, KopièKiefi
■1343 * .,■ /
I J
...^ ir u b y '
S Reqio! I
■ M il it >’
là rn iâ^ S k â /a
9 ■ . v
L ysanki
KvSv Ttełecż/!
M
x S u c h y Wiejrplj 'b oWiëC',
¿ ill! lirvSajKsN— ' . M i
Giewont ,1897-i» •
W. Goetel i S. Sokołowski
Mapa geologiczna pasa reglowego okolicy Zakopanego
—Carte géologique de la région subtatrique des environs de Zakopane
Podziałka 1:20.000 Echelle
Objaśnienie znaków — Explication des signes wapienie plamiste (lotharingien)
calcaires tachetées (Lotharingien)
lupki margliste, wapienie z krynoidami, piaskowce wapienne, lupki ilaste i kwarcyty (sinèmurien-hettangien)
schistes m arneux, calcaires à Crinoïdes, grès calcaires, schistes argileux et quartzites (Sinémurien-Hetiangien) wapienie i łupki (ret)
calcaires et schistes (Rhétien) moreny denne i utwory fluwioglacjalne
moraines du fon d et depots fluvioglaciaires
moreny czołowe i boczne moraines frontales et latérales zlepieńce i wapienie (eocęn) conglomerates et calcaires (Éocéne) utwory napływowe — (alluvion fluviale)
■ dyluwjum (Quaternaire ) stożki nasypowe —(cônes secs) aluwjum
(Quaternaire recent)
usypiska — (débris des pentes)
Druh. w Zakr. G raficznych S k i Akc. „K S IĄ Ż N IC A - A T L A S " Lwów
— 6 2 —
które pod wierzchołkiem się zbiegają. Zęby, środkowy i tylny, są rozdwojone, przedni jest słaby, pojedynczy. Wzdłuż krawędzi zam
kowej tylnej biegnie rowek, oddzielający krawędź zamkową od listewki wiązadłowej (nympha). Zamek skorupy lewej jest po
dobnie wykształcony jak w prawej, tylko zęby, środkowy i przedni, są dwudzielne, a tylny pojedynczy.
Gatunek ten oznaczył łaskawie prof. Dr. Wilhelm F r i e d b e r g i miło mi jest tą drogą złożyć Mu szczere podziękowanie.
Różnica między okazami z Niskowej a okazami reproduko- wanemi u H ö r n e s a (15) i D o l l f u s a i D a u t z e n b e r g a (3) leży w kształcie krawędzi płytki zamkowej, która u okazów z Ni
skowej jest lekkim łukiem wygięta, podczas gdy u tamtych jest prostolinijna. Okazy z Niskowej są nieco mniejsze, lecz stosunki wymiarów wysokości do długości są bardzo zbliżone, a szereg liczb stosunkowych układa się według rozwiniętego dwumianu Ne w to n a (rys. 4).
Okaz H ö r n e s a znajduje się w klasie II, okazy D o l l f u s a i D a u t z e n b e r g a w klasie III i IV.
Rys. 4.
K L A S A (KLASSE) I 11 111 IV
Zmienny stosunek w ysokości do długości (variirendes Verhältniss
der Höhe zur Länge)
0'73-0'76 0-77-0-80 0-81-0-84 0-85-0-88
Ilość okazów
(Zahl der Exem plare) 3 4 5 3
Potámides Schaueri Hilb. T. 1, fig. 5 a, b, c, 6 a, b, c, 7 a, b, c.
Oznaczając faunę z Niskowej napotkałam na znaczne trud
ności w odróżnieniu gatunku Potámides Schaueri Hilb. od
od-— 6 3
-miany Potámides Schaueri Hilb. var. Eicfiw. Hörn, et Auing. Do niedawna wydzielane były te formy jako dwa odrębne gatunki:
Potámides Schaueri Hilb. i Potamides Eichwaldi Hörn, et Auing.
