Enamelopatie rozwojowe zębów stałych

Tabela 42 przedstawia rozkład rodzajów enamelopatii rozwojowych w zę-bach stałych populacji dzieci 6-letnich badanych w 1995 i 2003 roku. Uzębienie u dzieci 6-letnich jest dopiero w początkowej fazie wymiany i średnio zaledwie trzy zęby stałe obecne są w jamie ustnej badanego dziecka. Z tego powodu wy-stępowanie enamelopatii zębów stałych najczęściej dotyczy pierwszych zębów trzonowych stałych oraz siekaczy. W 1995 roku było 25 % dzieci ze zmianami jakościowymi i ilościowymi w szkliwie zębów stałych, natomiast w 2003 roku zmian tych zaobserwowano niecałe 2%. Najczęściej spotykaną zmianę stanowiły zmętnienia szkliwa w postaci białych chmurek (opatity). W 1995 roku stwier-dzono nieliczne hipoplazje szkliwa zębów stałych, których już nie obserwowano w badaniach przeprowadzonych w 2003 roku. Enamelopatie zębów stałych w 2003 roku obserwowano u dzieci z dużego miasta, natomiast w małym mieście i na wsi nie stwierdzono występowania jakichkolwiek zmian rozwojowych w szkliwie zębów stałych.

W populacji dzieci 7-letnich występowanie enamelopatii zębów stałych było obserwowane w okresie szesnastoletnim (tab. 43 i 44). Wyrznięte w jamie ustnej badanego dziecka średnio około 8 zębów stałych pozwala na dokładniejsze określenie zmian ilościowych i jakościowych powstałych rozwojowo w szkliwie zębów stałych. W okresie szesnastoletnim zaobserwowany został spadek liczby dzieci ze zmianami rozwojowymi w szkliwie. W 1987 i 1995 roku około 16%

dzieci miało enamelopatie, natomiast w 2003 roku tych dzieci było o połowę mniej. Szczególne istotne statystycznie różnice stwierdzono w populacji wiej-skiej, w której pomiędzy 1995 i 2003 rokiem doszło do trzykrotnego spadku liczby dzieci z wadami rozwojowymi szkliwa zębów stałych. U dzieci 7-letnich w kolejnych badaniach najwięcej było zaburzeń w postaci zmętnienia szkliwa (opatity), podczas gdy hipoplazje oraz przebarwienia tetracyklinowe występo-wały tylko sporadycznie. W 2003 roku żadna z badanych populacji nie miała zaburzeń rozwojowych szkliwa wywołanych podawaniem antybiotyków z grupy tetracyklin. Świadomość lekarzy pediatrów prowadzących dzieci w okresie roz-wojowym, dotycząca efektów ubocznych podawania tetracyklin, pozwoliła uniknąć zmian rozwojowych szkliwa zębów stałych w postaci przebarwień.

Populacja dzieci w wieku 12 lat z pełnym uzębieniem stałym pozwala na bardzo dokładne diagnozowanie zmian rozwojowych w szkliwie zębów (tab. 45 i 46). W okresie szesnastoletnim we wszystkich środowiskach zamieszkania stwierdzono istotne statystycznie różnice występowania zaburzeń rozwojowych szkliwa zębów stałych.

