Jednym z głównych celów reformy podatku dochodowego jest sprowadzenie do Estonii kapitału z zagranicy, co sprawi, że koła naszego rozwoju gospodarczego będą się toczyć szybciej.
Wiadomym jest, że mamy do czynienia z intensywną międzynarodową konkurencją na rynku kapitałowym. Oprócz wymiernego zysku pieniężnego, którym zwiększymy zainteresowanie zagranicznych przedsiębiorstw inwestycjami w Estonii, przyciągniemy do siebie wiele uwagi dzięki innowacyjności tej planowanej polityki podatkowej. Rzeczywiście, żadne inne państwo nie może dziś zaoferować identycznych rozwiązań.
Siim Kallas, estoński minister finansów w czasie przemówienia w parlamencie podczas pierwszego czytania założeń reformy CIT w 2000 r.
http://stenogrammid.riigikogu.ee/et/199911101300 [dostęp: 30.05.2020].
“ “
34
Bariery rozwoju sektora MŚP w Polsce i Europie Innym rozważanym rozwiązaniem jest cał-kowita rezygnacja z opodatkowania dochodu na rzecz opodatkowania pośredniego. Całkowitą rezygnację proponują m.in. przedstawiciele Austriackiej Szkoły Ekonomii, w tym Llewellyn H. Rockwell Jr., założyciel i prezes Ludwig von Mises Institute (Rockwell, 2001), a także Marc Chesney, profesor Uniwersytetu w Zurychu (Chesney, 2018). Swoją koncepcję podatku płatnego automatycznie zaproponował rów-nież Edgar L. Feige, profesor Uniwersytetu Wisconsin w Madison. W myśl jego koncepcji, dotychczasowe konstrukcje podatkowe mógłby zastąpić niewielki podatek płatny od każdej transakcji obejmującej jakąkolwiek płatność (Feige, 1998). Jest to jednak krok który spo-wodowałby bliżej nieznane konsekwencje eko-nomiczne, stąd większość państw decyduje się na jedynie częściową jego realizację, przez zmianę tzw. tax mix, czyli struktury wpływów podatkowych. Tego rodzaju tendencja dostrze-galna jest na Węgrzech, gdzie stawka liniowa podatku dochodowego od osób prawnych wynosi zaledwie 9 proc., podczas gdy dochody budżetowe opierają się w znacznie większej mierze na wpływach z VAT, którego stawka pod-stawowa jest ustalona na wysokim poziomie 27 proc. Podobny trend jest dostrzegalny rów-nież w Bułgarii (podstawowa stawka CIT 10 proc., podstawowa stawka VAT 20 proc.), na Litwie (CIT 15 proc., VAT 21 proc.) oraz w Polsce (CIT dla małego podatnika 9 proc., VAT 23 proc.).Już w 1978 r. noblista prof. J.E. Meade naj-większą słabość tradycyjnego, wypracowanego w latach 20. XX w. podatku dochodowego widział w fikcyjności pojęcia dochodu jako kategorii podlegającej opodatkowaniu (Meade, 1978).
Ma on charakter czysto prawny, oderwany od pojęć znanych w świecie finansów, ekonomii czy rachunkowości, co czyni podatek podatnym
na manipulacje. Zważywszy na fakt, że celem podatku dochodowego jest opodatkowanie przyrostu siły nabywczej podatnika, a nie fak-tycznego jej rozdysponowania (tj. konsumpcji, mierzonej np. ponoszonymi wydatkami), wyso-kość dochodu do opodatkowania można określić przy pomocy licznych mierników, również innych niż stosowane tradycyjnie, a przy tym bardziej obiektywnych i mniej zależnych od interpretacji (np. obrót, wartość aktywów, zysk czy przepływy pieniężne). Za szczególnie kłopotliwe prof.
Meade uznał tradycyjne opodatkowanie zysku wypracowanego przez spółkę w danym okresie czasu. Alternatywę wobec niego widział już w latach 70. w nałożeniu podatku na przepływy pieniężne przedsiębiorstwa (cash-flows).
O ile koncepcja podatku dochodowego zorientowanego na konsumpcję pojawiała się już w latach 40. i 50. ubiegłego stulecia (m.in.
w publikacjach Irvinga Fishera i Nicholasa Kaldora), o tyle na ich praktyczne wdrożenie trze-ba było czekać do lat 90. XX wieku (Flotyńska, 2010). W ostatnich 20 latach modele realizujące ideę opodatkowania przepływów pienięż-nych zostały wdrożone w Estonii, na Łotwie i w Gruzji. Do niedawna obowiązywały również w Macedonii oraz w Meksyku. Australia, Nowa Zelandia, Ukraina i Stany Zjednoczone rozważają przeprowadzenie reform skutkują-cych odejściem od klasycznego odejście od klasycznego systemu opodatkowania na rzecz nałożenia podatku na przepływy pieniężne.
W Niemczech dyskusje akademickie na ten temat prowadzono już w latach 80 i 90 (Wagner, Schwinger, 1991). O ile nie doprowadziły one do transformacji niemieckiego systemu podatko-wego, to ich trwałym skutkiem było wdrożenie w Niemczech regulacji tzw. rezerwy inwesty-cyjnej, realizującej podobny do estońskich rozwiązań, proinwestycyjny cel ekonomiczny.
35
Bariery rozwoju sektora MŚP w Polsce i Europie
Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: OECD (2010).
