2. Wybrane doświadczenia miast w zakresie wdrażania ekoinnowacji
2.4. Ekoinnowacje w zakresie redukcji zanieczyszczeń (D. Szymańska,
Czynnikiem motywującym branżę budowlaną do zastosowanie eko-innowacji w zakresie budownictwa jest dyrektywa Unii Europejskiej 2012/27/UE określająca, iż wszystkie nowo powstałe budynki powinny spełniać wymogi energooszczędności. To z pewnością może przyczynić się do upowszechnienia budownictwa ekologicznego, w tym budownictwa pasywnego.
Badanie rynku budownictwa zrównoważonego przez firmę Go4Ener-gy w 2014 roku wykazały, że wśród barier w rozwoju tego rodzaju budow-nictwa przedstawiciele wspomnianej branży wskazywali najczęściej niską dostępność dopłat, brak systemu zachęt ze strony państwa, niewystarcza-jące dopłaty oraz wysokie początkowo nakłady na technologię. Przeszko-dami we wdrażaniu proekologicznych rozwiązań w budownictwie są za-tem przede wszystkim te związane z kwestiami finansowymi. W dalszej kolejności wskazywane są aspekty administracyjno-organizacyjne, a także związane z podnoszeniem świadomości ekologicznej potencjalnych inwe-storów i deweloperów (Go4Energy 2014). Bez wątpienia jednak działa-nia z zakresu wdrażadziała-nia ekoinnowacji w budownictwie są koniecznością w celu zachowania w dobrym stanie środowiska przyrodniczego.
2.4. Ekoinnowacje w zakresie redukcji zanieczyszczeń
Zanieczyszczenie powietrza w miastach jest jednym z głównych proble-mów, z jakim przyszło się borykać włodarzom miast. W zależności od wielkości miasta uwarunkowanej jej liczbą ludności oraz stopniem nasyce-nia dróg i ulic pojazdami problem ten staje się coraz większy. W miastach największym źródłem zanieczyszczeń pyłowych i gazowych jest sektor ko-munalno-bytowy, przemysł i środki transportu. Natomiast wśród czynni-ków wpływających na jakość powietrza wymienia się między innymi: cha-rakter przemysłu dominujący na danym obszarze, odległość od emitorów powietrza, położenie geograficzne, warunki metrologiczne, poziom emisji z sektora gospodarczego oraz natężenie ruchu samochodowego. Porównu-jąc jednak obecną sytuację w Europie z tym, co działo się kilkadziesiąt lat temu, należy stwierdzić, że jakość powietrza poprawiła się. Było to efektem z jednej strony wdrażania nowoczesnych technologii ograniczających emi-sje zanieczyszczeń, z drugiej zaś restrukturyzacją wielu gałęzi przemysłu.Obecnie jednak poziom narażenia ludności miejskiej na zanieczyszczenia powietrza jest alarmujący, dlatego też konieczne są działania mające na celu poprawę jakości powietrza.
Szkodliwe substancje wprowadzane do powietrza atmosferycznego roz-patrywane są w dwóch rodzajach – pyłowe oraz gazowe. Zanieczyszczenia pyłowe są najczęściej klasyfikowane ze względu na rozmiar cząstek: o śred-nicy 10 mikrometrów lub mniejszej oraz o średcząstek: o śred-nicy 2,5 mikrometra lub mniejszej (PM10 and PM 2,5). Jak informuje Europejska Agencja Środo-wiska, w Unii Europejskiej w latach 2001–2010 bezpośrednie emisje PM10 i PM2,5 zmniejszyły się o 14%, a w 32 państwach EEA zmniejszyły się o 15% (EEA 2013).
Polskie miasta jednakże nadal przodują w statystykach najbardziej za-nieczyszczonych miast w Europie pod względem emisji pyłowych. Śred-nioroczne poziomy koncentracji pyłu zawieszonego PM10 w 2013 roku w większości miast w Polsce, a w szczególności na Górnym Śląsku, prze-wyższają normy zanieczyszczeń określone w prawodawstwie UE do granicy 40 μg/m3. Ich wartości częstokroć znajdują się nawet w przedziale powyżej 50 μg/m3. Zdecydowanie lepiej w tym zestawieniu plasują się miasta Euro-py Zachodniej, co jest konsekwencją wprowadzania konkretnych działań z zakresu ochrony powietrza, między innymi likwidacji pieców węglowych w domach znajdujących się w miastach oraz ograniczeń ruchu samochodo-wego w centrum takich miast jak Londyn, Paryż czy Wiedeń.
Raport wydany przez WHO w maju 2016 roku potwierdził bardzo zły stan powietrza w polskich miastach. W zestawieniu 50 najbardziej zanie-czyszczonych miast w Unii Europejskiej, aż 33 polskie miasta znalazły się na tej liście. Pierwsze miejsce pod względem średniorocznej wartości pyłu za-wieszonego PM2.5 zajął Żywiec, a za nim Pszczyna. W pierwszej dziesiątce oprócz polskich miast znalazły się również miasta bułgarskie, natomiast już w skład drugiej dziesiątki wchodzą wyłącznie miasta leżące w Polsce. WHO wzięło pod uwagę poziom pyłu zawieszonego PM2.5 z uwagi na jego naj-bardziej szkodliwe skutki dla zdrowia ludzi w porównaniu do innych rodza-jów zanieczyszczeń. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że długotrwałe narażenie na pył zawieszony tej średnicy skutkuje skróceniem średniej dłu-gości życia, większą liczbą zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia, a także zwiększonym ryzykiem nagłych przypadków wymagają-cych hospitalizacji.
2.4. Ekoinnowacje w zakresie redukcji zanieczyszczeń
Ryc. 51. Średnioroczny poziom koncentracji pyłów PM10 w 2013 roku
Źródło: http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/annual-mean-pm10-concentra-tion-observed-1
Miasta radzą sobie z problemem nadmiernej emisji zanieczyszczeń w różny sposób. Najczęściej jednak wprowadzają ograniczenia w ruchu samochodowym w centrach miast. Paryż walczy ze smogiem poprzez wprowadzanie limitów aut, to znaczy, że auta o numerach rejestracyj-nych parzystych mogą wyjeżdżać na zabytkowe ulice miasta w dni pa-rzyste, zaś w dni nieparzyste auta o numerach nieparzystych. Tak zwany ruch przemienny obowiązuje w szczególności w te dni, w których zanie-czyszczenie powietrza na obszarze miasta jest bardzo znaczne. Z tego ograniczenia są zwolnione samochody przewożące co najmniej 3 osoby,
pojazdy elektryczne i hybrydowe oraz wszystkie pojazdy świadczące pu-bliczne usługi transportowe (http://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogo- da/swiat,27/w-paryzu-autem-pojada-co-drugi-dzien-zdecyduja-numery-0 10 20 30 40 50 3HUQLN%XáJDULD ĩRU\3ROVND %UHVFLD:áRFK\ -DURVáDZ3ROVND 7RPDV]yZ0D]RZLHFNL3ROVND Zakopane Polska Tychy Polska 'ąEURZD*yUQLF]D3ROVND Ostrava Czechy Kalisz Polska Karvina Czechy 1DNáR3ROVND 6HWWLPR7RULQHVH:áRFK\ 3D]DUMLN%XáJDULD Orlova Czechy Sosnowiec Polska Rawa Mazowiecka Polska .ĊG]LHU]\Q.RĨOH3ROVND +DVNRYR%XáJDULD ýHVNê7ČãtQ&]HFK\ Havirov Czechy =GXĔVND:ROD3ROVND 5XVH%XáJDULD %LHOVNR%LDáD3ROVND Brzeziny Polska Proszowice Polska 6RUHVLQD:áRFK\ 3áRZGLZ%XáJDULD Gliwice Polska Nowa Ruda Polska Wadowice Polska Katowice Polska Zabrze Polska .QXUyZ3ROVND 7XFKyZ3ROVND 1LHSRáRPLFH3ROVND1RZ\6ąF]3ROVND 9DUQD%XáJDULD Skawina Polska .UDNyZ3ROVND 0RQWDQD%XáJDULD 'ROQ\9RGHQ%XáJDULD *RGyZ3ROVND Sucha Beskidzka Polska Opoczno Polska :RG]LVáDZĝOąVNL3ROVND Rybnik Polska 'LPLWURYJDG%XáJDULDPszczyna Polska ĩ\ZLHF3ROVND
ug/m3
Ryc. 52. Najbardziej zanieczyszczone miasta w Europie – średnia wartość PM 2.5
2.4. Ekoinnowacje w zakresie redukcji zanieczyszczeń
rejestracyjne,116491,1,0.html). Władze miejskie dodatkowo wprowadzają również limity prędkości, jak również objazdy dla samochodów ciężaro-wych. Ponadto w Paryżu proponuje się mieszkańcom korzystanie z wy-pożyczalni rowerów miejskich, które są bezpłatne, tak samo jak przejazdy środkami komunikacji miejskiej w ważniejsze dni w roku. Podobne dzia-łania zostały również wprowadzone między innymi w Londynie, Mediola-nie, Rzymie, Pekinie i Meksyku.
