Gleby na Wyżynach Ukraińskich (85)

Prowincja jest nierównomiernie wypiętrzoną częścią platformy wschodnioeuropejskiej, z niezbyt głęboko zalegającymi skałami paleozoicznymi, a dalej ku wschodowi z wychodniami skał krysta-licznych. Brak tu śladów zlodowacenia, powszechnych w pozostałej części terytorium Polski po Sudety i Karpaty (Kondracki 2000, 2011). Klimatycznie i biogeograficznie obszar zalicza się do strefy leśno- -stepowej. Dominują tu gleby pęczniejące. Dane dotyczące powierzchni i gleb prowincji Wyżyny Ukraińskie (85) przedstawiono w charakterystyce podprowincji Wyżyna Wołyńsko-Podolska (851).

Na wierzchowinie zachowały się ostańce moren z głazami narzutowymi. W zachodniej części mezore-gionu dominuje 6 kpr na glebach rdzawych, a we wschodniej 5 kpr na glebach płowych. W centralnej części występuje duże zalesienie. Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie (845.16) jest podmokłe, miejscami zatorfione i z licznymi zagłębieniami krasowymi. Jest tu ponad 60 małych jezior. Do ochrony unikalnych obszarów torfowisk, bagien, jezior oraz rosnących wokół lasów, powołano tu Poleski Park

Narodowy. Zachodnią część zajmują gleby płowe, gleby rdzawe i gleby bielicowe zaklasyfikowane do 5, 6 i 7 kpr gleb. We wschodniej części mezoregionu dominuje 3z kuz na glebach torfowych przy

średnim zalesieniu, a gleby rdzawe i gleby bielicowe zaklasyfikowano do 7 kpr gleb. Próbka 295.

Dolina Środkowego Bugu (845.18) na terenie Polski obejmuje bardzo długi piaszczysty lewy brzeg

rzeki. Niemal na całej długości od południa na północ to dość szeroki pas lewobrzeżnej terasy zalewowej. Występują tu mady właściwe zaklasyfikowane do 1z kuz, a jedynie północny kraniec mezoregionu, jako bardziej rozległy lewobrzeżny obszar doliny jest zaklasyfikowane do 2 kpr gleb również na madach. Próbka 173.

5.6.4.2. Polesie Wołyńskie (845.3)

Makroregion budują głównie wapienno-margliste skały górnokredowe oraz piaskowce trzeciorzę-dowe przykryte piaskami plejstoceńskimi o małej miąższości. Obniżenia między pagórami wypełniają piaski, ale są też miejsca silnie zabagnione i zatorfione. Udziały kpr gleb przedstawiono w tabeli 5.6.4.2.

Tabela 5.6.4.2. Powierzchnia kpr gleb ornych makroregionu 845.3 wg bazy danych glebowych (IUNG 500)

Makroregion 845.3

Nr kpr gleb 2 3 4 5 6 7 Suma

Pow. [km2] 43,3 348,0 198,3 84,7 633,1 46,6 1354,0 Pow. [%] 2,3 18,2 10,4 4,4 33,0 2,4 70,7

Wartość IWK = 22,85 i charakteryzuje makroregion (845.3) jako obszar D, z glebami średniej jakości.Makroregionzajmuje 1914km2 (0,613% pow. kraju) i tworzą go 3 mezoregiony. Obniżenie

Dorohuckie (845.31) to równina, którą tworzą wapienie i margle górnej kredy, ale na nich zalegają

piaski czwartorzędowe. Gleby płowe i gleby bielicowe zaklasyfikowano do 4, 5 i 6 kpr gleb. Znaczny obszar zajmują również 3z kuz na glebach torfowych (mułowych), a na zachodnich krańcach mezoregionu również 1z kuz na madach właściwych. Pagóry Chełmskie (845.32) charakteryzują – wznoszące się pośród sąsiednich równin – dosyć wysokie garby zbudowane z margli przykrytych odpornymi na denudację czapami piaskowców. Swego rodzaju ostańcowe góry pokrywają rędziny właściwe zaliczone do 2 i 3 kpr gleb, a niżej położone powierzchnie gleb płowych i gleb bielicowych zaklasyfikowano do 4 i 6 kpr gleb. Próbka 297. Obniżenie Dubieńskie (845.33) jest równiną z licznymi

zagłębieniami terenu, na których przeważają rozległe łąki zaklasyfikowane do 3z kuz na glebach torfowych. Grunty orne to niemal wyłącznie 6 kpr na glebach bielicowych i glebach glejobielicowych, ale także w zachodniej części na rędzinach właściwych zaliczone do 3 kpr gleb. Próbka 299.

5.7. Gleby na Wyżynach Ukraińskich (85)

Prowincja jest nierównomiernie wypiętrzoną częścią platformy wschodnioeuropejskiej, z niezbyt głęboko zalegającymi skałami paleozoicznymi, a dalej ku wschodowi z wychodniami skał krysta-licznych. Brak tu śladów zlodowacenia, powszechnych w pozostałej części terytorium Polski po Sudety i Karpaty (Kondracki 2000, 2011). Klimatycznie i biogeograficznie obszar zalicza się do strefy leśno- -stepowej. Dominują tu gleby pęczniejące. Dane dotyczące powierzchni i gleb prowincji Wyżyny Ukraińskie (85) przedstawiono w charakterystyce podprowincji Wyżyna Wołyńsko-Podolska (851).

5.7.1. Gleby na Wyżynie Wołyńsko-Podolskiej (851)

Podłoże skalne podprowincji tworzą krasowiejące margle kredowe, na których miejscami zalega pokrywa lessowa z dużymi płatami czarnoziemów. Obszar zdecydowanie zdominowały 1 i 2 kpr gleb, zajmujące łącznie 57,7% powierzchni regionu. Tożsamy udział kpr gleb dla prowincji (85) i podpro-wincji (851) przedstawiono w tabeli 5.7.1.

Tabela 5.7.1. Powierzchnia kpr gleb ornych prowincji 85 i podprowincji 851 wg bazy danych glebowych (IUNG 500) Podprowincja 851 = 85 Nr kpr gleb 1 2 3 4 6 Suma Pow. [km2] 862 314 201 273 116 1766 Pow. [%] 42,3 15,4 9,9 13,3 5,7 86,6

Wartość IWK = 4,83 i charakteryzuje prowincję (85) oraz podprowincję (851) jako obszar A,

z glebami najlepszymi. Leżąca w granicach Polski część podprowincji Wyżyna Wołyńsko- -Podolska (851) zajmuje 2038 km2 (0,653% pow. kraju). Na obszarze obecnej Polski znajdują się tylko

zachodnie fragmenty 2 makroregionów: Wyżyny Wołyńskiej (851.1) i Kotliny Pobuża (851.2). 5.7.1.1. Wyżyna Wołyńska (851.1)

Jest obszarem rolniczym, niemal pozbawionym lasów. Na bardzo żyznych glebach przeważają uprawy pszeniczno-buraczane. Ponad połowę powierzchni gruntów ornych makroregionu (59,7%) zajmują gleby zaklasyfikowane do 1 i 2 kpr gleb. Udziały kpr gleb przedstawiono w tabeli 5.7.1.1.

Tabela 5.7.1.1. Powierzchnia kpr gleb ornych makroregionu 851.1 wg bazy danych glebowych (IUNG 500)

Makroregion 851.1

Nr kpr gleb 1 2 3 4 6 Suma Pow. [km2] 837,3 274,0 160,2 272,7 94,1 1638,3 Pow. [%] 45,0 14,7 8,6 14,6 5,1 88,0

Wartość IWK = 4,62 i charakteryzuje makroregion (851.1) jako obszar A, z glebami najlepszymi. Powierzchnia makroregionu to 1862 km2 co stanowi 0,596% pow. Polski i dzieli się na 3 mezoregiony.

Grzęda Horodelska (851.11) to wąski pas płaskich wzniesień kredowych z pokrywą lessową o orientacji

równoleżnikowej. W północnej części wydzielono 2 kpr na glebach brunatnych, a w południowej 1 kpr na czarnoziemach. Próbka 401. Kotlina Hrubieszowska (851.12) została wypreparowana w podatnych

na erozję warstwach górnej kredy. Powierzchnię mezoregionu pokrywają lessy i piaski. W północnej i zachodniej części mezoregionu jest mozaika 1, 2 i 3 kpr na czarnoziemach, rędzinach czarnoziem- nych i glebach brunatnych (próchnicznych), w południowo-wschodniej i południowej części występują 4 i 6 kpr na glebach płowych i glebach rdzawych, a w centralnej części na piaszczystym podłożu mady rzeczne i gleby torfowe zaklasyfikowane do 1z i 3z kuz. Próbka 399. Grzęda Sokalska (851.13)

zbudowana jest z warstw górnokredowych pokrytych lessem uformowanym w niewielkie wzgórza.

Powierzchnia mezoregionu we wschodniej części zdominowana jest przez 1 kpr na czarnoziemach, a w zachodniej części przez 1 kpr na glebach brunatnych (próchnicznych). Jedynie w środkowej części

mezoregionu, liczne dolinki zajmują 3z kuz na glebach torfowych. Próbka 403.

5.7.1.2. Kotlina Pobuża (851.2)

To niewielka część makroregionu leżącego poza granicami kraju. W granicach Polski znajduje się tylko fragment kotliny, która została wypreparowana w marglach kredowych przez wody spływające do górnego Bugu. Udziały kpr gleb przedstawiono w tabeli 5.7.1.2.

86

Tabela 5.7.1.2. Powierzchnia kpr gleb ornych makroregionu 851.2 wg bazy danych glebowych (IUNG 500)

Makroregion 851.2

Nr kpr gleb 1 2 3 6 Suma Pow. [km2] 25,0 39,8 40,9 21,8 127,5 Pow. [%] 14,2 22,6 23,2 12,3 72,3

Wartość IWK = 7,89 i charakteryzuje makroregion (851.2) jako obszar A, z glebami najlepszymi. Powierzchnia makroregionu to 176 km2, co stanowi 0,056% pow. Polski i jest reprezentowana

przez 1 mezoregion. Równina Bełska (851.21) ma tylko niewielkie powierzchnie czarnoziemów w północnej części. Dominują 2 i 3 kpr gleb oraz 3z kuz. Przez to mezoregion posiada mozaikę gleb,

którą tworzą rędziny, gleby brunatne, gleby płowe oraz gleby mułowo-bagienne i gleby torfowe. Na glebach makroregionu brak lokalizacji punktów monitoringu.

* * *

W rozdziale 5 monografii zastosowano publikowane założenia skróconej wersji szóstego wydania

Systematyki gleb Polski (SgP 2019). SgP6 kontynuuje tradycję poprzednich edycji Systematyki gleb

Polski, a zwłaszcza jej piątego wydania SgP5 (SgP 2011), w aspekcie konsekwentnego stosowania precyzyjnej ilościowej charakterystyki właściwości poziomów i materiałów diagnostycznych gleb.

SgP6 jest w pełni przyrodniczo-genetyczną klasyfikacją gleb, wyraźnie nawiązującą do tradycji gleboznawstwa polskiego, a jednocześnie podążającą za potrzebami i oczekiwaniami współczesnych odbiorców, zarówno w zakresie nowych jednostek klasyfikacyjnych, jak i rozwiązań o charakterze technicznym.

Tabela 5.7.1.2. Powierzchnia kpr gleb ornych makroregionu 851.2 wg bazy danych glebowych (IUNG 500) Makroregion 851.2 Nr kpr gleb 1 2 3 6 Suma Pow. [km2] 25,0 39,8 40,9 21,8 127,5 Pow. [%] 14,2 22,6 23,2 12,3 72,3

Wartość IWK = 7,89 i charakteryzuje makroregion (851.2) jako obszar A, z glebami najlepszymi. Powierzchnia makroregionu to 176 km2, co stanowi 0,056% pow. Polski i jest reprezentowana

przez 1 mezoregion. Równina Bełska (851.21) ma tylko niewielkie powierzchnie czarnoziemów w północnej części. Dominują 2 i 3 kpr gleb oraz 3z kuz. Przez to mezoregion posiada mozaikę gleb,

którą tworzą rędziny, gleby brunatne, gleby płowe oraz gleby mułowo-bagienne i gleby torfowe. Na glebach makroregionu brak lokalizacji punktów monitoringu.

* * *

W rozdziale 5 monografii zastosowano publikowane założenia skróconej wersji szóstego wydania

Systematyki gleb Polski (SgP 2019). SgP6 kontynuuje tradycję poprzednich edycji Systematyki gleb

Polski, a zwłaszcza jej piątego wydania SgP5 (SgP 2011), w aspekcie konsekwentnego stosowania precyzyjnej ilościowej charakterystyki właściwości poziomów i materiałów diagnostycznych gleb.

SgP6 jest w pełni przyrodniczo-genetyczną klasyfikacją gleb, wyraźnie nawiązującą do tradycji gleboznawstwa polskiego, a jednocześnie podążającą za potrzebami i oczekiwaniami współczesnych odbiorców, zarówno w zakresie nowych jednostek klasyfikacyjnych, jak i rozwiązań o charakterze technicznym.