↘ Wykres 9� Zmiany w strukturze podatków pośrednich i bezpośrednich w czasie (wyrażone w punktach procentowych wpływów podatkowych ogółem) 30 15 0 -15 -30 -45 -60 Zmiana podatków pośrednich: średnia (1995/96/97) > < średnia (2005/06/07)Zmiana podatków pośrednich: średnia (1985/86/87) > < średnia (1995/96/97)
Wzrost udziału podatków Spadek udziału podatków Zmiana podatków pośrednich: średnia (1985/86/87) > < średnia (2005/06/07)
Mek syk
Dania
Kanada Łotw a
ea P Kor ołudnio wa
Wlk. Brytania
Finlandia Włoch y
Islandia ael Izr
wenia Sło wa Z No elandia Japonia
Norw egia
OAV G
Austr alia
wacja Sło semburg Luk
Chile Hiszpania
ech Cz y
Niemc y
Niderlandy
Austria
Stan y Zjednocz one
Francja Węgry
Polsk a
ecja Gr Szw ajcaria
Portug alia
onia Est cja Tur
Litw a
Szw ecja
Irlandia Belgia
36
Bariery rozwoju sektora MŚP w Polsce i EuropieŹródło: opracowanie własne PIE na podstawie: European Commission (2015).
↘ Tabela 3� Modele CIT bazujące na koncepcji opodatkowania przepływów pieniężnych (cash-flow) prof� Meada
Wybrane dane dotyczące systemu podatkowego Omówienie
Model „R” (zastosowany np. w Meksyku) polega na nałożeniu podatku na prze-pływy pieniężne z operacyjnej działalności gospodarczej. Podstawa opodatkowa-nia ustalana jest na podstawie wartości sprzedaży pomniejszonej o koszty wy-nagrodzeń i zakupy materiałów, towarów, usług oraz środków trwałych.
Wpływy pieniężne (cash-inflows) są traktowane jako przychód do opodatkowania (sprzedaż pro-duktów, usług, środków trwałych i zapasów).
Wydatki pieniężne (cash-outflows) traktowane są jako koszt uzyskania przychodów (zmniejszenie pod-stawy). Należą do nich: zakup ma-teriałów, wypłata wynagrodzeń, zakup usług i towarów wyko-rzystywanych w działalności gospo-darczej, w tym zakup środków trwałych i zapasów.
Nie są podatkowo uwzględniane przepływy z działalności finansowej.
Model „R+F” (zastosowany w zakresie sektora finansowego w Meksyku) zakłada:
opodatkowanie wypadkowej wpływów i wydatków z działalności operacyjnej i finansowej. W przeciwieństwie do modelu „R”, model „R+F” może zostać zastosowany do podmiotów z sektora finansowego.
Podstawa opodatkowania jest zbieżna z przyjętą w modelu „R”, lecz dodatkowo uwzględnia się przepływy finansowe. Podstawę opodatkowania powiększają m.in. otrzymane odsetki i kwota główna pożyczki spłacona przez wierzyciela, zmniejszają ją na-tomiast odsetki zapłacone czy spłata kwoty głównej pożyczki.
Model „S” (obowiązujący w Estonii, Gruzji, na Łotwie i do niedawna w Macedonii), w którym opodatkowaniu podlega go- tówka netto uzyskiwana przez udzia-łowców z działalności przedsiębiorstwa.
Podstawą opodatkowania jest dystrybucja zysku netto na rzecz udziałowca, niezależnie od formy jaką przyjmuje. Zdarzenia takie jak wypłata dywidendy, wykup udziałów (akcji) własnych, czy wydatki na zakup udziałów w in- nych podmiotach zwiększają podstawę opodatkowania. Do jej zmniejszenia przyczyniają się zdarzenia takie jak emisja udziałów, akcji, dopłaty do kapitału, a także otrzymane dywidendy i wpływy ze sprzedaży akcji i udziałów w innych podmiotach.
37
W 2000 r. Estonia wdrożyła pionierskie roz-wiązanie polegające na przesunięciu momen-tu poboru CIT z roku osiągnięcia dochodu do momentu dystrybucji zysku (wycofania środ- ków z firmy i przeznaczenia ich na cele niezwiąza-ne z prowadzoną działalnością gospodarczą).
W uzasadnieniu reformy wskazano cel jakim było wsparcie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy oraz promocja prowadzenia działalności gospodarczej w Estonii. Oszczędność podatko-wa związana z brakiem nałożenia podatku na
dochody miała zachęcać przedsiębiorstwa do przeznaczenia pozostawionego w spółce zysku na realizację nowych inwestycji i wspie-rać ich szybszy rozwój. Zmiana ta podyktowa-na była także potrzebą wprowadzenia pro- stszego systemu podatkowego, który cecho-wałby się niższymi kosztami egzekwowania przepisów po stronie firm i administracji oraz zniechęciłby podatników do transferu zysku do rajów podatkowych (European Commission, 2015, s. 56).
Estoński CIT w formie zakładającej opo-datkowanie dystrybucji zysku został wprowa-dzony 1.01.2000 r. Ma on charakter powszechny – znajduje zastosowanie u rezydentów Estonii, w tym także prowadzących działalność w formie zakładów podmiotów zagranicznych, niezależ-nie od tego czy stanowią małe, średniezależ-nie czy duże
przedsiębiorstwo. Jego istotą jest przesunięcie momentu powstania obowiązku podatkowego do momentu wypłaty zysku w formie dywidendy lub wypłat ekonomicznie równoważnych takiej wypłacie, w szczególności przyjmujących postać korekt cen transferowych, wydatków i płatności, które nie spełniają celu biznesowego, świadczeń