1) wszyciedoakt,
7. Etap trzeci – zakończenie postępowania
Postępowanie to opierało się przede wszystkim na postanowieniach
in-strukcjizroku1825,uzupełniającostosowałosięprzepisyinstrukcjiz1819r�
138Zestawmyzatemtreśćobutychaktówprawnych�
Wypadastwierdzić,iżmiędzytymidwomainstrukcjaminiezachodząja-
kieśdalekoidąceróżnice�Czasami,stanowiącyprawoprzepisałwdosłow-nym brzmieniu postanowienia wcześniejszej instrukcji� Pierwsza, z roku
1819, więcej uwagi poświęcała czynnościom poprzedzającym sporządzenie
protokołuregulacji�Natomiastdruga,z1825r�,kładzieszczególnynaciskna
czynnościorganizacyjno-technicznedokonywanejużwmomenciesporządza-niaprotokołu�
135 Art�18instrukcjihipotecznejz1825r� 136 Podsędekoczywiściemożewyznaczyćsiebiesamego,zob�art�18instrukcjihipotecznej zroku1825� 137 Art�14instrukcjizroku1825�138 Art� 46 pkt 1 instrukcji hipotecznej z roku 1825� „Instrukcja hipoteczna Komisją HipotecznymWojewódzkimsłużąca,którawczymprzezniniejszeurządzeniezmienionąniezosta-ła,służyćimbędziezawskazówkęwpostępowaniu”�
Tabela9�Porównanieprzepisówinstrukcjiz1819r�iinstrukcjiz1825r� InstrukcjaprzezKomisjęRzą-dowąSprawiedliwościz30VI 1819r�,nr7408 InstrukcjaprzezKomisjęRzą-dowąSprawiedliwościz22 XII1825r�,nr15054 Uwagi 1 2 3
Art� 17: „Członek do komisji hipotecznej wybrany […] ba- czyćbędzie,abyaktatychnie-ruchomości, których hipoteka regulowaną najpierw będzie, najsamprzód należycie zebra-nymiiuzupełnionymizostały”a
Art� 26: „Komisja ogłaszając termina […�] wezwie wszyst-kich interesantów� Nadto Ko-misja uwiadomi (pouczy) Iż każdy powinien obrać sobie zamieszkaniewkraju”, – „każdy zgłaszający się po-winien złożyć dokumenty na którychopierasięjegoprawo� Na tych położone będą ozna-ki, przez osoby składające je i przez urzędnika przejmują- cego”,
– „Jeżeli prawo zgłaszającego sięzapisanejestdoksięgihipo- tecznejpodpowagąprawapru-skiego prowadzonej Komisja poinformujeotreściart�152”
Art�19:„Członeksądu[…]za-piszedoprotokołuregulacji: –stawiennictwozgłaszających sięstron”,
– „wymieni zamieszkanie, ja-kiekażdaznichwedługart�27 i157prawazroku1818ohipo-tekachobraćsobiepowinna”, – „załączy do protokołu ob-wieszczenie w sądzie wywie-szone”,
–„[niekiedy]oryginałwezwa-niakierowanegodowłaściciela w trybie art� 17 niniejszej in-strukcji”,
– „egzemplarz gazety zawie-rającej obwieszczenie ewentu-alnie wzmiankę przy którym zaktówsięznajduje”� „Poczymprzystąpidoregula-cji,zamieszczającwprotokole wnioskiioświadczeniastawa- jących,bądźzgodnebądźróż-niącesię”, –informujeichotreściart�152 i153prawaz1818r�b
Zachodzą dość istotne różni-ce w opisywaniu czynności przygotowawczych do regula-cji hipotecznej przez oba akty prawne� Pierwszy, opisując czynności przygotowawcze, dość szczegółowo w tytule II art� 14 do art� 30, zajmuje się czynnościami i obowiązkami realizowanymi przed osobi- stymstawieniemsięprzedwy-znaczonymurzędnikiem� Drugizroku1825zaczynno-ści przygotowawcze uznaje te działania prawne i techniczne (np� wszycie do protokołu ob-wieszczenia o regulacji), któ-re odbywają się już w trakcie postępowania regulacyjnego przedwłaściwymurzędnikiem
Art�49:„urzędnikprzyjmujący akt,powiniennajsamprzódza- jąćsięwyjaśnieniemstanuwła-sności� W tym celu przyjmuje oświadczenie właściciela, do-kumenty przez niego składane przejrzyizaznaczyjewrazze składającym”c
Art� 20: „W regulacji samej członek do takiej delegowany najsamprzód zająć się winien wyjaśnieniemstanuwłasności� W tym celu przyjmie oświad-czenie właściciela i dowody przezniegozłożone”
Identycznie brzmiące zapisy wobuaktachprawnych�Jedy-naróżnicadotyczyobowiązku przeglądaniaskładanychdoku-mentówiichzaznaczaniaczyli parafowaniad
Art� 50: „W protokole wy-szczególniona będzie wartość dóbr,jakasięokazujezdoku-mentów, lecz za nią nie ręczy urząd,ręczytylkozahistorycz- nąprawdę,iżsięwdokumen-tachznajduje”e
Art� 20 c�d�: „wymieni także wprotokolewartośćnierucho-mości,jakasięzdokumentów ukazuje”
O wartości nieruchomości nie decydują ustalenia sądu, wy-nika ona tylko ze złożonych dokumentów� Urzędnik po-twierdza istnienie dokumentu zawierającegoinformacjeoce-nie, szacunku nieruchomości
1 2 3
itotendokumentjestpodstawą ustaleniawartościnieruchomo-ści�
