Przede wszystkim współpracy zagranicznej woje-wództwa został poświęcony cały rozdział , który m.in.
w art. określił materię wspomnianych „Priorytetów”
jako główne cele współpracy, priorytety geograficzne oraz zamierzenia co do przystępowania do między-narodowych zrzeszeń regionalnych, ponadto należy zwrócić uwagę na przywoływany już art. ust. usta-wy z 2000 r., co powoduje, iż materia ta winna być na tyle szczegółowa, aby umożliwiała zasadność podjęcia uchwały o przystąpieniu województwa do międzynaro-dowego zrzeszenia społeczności regionalnych. W prak-tyce samorządowej spotykamy w uchwalonych „Priory-tetach” różne elementy ich treści, o różnym stopniu ich szczegółowości.
Dosyć często spotykanym elementem wstępnym jest swoista preambuła, w której autorzy projektu przyjętej następnie uchwały odnoszą się do dotych-czasowych doświadczeń lub do stanu polityki między-narodowej państwa. W przypadku PWZ Województwa Zachodniopomorskiego część ta nosi tytuł „Preambu-ła” i zawiera następujące treści:
„• biorąc pod uwagę deklarowane przez parlament i rząd zadania i kierunki polskiej polityki zaranicz-nej, w tym odnoszące się do roli wspólnot lokal-nych i regionallokal-nych;
• pragnąc wykorzystać w pełni fakt członkowstwa Polski w Unii Europejskiej oraz wynikające stąd możliwości rozwoju;
• kierując się postanowieniami Europejskiej Kon-wencji Ramowej o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi (tzw.
Konwencji Madryckiej);
• mając na uwadze kompetencje wynikające z usta-wy o samorządzie województwa oraz jego zadań jako podmiotu polityki regionalnej;
• mając na względzie realizację „Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 r.”
• uwzględniając dotychczasowe kontakty zagranicz-ne administracji samorządowej i rządowej woje-wództwa;
• nawiązując do doświadczeń, które pokazały, że współpraca między władzami lokalnym i regional-nymi w Europie ułatwia skuteczną realizację ich celów, a w szczególności przyczynia się do popra-wy stanu i rozwoju obszarów współpracujących regionów;
• działając w ramach Komitetu Regionów, Komitetu ds. Współpracy Przygranicznej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regional-nej i PrzygraniczRegional-nej, Współpracy SubregionalRegional-nej Państw Regionu Morza Bałtyckiego, Forum Roz-woju Bałtyku, Les Esturiales (międzynarodowe stowarzyszenie regionów leżących wzdłuż ujść dużych rzek), Forum Regionów Państw Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Międzynarodowego Porozumienia na rzecz utwo-rzenia Środkowoeuropejskiego Korytarza Trans-portowego i innych organizacji międzynarodowych – deklaruje”2).
Podobną preambułę, choć już bez jej wyodręb-niania i tytułowania, znajdujemy w PWZ Wojewódz-twa Pomorskiego, gdzie także powołano się na zało-żenia polityki rozwoju określone w Strategii 20202), podobnie w PZW Województwa Kujawsko-Pomor-skiego, gdzie czytamy „Współpraca zagraniczna Województwa Kujawsko-Pomorskiego jest częścią polityki zagranicznej Państwa Polskiego, zgodną z jej kierunkiem i założeniami. Wszystkie działania wynika-ją z przyjętych w 2000 roku „Priorytetów Współpracy Zagranicznej Województwa Kujawsko-Pomorskiego”, które odwołują się m. in. do określonych przez parla-ment i rząd polski zadań i kierunków polskiej polityki zagranicznej, europejskich standardów samorządu terytorialnego wyrażonych w ratyfikowanych przez Polskę dokumentach Rady Europy, Europejskiej
Kar-21) Tak R. Klyszcz, Ustawa o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa. Komentarz, Wrocław 1999, s.20.
22) Tak A. Szewc, Ustawa o samorządzie województwa. Komentarz, ABC 200 – komentarz do art. ustawy teza .