Tab. 42. Enamelopatie rozwojowe w zębach stałych w populacji dzieci 6-letnich badanych w 1995 i 2003 roku na Pomorzu. Permanent dentition enamel disorders in 6-year-old children from Pomorze examined in 1995 and 2003. Dzieci z enamelopatiami w zębach stałych Children with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarw. tetracykl.tetracycline zespół zaburzeń * more then one condit.1995 2003 1995 2003 1995 2003 1995 2003 1995 2003 Środowisko zamieszka-nia Living environment Płeć Sex Liczba badanychw 1995, 2003 No of subjects n % n % n % n % n % n % n % n % n % n % M 30 4 13,33 0 0,004 13,330 0,000 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00K 30 10 33,33 3 10,0010 33,333 10,000 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00 Duże miasto Large city GdańskK+M 60 14 23,33 3 5,0014 23,333 5,000 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00M 30 7 23,33 0 0,005 16,670 0,001 3,330 0,00 0 0,00 0 0,001 3,330 0,00K 30 7 23,33 0 0,007 23,330 0,000 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00 Małe miasto Small town Pruszcz Gd. K+M 60 14 23,33 0 0,0012 20,000 0,001 1,670 0,00 0 0,00 0 0,001 1,670 0,00M 30 8 26,67 0 0,006 20,000 0,002 6,670 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00K 30 9 30,00 0 0,009 30,000 0,000 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00 WieśRural area gmina Pruszcz Gd. K+M 60 17 28,33 0 0,0015 25,000 0,002 3,330 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00 M 90 19 21,11 0 0,0015 16,670 0,003 3,330 0,00 0 0,00 0 0,001 1,110 0,00K 90 26 28,89 3 3,3326 28,893 3,330 0,000 0,00 0 0,00 0 0,000 0,000 0,00Pomorze K+M 180 45 25,00 3 1,6741 22,783 1,673 1,670 0,00 0 0,00 0 0,001 0,560 0,00* zespół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń różnice istotne statystycznie pomiędzy populacjami badanymi w 1995 i 2003 roku istotne statystycznie różnice w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania w poszczególnych latachM – chłopcy / boys, K – dziewczęta / girls

W 1987 roku 37% dzieci miało zaburzenia rozwojowe szkliwa, w 1995 od-setek wzrósł do 69%, natomiast po kolejnych ośmiu latach spadł do wartości 21% czyli nawet poniżej poziomu z 1987 roku. Zmętnienia szkliwa (opatity) we wszystkich latach badań były najczęściej obserwowanym zaburzeniem rozwo-jowym szkliwa. W 2003 roku nie stwierdzono zaburzeń w postaci hipoplazji oraz przebarwień tetracyklinowych, a liczba dzieci ze zmętnieniami szkliwa była istotnie niższa niż w poprzednich latach. Można wnioskować, że w okresie szes-nastoletnim wraz z poprawą warunków życia, a tym samym rozwoju młodego organizmu i narządu żucia, obserwowano coraz mniej zaburzeń rozwojowych szkliwa, ponieważ zawiązki zębów stałych rozwijały się i dojrzewały w opty-malnych warunkach. Trudny do zinterpretowania jest fakt, że w 1995 roku wy-stąpił w stosunku do wyników badań z 1987 roku dwukrotny wzrost liczby dzie-ci z zaburzeniami rozwojowymi szkliwa, a następnie spadek w 2003 roku.

Na Pomorzu u młodzieży 18-letniej enamelopatie rozwojowe w zębach sta-łych analizowano w oparciu o wyniki badań z 1995 i 2003 roku (tab. 47). Po-dobnie, jak w młodszych grupach wieku, u młodzieży 18-letniej w okresie ośmioletnim stwierdzono istotny statystycznie spadek liczby osób z zaburzenia-mi rozwojowyzaburzenia-mi szkliwa. W 1995 roku z enamelopatiazaburzenia-mi było 58% badanych, podczas gdy w 2003 roku tylko u 11% młodzieży stwierdzono zaburzenia roz-wojowe w szkliwie zębów stałych. W 1995 roku we wszystkich środowiskach zamieszkania częstość była podobna, natomiast w 2003 roku najwięcej osób z zaburzeniami rozwojowymi szkliwa zamieszkiwało na wsi, a statystycznie istotnie mniej w dużym mieście. Wśród obserwowanych zaburzeń rozwojowych najczęściej występowały zmętnienia szkliwa (opatity). W 1995 roku aż 9% mło-dzieży głównie z dużego miasta miało hipoplazje szkliwa i około 3% przebar-wienia tetracyklinowe w zębach stałych. W badaniach z 2003 roku nie stwier-dzono przebarwień tetracyklinowych, a hipoplazje szkliwa miała jedna osoba zamieszkująca na wsi. W 1995 roku istotne statystycznie różnice środowiskowe stwierdzono w rozkładzie hipoplazji, tzn. w dużym i małym mieście 13,33%