Dopiero F r i e d b e r g , widząc liczne przejścia między niemi, po
łączył oba gatunki, utworzył jednak odmianę. Różnica między niemi polegać ma na tern, że podczas, gdy formy Potámides Schaueri Hilb. posiadają na zwojach tylko dwa rzędy guzków, delikatny prążek między niemi pojawia się tylko wyjątkowo, na
stępnie u podstawy zwoju nie występuje zasadniczo żaden prążek, są jednak także okazy z prążkiem jednym a czasem nawet z dwoma, to u Potámides Schaueri Hilb. v. Eichwaldi Hörn, et Auing. prą
żek między dwoma szeregami guzków występuje zawsze, często jest perełkowany a u podstawy zwoju pojawia się jeden lub dwa prążki. F r i e d b e r g podkreśla rzeźbę zwojów górnych, gdzie guzki dolne mają być silniej wykształcone niż górne u P. Schaueri Hilb., równe natomiast u v. Eichwaldi Hörn, et Auing.
Obserwacje dokonane na okazach zebranych z Niskowej wy
kazały, że mimo wszystkie te różnice oddzielenie tych odmian jest bardzo niepewne, a rzeźba zwojów starszych nie może być tu brana jako kryterjum, ponieważ i okazy należące niewątpliwie do v. Eichwaldi Hilb. et Auing. posiadają często guzki dolnego szeregu również silniej rozwinięte.
Do porównania służyły także okazy tego gatunku z Dżurowa, przy których trudności w oddzieleniu były te same.
Celem .wyjaśnienia wzajemnego stosunku obu odmian zasto
sowana została metoda statystycznych pomiarów zmienności. W bio- logji ma ona szerokie zastosowanie, szczególnie jeżeli chodzi o za
gadnienia dziedziczności ( J o h a n n s e n ) (17); do paleontologji wprowadza tę metodę W e d e k i n d (25).
Stwierdzone zostało całym szeregiem doświadczeń, że jakaś cecha danej populacji o charakterze kwantytatywnym ujęta w cyfry da szereg liczb, które ułożeniem swym zbliżone są do rozwinię
tego dwumianu N e w t o n a (n-f-b)".
Liczby te grupują się w ten sposób około wartości średniej, że im większa jest różnica zmiennej danej cechy od jej średniej wartości, tern mniej osobnikom jest właściwa. Szereg taki zmien
ności ciągłej odpowiada wymogom prawa Q u e t e 1 é t a, a jego warjanty uważać należy za należące do jednego gatunku.
Okazy z Niskowej i Dżurowa o tyle nie są wdzięcznym
ma-_ 6 4 —
terjałem do tego rodzaju pomiarów, że wskutek niezbyt dobrego stanu zachowania nie wszystkie cechy dadzą się liczebnie ująć.
Wielkością stałą w odniesieniu, do której mierzona była zmien
ność cech, jak 1) ilość pionowych żeberek na połowie zwoju i 2) wysokość zwoju, przyjęta została grubość skorupy ślimaka na starszych zwojach 4’3 mm, na zwojach młodszych 5'7 mm. Jeżeli się zatem uszereguje warjanty według tego, jaką wysokość zwoju, albo ile żeberek przy danej grubości posiadają, otrzyma się następujące szeregi i krzywe zmienności:
Rozmieszczenie wartości zmiennej cech branych tu pod uwagę wykazuje, że układają się one w szereg ciągły zmienności, który przedstawiony graficznie występuje jako krzywe jednowierzchoł- kowe. Dają więc one obraz rozmieszczenia wartości zmiennych cechy , wśród warjantów, należących do jednego gatunku. Jeżeli oddzieli się, zawsze jednak z pewną dowolnością formy, Potámides Schaueri Hilb. od v. Eichwaldi Horn. et Auing. i prześledzi ich rozmiesz
czenie na krzywej, to okaże się, że nie zajmują one specjalnych miejsc na tej krzywej, lecz są rozmieszczone w ten sposób, że warjanty obu odmian zmięszane, znajdują się w każdem miejscu
’) Na linji rzędnych zaznaczona je s t ilość okazów — na linji odciętych klasy t. j. ilościow e zm ienne danej cechy (auf der senkrechten Linie ist die Zahl der Exem plare — auf der horizontalen die Zahl der K lassen angegeben).