2) O pojęciu polityki komunalnej zob. J. Korczak, W sprawie rewizji poję-cia polityki komunalnej [w:] J. Łukasiewicz, Polityka administracyjna, Rzeszów 200.
2) www.bip.um-zachodniopomorskie.pl.
2) www.bip.woj-pomorskie.pl.
2
cie Samorządu Terytorialnego i Europejskiej Konwen-cji Ramowej o współpracy Transgranicznej między wspólnotami i władzami Terytorialnymi (konwencja Madrycka), a także do treści porozumień międzynaro-dowych podpisanych przez stronę polską dotyczących obszarów zainteresowań Województwa Kujawsko-Pomorskiego”2). We wstępie do PZW Województwa Podlaskiego wskazano, iż „Współpraca zagraniczna Samorządu Województwa Podlaskiego jest jednym z instrumentów sprzyjających harmonijnemu rozwojo-wi gospodarczemu, kulturalnemu i społeczno-politycz-nemu regionu oraz, ze względu na położenie geogra-ficzne i potencjał społeczno-gospodarczy, umacnianiu jego pozycji w Polsce, wśród regionów Unii Europej-skiej i na świecie”2). Z kolei Województwo Dolnoślą-skie w najnowszej uchwale w sprawie PWZW przy-jęło, iż współpraca zagraniczna Województwa „Jest częścią szeroko rozumianej polityki bezpieczeństwa wewnętrznego, zwłaszcza w takich obszarach, jak zapobieganie kataklizmom czy przeciwdziałanie ich skutkom. Zasadniczym celem współpracy zagranicz-nej jest zapewnienie Województwu Dolnośląskiemu właściwego – ze względu na jego potencjał kulturalno-społeczny i gospodarczy – miejsca wśród regionów Europy, sprostanie wyzwaniom wynikającym z człon-kostwa Polski w Unii Europejskiej oraz wykorzystanie związanych z tym szans dla rozwoju regionu”2).
W niektórych PWZW znajdują się odniesienia do wejścia do Unii Europejskiej, jako swoistej cezury czasowej, jak chociażby w przypadku Wojewódz-twa Opolskiego, gdzie uzasadniano następująco ich uchwalenie „uchwala się w związku z wygaśnięciem mocy prawnej poprzedniego dokumentu, jakim są
„Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego na lata 200-200”. Ich cezura czaso-wa związana była z przystępoczaso-waniem Polski do Unii Europejskiej, co niosło ze sobą zmiany, wpływające na działania prowadzone we współpracy z partnera-mi zagranicznypartnera-mi. Analiza tych działań wskazuje, że dotychczasowe partnerstwa międzyregionalne Woje-wództwa Opolskiego mają silną podstawę i że zmiany w Europie służą ich umacnianiu. Jednocześnie poja-wiają się tendencje nawiązywania nowych kontaktów, szczególnie z krajami, które w najbliższej przyszłości zamierzają przystąpić do Unii Europejskiej. Członko-stwo Polski w Unii Europejskiej oznacza zarazem dla Województwa nową jakościowo sytuację i szersze możliwości rozwijania współpracy z partnerami zagra-nicznymi”29).