badanych było z tą wadą rozwojową szkliwa, a na wsi zaledwie 1,67%. Nato-miast w 2003 roku w środowisku wiejskim ze zmętnieniem szkliwa zębów sta-łych było 16,67%, w małym mieście 8,33%, a w dużym mieście 6,67%. W 1995 roku, aż 21% młodzieży 18-letniej miało zespół zaburzeń rozwojowych szkliwa, czyli u badanej osoby obserwowano równocześnie więcej niż jedno zaburzenie.

Tak wysoki odsetek świadczyć może o powszechności występowania wówczas tego zjawiska, ponieważ po 8 latach dzielących kolejne etapy badań, nie były stwierdzane tego rodzaju nieprawidłowości rozwojowe szkliwa. Najprawdopo-dobniej może to mieć związek z lepszymi warunkami życia, a tym samym roz-woju, które objęły 18-letnią młodzież urodzoną w 1985 roku oraz ze zmianami ekonomicznymi, które wystąpiły w naszym kraju.

Tabela 48 prezentuje zbiorowo odsetki dzieci i młodzieży z enamelopatiami rozwojowymi zębów stałych we wszystkich populacjach wieku rozwojowego z terenu Pomorza objętych badaniami epidemiologicznymi przeprowadzonymi

100 Katarzyna Emerich

w 1987, 1995 i 2003 roku. Należy zwrócić uwagę na spadkową tendencję roz-wojowych zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów stałych w trzech kolejnych badaniach. Pozytywnym jest również fakt, że z biegiem lat znacznie zmniejszył się odsetek dzieci i młodzieży z tetracyklinowymi przebarwieniami szkliwa zębów stałych jako wadą rozwojową, której bardzo łatwo zapobiegać nie stosu-jąc terapii tetracyklinami w okresie rozwoju zawiązków zębów stałych. Jeszcze kilkanaście lat temu wielu lekarzy pediatrów nie było świadomych stomatolo-gicznych skutków ubocznych takiej terapii antybiotykowej. Równocześnie, poprawa warunków życia oraz zmiany ekonomiczne zachodzące w naszym kra-ju, mogły mieć wpływ na zmniejszenie występowania enamelopatii zębów sta-łych w populacjach wieku rozwojowego, ponieważ dla rozwoju zawiązków zębów stałych zapewnione były optymalne warunki rozwojowe.

43. Enamelopatie rozwojowe w zębach stałych w populacji dzieci 7-letnich badanych w 1987, 1995 i 2003 roku na Pomorzu.Permanent dentition enamel disorders in 7-year-old children from Pomorze examined in 1987, 1995 and 2003. Dzieci z enamelopatiami w zębach stałych Children with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetracyklinowe tetracycline zespół zaburzeń * more then one condition isko mieszkania iving onment Płeć Sex Liczba badanychw latach 1987,1995 2003 Number of subjects 1987 1995 2003198719952003198719952003 1987 19952003198719952003M 30 5 4 3 3 4 2 1 0 1 1 0 0 0 0 0 K 30 3 4 1 1 4 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 że miasto ge city ańskK+M 60 8 8 4 4 8 3 2 0 1 2 0 0 0 0 0 M 30 8 5 2 3 5 2 2 0 0 2 0 0 1 0 0 K 30 3 3 6 2 2 6 0 0 0 1 1 0 0 0 0 łe miasto all town ruszcz Gd. K+M 60 118 8 5 7 8 2 0 0 3 1 0 1 0 0 M 30 5 5 1 4 5 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 K 30 6 8 3 5 6 3 0 1 0 0 1 0 1 0 0 eśal area ina ruszcz Gd. K+M 60 1113 4 9 114 1 1 0 0 1 0 1 0 0 M 90 18 14 6 10 14 5 4 0 1 3 0 0 1 0 0 K90 12 15 10 8 12 10 1 1 0 2 2 0 1 0 0 omorze K+M 180 30 29 16 18 26 15 5 1 1 5 2 0 2 0 0 pół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń istotne statystycznie różnice w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania w poszczególnych latach różnice istotne statystycznie pomiędzy populacjami w badaniach z 1987 i 2003 1987 i 1995 1995 i 2003 łopcy / boys, K – dziewczęta / girls

Tab. 44. Odsetek dzieci z enamelopatiami rozwojowymi w zębach stałych w populacji dzieci 7-letnich badanych w 1987, 1995 i 2003 roku na Pomorzu. Percentage of 7-year-old children from Pomorze with permanent dentition enamel disorders examined in 1987, 1995 and 2003. Odsetek dzieci z enamelopatiami w zębach stałych [%] Percentage of children with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwa opatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetracyklinowe tetracycline zespół zaburzeń * more then onecondition Środowisko zamieszkania Living environment Płeć Sex Liczba badanychw latach 1987,1995 2003 Number of subjects 1987 1995 2003198719952003 198719952003 1987 19952003198719952003M 30 16,67 13,33 10,0010,0013,336,67 3,330,003,33 3,33 0,00 0,00 0,000,000,00 K 30 10,00 13,33 3,33 3,3313,333,33 3,330,000,00 3,33 0,00 0,00 0,000,000,00 Duże miasto Large city GdańskK+M 60 13,33 13,33 6,67 6,6713,335,00 3,330,001,67 3,33 0,00 0,00 0,000,000,00 M 30 26,67 16,67 6,67 10,0016,676,67 6,670,000,00 6,67 0,00 0,00 3,330,000,00 K 30 10,00 10,00 20,006,676,6720,00 0,000,000,00 3,33 3,33 0,00 0,000,000,00 Małe miasto Small town Pruszcz Gd. K+M 60 18,33 13,33 13,338,3311,6713,33 3,330,000,00 5,00 1,67 0,00 1,670,000,00 M 30 16,67 16,67 3,33 13,3316,673,33 3,330,000,00 0,00 0,00 0,00 0,000,000,00 K 30 20,00 26,67 10,0016,6720,0010,00 0,003,330,00 0,00 3,33 0,00 3,330,000,00 WieśRural area gmina Pruszcz Gd. K+M 60 18,33 21,67 6,67 15,0018,336,67 1,671,670,00 0,00 1,67 0,00 1,670,000,00 M 90 20,00 15,56 6,67 11,1115,565,56 4,440,001,11 3,33 0,00 0,00 1,110,000,00 K 90 13,33 16,67 11,118,8913,3311,11 1,111,110,00 2,22 2,22 0,00 1,110,000,00 Pomorze K+M 180 16,67 16,11 8,89 10,0014,448,33 2,780,560,56 2,78 1,11 0,00 1,110,000,00 * zespół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń M – chłopcy / boys, K – dziewczęta / girls