Ekoinnowacyjne rozwiązania w zakresie redukcji zanieczyszczeń w miastach są w głównej mierze w fazie testów i projektów. Dla przykładu w Holandii w mieście Hengelo testowano kostkę brukową, która oczyszcza powietrze z zanieczyszczeń. Ta z kolei wykorzystywana może być do układa-nia nawierzchni chodników i innych dróg. Zawiera ona w sobie odpowied-nie substancje, w tym dwutlenek tytanu, dzięki którym w obecności światła zachodzą reakcje chemiczne przekształcające tlenki azotu w nieszkodliwe substancje. W warunkach laboratoryjnych możliwe było uzyskanie redukcji spalin samochodowych o 30–40% (http://www.focus.pl/czlowiek/chodnik--na-smog-4994). Dwutlenek tytanu może być również zastosowany do pro-dukcji dachówki cementowej, elementów fasadowych, ekranów akustycz-nych i ochronakustycz-nych w budownictwie drogowym, produkcji tynków i farb cementowych, a także do wielu innych materiałów.
Ciekawe rozwiązanie zostało zastosowane w Meksyku, tam za oczysz-czanie powietrza odpowiedzialna jest fasada budynku szpitala. Jej geome-tryczny kształt przypominający plaster miodu ma za zadanie dostarczyć jak najwięcej światła oraz ułatwić osadzanie szkodliwych substancji, by w rezul-tacie za sprawą reakcji chemicznych neutralizować smog oraz zanieczysz-czenia. Dzięki temu pacjenci szpitala mogą oddychać czystym i świeżym powietrzem. Ta technologia została również wykorzystana w Mediolanie przy budowie pawilonu Włoch z okazji Expo. Zarówno w Meksyku, jak i Mediolanie skorzystano ze wspomnianych powyżej właściwości tlenków tytanu, które pod wpływem promieni słonecznych rozbija zanieczyszczenia na prostsze, nieszkodliwe substancje.
Innym innowacyjnym rozwiązaniem jest wykorzystanie dronów w walce ze smogiem w Chinach. Bezzałogowe drony wyprodukowane przez Aviation Industry Corp of China mają za zadanie rozpylać chemi-kalia, które w interakcji z zanieczyszczeniami powietrza zamiast unosić się w powietrzu opadają na ziemię (http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/
article-2577347/China-successfully-tests-smog-fighting-drones-spray-chemicals-capture-air-pollution.html).
Ryc. 53. Manuel Gea Gonzalez Hospital w Meksyku
Źródło: http://blog.visualarq.com/wp-content/uploads/sites/4/2014/03/Fachada-Hospital--Manue-Gea-Gonzalez.jpg
W Pekinie ponadto wykorzystuje się drony do „szpiegowania” źródeł zanieczyszczeń powietrza pochodzących z zakładów przemysłowych. Kolor dymu (czarny, fioletowych czy brązowy) wydostający się z kominów jest sy-gnałem o emisji szkodliwych substancji i o niezastosowaniu odpowiednich filtrów powietrza. W sytuacji gdy urządzenia do neutralizacji zanieczysz-czeń działają prawidłowo, kolor dymu powinien być biały (https://www. theguardian.com/environment/2014/mar/19/china-drones-pollution--smog-beijing). Tym samym możliwy jest rzetelny monitoring, a w razie konieczności zebranie dowodów z zakresu naruszeń limitów emisyjnych i w konsekwencji nałożenia odpowiednich kar finansowych.
Interesującą ekoinnowacją w zakresie redukcji zanieczyszczeń jest stwo-rzenie sztucznego drzewa, które ma działać jak ogromny filtr powietrza. Firma technologiczna Ruta N. testuje w Kolumbii sztuczne drzewo, mające