Oryginalne uzasadnienie znajdujemy w PWZ Woje-wództwa Lubuskiego, gdzie powołano się na dziedzi-ctwo współpracy nawiązanej jeszcze przez wojewódz-twa zielonogórskie i gorzowskie „Dążeniem Zarządu Województwa było nie dopuścić do utraty dotychcza-sowych partnerów i pozyskać nowych”0). Na podobne dziedzictwo powołuje się uzasadnienie do uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego, gdzie wskazano, iż kontynuuje ono kontakty międzynarodowe nawiązane jeszcze przez województwo katowickie, bielsko-bial-skie i częstochowbielsko-bial-skie1). Na marginesie tych dwóch przypadków należy zauważyć, że z punktu widzenia istoty reformy z 199 r. podobne nawiązania do trady-cji byłych województw jest nieuzasadnione. Po pierw-sze, województwa sprzed 199 r. nie były jednostka-mi samorządu terytorialnego, a jedynie jednostkajednostka-mi podziału terytorialnego wyznaczającymi właściwość miejscową organów administracji rządowej. Funkcjo-nujące w latach 1990-199 wojewódzkie sejmiki sa-morządowe nie były żadnym odpowiednikiem obec-nych organów województwa. Po drugie, ówczesne kontakty międzynarodowe mogły zawierać wyłącznie gminy, na poziomie lokalnym, zaś na poziomie regio-nalnym jedynymi organami byli wojewodowie, czyli organy administracji rządowej, zaś wspomniane wo-jewódzkie sejmiki samorządowe nie posiadały żadnej zdolności prawnej do zawierania umów międzynaro-dowych. Po trzecie, reforma z 199 r, opierała na za-sadzie dyskontynuacji działania poprzednich 9 woje-wództw i ich organów, poza zasadą ciągłości działania w zakresie postępowania administracyjnego związana z ochroną praw podmiotowych strony takiego postę-powania, zatem działania organów sprzed 199 r. nie mogą stanowić podstaw prawnych i faktycznych dla działania organów powołanych do bytu prawnego z dniem 1 stycznia 1999 r., zaś przypadki innej ciągło-ści były w prawie przewidziane2). Po czwarte, jak usta-lono wcześniej PWZW jest aktem polityki komunalnej, aktem regionalnej polityki zagranicznej, a więc aktem kreującym stany antycypowane, a nie przeszłe.
Obligatoryjną częścią PWZW jest określenie głównych celów współpracy zagranicznej. Sposób percepcji tej części Priorytetów przez poszczegól-ne województwa bywa różny, choć pewposzczegól-ne elementy
2) www.bip.kujawsko-pomorskie.pl.
2) Uchwała Nr XXXVII/0/0 Sejmiku Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 200r. w sprawie Priorytetów Współpracy Zagranicznej Województwa Podlaskiego. Zob. też uchwałę Nr IX/12/99 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 0 sierpnia 1999r. w sprawie przyjęcia „Prio-rytetów współpracy zagranicznej Województwa Świętokrzyskiego”.
2) Uchwała Nr XLII/0/09 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 2 czerwca 200r. w sprawie przyjęcia Priorytetów współ-pracy zagranicznej Województwa Dolnośląskiego” (http://bip.umwd.
dolnyslask.pl).
29) www.bip.umwo.opole.pl. Zob. też uzasadnienie do uchwały Nr L/2/0 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 1 lipca 200r. w sprawie zmiany uchwały Nr XVII/1/99 Sejmiku Wojewódz-twa Wielkopolskiego z dnia listopada 1999r. (z późn.zm.) w sprawie ustalenia „Priorytetów współpracy zagranicznej Województwa Wiel-kopolskiego” (www.bip.umww.pl).
0) www.lubuskie.pl/bip.
1) Uchwała Nr I/1/1/1999 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 2
października 1999r. w sprawie przyjęcia projektu uchwały Sejmiku w sprawie ustalenia priorytetów współpracy zagranicznej Województwa Śląskiego i przekazania go ministrowi właściwemu do spraw zagranicz-nych za pośrednictwem wojewody śląskiego (www. bip.silesia-region.
pl).
2) Na ten temat szerzej zob. J. Korczak, Wdrażanie reformy administra-cji publicznej – próba oceny [w:] S. Dolata (red.), Prawne i finansowe aspekty funkcjonowania samorządu terytorialnego. T. I., Prawo samo-rządowe i administracyjne, Opole 2000, s.10; item, Nowe regulacje prawa samorządowego, „Zeszyty Samorządowe” 199, nr 2-, s. i n.