. Enamelopatie rozwojowe w zębach stałych w populacji dzieci 12-letnich badanych w 1987, 1995 i 2003 roku na Pomorzu. Permanent dentition enamel disorders in 12-year-old children from Pomorze examined in 1987, 1995 and 2003. Dzieci z enamelopatiami w zębach stałych Children with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetracyklinowe tetracycline zespół zaburzeń * more then one condition isko mieszkania iving onment Płeć Sex Liczba badanychw latach 1987,19952003 Number of subjects 1987 1995 2003198719952003198719952003 1987 19952003198719952003M 30 14 18 4 4 8 4 5 1 0 0 0 0 3 9 0 K 30 12 16 8 10 118 0 0 0 0 0 0 1 5 0 że miasto ge city ańskK+M 60 26 34 12 14 19 12 5 1 0 0 0 0 4 14 0 M 30 9 21 8 3 17 8 0 1 0 1 0 0 4 3 0 K 30 1124 3 6 19 3 2 2 0 2 0 0 1 3 0 łe miasto all town ruszcz Gd. K+M 60 20 45 119 36 112 3 0 3 0 0 5 6 0 M 30 13 26 7 6 19 7 6 0 0 0 3 0 1 4 0 K 30 8 19 8 5 17 8 2 0 0 0 1 0 1 1 0 eśal area ina ruszcz Gd. K+M 60 21 45 15 1136 15 8 0 0 0 4 0 2 5 0 M 90 36 65 19 13 44 19 112 0 1 3 0 8 16 0 K 90 31 59 19 21 47 19 4 2 0 2 1 0 3 9 0 omorze K+M 180 67 124 38 34 91 38 15 4 0 3 4 0 1125 0 pół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń istotne statystycznie różnice w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania w poszczególnych latach różnice istotne statystycznie pomiędzy populacjami w badaniach z 1987 i 2003 1987 i 1995 1995 i 2003 łopcy / boys, K – dziewczęta / girls

Tab. 46.Odsetek dzieci z enamelopatiami rozwojowymi w zębach stałych w populacji dzieci 12-letnich badanych w 1987,1995 i 2003 roku na Pomorzu. Percentage of 12-year-old children from Pomorze with permanent dentition enamel disorders examined in 1987, 1995 and 2003. Odsetek dzieci z enamelopatiami w zębach stałych [%] Percentage of children with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetracyklinowe tetracycline zespół zaburzeń * more then one condition Środowisko zamieszkania Living environment Płeć Sex Liczba badanychw latach 1987,19952003 Number of subjects 1987 1995 2003198719952003198719952003 1987 19952003198719952003M 30 46,7 60,0 13,3 13,3 26,7 13,3 16,73,3 0,0 0,0 0,0 0,0 10,030,00,0 K30 40,0 53,3 26,7 33,3 36,7 26,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,3 16,70,0 Duże miasto Large city GdańskK+M 60 43,3 56,7 20,0 23,3 31,7 20,0 8,3 1,7 0,0 0,0 0,0 0,0 6,7 23,30,0 M 30 30,0 70,0 26,7 10,0 56,7 26,7 0,0 3,3 0,0 3,3 0,0 0,0 13,310,00,0 K30 36,7 80,0 10,0 20,0 63,3 10,0 6,7 6,7 0,0 6,7 0,0 0,0 3,3 10,00,0 Małe miasto Small town Pruszcz Gd. K+M 60 33,3 75,0 18,3 15,0 60,0 18,3 3,3 5,0 0,0 5,0 0,0 0,0 8,3 10,00,0 M 30 43,3 86,7 23,3 20,0 63,3 23,3 20,00,0 0,0 0,0 10,00,0 3,3 13,30,0 K30 26,7 63,3 26,7 16,7 56,7 26,7 6,7 0,0 0,0 0,0 3,3 0,0 3,3 3,3 0,0 WieśRural area gmina Pruszcz Gd. K+M 60 35,0 75,0 25,0 18,3 60,0 25,0 13,30,0 0,0 0,0 6,7 0,0 3,3 8,3 0,0 M 90 40,0 72,2 21,1 14,4 48,9 21,1 12,22,2 0,0 1,1 3,3 0,0 8,9 17,80,0 K90 34,4 65,6 21,1 23,3 52,2 21,1 4,4 2,2 0,0 2,2 1,1 0,0 3,3 10,00,0 Pomorze K+M 180 37,2 68,9 21,1 18,9 50,6 21,1 8,3 2,2 0,0 1,7 2,2 0,0 6,1 13,90,0 * zespół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń M – chłopcy / boys, K – dziewczęta / girls