Rys. 5.Grubośćskorupy(dieDicke des Gehauses)4-3 mm
— 6 5 —
R ocznik VI. Pol. T o w . G eol. 5
— 6 6 —
krzywej. Podzielić można jeszcze osobniki zespołu Niskowej i Dżu- rowa w następujący sposób:
I. Osobniki posiadające prążek środkowy bardzo wyraźny, guzkowany na wszystkich zwojach.
II. Osobniki posiadające środkowy prążek na ostatnich trzech, lub mniej zwojach.
III. Osobniki nieposiadające wcale prążka środkowego.
Rys. 7. Rys. 8.
K lasa I II III
Warjanty z N is k o w e j... 26 326 101
„ z D ż u r o w a 31 33 1
Wartość maksymalna przypada tu na klasę II, a więc na osob
niki, co do których nie było się pewnym, czy należy przydzielić je do Potámides Schaueri Hilb., czy v. Eichwaldi Horn. et Auing.
Wartość średnia dla okazów z Niskowej znajduje swe miejsce w klasie II. Dla osobników z Dżurowa przesuwa się ku klasie I.
Występuje więc tu różnica między zbiorowiskiem obu miejsco
wości. Dżurów daje więcej form zaliczanych dawniej do Potámi
des Eichwaldi Horn. et Auing. — Niskowa do Potámides Schaueri Hilb. Również ciekawym jest fakt, że prążek środkowy u okazów klasy II pojawia się na zwojach młodszych. Nie spotyka się na
tomiast okazów, u którychby ten prążek występował na zwojach starszych, na młodszych zaś zanikał. Wyjaśnienia tych faktów wkraczają już w obręb zagadnień, związanych z teorją i prawami Me n d l a . Badania w tym kierunku mogą być prowadzone na materjale bardzo dobrze zachowanym.
Na podstawie zatem przeprowadzonych pomiarów i obser- wacyj wydzielanie odmiany Eichwaldi nie da się utrzymać. Okazy
Rys. 7.Grubośćskorupy(dieDicke desGehauses)5*7 mm
6 7 —
5*
— 6 8 —
z prążkiem środkowym, jak i takie, które go nie posiadają, należy zaliczyć do jednego gatunku Potámides Schaueri Hilb.
Chiton sp. T. 1, fig. 8.
W zbiorze z Niskowej znajduje się jeden segment ślimaka, należącego do rodzaju Chiton. Jest on dachowato zgięty, wąski, symetryczny. Ma dwojakiego rodzaju prążki, jedne pionowe, rów
nej grubości, zajmują pole w kształcie trójkąta równoramiennego, którego podstawą jest bok dłuższy segmentu, wierzchołek zaś do
tyka do drugiej krawędzi równoległej. Po obu stronach pozostałe pola ozdobione są prążkami podłużnemi, ku krawędziom, grubie
jącemu Jest tych prążków trzy. Przy jednej z krawędzi dłuższych występują dwie małe wypustki półkoliste, między któremi krawędź jest wolna.
P I Ę T R A Występuje poza Nowvm Sączem
G A T U N K I :
Aquitanien Burdigalien Helvetien Tortonien Sarmat Pliocen Podole
K arpaty
Rzeszów Tarnów
F a u n a i ł . ó w
Potámides Schaueri Hilb... + + + +
„ Petersi F riedb... +
„ nodosopíicatus M. Hörn. . + + + + + + +
m itralis Eichw ... + + + + + +
Terebrada bidentata Defr... + + + + + + +
Cerithiopsis dertobicarinata Sacco . . + +
N assa Schönni Hörn, et Auing. . . . + +
Neritina picta Fér... + + + + + M urex s p ...
