W badaniu poddane ocenie zostały dane empiryczne za okres 2012–2016, pochodzą-ce z SSE Euro-Park Mielec. Wykorzystane zostały takie kategorie, jak: liczba przedsię-biorstw funkcjonujących w strefie w oparciu o ważne zezwolenia, stopień zagospodaro-wania obszarów strefy, liczba udzielonych zezwoleń na prowadzenie działalności na te-renie mieleckiej strefy ekonomicznej, poniesione nakłady inwestycyjne na tete-renie strefy, miejsca pracy w strefie, nakłady na budowę infrastruktury, wydatki zarządzających na promocję strefy oraz zwolnienia podatkowe. Poszczególne dane empiryczne zostały za-prezentowane w ujęciu dynamicznym, a w niektórych przypadkach także w odniesieniu do wartości pochodzących ze wszystkich 14 specjalnych stref ekonomicznych w Polsce.
Specjalna strefa ekonomiczna w Mielcu powstała w 1995 roku jako pierwsza na terenie Polski. Obecnie wśród 14 działających stref na terenie kraju zajmuje miejsce
Oddziaływanie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec… 55 szczególne. Wiele osób zajmujących się badaniami nad problematyką związaną z obsza-rami uprzywilejowanymi docenia jej rozwój. Powstanie strefy ekonomicznej w Mielcu postrzegane jest jako jeden z lepszych i bardziej dojrzałych przykładów restruktury-zacji gospodarki oraz rewitalirestruktury-zacji terenów poprzemysłowych poprzez wykorzystanie posiadanych zasobów (Domański, Gwosdz, 2005). Niewątpliwym motywem powsta-wania w Polsce specjalnych stref ekonomicznych było wysokie bezrobocie na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Z tego powodu podjęto próbę przeciwdziałania temu problemowi społecznemu poprzez m.in. utworzenie obszarów ze szczególnymi udo-godnieniami dla inwestorów. Taki zabieg miał na celu przyciągnięcie przedsiębiorstw krajowych oraz zagranicznych do regionów słabo rozwiniętych, o wysokim poziomie stopy bezrobocia. Innym ważnym celem tworzenia stref w Polsce (zarówno w Mielcu, jak i pozostałych) była próba restrukturyzacji przemysłu, zwłaszcza tych gałęzi, które były przestarzałe i zacofane.
Strefa Euro-Park Mielec zlokalizowana jest na terenie pięciu województw: podkar-packiego, małopolskiego, lubelskiego, zachodniopomorskiego oraz śląskiego. Łącznie tworzą ją obszary 32 podstref, zaś powierzchnia całej strefy zajmuje 1643,1187 ha3. Odnośnie do struktury branżowej firm działających w SSE w Mielcu obecnie działają 173 przedsiębiorstwa mające ważne zezwolenia we wszystkich podstrefach na tere-nie pięciu województw (tab. 1). Przedsiębiorstwa funkcjonujące w mieleckiej strefie prowadzą działalność w 26 różnych sektorach. Można wymienić tutaj zarówno sektor budowniczy, jak i chemiczny, elektromaszynowy, metalowy, lotniczy, przetwórstwa drewna, fotowoltaiczny, przetwórstwo tworzyw sztucznych czy przemysł spożywczy, tekstylny i usługowy4.
Tab. 1. Liczba przedsiębiorstw funkcjonujących w SSE Euro-Park MIELEC w oparciu o ważne zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w SSE
Podstrefa mających ważne zezwolenieLiczba przedsiębiorstw Udział
Mielec 55 32% Częstochowa 3 2% Dębica 7 4% Głogów Małopolski 14 8% Gorlice 3 2% Jarosław 1 1% Kolbuszowa 1 1% Kraśnik 1 1% Krosno 2 1% Lubaczów 1 1% Lubartów 2 1% Lublin 30 17% Łańcut 6 3% Międzyrzec Podlaski 1 1% Ostrów 3 2% Radzyń Podlaski 1 1% Ropczyce 2 1%
3 Dane Polskiej Agencji Izby i Handlu – stan na koniec marca 2017 r. (2017).
56 Rafał Pitera Rzeszów 2 1% Sanok 1 1% Szczecin 6 3% Trzebownisko 24 14% Zagórz 2 1% Zamość 2 1% Chełm 2 1% Rejowiec Fabryczny 1 1% Razem 173 100%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony Euro-Park Mielec (2017)
Warto także spojrzeć pod kątem zagospodarowania powierzchni strefy przez inwestorów. W tab. 2 przedstawiono procentowy udział zagospodarowania terenów w latach 2012–2016.
Tab. 2. Zagospodarowanie obszaru strefy Euro-Park Mielec w latach 2012–2016
Rok Obszar strefy
(w ha) Grunty zagospodarowane (w ha) Grunty niezagospodarowane (w ha) Stopień zagospodarowania gruntów (w %) Razem stopień zagospodarowania 14 stref w Polsce 2012 1246,00 861,77 384,23 69,16 59,94 2013 1299,3920 942,1942 357,1978 72,51 60,93 2014 1362,9864 967,0348 395,9516 70,95 61,63 2015 1495,6519 1039,3994 456,2525 69,49 59,47 2016 1643,1187 1148,6667 494,4520 69,91 59,61
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z informacji o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Informacja…, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017)
Niemal w każdym roku mielecka strefa ekonomiczna posiadała wyższy o prawie 10% stopień zagospodarowania gruntów niż średni stopień zagospodarowania grun-tów wszystkich 14 stref w analogicznym okresie. Na koniec 2016 roku łączny obszar zagospodarowania terenów wynosił niemal 60%, zaś strefy mieleckiej blisko 70%. Jed-nak odnosząc stopień zagospodarowania do tempa zmian, tylko w roku 2013 w sto-sunku do poprzedniego oraz w roku 2016 zmiana miała charakter dodatni – przyrost odpowiednio o 4,84% w roku 2013 i 0,6% w roku 2016. Natomiast w 2014 roku w od-niesieniu do roku poprzedniego tempo zmiany spadło o 2,15%, a w roku następnym (czyli 2015) o –2,06%.
W tab. 3 przedstawiono liczbę udzielonych zezwoleń w latach 2012–2016.
Tab. 3. Liczba udzielonych zezwoleń w latach 2012–2016 w SSE Euro-Park MIELEC
31.12.2012 r. 31.12.2013 r. 31.12.2014 r. 31.12.2015 r. 31.12.2016 r.
Narastająco Wydane w 2012 r. Narastająco Wydane w 2013 r. Narastająco Wydane w 2014 r. Narastająco Wydane w 2015 r. Narastająco Wydane w 2015 r.
168 15 183 25 207 42 199 32 228 40
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z informacji o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Informacja…, 2017)
Oddziaływanie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec… 57 Dynamika wydawanych zezwoleń w roku 2014 w stosunku do roku poprzedzają-cego charakteryzowała się wzrostem o blisko 67%. Podobnie w kolejnym roku odnoto-wano przyrost wydanych zezwoleń o 68%. Z kolei rok 2015 przyniósł spadek o 23,8%. W ostatnim charakteryzowanym okresie nastąpił ponownie wzrost o 25%. Dla pełniej-szego obrazu przemian z ostatnich lat w strefie mieleckiej można przytoczyć wartość zainwestowanego kapitału na omawianym obszarze (tab. 4).
Tab. 4. Poniesione nakłady inwestycyjne w SSE Euro-Park MIELEC (narastająco na koniec roku) w mln zł
Strefa 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r.
Udział w łącznych
nakładach w 2016 r. (w %)
Dynamika (rok poprzedni = 100%) 2014/2013 2015/2014 2016/2015 SSE EURO-PARK MIELEC 6 059,0 6 652,8 5 327,1 6 596,0 5,88 109,8 80,1 123,8 Ogółem nakłady 14 SSE 141,293 953,3101 682,9111 253,2112 100,0 109,5 109,5 100,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z informacji o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Informacja…, 2017)
Spośród wszystkich 14 specjalnych stref ekonomicznych najwyższą dynamikę in-westycji w 2016 r. odnotowano w strefie mieleckiej, w której nakłady inwestycyjne zwiększyły się w stosunku do 2015 r. o 23,8%. Poniesione nakłady inwestycyjne mają bezpośrednie przełożenie na liczbę miejsc pracy w mieleckiej strefie. Nakłady na in-westycje generują także powstawanie nowych miejsc pracy, a w dłuższym okresie sta-nowią jeden z czynników ich utrzymania. Tab. 5 przedstawia miejsca pracy w strefie ekonomicznej Euro-Park Mielec.
Tab. 5. Miejsca pracy w SSE Euro-Park Mielec w odniesieniu do łącznej liczby miejsc pracy w strefach eko-nomicznych
Rok Miejsca pracy SSE Euro-Park Mielec Ogółem
31.12.2012 r. Ogółem 20 934 247 451 Utrzymane 3 781 61 164 Nowe 17 153 186 287 31.12.2013 r. Ogółem 23 562 266 701 Utrzymane 3 831 70 576 Nowe 19 731 196 125 31.12.2014 r. Ogółem 26 763 295 569 Utrzymane 6 178 81 630 Nowe 20 585 213 939 31.12.2015 r. Ogółem 22 182 312 022 Utrzymane 10 009 86 800 Nowe 12 173 225 222 31.12.2016 r. Ogółem 24 815 332 114 Utrzymane 9 854 106 582 Nowe 14 961 225 532
58 Rafał Pitera
Dynamika zatrudnienia ogółem (rok poprzedni = 100%)
2013/2012 112,6 107,8
2014/2013 113,6 110,8
2015/2014 82,9 105,6
2016/2015 111,9 106,4
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z informacji o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Informacja…, 2015, 2016, 2017)
W przytoczonych danych warto zwrócić uwagę na utrzymane miejsca pracy. W każdym okresie mielecka strefa ekonomiczna zwiększała liczbę miejsc pracy. Dodat-kowo od 2012 do 2014 roku dynamika zatrudnienia zwiększała się w stopniu wyższym niż średnia dynamika we wszystkich 14 strefach. Dopiero w roku 2015 nastąpił spadek dynamiki zatrudnienia. Jednocześnie poziom ten był niższy niż w analogicznym okre-sie średnio ogółem. W 2016 roku nastąpiła poprawa, ale nadal dynamika zatrudnienia mieleckiej strefy była niższa niż w analogicznym okresie dynamika ogółem. Najwyższe tempo zmian w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy w 2016 roku miały strefy kra-kowska (23,73%) i mielecka (o 22,9%), m.in. za sprawą inwestycji Bury, Lear Corpora-tion Poland II i Bilfinger Mars Offshore.
Przytoczone dane liczbowe ukazują poziom rozwoju specjalnej strefy ekonomicz-nej Euro-Park. Dzięki tym informacjom jest możliwe przedstawienie skali wpływu poszczególnych podstref na rozwój przemysłu oraz usług w regionach, w których zo-stały one zlokalizowane. Powyższe informacje warto zestawić z danymi finansowymi mówiącymi o podjętych w tym celu krokach. Mowa oczywiście o przygotowaniu in-frastruktury terenów, na których podstrefy zostały ustanowione, oraz o wszelkich kosztach związanych z promocją tych obszarów wśród potencjalnych inwestorów. Nie można również zapomnieć o tzw. utraconych korzyściach, które najlepiej zobrazować w postaci niepobranych podatków od przedsiębiorstw „strefowych”, które skorzysta-ły z przysługujących im zwolnień. Informacje, o których mowa, zostaskorzysta-ły przedstawione w ujęciu syntetycznym w tab. 6.
Tab. 6. Wydatki związane z utworzeniem i funkcjonowaniem SSE Euro-Park MIELEC w mln zł Nakłady na budowę infrastruktury
narastająco w mln zł
Podmiot wydatkujący 31.12.2014 r. 31.12.2015 r. 31.12.2016 r.