Enamelopatie rozwojowe w zębach stałych w populacji młodzieży 18-letniej badanej w 1995 i 2003 roku na Pomorzu. Permanent dentition enamel disorders in 18-year-old adolescents from Pomorze examined in 1995 and 2003.Młodzież z enamelopatiami w zębach stałych Adolescents with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetra-cyklinowe tetracycline zespół zaburzeń * more then one con-dition 1995 2003 1995 2003 1995 2003 1995 2003 1995 2003 isko mieszka-a iving onment Płeć Sex Liczba bada-nych wlatach1995,2003 No of subjectsn % n % n % n % n % n % n % n % n % n % M 30 21 70,00 2 6,676 20,002 6,675 16,670 0,00 1 3,33 0 0,009 30,000 0,00K 30 18 60,00 2 6,676 20,002 6,673 10,000 0,00 1 3,33 0 0,008 26,670 0,00 że miasto ge city ańskK+M 60 39 65,00 4 6,6712 20,004 6,678 13,330 0,00 2 3,33 0 0,0017 28,330 0,00M 30 17 56,67 5 16,6710 33,335 16,673 10,000 0,00 0 0,00 0 0,004 13,330 0,00K 30 17 56,67 0 0,004 13,330 0,005 16,670 0,00 0 0,00 0 0,008 26,670 0,00 łe miasto all town ruszcz Gd. K+M 60 34 56,67 5 8,3314 23,335 8,338 13,330 0,00 0 0,00 0 0,0012 20,000 0,00M 30 16 53,33 3 10,0012 40,003 10,000 0,000 0,00 2 6,67 0 0,002 6,670 0,00K 30 16 53,33 8 26,676 20,007 23,331 3,331 3,33 2 6,67 0 0,007 23,330 0,00 eśal area ina ruszcz Gd. K+M 60 32 53,33 11 18,3318 30,0010 16,671 1,670 0,00 4 6,67 0 0,009 15,000 0,00 M 90 54 60,00 10 11,1128 31,1110 11,118 8,890 0,00 3 3,33 0 0,0015 16,670 0,00K 90 51 56,67 10 11,1116 17,789 10,009 10,001 1,11 3 3,33 0 0,0023 25,560 0,00omorze K+M 180 105 58,33 20 11,1144 24,4419 10,5617 9,441 0,56 6 3,33 0 0,0038 21,110 0,00pół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń różnice istotne statystycznie pomiędzy populacjami badanymi w 1995 i 2003 roku istotne statystycznie różnice w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania w poszczególnych latachłopcy / boys, K – dziewczęta / girls

Tab. 48.Odsetek dzieci i młodzieży z enamelopatiami rozwojowymi zębów stałych w populacjach wieku rozwojowego badanych w 1987, 1995 i 2003 roku na Pomorzu. Percentage of children and adolescents from Pomorze with permanent dentition enamel disorders examined in1987, 1995 and 2003. Odsetek badanych z enamelopatiami w zębach stałych [%] Percentage of children and adolescents with enamel disorders in permanent dentition

ogółem / total zmętnienie szkliwaopatities hipoplazje hypoplasia przebarwienie tetracyklinowe tetracycline zespół zaburzeń *more then one condition Wiek badanychAge Płeć Sex Liczba badanych wlatach1987,1995, 2003 Number of subjects 1987 19952003198719952003198719952003 1987 19952003198719952003

6 lat / years K+M 180 - 25,001,67- 22,781,67- 1,670,00 - 0,000,00- 0,560,00

7 lat / years K+M 180 16,67 16,118,8910,0014,448,332,780,560,56 2,78 1,110,001,110,000,00

12 lat / years K+M 180 37,22 68,8921,1118,8950,5621,118,332,220,00 1,67 2,220,006,1113,890,00

18 lat / years K+M 180 - 58,3311,11- 24,4410,56- 9,440,56 - 3,330,00- 21,110,00

* zespół zaburzeń – równocześnie obserwowano więcej niż jedno z zaburzeń M – chłopcy / boys, K – dziewczęta / girls

2. Stan przyzębia określony wartościami kodowymi