się powtarzają. Województwo Podkarpackie określa je jako rozwój bezpośrednich kontaktów z regionami innych państw ze szczególnym uwzględnieniem re-gionów sąsiadujących; nawiązanie i rozwój kontak-tów z instytucjami Wspólnot Europejskich poprzez Biuro Regionalne w Brukseli; podejmowanie działań z regionami UE i regionami innych państw w zakresie wspólnego wykorzystania funduszy unijnych; wzrost gospodarczy, podnoszenie konkurencyjności Wo-jewództwa oraz poziomu życia jego mieszkańców, a także rozwojowi kontaktów międzyludzkich). Na-tomiast Województwo Małopolskie kładzie nacisk na kształtowanie zrównoważonego rozwoju ekonomicz-nego regionu i wzrostu jego konkurencyjności gospo-darczej na rynkach krajowym i zagranicznym; w sferze życia społecznego na dążenie do zbliżenia między wspólnotami regionalnymi i lokalnymi, przygotowanie młodego pokolenia do sprostanie wyzwaniom wynika-jącym z rozwoju cywilizacyjnego województwa; w sfe-rze wspomagania rozwoju gospodarczego na wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych w regionie i pozyskiwanie funduszy unijnych; efektem współpra-cy ma być godna pozycja Małopolski wśród regionów Europy; wreszcie na inicjowanie i koordynowanie współpracy zagranicznej z terenu Województwa). Przywoływane już Województwo Lubuskie określa trzy główne cele: współpraca gospodarcza mająca pozwolić na przyspieszenie wzrostu gospodarczego, uczestnictwo w wielostronnych programach UE adre-sowanych do regionów, budowanie więzi społecznych z obszarami Europy i całego świata, w tym rozwijanie wszechstronnej współpracy w różnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego). Województwo Świętokrzyskie przyjęło jako główne cele współpracy
„wspomaganie rozwoju województwa, a tym samym podnoszenie jego rangi jako trwałego elementu na mapie kraju i liczącego się regionu za granicą”).
Bardzo konkretnie określono cele w Województwie Zachodniopomorskim: modernizacja infrastruktury drogowej, morskiej, rzecznej, lotniczej oraz telekomu-nikacyjnej; rozbudowa infrastruktury technicznej zwią-zanej z ochroną środowiska naturalnego; rozwój ob-szarów wiejskich, restrukturyzacja produkcji rolniczej, eliminacja negatywnych skutków transformacji po-przez tworzenie warunków dla powstawania pozarolni-czych źródeł utrzymania ludności wiejskiej; wspieranie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości; promocja turystyki i rekreacji; kulturowy rozwój regionu; rozwój edukacji i szkolnictwa wyższego, nauki i instytucji na-ukowych, promocja kultury fizycznej i sportu;
wspiera-nie prozdrowotnych rozwiązań oraz unowocześwspiera-nienia systemu pomocy społecznej, wykorzystanie walorów uzdrowiskowych regionu; wspieranie organizacji po-zarządowych; zwiększenie znaczenia województwa zachodniopomorskiego jako głównego w kraju ośrod-ka przetwórstwa i rybołówstwa bałtyckiego i śródlądo-wego; rozwój przemysłu stoczniowego i działalności gospodarczej portów; nawiązanie kontaktów gospo-darczych i kulturalnych z Polonią). Również Woje-wództwo Warmińsko-Mazurskie wskazuje bardzo konkretne cele: wspieraniu wzrostu konkurencyjności gospodarki regionalnej; przyspieszeniu rozbudowy i modernizacji infrastruktury komunikacyjnej, inwe-stycjom w dziedzinie komunikacji drogowej, morskiej, lotniczej, telekomunikacji, które przyczynią się do in-tegracji wewnętrznej i zewnętrznej (w wymiarze kra-jowym i międzynarodowym); zmniejszaniu poziomu bezrobocia poprzez aktywizację