Zarząd EURO-PARK MIELEC 122,5 123,5 131,7
Inni*)
*) gminy, gestorzy mediów, Generalna
Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad 369,5 438,9 458,4
Wydatki zarządzających na promocję stref narastająco w mln zł
31.12.2014 r. 31.12.2015 r. 31.12.2016 r.
Zarząd Euro-Park Mielec 2,64 3,16 3,26
Zwolnienia podatkowe spółek zarządzających strefami narastająco w mln zł
31.12.2014 r. 31.12.2015 r. 31.12.2016 r.
Zarząd Euro-Park Mielec 35,20 35,40 36,96
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z informacji o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Informacja…, 2015, 2016, 2017)
Oddziaływanie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec… 59 Dynamika zmian poszczególnych wydatków w 2015 roku przedstawiała się nastę-pująco. Zarząd Euro-Park Mielec zwiększył kwotę wydatków na budowę infrastruktury w stosunku do roku poprzedniego o 0,8%, a w 2016 roku o 6,6%. Pozostałe jednostki („Inni”) w tym samym czasie zwiększyły nakłady odpowiednio o 18,8% w roku 2015 (w odniesieniu do roku poprzedniego) oraz o 4,4% w roku 2016. Największe tempo zmiany w wydatkach zarządcy odnotowano w roku 2015. Były to wydatki na promocję strefy, które wzrosły o 19,7%. W roku 2016 był to wzrost o 3,2%. Natomiast dynamika wzrostu kwoty zwolnień podatkowych w omawianych okresach wzrastała odpowied-nio o 0,6% w roku 2015 i 4,4% w roku 2016. Poczyodpowied-nione wydatki związane z przygo-towaniem infrastruktury, a także zwolnienia podatkowe są jednym z głównych czyn-ników zachęcających potencjalnych inwestorów do ulokowania swojego przedsięwzię-cia właśnie na terenie strefy. Z badań przeprowadzonych przez Z. Makiełę, w których udział wzięło blisko 60% przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie mieleckiej stre-fy, wynika, że dominującym bodźcem zachęcającym były ulgi podatkowe. Natomiast kolejnym elementem wskazywanym przez inwestorów była siła robocza, a nie dostęp-na infrastruktura (Makieła, 2003).
Podsumowanie
Utworzenie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec w 1995 roku było niewąt-pliwie ważnym wydarzeniem dla całego regionu. Wraz z upływem kolejnych lat mie-lecka strefa ekonomiczna rozwijała swoją ofertę dla inwestorów. Poczynione nakłady na infrastrukturę oraz oferowane przywileje dla przedsiębiorstw skłonnych ulokować swoje przedsiębiorstwa na terenie strefy na przestrzeni kilkudziesięciu lat zaowoco-wały znaczącym wzrostem nowych inwestycji w regionie, w którym taki obszar został wyznaczony.
Oceniając specjalne strefy ekonomiczne, należy zwracać uwagę nie tylko na same korzyści, jakich dostarczają. Bardziej prawidłowym podejściem jest spojrzenie na tego typu obszary poprzez ogólny bilans korzyści i kosztów, które są związane z ich funk-cjonowaniem (porównaj Lichota, 2016; Pastusiak, Jasiniak, Keller, Krzeczewski, 2016). Dlatego poniżej zaprezentowano najważniejsze pozytywne oraz negatywne aspekty związane z funkcjonowaniem mieleckiej SSE.
Pozytywne efekty:
– W latach 2012–2015 mielecka strefa ekonomiczna posiadała wyższy o prawie 10% stopień zagospodarowania terenu niż średni stopień zagospodarowania gruntów wszystkich 14 stref w analogicznym okresie.
– W 2014 roku wydano 42 zezwolenia, w roku 2015 – 32, a w roku następnym – 40. Łącznie do 2016 roku udzielonych zostało 228 zezwoleń.
– Udział SSE Euro-Park w łącznych nakładach 14 SSE w 2016 roku wynosił 5,88%. Zaś kwotowo w 2016 roku 6596,0 mln zł.