H ydrobia Partschi Fraunf... + + +
„ effu sa Fraunf... + + +
Planorbis sp ...
Area diluvii Lm ... ~r + + + + + +
Lucina sp ...
Cardium s p ...
Alaba costellata Grat. v. anómala
Eichw ... + + +
— 6 9 —
P I Ę T R A Występuje poza
Nowym Sączem
G AT U N K I:
Aquitanien Burdigalien Helvetien Tortonien Sarmat Pliocen Podole
K a rp a ty
Rzeszów Tarnów
F a u n a p i a s k ó w d o 1 n y t h
Tellina p la n a ta L in n ... + + + +
„ donacina L in n ... + + + + + +
Venus S obieskii H ilb ... + + Chione cf. B a stero ti D e s h ... + + + + + M eretrix Pedem ontana A g ... + + +
D osinia Lupinus L i n n é ... + +
T apes vindobonensis M a y e r . . . . +
P sam m obia s p...
Lucina colum bella L m ... + + + + + +
„ fr a g ilis P h il... + + + +
„ d ivaricata L . v. arnata A g. . . + + + +
„ den tata D e fr ... + + +
„ tran sversa B m . . . . . + + + +
„ (M egaxim us) B ella ra i M ay . . . + + + Venerupis irus L i n n é ... + + ~ł~ + + Cardium aff. vindobonense P t. . . . +
„ z g ru p y obsoletum . . . . + +
sp. ...
Corbula g lb b a O l i v i i ... + + + + + + + A rea cf. N oe L m ... + + +
Pectunculus sp. (p ilo su s L m .) . . . + + + + + +
N ucula nucleus L i n n é ... + + + + +
M aclra s p ...
O strea d igitalin a D u b ... + + + + + +
Cerithium Europaeum M a y ... + + + +
„ procrenatum S a c c o . . . + + + + + +
P otám ides S ch au eri H ilb ... + + + +
B ittiu m deform e E ic h w ... ■T + + + + +
S an dbergeria p e rp u s silla G ra t. . . . + + + +
R issoin a p u s s illa B r o c c ... + + + +
A laba co stella ta G ra t. v. anóm ala
E ic h w . . ... + + +
Trochus (O x y ste le ) orientalis B ro cc. + + + + +
G ibbulla a ffin is E ic h w . var. p seu d o
-an gu lata B o e ttg ... + + + + +
Scaphander lign ariu s L . v. targion ia
R i s s o ... .... . + + +
F issurella (G ly p h is) italica D efr. . . + + +
— 7 0 —
P I Ę T R A Występuje poza Nowym Sączem
G A T U N K I :
Aquitanien Burdigalien Helvetien Tortonien Sarmat Pliocen Podole
Karpaty
Rzeszów Tarnów
F a u n a p i a s k ó w d o 1 n y c h
D entalium fo ssille L in n é ... + + + +
-„ entalis L i n n é ... + + + +
Chiton sp ... . . .
F a u n a p i a s k ó w g ó r n y c h
Ostrea digitalina Du b ... + + - + + + + Area diluvii L m... + + + + + + +
Venus multilamella L m... + + + +
Corbula gibba O liv ii... + + + + + + + 7 urritella erronea Cossm . v.
subpy-ihagoraica F riedb... + + +
Turritella turris B ast... + + + +
Ceritium procrenatum Sacco . . . . + + + +
Columbella fa lla x R. Auing... + + 4 -
-S P I -S L I T E R A T U R Y .
1. A n d r u s s o v : B eiträge zurK enntniss des kaspischen N oegens. Mémoi
res du Comité G éologique. Petersburg' 1902—1909.
2. C o s s m a n n et A. P e y r o t : Conchologie néogénique de l’Aquitaine.
Bordeaux 1909—1914.
3. G. F. D o l l f u s et Ph. D a u t z e n b e r g : Conchyliologie du M iocène moyen du B assin de la Loire. P aris 1906.
