W ŚWIETLE BADAń ANKIETOWYCH 1. Wstęp
5. Funkcje regionalnej strategii innowacji w budowaniu zdolności innowacyjnych regionów
Podstawowym instrumentem budowania zdolności innowacyjnych regionu jest regionalna strategia innowacji. Jest to uznany instrument polityki innowacyj-nej w krajach wysoko rozwiniętych. Regionalne strategie innowacji (RIS) inter-pretowane są jako narzędzie kształtowania polityki innowacyjnej oraz budowania efektywnego systemu wspierania innowacyjności w regionie. Są one fundamentem
Regionalna polityka innowacyjna – rola, uwarunkowania, instrumenty...
89
kreowania współpracy i partnerstwa wszystkich aktorów regionalnych tworzących i wspomagających przebieg procesów innowacyjnych. RIS są podstawą budowania sprawnych regionalnych systemów innowacji, a przede wszystkim podstawą do ko-rzystania ze środków z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności na działa-nia o charakterze innowacyjnym. W Polsce regionalne strategie innowacji są nowym narzędziem kształtowania procesów innowacji na poziomie regionu. W latach 2000‑ ‑2007 wszystkie regiony w Polsce podjęły wysiłek opracowania tego narzędzia.Proces budowy RSI stworzył w Polsce bezprecedensową sytuację, w której zja-wisko innowacyjności i procesy z nim związane stały się przedmiotem szerokiej dyskusji na poziomie regionalnym. Przeprowadzono liczne analizy potencjału inno-wacyjnego regionów, powołano zespoły badawcze zobligowane do określenia stanu innowacyjności sfery nauki, przedsiębiorczości i otoczenia biznesu. Dokonano sze-regu analiz i badań będących podstawą do określenia celów polityki innowacyjnej na poziomie regionalnym. Podjęto próby poszukiwania regionalnego konsensusu oraz budowania relacji partnerstwa i współpracy na rzecz budowania zdolności in-nowacyjnych regionu. Dokonano pierwszego kroku w stronę tworzenia regional-nych systemów innowacji w Polsce.
1 2 3 4
pokazuje i wyjaśnia potrzebę wzmacniania działań proinnowacyjnych pokazuje szanse i możliwości ożywienia rozwoju proinnowacyjnego regionu ułatwia kontrolę i ocenę skuteczności działań władz pub.
pobudza i aktywizuje do działań proinnowacyjnych
informuje o kierunkach rozwoju i działaniach władz regionalnych pokazuje i promuje potencjał proinnowacyjny regionu
koordynuje wykorzystanie środków UE na działania innowacyjne porządkuje działania i decyzje władz publicznych w sferze innowacyjności
Rys. 5. Funkcje strategii w zarządzaniu regionem (ocena w skali 0‑5) Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.
Ten wysiłek analityczno‑edukacyjny widoczny jest w postrzeganiu roli i zna-czenia RIS. Ogólnie ujmując, RIS oceniane są pozytywnie jako narzędzie regional-nej polityki innowacyjregional-nej. Wśród podmiotów publicznych dominuje postrzeganie regionalnej strategii innowacji przez pryzmat funkcji informacyjno‑edukacyjnych. Jak wskazują respondenci, RIS pokazują możliwości i wyjaśniają potrzebę działań proinnowacyjnych, a zarazem są dobrym narzędziem informacyjnym i promującym
90
Aleksandra Nowakowskapotencjał regionalny. Opracowanie RSI pozytywnie postrzegane jest przede wszyst-kim poprzez pryzmat „miękkiego” oddziaływania i stymulowania proinnowacyj-nych postaw aktorów regionalproinnowacyj-nych.
Słabiej oceniane i eksponowane są funkcje efektywnościowe, tj. funkcja ko-ordynująca, porządkująca i kontrolna. Strategia odgrywa mniej istotną rolę jako „twarde” narzędzie zarządzania innowacyjnością regionu. Jej znaczenie w porząd-kowaniu bieżących decyzji i działań, wydatporząd-kowaniu środków finansowych czy kontrolowaniu działania władz publicznych z realizacji polityki innowacyjnej jest postrzegane jako drugorzędne. Potwierdza to dość powszechny wniosek, że regio-nalne strategie innowacji są słabo respektowane i uwzględniane jako instrument bieżącego zarządzania procesami innowacyjnymi w regionie.
6. Podsumowanie
Regionalna polityka innowacyjna w Polsce jest stosunkowo nowym obszarem aktywności władz publicznych. Genezą tej polityki było stworzenie regionalnych strategii innowacji. Był to bez wątpienia pierwszy i bardzo ważny krok w kierunku tworzenia regionalnych systemów innowacji. Proces tworzenia regionalnych strate-gii innowacji był przyczynkiem do zwrócenia uwagi i podjęcia ożywionej dyskusji nad innowacyjnością i konkurencyjnością polskich regionów.