– Ogółem miejsc pracy w SSE Euro-Park Mielec w 2016 roku było 24 815, z czego nowych 14 961, a utrzymanych 9854.
– Dynamika zatrudnienia w zdecydowanej większości analizowanych okresów zwiększała się w stopniu wyższym niż średnia dynamika we wszystkich 14 SSE.
– Wysoki rozwój przemysłu i usług implikowany obecnością SSE Euro-Park na te-renach poza strefą. Jest to tzw. infrastruktura towarzysząca. Ocenia się, że obec-ność przedsiębiorstw na terenie mieleckiej strefy ekonomicznej przyczyniła się do
60 Rafał Pitera pięciokrotnego wzrostu przedsiębiorstw poza tym obszarem, będących jednocze-śnie powiązanych ze sobą współpracą gospodarczą.
Negatywne efekty:
– Działalność przedsiębiorstw z branż „uciążliwych” pogarsza komfort życia miesz-kańców oraz jakość środowiska przyrodniczego. Dokonując oceny przedsię-biorstw, należy patrzeć przez pryzmat nie tylko czynników ekonomicznych, ale również społecznych. Może okazać się, że nie zawsze powstawanie nowych przed-siębiorstw będzie z korzyścią dla społeczności lokalnej (Zioło, 2014). W lokal-nych mediach bardzo często pojawia się kwestia protestów mieszkańców Mielca w związku z działalnością spółki Kronospan w aspekcie zanieczyszczania środo-wiska przyrodniczego.
– Zróżnicowany rozwój poszczególnych terenów. Podstrefa w Mielcu liczy 55 przed-siębiorstw, podstrefa w Lublinie 30 przedprzed-siębiorstw, co stanowi udział odpowied-nio 32% oraz 17% w strukturze wszystkich przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa z tych dwóch podstref niemal w połowie stanowią o liczbie inwestorów. Natomiast spora liczba podstref posiada od jednego do dwóch inwestorów, np. Radzyń Pod-laski, Jarosław, Lubaczów, Kolbuszowa, Rejowiec Fabryczny czy Kraśnik. Takie rozmieszczenie powoduje wysokie zróżnicowanie tempa rozwoju gospodarczego (porównaj: Pastusiak, 2011b).
– Struktura kapitałowa poszczególnych inwestorów. Jednym z głównych celów stref ekonomicznych jest przyciągnięcie kapitału zagranicznego do Polski. W przypad-ku strefy Euro-Park Mielec dominuje krajowy kapitał, który według informacji ARP (stan na grudzień 2017 roku) wynosi odpowiednio 70,83%. Wśród inwestorów z zagranicy dominuje kapitał z Niemiec (7,3%). Kolejny w strukturze jest kapitał pochodzący z Wielkiej Brytanii (4,7%). W dalszej kolejności inwestorzy pochodzą z Francji (3%), Holandii, Luksemburga i Szwecji (po 2,1%) oraz USA (1,6%). Za-tem w tym aspekcie specjalna strefa ekonomiczna nie potrafi w sposób efektywny przyciągnąć kapitału zagranicznego.
– Pryzmat wydatków związanych ze strefą. Nakłady na budowę infrastruktury do 2016 roku wyniosły 590,1 mln zł. Wydatki zarządzających na promocję stref do 2016 roku wyniosły 3,26 mln zł. Zwolnienia podatkowe spółek zarządzających strefami do 2016 roku to 36,96 mln zł.
– Zasadność ponoszonych wydatków oraz ich skuteczność – należy częściej doko-nywać kontroli, czy w sposób efektywny przyczyniają się one do napływu nowych inwestycji (Kitowski, 2011).
Oceniając całościowo mielecką strefę, należy stwierdzić, iż przyczyniła się ona do poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej, a także w sposób znaczący wpływa na roz-wój przemysłu. Niemniej jednak wpływ na rozroz-wój poszczególnych obszarów jest zróż-nicowany. W największym stopniu na obecności strefy zyskują tereny już rozwinięte, z dużą liczbą przedsiębiorstw. Na takich obszarach widoczny jest napływ kolejnych inwestycji, co skutkuje powstawaniem nowych miejsc pracy. W dalszym ciągu jednak pozostaje problem z rozwojem obszarów mniej atrakcyjnych dla inwestorów. Przeja-wem tego jest mała liczba inwestycji. Ponadto zasadnym staje się kwestia kontroli wy-datków ponoszonych przez zarządców SSE. Monitorowanie poszczególnych kosztów, a także próba oceny, czy mają one przełożenie na napływ nowych inwestycji, stają się jak najbardziej zasadne.
Oddziaływanie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec… 61
Literatura References
Bazydło, A., Smętkowski, M., Wieloński, A. (2001). Inwestycje w specjalnych strefach ekonomicz-nych a przekształcenia strukturalne w przemyśle Polski. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3, 135–148.
Bondonio, D., Engberg, J. (2000). Enterprise zones and local employment: evidence from the states programs. Regional Science and Urban Economics, 30, 519–549.
Brdulak, J. (1999). Specjalne strefy ekonomiczne (SSE) i wolne obszary celne (WOZ) jako czyn-nik kształtowania konkurencyjności przedsiębiorstw. Warszawa: Instytut Funkcjonowania Gospodarki Narodowej, SGH.
Chodakowska, J. (2010). Specjalne strefy ekonomiczne jako konkurencyjny instrument interwen-cjonizmu gospodarczego. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 243, 19–33. Domański, B., Gwosdz, K. (red.) (2005). Dziesięć lat doświadczeń pierwszej polskiej specjalnej
strefy ekonomicznej. Mielec 1995–2005. Kraków-Mielec: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Oddział w Mielcu, Urząd Miejski w Mielcu.
Euro-Park Mielec (2017, 10 sierpnia). Pozyskano z https://europark.arp.pl/o-strefie/o-nas; ht-tps://europark.arp.pl/inwestorzy-w-sse/inwestorzy
Frańczuk, M. (2012). Specjalne strefy ekonomiczne jako instrument wsparcia rozwoju regio-nalnego na przykładzie specjalnej strefy ekonomicznej Euro-Park Mielec. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 29, 249–260.
Guagliano, C., Riela, S. (2005). Do special economics areas matter in attracting FDI? Evidence from Poland, Hungary and Czech Republic. ISLA.
Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (2013). Stan na 31 grudnia 2012 r. Warszawa: Ministerstwo Gospodarki.
Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (2014). Stan na 31 grudnia 2013 r. Warszawa: Ministerstwo Gospodarki.
Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (2015). Stan na 31 grudnia 2014 r. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju.
Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (2016). Stan na 31 grudnia 2015 r. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju.
Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania i rozszerzenia obszaru działania specjalnych stref ekonomicznych w latach 2006–2008 (2009). Bydgoszcz: Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Bydgoszczy.
Jauch, H. (2002). Export processing zones and the quests for sustainable development: a Southern African perspective. Environment and Urbanization, 14(1), 101–113.
Kitowski, J. (2011). Uwarunkowania i bariery rozwoju przedsiębiorstw działających w specjal-nych strefach ekonomiczspecjal-nych. W: A. Jaki, J. Kaczmarek, T. Rojek (red.). Restrukturyzacja. Teoria i praktyka w obliczu nowych wyzwań. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 755–770.
Kryńska, E. (2000). Polskie specjalne strefy ekonomiczne – zamierzenia i efekty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kubin, T. (2010). Specjalne strefy ekonomiczne jako forma pomocy przedsiębiorstwom ze stro-ny państwa. W: M. Kolczyński, W. Wojtasik (red.). Innowacyjne i społeczne oddziaływanie specjalnych stref ekonomicznych i klastrów w Polsce. Katowice: Towarzystwo Inicjatyw Naukowych, 7–36.
Lichota, W. (2016). Efektywność finansowa specjalnych stref ekonomicznych w Polsce. Gospodarka Narodowa, 1, 99–130.
Makieła, Z. (2003). Europark Mielec – specjalna strefa ekonomiczna w regionie podkarpackim. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 5, 59–73. Mazur, K. (2004). Specjalne strefy ekonomiczne jako nowe obszary przemysłowe. Gliwice:
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 95–96.