4. D o l i ń s k i , J a b ł o ń s k i , K u ź n i a r , L i l p o p : W ęgiel brunatny w Niskowej, pod Nowym Sączem . W arszaw a 1921.
5. E i c h w a l d : Lethaea rossica. Stuttgart 1852—1867.
6. F r i e d b e r g : Mięczaki mioceńskie ziem polskich. Lwów 1912.
7. — Nowe skam ieliny miocenu ziem polskich. Lwów 1907.
8. — Studja nad form acją m ioceńską Polski. Część II. Kosmos 1920.
9. — Studja nad form acją m ioceńską Polski. Część III. Kosm os 1924.
10. — Utwory m ioceńskie w Europie i próby podziału tych utworów Polski. Lwów 1921.
11. — W ykaz skamielin mioceńskich z niektórych m iejscow ości galicyj
skiego P odola. Kraków 1920.
12. — Kilka spostrzeżeń w zakresie formacji mioceńskiej Galicji. Lwów 1912.
— 7 1 —
13. F r i e d b e r g : Zagłębie m ioceńskie Rzeszowa. Kraków 1903— 1906.
14. — Młodszy miocen Galicji zachodniej i jego fauna. Kraków 1906.
15. M. H ö r n e s : Die fossilen Mollusken des Tertiär-B eckens von Wien.
Wien 1870.
16. H i I b e r : Neue und w enig bekannte Conchylien aus dem ostgalizischen Miocän. Wien 1882.
17. J o h a n n s e n : Elemente der exakten Erblichkeitslehre. Jena 1926.
18. K o d y m M a t ë j k a : M apovaci zpräw a z okoli Öejöe a Mutënic na Jizni Moravé na listu H odonin—Breclav. P raga 1924.
19. L a s k a r e w : Die Faune der Buglówka Schichten in Volhynien Mem. d.
Com. géologique. P etersburg 1903.
20. S o k o ł o w : Die Schichten m it Venus konkensis. Leipzig 1899.
2 1 . S c h a f f e r : Geologische G eschichte und Bau der Um gebung v. Wien.
■ 1927.
22. S c h a f f e r : D as Miocän von Eggenburg. W ien 1910.
23. S a c c o : I Molluschi terziarii del P iem onte e della Liguria. Torino 1872-1901.
24. U h 1 i g : E rgebnisse geologischer Aufnahmen in den w estgalizischen Karpaten. Jahrb. d. geolog. Reichsanstalt. Wien 1888.
25. W e d e k i n d: Über die G rundlagen und M ethoden der B iostratigraphie.
Berlin 1916.
Z U S A M M E N F A S S U N G .
Die miozänen Ablagerungen der Umgebung von Nowy Sącz treten in Niskowa, Podegrodzie, Dąbrówka Polska und Biegonice an den Tag. Sie sind meistens als Tegel mit dünnen Einlagerun
gen von Lignit, dann als hellgelbe Sande ausgebildet. Diese Tegel füllen auch, wie dies Bohrungen erwiesen haben, das ganze Becken von Nowy und Stary Sącz aus. Man hat sie in einer Tiefe von zirka 24 m bei Stary Sącz — und 35 m in Świniarsko durchteuft.
Die.Tegel werden in Podegrodzie und Niskowa von gelben Sau
den mit linsenförmigen Konglomeratbänken überlagert, ln Niskowa tritt eine reiche Fauna auf, welche einen deutlichen Unterschied zwischen beiden Miozänbildungen erkennen lässt. Während die Tegel durch eine Brackwasserfauna mit Vorherrschen der Gattung Cerithium gekennzeichnet werden, weist die Fauna der Sande auf ein offenes Meer hin. Man kann in Niskowa drei Horizonte unter
scheiden:
1) Tegel (Seite 52 des polnischen Textes)
2) gröbere Sande mit reicher Fauna (S. 52 des polnischen Textes), 3) dünne Sande mit ärmeren Fauna und langlebigen Gattungen
(S. 54 des polnischen Textes).