zawodową ludności i dostosowanie szkolnictwa zawodowego do rzeczywi-stych potrzeb rynku pracy; rozwojowi obszarów wiej-skich obejmującemu między innymi restrukturyzację produkcji rolnej zgodnie warunków potrzebami rynku oraz tworzenie warunków dla powstawania pozarolni-czych źródeł utrzymania ludności wiejskiej; wspiera-niu przedsięwzięć sprzyjających rozwijawspiera-niu wszelkich form turystyki krajowej i międzynarodowej; moderni-zacji i rozbudowie infrastruktury technicznej związanej z ochroną środowiska naturalnego w szczególności:
gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej, ciepłownictwa i alternatywnych źródeł energii; wspie-raniu przedsięwzięć na rzecz rozwoju kulturowego regionu, w tym szczególnie sprzyjaniu bogactwu i róż-norodności form kultury oraz kształtowaniu warunków dla partnerstwa w zakresie rozwoju edukacji i szkol-nictwa wyższego, a także przedsięwzięć twórczych i naukowych; wspieraniu i promocji działań na rzecz zdrowia publicznego oraz wzmocnieniu edukacji ka-dry medycznej i zarządzającej w ochronie zdrowia;
unowocześniania systemu pomocy społecznej oraz promowaniu kultury fizycznej i sportu; wspieraniu two-rzenia społeczeństwa obywatelskiego, w tym pomoc organizacjom pozarządowym; zwiększaniu znaczenia i roli Województwa w obszarze Morza Bałtyckiego i regionalnych struktur międzynarodowych; kontynu-owaniu współpracy ze Związkami Polaków oraz Po-lakami zamieszkującymi obszary Europy Wschodniej i Północno – Wschodniej (Obwód Kaliningradzki FR, Litwa, Łotwa, Białoruś, Ukraina)).
Sposób określenia priorytetów geograficznych jest również odmiennie traktowany w poszczegól-nych przypadkach. Najczęściej są to konkretne re-giony w poszczególnych krajach europejskich, ale też
) www.wrota.podkarpackie.pl.
) Uchwała Nr XXIII/1/0 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia
0 sierpnia 200r. w sprawie przyjęcia priorytetów współpracy zagra-nicznej Województwa Małopolskiego (www.wrotamalopolski.pl/root_
BIP).
) www.lubuskie.pl/bip.
) Uchwała Nr IX/12/99 z dnia 0 sierpnia 1999r. Sejmiku Województwa Świętkorzyskiego w sprawie przyjęcia „Priorytetów współpracy zagra-nicznej Województwa Świętokrzyskiego” (www.bip.sejmik.kielce.pl).
) www.bip.um-zachodniopomorskie.pl.
) Uchwała Nr XLIII//0 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazur-skiego z dnia 2 kwietnia 200r. w sprawie Priorytetów współpracy zagranicznej Województwa Warmińsko-Mazurskiego (http://bip.war-nia.mazury.pl).
i spoza Europy9). Zaobserwować można pewne spe-cjalizacje w tych kierunkach, a także sposób ich kate-goryzacji. Przykładowo Województwo Zachodniopo-morskie wyodrębnia obszary: A – Morza Bałtyckiego, oceniany jako najbardziej dynamicznie rozwijający się i obejmujący w Niemczech Meklemburgię Pomorze-Przednie, w Szwecji region Skania i Blekinge, w Danii wyspę Bornholm, w Rosji obwód kaliningradzki, w Fin-landii region Oulu, na Litwie region Kłajpedy, w Estonii region Parnu, całość Łotwy i bliżej nieokreślone regio-ny w Norwegii; B – dorzecza Odry (kraje związkowe Brandenburgię i Meklemburgię Pomorze-Przednie, Berlin, Czechy i Republikę Słowacji); C- region Europy Zachodniej (poza wymienionymi regionami Niemiec, Szwecji i Danii, także departamenty Loary Atlanty-ckiej i Girondy we Francji, prowincję Overijssel w Ho-landii, hrabstwo Norfolk w Wlk. Brytanii i Koekelberg (dzielnicę Brukseli) w Belgii); D – Europy Wschodniej i Północno-Wschodniej (poza wymienionymi