo-stępnionych zasobów, w związku z czym nie przyswaja treści edukacyj-nych. Czas 32 godzin szkoleniowych odpowiada szacunkowemu, prze-ciętnemu czasowi zapoznania się z udostępnionymi materiałami. Dzięki temu określono realny czas odbywania szkolenia zdalnego. W
testowa-nym modelu koszt zlecenia przygotowania takiej platformy wraz z kon-tentami do pięciu zawodów mało popularnych wyniósł 60 tys. zł.
W ramach tej kwoty wykonawca przygotował całościowy pakiet e-learningowy – pięć kontentów (zgodnie ze standardem kontentu) za-wierających materiały zarówno w formie dokumentów PDF, jak i plików audio, oraz zapewnił udział rzemieślnika w procedurze nauki, zgodnie z procedurą zdalnej nauki. Na każdym etapie szkolenia dostępny był opiekun sprawdzający postępy w nauce poprzez ocenianie wykonywa-nych zadań sprawdzających.
Wykonawca platformy zagwarantował także możliwość sprawdzenia testu wiedzy dla zadania zawodowego bez udziału opiekuna. Po zazna-czeniu wszystkich odpowiedzi i potwierdzeniu zamiaru zakończenia testu słuchacz widział na monitorze jego podsumowanie (czas rozwiązy-wania testu i uzyskana ocena oraz omówienie każdego zadania).
Warunkiem niezbędnym do korzystania z platformy jest posiadanie przez uczestników szkoleń komputera z dostępem o Internetu.
Możliwe modyfikacje i zmiany narzędzia
Narzędzie Schemat e-edukacji i e-biznesu można zmieniać i modyfi-kować. Trzeba mieć jednak na uwadze, że jest to instrument, który ma na celu przygotowanie osoby niepełnosprawnej lub mało dyspozycyjnej do rozpoczęcia aktywności zawodowej obszarze zawodów mało popular-nych. Przede wszystkim na platformie zdalnej nauki można umieścić kontenty do nauki innych zawodów, oprócz pięciu zaproponowanych w teście. Możliwe jest rozszerzenie liczby godzin przypadających na naukę zawodu.
Udział rzemieślnika w procesie szkoleniowym jest niezwykle ważny, zatem nie jest rekomendowane eliminowanie go z procesu nauki. Proces szkoleniowy można rozszerzyć o część praktyczną szkolenia, tworząc wtedy kurs blended-learning. Wprowadzenie takiej zmiany warunko-wane jest jednak przez uczestników szkolenia, ich dyspozycyjność i stopień niepełnosprawności. Uczestnikom szkoleń można także zapro-ponować odbycie stażu czy też części praktycznej szkolenia u rzemieśl-nika.