— 7 2 —
Sowohl die petrographischen Merkmale der Sedimente als auch der Charakter der Fauna lassen auf ein Niedersinken des Beckens bei gleichzeitigem Emporheben seiner Ufer schliessen.
Da die Fauna der Sande zur näheren Zeitbestimmung nicht benutzt werden kann, und jene der darunter liegenden Tegel für das obere Tortonien bezeichnend ist — so sind wir der Vermu
tung nahe, dass diese transgressionsartige Meeresinvasion eher mit der Epoche der Niveauverschiebungen im Eosarmatikum zusam
menfällt.
Potamides Schaueri Hilb. und Potamides Eichwaldi Hörn, et Auing, galten bis auf die letzten Jahre als zwei verschiedene Arten. F r i e d b e r g (6) zählte sie zwar zur einer Art bildete aber Varietäten: Potamides Schaueri Hilb. und Potamides Schaueri Hilb.
var. Eichwaldi Hörn, et Auing. Nach den Variationsstatistischen Untersuchungen ergab es sich, dass die beiden Varietäten als Grenzvarianten einer stark variirenden Art zu betrachten sind (Fig. 5, 6, 7, 8).
OBJAŚNIENIE TABLICY. (TAFELERKLÄRUNG).
1. a, b. Lucina (Loripes) dentata Defr. ( 2 X )
2. Cardium z grupy obsoletum ( 2 X ) (Cardium aus d erG ru p p e obsoletum) 3. a, b. Cardium aff. vindobonense Pt. (2 X)
c „ „ „ „ żeberka przednie (vordere Rippen) 4. a, b. Tapes (H em itapes) vindobonensis Mayer
5. a, b. Potamides Schaueri Hilb., Dżurów (2 X), prążek środkow y w ystę
puje na w szystkich zw ojach (der m ittlere Reifen tritt auf allen Um
gängen auf)
5. c. Potamides Schaueri Hilb., N iskow a (2X )> prążek środkow y w ystę
puje na w szystkich zwojach (der mittlere Reifen tritt auf allen Um
gängen auf)
6. a. Potámides Schaueri Hilb., D żurów (2 X)> prążek środkow y w ystę
puje conajmniej na trzech ostatnich zw ojach (der mittlere Reifen tritt w enigstens auf den drei letzten U m gängen auf)
6. b, c. Potamides Schaueri Hilb., Niskow a (2 XX prążek środkow y w ystę
puje conajm niej na trzech ostatnich zwojach (der m ittlere Reifen tritt w enigstens auf den drei letzten Um gängen auf)
7. a. Potamides Schaueri Hilb., Dżurów (2 XX prążek środkow y nie wy
stępuje (der m ittlere Reifen tritt nicht auf)
7. b, c. Potamides Schaueri Hilb., N iskow a (2 X). prążek środkow y nie wy
stępuje (der m ittlere Reifen tritt nicht auf)
8. Chiton sp. (3 XX
R o c z n ik P o l. T ow . G eo l. T. VI. K. S k o c z y la s ó w n a .
Gejza Bukowski.
U w a g i d o t y c z ą c e u t w o r ó w l ą d o w y c h
w okolicy jeziora Buldur w Azji M niejszej.
Bemerkungen über die Binnenablagerungen in der Umgebung des Buldur Giöl in Kleinasien.
Das Terrain um den Buldur See sowohl in näherem als in weiterem Umkreis, welches ich vor 38 Jahren auf mehreren langen Routen nach verschiedenen Richtungen hin durchkreuzte und über dessen Aufbau in meinen bisherigen durchweg vorläufigen Ver
öffentlichungen nur einige mehr allgemein gehaltene, sich nicht auf die Durcharbeitung des aufgesammelten Fossilien- und des Beobachtungsmaterials stützende Mitteilungen vorliegen, wurde bekanntlich in neuerer Zeit von Walther P e n c k einer genaueren geologischen Untersuchung unterzogen.
Die von dem genannten Gelehrten durchgeführten geologi
schen Aufnahmen, die sich über einen nicht unbeträchtlichen Teil der westkleinasiatischen Seenregion erstreckt haben dürften, sind leider nicht zur Publikation gelangt Sein im Jahre 1918 in Stutt
gart erschienenes Buch „Die tektonischen Grundzüge Westklein
asiens“, in dem die Forschungsergebnisse aus dem ganzen von ihm bereisten ausgedehnten Landstriche zwischen dem Marmara- Meer im Norden und dem Golf von Adalia im Süden zusammen- gefasst sind, enthält dafür eine Fülle neuer, sehr wichtiger tekto
nischer, stratigraphischer und anderer Konstatierungen. In diesen lehrreichen Darlegungen hat W. P e n c k dem Berg- und Hügel
lande rings um den Buldur See, ähnlich wie auch einigen anderen,
•ebenfalls in höherem Ausmasse von ihm erforschten Gebieten, eine sehr weitgehende Berücksichtigung angedeihen lassen.
Ein grosses Interesse bietet hier heute für uns vor allem die treffliche Schilderung der geologischen Vorgänge im Bereiche der
— 7 4 —
Buldursenke während der neogenen und der quartären Periode.
Bei aufmerksamer Verfolgung derselben fällt es jedoch auf, dass eine Frage, und zwar eine wesentliche, ungelöst geblieben» ist.
Man vermisst darin eine genügende Aufhellung des Alters und der Gliederung der uns dort entgegentretenden lacustren Ablagerungen sowie gewisser, damit im Zusammenhänge stehender Lagerungs
verhältnisse, deren Existenz schon auf Grund der Beschreibungen in P. de T c h i h a t c h e f f s Werk gemutmasst werden kann.
Aus W. P e n c k s Auseinandersetzungen darf geschlossen wer
den, dass er die gesamten in der Umgebung des Buldur Giöl vorkommenden Binnenbildungen, welche bisher Süsswasser- und Brackwasserconchylien geliefert haben, für ein stratigraphisch un
unterbrochenes, somit lückenlos abgesetztes und tektonisch im grossen Ganzen einheitliches Schichtensystem gehalten hat.
Die Entstehung der besagten Sedimente wurde ins Pliocän, zumal in die levantinische Stufe verlegt und als Richtschnur für die Altersbestimmung diente W. P e n c k in erster Linie die in meinen vorläufigen Berichten diesbezüglich provisorisch und im allgemeinen geäusserte Vermutung. Aber diese meine Annahme könnte, nach neueren Erfahrungen zu urteilen, eventuell bloss für den wenig mächtigen jüngeren, sich durch eine sehr artenarme, dafür jedoch überaus individuenreiche brackische Molluskenfauna auszeichnenden Schichtenkomplex Geltung haben, welcher nach unseren derzeitigen Kenntnissen auf die nähere Umgebung des Sees beschränkt zu sein scheint.
Mit besonderem Nachdruck muss hiebei noch Folgendes be
tont werden.
Die zuletzt erwähnten, ungemein fossilreichen und in ihrer Verbreitung enger begrenzten Absätze, hauptsächlich Sande, Schot
ter und lockere sandige Mergel, von welchen W. P e n c k sagt,
„dass sie auf allen Seiten bis an das Seeufer herantreten und in alte Erosionskerben der begleitenden Gebirge eingreifen“, wurden von dem genannten Forscher als Denudationsreste seiner angeblich kontinuirlichen einzigen Schichtengruppe der dortigen Brack- und Süsswasserablagerungen gedeutet. Nun sprechen gegen eine solche Auffassung nicht nur gewisse von mir im Jahre 1890 gemachte, ursprünglich leider nicht ausgenützte Wahrnehmungen, sondern auch manche Beobachtungen aus älterer Zeit, deren Bedeutung für die uns eben beschäftigenden Fragen erst heute zur richtigen Bewertung kommt. Nebstbei spielen auch bestimmte, in den be
— 7 5 —
nachbarten Neogengebieten Westkleinasiens in neuerer Zeit er
zielte geologische Untersuchungsergebnisse eine nicht geringe Rolle.
Vor weiteren Erörterungen soll nun gleich im Voraus kurz hervorgehoben werden, dass meiner Überzeugung nach in der Umgebung des Buldur Giöl innerhalb der dortigen geologisch jungen, lacustren Bildungen zwei verschiedenalterige, durch eine stratigraphische Lücke von einander getrennte Schichtensysteme zu unterscheiden sind und dass diese Sedimentgruppen auch tekto
nisch miteinander nicht Zusammenhängen, sondern gegeneinander eine unkonforme Lagerung aufweisen.
Ausserdem sei noch hinzugefügt, dass der Absatz des jünge
ren Schichtenkomplexes zweifellos in einer Ausräumungszone der älteren Serie stattgefunden hat, welche Zone, nebenbei bemerkt, eine verhältnismässig nicht besonders grosse Ausdehnung und zwar im nördlichsten Teil unseres Neogenbeckens erreicht. Was aber den Zeitpunkt des Einsetzens sowie die Dauer der besagten Ausräumung betrifft, so halte ich eine Äusserung darüber heute deshalb für verfrüht, weil es bis jetzt nicht gelungen ist, das Alter genannter Ablagerungen, speziell der jüngeren Gruppe, mit voller Sicherheit festzustellen und es an anderen Fingerzeigen hiefür vor
läufig noch mangelt.
In dem grossen Werke T c h i h a t c h e f f s Uber Kleinasien (P. de T c h i h a tc h eff, Asie mineure, 4. Geologie, Paris 1866 ä 1869) suchen wir vergebens nach einer deutlich und entschie
den vorgebrachten Angabe, dass es in dem jungtertiären und quar
tären Terrain von Buldur zwei, dem Alter nach verschiedene, stra
tigraphisch von einander ziemlich weit abstehende Schichtgruppen von lacustren Absätzen gibt. Aus den Darlegungen, die uns hier dargeboten werden, geht jedoch ganz unzweideutig hervor, dass T c h i h a t c h e f f das Vorhandensein einer Zweigliederung erkannt und es nur versäumt hat, sich darüber in wünschenswerter Klar
heit auszudrücken.
Auf Seite 200—201 des 3. Bandes der Abteilung „Geologie“
werden die lacustren Bildungen um den Buldur See mit jenen des Gereniz Tchai und von Tefenü im nordöstlichen Lykien zu einem zusammenhängenden Becken vereinigt und dem unteren Pliocän zugewiesen. Bezüglich des Alters lehnt sich T c h i h a t c h e f f also an die Meinung von S p r a t t und F o r b e s an (T.
A. B. S p r a t t and E. F o r b e s , Travels in Lycia, Milyas and the
— 7 6 —
Cibyratis. London 1847), welche die lykischen Vorkommnisse für Äquivalente der levantinischen Paludinenschichten der Insel Kos angesehen haben. Darüber aber, dass sich diese Angabe des ge
nannten russischen Gelehrten bloss auf unsere ältere sehr mächtige Schichtenserie bezieht, kann wohl kein Zweifel obwalten, denn auf Seite 205 werden wieder andere, durch Dreissensia buldurensis d’Archiac charakterisierte Schichten beschrieben, welche er wegen des vermeintlich sehr jugendlichen Erhaltungszustandes der Fossi
lien mit grösster Bestimmtheit für diluvial erklärt.
Die zuletzt erwähnten, angeblich quartären Ablagerungen ent
sprechen nun, wie ich mit Nachdruck betonen muss, unserem jün
sprechen nun, wie ich mit Nachdruck betonen muss, unserem jün