Art�51:„Przyjmujeoświadcze-nie interesownych, sądzących mieć równe lub lepsze prawo do własności i również do-kumenty przez nich składane przejrzyiwspólniezaznaczy”
Art� 21: „Następnie przyjmie oświadczenia interesantów, którzybyrównelublepszepra-wo do własności mieć sądzili i dowody przez nich pokłada-ne”�
Art� 24: „Delegowany doku-menty do aktu regulacji przez strony składane, wraz z nimi stosownie do art�: 16 i 157 prawa z r� 1818 o hipotekach zaznaczy,itakowejakoorygi-nałyprzyaktachhipotecznych pozostawi”f
Instrukcja z 1825 r�, przynaj-mniej literalnie rozszerza ka-talog środków dowodzących lepsze bądź takie samo prawo do własności osób zaintereso- wanych�Tonietylkodokumen-ty, jak w pierwszej instrukcji, awszystkiedowody
Art�52:„Przystąpidalejurzęd-nik, przyjmujący akt do wyja- śnieniastanuobciążenia,jakie-muulegamająteknieruchomy”
Art� 22: „Przystąpi dalej do wyjaśnienia stanu obciążeń i wierzytelności, jakim nieru-chomośćulega”
Instrukcja z 1825 r� bardziej szczegółowo określa elementy stosunku zobowiązaniowego� Nakazuje bowiem urzędniko-wi badanie nie tylko istnienia i zakresu obowiązków dłużni-ka, ale też zakresu uprawnień wierzycielag
Art� 55: „Wyświeciwszy cały stanobciążeniamajątkunieru-chomego przystąpi do wykry-cia stanu obciążenia, jakiemu ulegać mogą prawa hipoteko-wane”
Art�23:„Powyjaśnieniustanu obciążenia delegowany przy- stąpidowyjaśnieniasubonera-cji,jakimprawahipotekowane ulegają”
Art� 57: „przedstawi urzęd-nik przyjmujący akt, stronom stawającym, przetłumaczoną z księgi pruskiej treść aktów dawnych hipotecznych, przez późniejsze niezmienionych, i ułoży przez siebie treść no-wych aktów, jeżeli jakieś za-szły, które to połączone treści
Art�25:„Pospisaniutymspo-sobemwnioskówioświadczeń stronstawających,delegowany ułoży projekt do wykazu hi-potecznego i całość czynności przedstawistawającymdopod-pisu”
Procedurapostępowaniawobu przypadkach jest identyczna, tzn� urzędnik, współdziałając z osobami uczestniczącymi wczynnościach,przygotowuje projekt,którymabyćwpisany do wykazu hipotecznego� Pro-jekt musi być zaakceptowany przez ,,stawających”, czego Tabela9(cd�)
1 2 3 stanowić będą nowy wykaz
hipoteczny� Układając ten wy-kaz hipoteczny, nie będzie układałżadnychrubryk”h
wyrazemsąichpodpisyzłożo-nenanim,ściślejmówiącpod nim�
Różnice wynikają z koniecz-ności odwoływania się niejed-nokrotniedoistniejącychksiąg pruskich, przekładania ich tre-ści na język polski, porówny-wania z późniejszymi aktami iuzgadnianianowejtreści
aTakżeart�59tejżeinstrukcji�
bObaartykułydotycząprawzapisanychjużwksięgachpruskichipolskichpodpanowaniem ,,rządu austriacko-galicyjskiego i konsekwencji prawnych z tego tytułu płynących”, zob� też KomisjaRządowaSprawiedliwościz8XI1827r�,nr11880,[w:]Prawo cywilne…,t�II,s�138�
cZob�np�uwaginas�8niniejszejpracyiprzypis72�
d Aletakiobowiązekpojawiasięwinnymmiejscu,wart�24instrukcjiz1825r�zdodatkowym ustaleniem,żetakowe(parafowane)jakooryginaływaktachhipotecznychpozostaną�
e Instrukcja potwierdzała tylko postanowienia ustawy hipotecznej z 1818 r� – art� 39: „Wartość dóbr jaka się okazuje z dokumentów, może być wciągnięta do wykazu hipotecznego� Zwierzchnośćhipotecznaodpowiedzialnąjestzarzetelnośćwpisu,aniezarzetelnośćwartości”� Zob�teżart�66„Zapewnienie,żewartośćdóbrnieruchomychwystarczynazaspokojenieobowiązku hipotekowanego,niejestprzedmiotemuznaniazwierzchnościhipotecznej”� fArt�16Uhz1818r�zdaniedrugie�„Nakażdymdokumenciepowinnybyćpołożoneoznaki przezosobyskładającejeiprzezpisarzaaktowego”�Podobnejtreścizdaniedrugieart�157Uh zdodatkowąinformacją:„złożonymibędądozbiorudokumentów,gdziepozostanąjakooryginały”� gNiemniejzakresdziałańibadańurzędnikawobuprzypadkachjesttakisam;świadczyotym porównanietreściart�53instrukcjizroku1819,zart�22zdaniadrugieitrzecieinstrukcjiz1825r�
h W dalszej części art� 57 ustala według jakiego porządku spisywane mają być treści do wykazuhipotecznego:a)treśćaktustanowiącegoprawowłasności,b)ścieśnienietejżewłasności, ciężarywieczysteisłużebności,c)długi;aoobciążeniachprzykażdym,konkretnymdługunależy wspominać�Treśćprojektowanamusiałabyćprzyjętaprzezuczestnikówpostępowania� Źródło:opracowaniewłasne