O Po zy c y a c h. — Pozycyą nazywamy miejsce zajęte Przez wojsko przygotowujące się do boju.
16.
186
Żajtńują się pozycye albo dla zakrycia pewnej czę
ści kraju i wstrzymania nieprzyjaciela, albo też dla stoczenia z nim bitwy. W pierwszym razie pozycye na
zywają się odporne, w drugim zaczepne.
W wyborze pozycyi trzeba zwrócić uwagę na wzglę
dy strategiczne i na względy taktyczne. Pod względem strategicznym pozycye powinny być od powiędnę celo
wi naszych działań. Działając więc zaczepnie* należy wybierać pozycye w kierunku naszej linii operacyjnej;
działając zaś odpornie, w kierunku linii przeciwnika.
Jeśli okoliczności miejscowe sprzyjają, można zająć po
zycye znajdujące się z boku linii działań nieprzyjaciela*
grożąc jego skrzydłom i kommunikacyom. W takim ra
zie nieprzyjaciel nie może posunąć się naprzód bez zdo
bycia podobnej pozycyi. Należy mieć wszakże baczność aby zagrażając komunikacyom nieprzyjaciela , nie na
razić się na utratę własnych , trzeba więc na to pewne
go korzystnego położenia teatru wojny. Dajmy np. że A (fig. 85) jest granicą państwa neutralnego , B brzegi morza, C podstawa naszej linii operacyjnej, D podstawa przeciwnika, P pozycya naszego wojska, N pozycya przeciwnika. Przenosząc więc nasze wojsko z P w pozy- cyę E E , przetniemy kommunikacye nieprzyjaciela bez narażenia swoich; zawsze bowiem będziemy mogli co
fnąć się do C . Słowem pozycye pod względem strate
gicznym powinny zakrywać własne kommunikacye ■ punkta strategiczne ważne, a nieprzyjacielskim o ile można zagrażać.
Pod względem taktycznym w każdej pozycyi rozró
żnić należy jej front, szerokość, głębokość, skrzydła i
tył.
Front pozycyi jest to przestrzeń czyli grunt położony przed frontem pierwszej linii bojowej. Front pozycy1 odpornej powinien być poprzerzynany rozmaitemi pr*e- szkodami, jakiemi są : rzeki, gaje, lasy, bagna , rowy
• t. d .; kommunikacye prowadzące do pozycyi powinny
być rzadkie i przykre, dla utrudzenia nieprzyjacielowi przystępu, dla przeszkodzenia aby idąc do altaku nie mógł postępować massą , lecz był zmuszony rozdzielić siły na małe oddziały , kiórymby sama miejscowość nie dozwalała się wspierać. Wioski , domy pojedyncze, wzgórza , zam ki, gaje , krzaki znajdujące się na froncie pozycyi, stosownemi zajęte siłam i, przyczyniają się wiele do wzmocnienia pozycyi odpornej, jeżeli miano
wicie mogą być z niej ostrzelane. Punkta te przednie
•'sadzone siłą zbrojną nie dozwolą nieprzyjacielowi zbliżyć się do pozycyi bez narażenia swych kolumn na o- gień z boku i z tyłu , musi je więc attakować poprze
dnio przed atlakowaniem wojska na pozycyi. Jeżeli przed fron!em pozycyi znajduje się las , nie należy sta
wiać wojska tuż pod lasem , lecz cokolwiek opodal, ina
czej można się wystawić na podejście ze strony nie
przyjaciela.
Powiedzieliśmy że na froncie pozycyi odpornej kom- niunikacye powinny być jak najwięcej utrudzone, do
tyczy się to tylko pozycyj czyslo-odjtornych. Rzadki to jest wszakże przypadek ażeby wojsko zajmując pewną pozycyę odporną nie miało innego celu , jak proste u- tfzymanie się na niej. Po największej części zajmujemy Pozycye odporne takie, na których, jak to już powie
dzieliśmy, czekamy tylko atlaku nieprzyjaciela, a po zbliżeniu się jego , przechodzimy z działania odpornego do zaczepnego , uderzając na nieprzyjaciela, skoro sto- S(>wna okaże się chwila. Podobne pozycye nazywają się odporno-zaczepne. Front ich powinien jak w razie po
przedzającym przedstawiać utrudzające przeszkody, ale zarazem mieć wygodne przejścia, klóremiby kolumny nasze mogły bez trudności i w porządku do działania zaczepnego wystąpić. Punkta szczególniej przednie, to Jest, wioski, zamki, i t. p. znaj łojące się na przedzie
•rontu pozycyi odporno-zaczepnej powinny być liczne ,
•öoene z natury i mocno zajęte, ażeby kolumnom na
i S ;
188
szym występującym do attaku służyły za punkta zasło
ny i oparcia.