już regio-nami Rosji, Litwy, Estonii i Łotwy, także obwód Miko-łajewski i Lwów w Ukrainie); E – Azji (ograniczający się do Prowincji Guangdong w Chinach). Podobnie uporządkowane kierunki prezentuje PWZ Wojewódz-twa Pomorskiego z podziałem na obszary: A – Morza Bałtyckiego (obejmujący w Niemczech Meklemburgię Pomorze-Przednie i Szlezwik-Holsztyn, w Szwecji Blekinge, Kalmar, Kronoberg i Skanię, w Rosji ob-wody Kaliningradzki i Leningradzki, i Seeland w Da-nii, Finlandię Południowo-Zachodnią, rejon Wileński na Litwie i Akerhus w Norwegii); B – regiony Europy Zachodniej (obejmujący w Wlk. Brytanii Lancashire, Newcastl i Szkocję, we Francji: Limusin i Górną Nor-mandię, Północną Holandię, w Niemczech: Bremę, Hamburg i Środkowa Frankonię oraz Ligurię we Wło-szech); C – Europy Środkowej, Wschodniej i Połu-dniowo-Wschodniej (obejmujące obok państw Grupy Wyszehradzkiej obwód odeski w Ukrainie i Wschod-nią Prefekturę Moskwy w Rosji); D – pozaeuropejskie w Stanach Zjednoczonych, Korei Południowej, Chin i Indii. Skromniej rozbudowane, ale wyspecjalizowane są kierunki Województwa Łódzkiego, gdzie wydzielo-no trzy regiony: Europy Zachodniej (w Niemczech Ba-denia-Wirtembergia, w Szwecji województwo Örebro, w Hiszpanii region Murcja, w Austrii – Styria, we Wło-szech – Piemont, we Francji – Alzacja i w Wlk. Brytanii – West Midlands), Europy Południowej i Wschodniej (na Węgrzech – Csongrad, w Serbii – Wojwodina, na Białorusi – Obwód Saratowski, na Ukrainie obwody Odeski i Winnicki, w Czechach – Morawy), Azji
(Pro-wincja Zhejiang w Chinach). Na ich tle bardzo imponu-jąca liczba 2 krajów, z którymi nawiązuje współpracę Województwo Lubelskie, przestawiona jest w PWZW bez żadnego określenia kierunków, a jedynie jako al-fabetyczna lista, podobnie przypadkowy charakter ma wyliczenie w przypadku Województwa Śląskiego.
Analiza kierunków współpracy określonych w PWZW wskazuje, że rzadziej sejmiki wojewódzkie ustalają kierunki współpracy w ściślejszym tego słowa znaczeniu, tzn. określając kierunki geograficzne np.
przez wskazywanie regionów geograficznych konty-nentu, a częściej ustalają je w potocznym kontekście znaczeniowym wymieniając poszczególne państwa, a nawet ich jednostki terytorialne będące odpowied-nikami województw. Ponadto częściej priorytety przyj-mują za punkt odniesienia stan dotychczasowy i de-klarują jego utrzymanie, niż wyznaczają nowe kierunki geograficzne rozwoju współpracy, co może swoistym signum temporis i nie oznacza, iż w przyszłości, także przy odpowiedniej polityce zagranicznej państwa, te nowe kierunki się nie pojawią.
Kwestia zamierzeń, co do przystępowania do mię-dzynarodowej zrzeszeń regionalnych jest poniekąd de-terminowana stanem faktycznym. Województwa mogą określać zamierzenie swoje biorąc pod uwagę realnie istniejące międzynarodowe zrzeszenia. Niekiedy jed-nak województwa przyjmują na siebie rolę inicjatora lub przynajmniej współuczestnika procesu tworzenia nowych zrzeszeń. Przykładowo Województwo Dolno-śląskie oprócz deklaracji kontynuowania współpracy w ramach Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy, Komitetu Regionów Europy rozpatruje przy-stąpienie do Europejskiego Stowarzyszenia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Odnowy Wsi ARGE0). Woje-wództwo Warmińsko-Mazurskie podejmuje starania o przystąpienie do Stowarzyszenia Europejskich Re-gionów Granicznych (SERG) oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow.