Główne gałęzie gospodarki

Gmina Ogrodzieniec należy do obszarów charakteryzujących się słabymi warunkami przyrodniczo - glebowymi, które nie stwarzają dostatecznych podstaw do intensyfikacji rolnictwa w warunkach gospodarki rynkowej.

Według Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku w gminie Ogrodzieniec użytki rolne wraz z sadami obejmowały 2 220,92 ha, co stanowi 26,2% jej powierzchni.

Tab. 5. Struktura zagospodarowania użytków rolnych w Mieście i Gminie Ogrodzieniec w 2010r.

Rodzaj zagospodarowania Powierzchnia w ha Udział w użytkach rolnych w %

pod zasiewami 988,48 44%

grunty ugorowane łącznie z

nawozami zielonymi 234,32 11%

uprawy trwałe 28,12 1%

sady ogółem 27,85 1%

ogrody przydomowe 29,10 1%

łąki trwałe 94,25 4%

pastwiska trwałe 24,33 1%

pozostałe użytki rolne 822,32 37%

użytki rolne ogółem 2220,92 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego 2010.

Ponad 63% procent gruntów rolnych znajdujących się na terenie Miasta i Gminy Ogrodzieniec, to grunty pozostające w tzw. „dobrej kulturze”, czyli gleby niezdegradowane i pozwalające na dalszą działalność rolniczą. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku pod zasiewami pozostaje 44% gruntów rolnych gminy.

Na terenie gminy funkcjonowały 1 632 gospodarstwa rolne, spośród których wszystkie, to gospodarstwa indywidualne. Gospodarstwa charakteryzują się dużym rozdrobnieniem.

Ponad 81% ogólnej powierzchni gruntów wchodzi w skład gospodarstw o areale poniżej 5 ha, zaś blisko 31%, to gospodarstwa bardzo małe, do 1 ha włącznie. Udział gospodarstw o powierzchni 5-15 ha nie przekracza 14%, zaś duże gospodarstwa, ponad 15 ha, obejmują zaledwie 5% ogólnej powierzchni gruntów rolnych.

Uwzględniając strukturę upraw należy stwierdzić, że 714,50 ha zasiewów stanowią zboża, natomiast ponad 47,70 ha upraw stanowią ziemniaki. Wśród pozostałych upraw wyróżniają się rośliny przemysłowe (rzepak i rzepik). Łączna powierzchnia zasiewów wynosiła w 2010 roku 988,48 ha.

Tab. 6. Zmiany w gospodarce rolnej Miasta i Gminy Ogrodzieniec w latach 2002-2010 2002 2010 tendencja zmian powierzchnia gruntów rolnych ogółem [ha] 4 673,63 3 905,55 -768,08 liczba indywidualnych gospodarstw rolnych 1 617 1 632 15 liczba ciągników w gospodarstwach indywidualnych 278 253 -25

pogłowie bydła ogółem 212 83 -129

pogłowie trzody chlewnej ogółem 520 433 -87

drób - produkcja mięsna 7 354 9 094 1 740

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego 2002 i 2010.

Zestawienie danych z dwóch spisów rolnych (tab. 6) pozwala wnosić, że na przestrzeni ostatnich lat zaszły pewne przeobrażenia w gospodarce rolnej gminy Ogrodzieniec. Spadła powierzchnia gruntów rolnych, co świadczyć może o przechodzeniu mieszkańców na pozarolnicze źródła utrzymania. Nasiliło się negatywne zjawisko, czyli rozdrobnienie gospodarstw rolnych, co zauważa się poprzez niewielki wzrost liczby gospodarstw rolnych w gminie. Zmniejszyła się natomiast liczba ciągników wykorzystywanych w uprawie.

W odniesieniu do hodowli zwierząt należy zauważyć, że w tym okresie o ponad połowę spadło pogłowie bydła, zmniejszyło się również pogłowie trzody chlewnej, natomiast zwiększeniu uległa liczba drobiu hodowlanego.

Innego rodzaju możliwością dla zdywersyfikowania działalności rolniczej jest agroturystyka.

Z racji sąsiedztwa zamku Ogrodzienieckiego mieszkańcy prowadzą działalności związane z obsługą ruchu turystycznego.