Pozycye zaczepne, to jest te , na których przysposa
biamy wojsko nasze do attaku pozycyi nieprzyjacielskiej, powinny mieć front zupełnie odkryty.
Szerokość pozycyi czyli jej rozciągłość od jednego skrzydła do drugiego, nie powinna być ani większa, ani mniejsza od długości frontu pierwszej linii bojowej roz
winiętej. W pierwszym bowiem razie, gdyby była wię
kszą, musielibyśmy, albo przedłużyć linie bojowe zmniejszając ich głębokość, i przez to bylibyśmy słabe- mi, na każdym niemal punkcie ; albo poprzestalibyśmy na zajęciu kilku tylko punktów , zostawiając pomiędzy niemi lu ki, z czego nieprzyjaciel nie omieszkałby za
pewne skorzystać, i wścisnąłby się wewnątrz pozycyi.
W drugim razie, gdyby szerokość pozycyi była za mała, nie moglibyśmy się ani rózwijać, ani żadnych odbywać manewrów, bez zepchnięcia się i zamieszania kolumn , co również jest niebezpiecznem. Słowem , szerokość po
zycyi powinna być odpowiednią frontowi rozwiniętego w linii korpusu, nie licząc w to forpoczt i poste
runków.
Głębokość pozycyi powinna być odpowiednią ilości linij bojowych, powinna przeto wynosić najmniej 1200 do 1500 kroków, ażeby można było ustawić dwie linie i rezerwę.
Kommunikacye pomiędzy różnemi punktami pozycyi powinny być łatwe i dogodne; w razie przeciwnym na
leży je rozszerzyć, napraw ić, aby podczas bitwy bez utrudzenia i przerwy można było odbywać wszelkie potrzebne manewra.
Skrzydła każdego szyku wojska są zawsze punktami najsłabszemi, bo zaatakowane, przedstawiają frontmały*
własnym tylko bronią się ogniem; skrzydła przeto szy
ku bojowego powinny być oparte o mocne przeszkody- Wysokie wzgórza dobrze osadzone, głębokie rzeki lub
189
wni można uważać za dobre oparcie. Las może ró-strzpi UZ-y<i d° l°? ° ’ ale. naieży g0 obM,lzić dostatecznie r/o Cam'’ I,orobl^ w n'm zasieki na prawo i lew o; na f 'C e zaś trzeba pozrucać lub poni&rzyć mosty, utru- natnr ,P°PSU(^ 'ub obsadzić brody; w braku przeszkód . 3 nych , trzeba robić zasieki, zalewy , kopać rowy żel’itP' Jatk l° zoba,czymy P ^ y fortyfikacyi polowej. Je - leż ^ p o ł o ż e n i e naturalne nie było sprzyjające, na- 5 Je opuścić i obrać inną pozycyę. W pozycyach bP. n0WIC'e 0(iporno-zaczepnych starać sie należy o za- n zpieczcnie skrzydeł, ażeby, gdy idziemy do attaku , razd yjaC‘el naszych skrzydeł nic zaaltakował i nie
po-t n i K ^ y '
yeSt l° gmnl znaJfluj?cy
s'ę w tyle osta- czei • kommunikacye na tym gruncie" powinny być two’ 6 ' .rlaJ w 5’Sod rl' ejsze , ażeby w razie potrzeby z ła- P07SCI? ' w porządku można było cofnąć się na inna j.y ^?y§ najprzód wybraną. Przeszkody więc w tyle po- Z ' l ' był yby niebezpieczne, szczególnie kiedy siły® znaczne. Jeżeli żaś małe mamy sity, prze
nosi' ^ W Pozyc y' niniej są niebezpieczne, a nawet Uzyć mogą za zasłonę dla nowej pozycyi.
zwilż ° gólności.Przy wyborze pozycyi, trzeba nie tylko tekże"0 na m^ SC0W0Śli Z'1! ? 1? Przez nasze wojsko , ale Powin"'1 ° k° liCe ,przez ''''Przyjaciela zajęte. Pozycya ironter».8.Pjlnovva^ na'i całą okolicą przyległą tak przed głość óiinn le z i,P0 skrzydłach. Przynajmniej na odle- Zrnuszo ^ kroków; grunt na którym nieprzyjaciel naszym"” eSt manewrować, powinien być ostrzelany stko na °18nie,n działowym i karabinowym. Nadewszy- dna ttv : rZf , dzial0ffł n'e powinna się znachodzić ża- Słowem l0, °®ć Irtóraby nad naszą pozyoyą panowała,
" ’yobraż' S awiając się naprzód w różnych przypadkach, Przedsip^ ^CJ ° b'e różne manewra, jakie nieprzyjaciel ąwziąsć może,i roztrzygnąwszy jakbyśmy postępo
190
wali w każdym z tych przypadków dla odparcia jego alta-ku, możemy ocenić, czy wybrana pozycya odpowiecelowb Każda pozycya jakkolwiek mocna z natury, traci wszelkie przymioty, jeżeli rozkład wojska jest niewła
ściwym. Od rozkładu zależy po największej części zwy- cięztwo. Piechota może być użyta na każdym gruncie, trzeba jg tylko tak ustawie aby jej kolumny wspierały się wzajem. Dla jazdy wybiera się grunt równy; powin
na mieć przed sobg otwarte pole do szarży, i sposobne do uderzenia z boku i z tyłu na attakujgce kolumny nie
przyjacielskie. Na gruncie nierównym jazda ustawia się w małych kolumnach w tyle piechoty, tak aby przecho- dząc pomiędzy jej lukam i, mogła wpaść w nieprzyja
cielskie szeregi. Na gruncie równym kawalerya po naj
większej części stanowi rezerwę.
Pozycya dla artylleryi jest dobra jeżeli nic jej nie za
słania , jeżeli swój ogień może krzyżować i skupiać.
W obronie pozycyi artyllerya cały swój ogień powin
na skierować na kolumny idgce do altaku; przy attaku zas pozycyi, artyllerya strzela do dział nieprzyjacielskich, stara się je zdemontować, aby kolumny nasze idgce da altaku, ogień działowy jak najmniej raził.
Jeżeli na pozycyi znajdujg się punkta słabe , łatwo przystępne, trzeba na nie szczególng zwrócić uwagę, gdyż wiele jest prawdopodobieństwa, że nieprzyjaciel jezaattakuje. Nie należy jednak zaniedbywać obok teg°
punktów mocnych z natury, być w pogotowiu 1,1 każdym punkcie. W ogólności, wszystkie części wojsk'1 majg wzajemnie się wspierać, i na punkcie zagrożo- nym lub attakowanym mocny dać odpór nieprzyjaciel«' wi choćby przeważajgcćj był siły ; dokonywa się teg°
zapomocg rezerwy.Rezerwa w każdym szyku bojowyW«
na każdej pozycyi, jest częścig najważniejszg. Rezerw?
na gruncie równym stanowi po największej części jazda:
na gruncie nierównym, piechota.
Jeżeli skrzydła nie sa oparte o żadne przeszkody,
leży je wzmocnić wojskiem , szykując je po skrzydłach Wc schody, to jest ustawiając kilka kolumn jedne za drugiemi tak, iżby następne wystawały cokolwiek przed Poprzedzającemu Można także dla wzmocnienia olwarle- 8° skrzydła użyć szyku w haczyk, (crochet) to jest szykując na skrzydle część wojska prostopadle do fron- tu- Haczyk może występować przed front albo zacho
dzić w tył szyku bojowego (fig. 86). W tyle jest on ePszy niżeli na przodzie, dla tego iż trudniej go oskrzy- rHić ; w ogóle szyk w haczyki nie jest korzystny; formu
je on kąt wyskakujący. Nieprzyjaciel ustawiwszy Swe działa na przedłużeniu linij formujących k ą t, może
^ oich niemałe poczynić szkody; nadewszyslko zaś, je-
*1' przyjdzie odbywać poruszenia pomiędzy haczykiem a frontem, tworzą się przerwy lub zepchnięcia naje*
<len punkt, co w obliczu nieprzyjaciela grozi niebezpie
czeństwem. Lepiej nierównie zasłaniać otwarte skrzydło rezerwą lub innemi oddziałami mogacemi przenosić się szybko z miejsca na miejsce; jednakże wszystkie te spo- s°by nie są dostateczne przeciw czynnemu nieprzyja
cielowi.
Przy attakowaniu pozycyi maskując poruszenia przy- 8°towawcze, potrzeba cale siły skierować na punkt stanowczy, na klucz pozycyi. 1’ unkta stanowcze w eza- Sle Walki są te, przez których zajęcie rozdzielają się Slty nieprzyjaciela, zagraża się jego odwrotowi i komu- nikacyom , przez których zajęcie nieprzyjaciel, chociaż
by zwycjęzki na innem m iejscu, zostałby zmuszony do cclwrotu. Punktami temi mogą być np. wzgórza szcze
gólnie położone w kątach wyskakujących , z których
•nożna ostrzelać całą prawie pozycyę; a bez zdobycia torych nie można posuwać się dalej naprzód, gdyż
^staw ilibyśm y nasze kolumny na ogień zprzodu, z bo- u ' z tyłu. W ocenieniu właśnie punktów stanowczych czasie bitwy, w prędkim poznaniu klucza pozycyi za- ' n°dzi największa trudność, nie podobna na to dać
sta-łych przepisów ; trafne ocenienie tych punktów , stano
wi dobrego jenerała.
Przed zaattakowaniem tego punktu najważniejszego pozycyi nieprzyjaciela , potrzeba się starać osłabić go najprzód, już to ogniem działowym, już też przez de
monstracje czyli fałszywe altaki, jak to wykazywaliśmy mówiąc o strategii. Wojsko idące do attaku szykuje się stosownie do miejscowości , zapewniając mu na wszelki przypadek odwrót i kommunikacye. Jak powiedzieliśmy, najstosowniejszym w tym względzie jest szyk we schody (zobacz Lekc. 7mą , o Szykach bojowych ) , albowiem części cofnięte wspierają się wzajemnie, trudno je nie
przyjacielowi okrążyć, a co najważniejsza iż zapewnia
ją odwrót. Jazda zostawia się po skrzydłach. Jeżeli pierwszy attak nie uda s ię , trzeba go powtórzyć raz, drugi i trzeci, a przed ostatecznym odwrotem, wysłać całą niemal kawaleryę do szarży , i pod jej zasłoną co
fnąć kolumny piechoty na nową pozycyę.
Bywały przypadki iż attakowano pozycyę kilku kołu- ninam i, maszerujacemi różnemi drogami, i chociaż at*
laki takowe udawały się niekiedy, jednakże grożą za
wsze niebezbieczeństwem i są przeciwne zasadom sztuki wojskowej. Łatwo sobie można wystawić , jakiej po- trzeba dokładności, w obliczeniu czasu i przestrzeni, aby kilka kolumn wychodzących z różnych punktów, postę
pujących różnemi drogami, zeszły się w jednym czasie na punkt naznaczony. Cóż dopiero jeżeli nieprzyjaciel u*
przedzony o tem zostanie, wówczas przez zmianę pozy
cyi może nietylko udaremnić zamiar allakującego , ale nadto zniszczyć jego kulumny postępujące w
oddaleniu-Jeżeli pozycya którą chcemy altakować zasłoniona jest przeszkodami trudnemi do przyzwyciężenia ; nn'"
żnaby zasłaniając się z frontu attakiem fałszywym, obejść skrycie jedno z skrzydeł i uderzyć na nie z boku. Manewr taki jak widzieliśmy przy szyku uko
śnym , jest niebezpieczny, i aby się udał, trzeba go w)-192
konać tajemnie, szybko i bez odsłonienia swoich kom- munikacyj.
Co do pozycyj górzystych , (ani często wszystko się kończy na utarczkach forpoczt lub walce liralierów"
W pozycyach górzystych obrona gór zależy od obrony dolin ' wzajemnie. Jeżeli np. zajmujemy pozycyę gó- rzp t$ , a nieprzyjaciel staje się panem doliny, na "któ
rej znajdują się drogi prowadzące do naszych koromu- n|kacyj, oczywistą jest rzeczą , iż wtedy musimy się Co*nąć; to samo jeżeli zajmujemy doliny, a nieprzyja- C|el został gór panem.
vv, górach znajdują się różne doliny, a na nich różne ,lrogi prowadzące zwykle do jednego punktu; działają- cy zatem zaczepnie ma nad przeciwnikiem działającym odpornie wyższość, bo może którąkolwiek obrać drogę 'postępować po niej całemi siłami, gdy strona odporna musi zawsze rozdzielić swe siły dla zasłonienia kilku Przejść razem. Jeżeli w kraju górzystym są różne doliny
® na nich drogi najczęściej schodzą się na"jedną główną nohnę, lub wychodzą na płaszczyznę w punktach niewiele
°d siebie odległych ; wówczas strona odporna powinna
"stawić główne swe siły w punkcie zejścia się dróg,
^ysyłając w różnych kierunkach małe oddziały, któreby JeJ o zbliżającym się nieprzyjacielu znać dały. Za zbli
żeniem się — uderzyć na niego, i pobiwszy, cofnąć się
" a pierwszą pozycyę, czekając na inne nieprzyjaciela kolumny.
Zapuszczając się w kraj górzysty, należy zgromadzić e sity na do]jnjC) piechotę w kolumnach , jazdę i lek- c| "rtylleryę po skrzydłach , na góry zaś wystać strzel- w * małemi oddziałami piechoty. Strzelcy ci powinni Poslęp0wa(i na jednej wysokości z kolumnami, wypie- , c małe nieprzyjacielskie poczty, ażeby skrzydła ko-
^imn ną dolinach ogniem z boku niepokojone nie były.
ieTe i n'ePrz5,j ac‘e' z°stanie na dolinie pobitym, wówczas ' ,la część kolumn postępuje za rejterującym , druga
17 /93
191
zaś rzuca się na prawo i lewo dla zajęcia pozycyj górzy
stych, które nieprzyjaciel musiał już opuścić chroniąc się okrążenia i odcięcia. Jeśliby zaś attak nie udał się, odwrót powinien odbywać się jednocześnie , i że tak po
wiem w jednej lin ii, tak strzelców znajdujących się na górach jak kolumn na dolinie będących; inaczej można- by się na odcięcie narazić.
W pozycyach górzystych , w obronie spadku gór, tak należy ustawić swoje wojsko , aby można było widzieć ciągle zbliżającego się nieprzyjaciela, i zakryć się przed jego strzałami. Zobaczmy jakim sposobem może
my to uczynić. Góry mniej więcej przedstawiają się zawsze w kształcie następującym : to jest idąc od wierz
chołka (fig. 87) spadek najprzód jest łagodny, później raptownie się zwiększa, a u spodu góry znowu się zmniejsza i łączy z doliną.
Gdybyśmy więc ustawili wojsko na szczycie góry w punkcie a , wtenczas nie widzielibyśmy nic pod linią f d , nieprzyjaciel mógłby niespostrzeżony dojść aż do punktus', przy punkcie b odkrywa się cokolwiek; lecz i my również jesteśmy odkryci, nie tylko zatem nie mie
libyśmy żadnej wyższości pozycyi, ale nadto nieprzyja
ciel pod zasłoną wzgórza mógłby zgromadzić przeważa
jące siły. Stanowisko przeto na samym szczycie góry nie tylko jest niekorzystnym ale nawet szkodliwem. Jeżeli przeciwnie staniemy w punkcie b , gdy nieprzyjaciel znajduje się jeszcze u spodu góry, wówczas możemy snadnie ostrzelać cały spadek raptowny góry ; gdyby nieprzyjaciel pomimo naszego ognia doszedł do punktu / , to i wtenczas jeszcze mamy nad nim wyższość pozy
cyi. Punkt przeto b cokolwiek w tyle krawędzi uformo
wanej przecięciem się dwóch spadków , jest do obrony góry pozycyą najkorzystniejszą. Być jeszcze może iż stojąc w punkcie b , chociaż jesteśmy zakryci przed nie
przyjacielem stojącym w punkcie c, ale działa ustawio
ne np. w punkcie d mogą nas dosięgnąć; wtenczas dla