Realizacja badań ankietowych dokonana w pięciu regionach stała się podsta-wą do uchwycenia postrzegania polityki innowacyjnej przez podmioty publiczne w pierwszych latach jej tworzenia. Zgromadzone wyniki pozwalają na sformułowa-nie następujących wniosków:
1. Regionalna polityka innowacyjna zajmuje przeciętną pozycję na tle innych polityk sektorowych.
2. Obserwujemy przeniesienie i „spychanie” odpowiedzialności za politykę in-nowacyjną na poziom państwa.
3. Dominują tradycyjne postrzeganie regionalnej polityki innowacyjnej, trady-cyjne narzędzia i obszary wsparcia, często nieadekwatne do wymogów współczes‑ nej gospodarki.
4. Występuje propubliczna orientacja regionalnej polityki innowacyjnej − dzia-łania i instrumenty adresowane są głównie do sektora publicznego, a zarazem margi-nalizowane jest znaczenie sektora prywatnego i wzmacnianie innowacyjności przed-siębiorstw.
5. Podstawową barierą budowania zdolności innowacyjnych regionów jest niska edukacja i świadomość proinnowacyjna podmiotów publicznych odpowiedzialnych za kształtowanie regionalnej polityki innowacyjnej. Mocno eksponowana i podkreś‑ lana jest przy tym potrzeba edukacji proinnowacyjnej w sektorze publicznym.
6. Działalność i rola instytucji wspierania przedsiębiorczości i innowacji jest słabo postrzegana i oceniana przez podmioty polityki regionalnej. Potrzeba wzmac-niania działania tego typu instytucji również nie znajduje uznania wśród podmiotów publicznych.
Regionalna polityka innowacyjna – rola, uwarunkowania, instrumenty...
91
7. Rola i znaczenie regionalnych strategii innowacji oceniane są pozytywnie, szczególnie korzystnie eksponowana jest funkcja edukacyjna i informacyjna RIS. Jednocześnie najsłabiej oceniana jest funkcja koordynacyjna RIS – jedna z najważ-niejszych i podstawowych funkcji strategii.8. Partycypacja w procesie budowania strategii innowacji istotnie zmienia zro-zumienie i postrzeganie procesów innowacyjnych. Uspołecznienie i partycypacja w procesie tworzenia RIS pełnią więc ważne funkcje edukacyjne, co należy postrze-gać jako istotny czynnik budowania zdolności innowacyjnych regionów.
9. Występuje duże zróżnicowanie regionalne w postrzeganiu procesów inno-wacyjnych, roli polityki i znaczenia strategii w rozwoju zdolności innowacyjnych regionów. W konsekwencji można wnioskować, że polityka innowacyjna wykazuje wyraźnie regionalny charakter.
Reasumując, należy zauważyć, że proces kreowania regionalnej polityki inno-wacyjnej w Polsce jest w dużej mierze procesem wymuszonym przez zewnętrzne uwarunkowania (m.in. przez dostępność środków z funduszy europejskich), a nie jest wynikiem oddolnej potrzeby i reorientacji polityki regionalnej na problemy związane z innowacyjnością gospodarki regionalnej. Polska regionalna polityka in-nowacyjna jest w fazie „raczkującej”. Brak wiedzy i doświadczeń w tym zakresie, niska świadomość proinnowacyjna władz publicznych, tradycyjne i konserwatywne podejście do kształtowania zdolności innowacyjnych regionów, słabo rozwinięta in-frastruktura instytucjonalna są ogromnym problemem i wyzwaniem w kształtowa-niu regionalnych systemów innowacji. Polityka ta wymaga wzmocnienia i głębokiej reorganizacji, a przede wszystkim stworzenia podstaw systemowych do wykorzysta-nia możliwości, jakie niesie integracja europejska.
Literatura
Chmaj M., Żmigrodzki M., Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1995.
Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A., Polskie regionalne strategie innowacji: ocena
i wnioski dla dalszych działań, Regional Studies Association – Sekcja Polska, Warszawa 2006.
Grabiński W., Podmiotowość polityczna jednostki, Studia Nauk Politycznych 1989 nr 2.
Karwat M., Milanowski W., Podmiotowość polityczna, [w:] Wprowadzenie do teorii polityki, red. J.P. Gieorgica, Warszawa 1982.
Klepka M., Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy szczegółowej, Raport Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005.
Nowakowska A., Sukcesy i porażki polskich regionalnych strategii innowacji, [w:] Region w
gospodar-ce opartej na wiedzy, red. A. Jewtuchowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006,
s. 83‑92.
Nowakowska A., Regionalne strategie innowacji w Polsce – pierwsze doświadczenia i oceny, [w:]
Innowacje, przedsiębiorczość i gospodarka oparta na wiedzy, red. P. Niedzielski, E. Stawasz,
K. Poznańska, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 453 (8), Szczecin 2007, s. 203‑210.
92
Aleksandra NowakowskaREGIONAL INNOVATION POLICY – ITS ROLE, CONDITIONS