3.4.2. Leśnictwo wraz z leśną przestrzenią produkcyjną

Według danych Banku Danych Lokalnych GUS, grunty leśne w 2016 roku zajmowały 3 745,99 ha, co stanowiło 44,1% całkowitej powierzchni Miasta i Gminy Ogrodzieniec. Jest to najwyższy wskaźnik lesistości w Powiecie Zawierciańskim (30,4%), znacznie przewyższający średnią lesistość całego kraju (29,5%). Większość gruntów leśnych jest własnością prywatną, obejmują one 3 095 ha, zaś lasy publiczne - 650,99 ha. Należy podkreślić, że na przestrzeni lat 2003 - 2009 nastąpił wzrost wskaźnika lesistości o 1,3 punktu procentowego, następnie odnotowano niewielki spadek (wyk. 3). W strukturze gatunkowej drzewostanów dominują sosny, buki, świerki i brzozy. Rzadziej spotykanymi gatunkami drzew są modrzewie, dęby, osiny, wierzby pospolite i klony. Wiek drzewostanów waha się najczęściej w przedziale 20-80 lat. W ostatnim okresie na terenie całej gminy obserwowane jest zjawisko ekspansji lasów na tereny rolnicze, których użytkowania zaniechano.

Wyk. 3. Lesistość w gminie Ogrodzieniec w latach 2003-2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.

Gospodarka leśna gminy jest podporządkowana Nadleśnictwu Siewierz i Nadleśnictwu Olkusz.

3.4.3. Gospodarka rybacka

W gminie Ogrodzieniec znajdują się stawy śródleśne w Ogrodzieńcu - Józefów, położone w odległości 2 km w kierunku zachodnim od centrum Ogrodzieńca. Stawy zostały zarybione, stwarzają warunki do rekreacji i wędkowania. Zarządzane są przez koło wędkarskie z Ogrodzieńca.

3.4.4. Usługi

Kwestia dostępności i wachlarza usług w gminie jest jedną z najistotniejszych, gdyż wiąże się bezpośrednio z jakością życia mieszkańców oraz daje możliwość tworzenia nowych miejsc pracy na terenach wiejskich. Do usług dostępnych w Mieście i Gminie Ogrodzieniec zaliczyć można przede wszystkim usługi publiczne - opisane w rozdziale Warunki życia ludności:

- usługi zdrowia (patrz podrozdział 3.3.1), - usługi oświaty (patrz podrozdział 3.3.1),

- usługi związane z bezpieczeństwem (patrz podrozdział 3.3.3), - usługi związane z kulturą (patrz podrozdział 3.3.1).

Wachlarz usług w gminie uzupełniany jest przez działalności niezaliczane do usług publicznych, spośród których wyróżnić można:

- usługi w zakresie handlu, - usługi pocztowe,

- usługi gastronomiczne,

- usługi bankowe, - usługi turystyczne.

Wyk. 4. Podmioty gospodarcze sektora III gminy Ogrodzieniec w latach 2009-2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.

W gminie Ogrodzieniec w roku 2016 zarejestrowane było 678 podmiotów gospodarczych z sektora usług (wyk. 4). W odniesieniu do 2009 roku, liczba podmiotów wzrosła o 12%.

Największe skupisko podmiotów gospodarczych z sektora usług znajduje się w Ogrodzieńcu.

Potencjał rozwoju tego sektora związany jest z turystyką, sprzyja mu lokalizacja zamku Ogrodzienieckiego i Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”. Istotny wpływ na rozwój usług turystycznych mają również sporty wspinaczkowe.

3.4.5. Przemysł

W gminie Ogrodzieniec w 2016 roku było zarejestrowanych 236 podmiotów z sektora II (wyk. 5). Największa liczba podmiotów związanych z przemysłem i budownictwem w ciągu pięciu lat została odnotowana w 2012 roku. Uwzględniając podział według przynależności do sektora przemysłowego i budownictwa, gmina Ogrodzieniec odznacza się dużą przewagą podmiotów z sektora budownictwa.

Wyk. 5. Podmioty gospodarcze sektora II Miasta i Gminy Ogrodzieniec w latach 2009-2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.

Do istotnych przedstawicieli przemysłu na terenie gminy Ogrodzieniec należą: Odlewnia Żeliwa, Industrie Lisa, SPA MET, KRIS MET, EKO GWAJM. Większość przedsiębiorstw przemysłowych zlokalizowanych jest w mieście Ogrodzieniec oraz Fugasówce. Działalność przemysłowa jest natomiast w umiarkowanym stopniu obecna w przestrzeni gminy Ogrodzieniec.