Mokrzyc, M. (1998). Funkcjonowanie Specjalnych Stref Ekonomicznych w Polsce. Gospodarska Narodowa, 8–9, 19–30.
62 Rafał Pitera
Narojek, M. (2015). Specjalne strefy ekonomiczne jako instrument polityki regionalnej pań-stwa. Optimum. Studia Ekonomiczne, 2(74), 119–134.
Neumark, D., Kolko, J. (2008). Do enterprise zones create jobs? Evidence from California’s enter-prise zone program. NBER Working Papers, 14(530).
O’Keefe, S. (2004). Job creation in California’s enterprise zones: a comparison using a propensity score matching model. Journal of Urban Economics, 55(1), 131–150.
Papke, L.E. (1993). What do we know about enterprise zones. W: J.M. Poterba (red.). Tax Policy and Economy. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
Pastusiak, R. (2011a). Poziom rozwoju gospodarczego państwa a wykorzystanie specjalnych stref ekonomicznych. Analiza na przykładzie Polski. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 247, 269–287.
Pastusiak, R. (2011b). Specjalne strefy ekonomiczne jako stymulator rozwoju gospodarczego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 269–275.
Pastusiak, R., Jasiniak, M., Keller, J., Krzeczewski, B. (2016). Wpływ specjalnych stref ekonomicznych na gospodarkę i społeczeństwo. Doświadczenia Polski. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Peters, A.H., Fisher, P. (2002). State Enterprise Zone Programs: Have They Worked? Upjohn Institute.
Polska Agencja Izby i Handlu (2017, 10 sierpnia). Dane na koniec marca 2017 r. Pozyskano z http://www.paih.gov.pl/strefa_inwestora/sse/mielec#
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 1995 roku w sprawie o ustanowieniu Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Mielcu (Dz.U. z 1995 r. nr 107, poz. 526).
Smętkowski, M. (2008). Wpływ specjalnych stref ekonomicznych i inwestycji zagranicz-nych na struktury przemysłu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 10, 204–216.
Urząd Miejski w Mielcu (2017, 10 sierpnia). Pozyskano z http://www.mielec.pl/mielec/miasto--mielec/
Ustawa z dnia 20 października 1994 roku o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. z 1994 r. nr 123, poz. 600).
Warżała, R. (2013). Raport na temat kondycji przedsiębiorstw działających w ramach Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Podstref: Ełk i Gołdap. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
Wiszczun, E. (2010). Oddziaływanie Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE) na rozwój społecz-ny i gospodarczy regionu. W: Innowacyjne i społeczne oddziaływanie specjalspołecz-nych stref eko-nomicznych i klastrów w Polsce. M. Kolczyński, W. Wojtasik (red.). Katowice: Towarzystwo Inicjatyw Naukowych.
Zioło, Z. (2014). Wpływ kryzysu na kształtowanie struktury przestrzennej przemysłu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 27, 9–37.
Rafał Pitera, mgr ekonomii, absolwent Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydziału Ekonomii. Od kilku lat zwią-zany z dziedziną finansów i bankowości. Główne obszary zainteresowań: sprawozdawczość i analiza finan-sowa, badanie i ocena kondycji finansowej przedsiębiorstw, optymalizacja podatkowa, analiza ulg podatko-wych i ich wpływ na rozwój przedsiębiorczości.
Rafał Pitera, M.Sc. has graduated from the Department of Economics of the University of Rzeszow. A gradu-ate of the Faculty of Economics, for several years he has been involved in finance and banking. Main areas of interest: financial reporting and analysis, research and assessment of the financial condition of enterprises, tax optimisation, tax relief analysis and their impact on entrepreneurship development.
ORCID: 0000-0001-9598-1240 Adres/address:
Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii
ul. Ćwiklińskiej 2, 35-601 Rzeszów, Polska e-mail: rafalpitera@onet.eu
Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society
33 (1) · 2019 ISSN 2080-1653 DOI 10.24917/20801653.331.5