O kształcie współczesnych sys-temów ekonomicznych zdecy-dowały osiągnięcia cywilizacyjne trzeciej rewolucji technologicznej – przede wszyst-kim komputer i Internet. Ich upowszechnienie spo-wodowało przyspieszenie i intensyfikację procesów cyfryzacji, a wraz z nimi przetwarzanie ogromnych ilości informacji. Zjawiska te przeniknęły i przemo-delowały niemal wszystkie sfery życia wyznaczając
nowy kierunek gospodarki, określanej mianem 4.0.
Jej podstawę stanowią powiązane ze sobą, nie-ustannie wzrastające i poszerzające swój zasięg procesy datafikacji i usieciowienia, wspomagane przez technologie, łączące informatykę, elektronikę cyfrową i telekomunikację.
Czynniki związane z nowoczesnymi techno-logiami oraz dostępem do nieograniczonych danych i komunikacji światowej przyspieszyły także kolejną rewolucję przemysłową nazywa-ną Przemysłem 4.0. Idea ta przynosi nowatorskie rozwiązania, odpowiadające dziś za osiągnięcie przewag konkurencyjnych oraz sukcesy bizneso-we i gospodarcze. Na jej kształt składa się szereg współistniejących ze sobą i ciągle rozwijanych technologii, które za sprawą tworzonych standar-dów wpływają na uporządkowanie i optymaliza-cję procesów przemysłowych oraz odpowiada-ją za tempo i przebieg postępuodpowiada-jących procesów transformacji cyfrowej, a wraz z nią usieciowienie społeczeństwa i systemów ekonomicznych. Jest to o tyle istotne, że domeną dzisiejszego świata są wzajemne powiązania, a zachodzące w jednym obszarze zmiany oddziałują na pozostałe płasz-czyzny, czego przykładem może być zanikanie podziału na tradycyjne sektory przemysłu i usług oraz rosnąca ich współzależność. Na bazie tych powiązań obecnie rozszerzonych na skalę global-ną, powstały platformy umożliwiające interakcje pomiędzy rożnymi użytkownikami. Towarzyszy im wzrost wykorzystywania algorytmów wspartych sztuczną inteligencją oraz personalizacja produ-kowanych towarów, tworzonych treści i świadczo-nych usług, coraz lepiej dostosowaświadczo-nych do po-trzeb i oczekiwań indywidualnych odbiorców.
Trwająca reindustrializacja oraz zachodzące przeobrażenia ekonomiczne wymuszają ko-nieczność odejścia od dotychczasowego po-strzegania gospodarki, w tym przemysłu, wy-tyczając nowe dążenia i obowiązki. Obejmuje to restrukturyzację i modernizację przedsiębiorstw, która ma złożony charakter i wymaga czasu, po-głębionej wiedzy i dokładnego planowania. Dla firm konieczne staje się stworzenie spójnych stra-tegii działania w zakresie wprowadzania rozwiązań związanych z Gospodarką 4.0, które uwzględnią również cały łańcuch wartości i jego usieciowienie.
Mają one bezpośredni wpływ ekonomiczny na wy-twarzanie wartości dodanej, miejsc pracy i dochód.
Stanowią ważną ścieżkę w budowaniu zdolności produkcyjnych, co następuje poprzez transfer tech-nologii i know-how, nabywanie nowych umiejęt-ności oraz modernizację przedsiębiorstw.
Ponadto nowe uwarunkowania ekonomicz-ne wymagają zaangażowania oraz wspól-nych inicjatyw różwspól-nych środowisk, w tym, obok przedsiębiorców, także naukowców, IOB i władz samorządowych. Wśród stawia-nych im wyzwań znajduje się rozwijanie kom-petencji i kwalifikacji do zawodów przyszłości, rozpowszechnianie innowacji oraz zwiększanie zaangażowania w ten proces sektora prywat-nego, promowanie przedsiębiorczości, przej-ście na gospodarkę neutralną dla klimatu oraz propagowanie wzrostu gospodarczego sprzy-jającego włączeniu społecznemu. Dodatkowo obejmują tworzenie nowych rozwiązań tech-nologicznych, zwiększanie kompetencji cyfro-wych, wprowadzanie zmian organizacyjnych, a także rozwój nowych modeli biznesowych.
Gospodarka 4.0, uwzględniając potrzeby lu-dzi, rynku, przedsiębiorstw, organizacji, regio-nów oraz krajów, wyznacza nowe priorytety.
Ich zakres obejmuje budowanie środowiska insty-tucjonalno-prawnego, tworzenie systemu eduka-cyjnego, kreowanie otoczenia przyjaznego przed-siębiorstwom, kształtowanie polityki w oparciu o wiedzę, zwiększanie zaangażowania obywateli, dopasowanie usług publicznych, bezpieczeństwo, prywatność, czy konkurencyjność. Przemysł 4.0, będący zasadniczą częścią składową Gospodarki 4.0, dostarcza natomiast ułatwień, zwiększa wy-dajność, bezpieczeństwo i elastyczność funkcjo-nowania firm. Odpowiada także za jeszcze jedną istotną zmianę – nadaje człowiekowi nową rolę w wykonywaniu zadań. Eliminuje ciężkie i żmud-ne zadania fizyczżmud-ne, tworzy nowe zawody, oferu-je możliwość rozwoju wyjątkowych kompetencji i specjalizacji, zwiększa autonomię działania pra-cowników oraz buduje sieci współpracy. Przeka-zuje robotom rutynowe i powtarzalne czynności, a człowiekowi, posiadającemu kreatywność i kry-tyczne myślenie, powierza kontrolę, monitorowa-nie i zarządzamonitorowa-nie.
Technologiczne potrzeby współczesnej gospo-darki zapoczątkowały rozwój tzw. kluczowych technologii wspomagających (ang.: KET – Key Enabling Technology).
Komisja Europejska wyszczególniła sześć technologii KET: mikro- i nanoelektronika, nanotechnologia, biotechnologia przemysłowa, materiały zaawansowane, fotonika oraz zaawansowane procesy produkcyjne.
Mają one strategiczne znaczenie dla nowocze-snego rozwoju gospodarczego Europy oraz świa-ta. Przenikają do wszystkich elementów łańcucha wartości – począwszy od materiałów, przez sprzęt i urządzenia, aż po produkty i usługi. Mając szcze-gólne znaczenie dla różnych gałęzi przemysłu będą w nadchodzących latach priorytetem we umacnia-niu i modernizacji bazy przemysłowej i technolo-gicznej, jak również ważnym źródłem rozwoju zu-pełnie nowych branż. Realizowana przez Samorząd Województwa polityka rozwoju powinna zakładać szerokie wsparcie rozwoju technologii KET, gdyż istotnie przyczyniają się one do tworzenia nowo-czesnego, dobrze zarządzanego i opartego na osią-gnięciach technologicznych przemysłu.
Wdrażanie nowoczesnych rozwiązań daje moż-liwość wykorzystania istniejącego potencjału re-gionu. Najnowsze osiągnięcia nauki pozwalają na funkcjonowanie bardziej wydajne i zrów-noważone, co znajduje przełożenie na człowie-ka i środowisko naturalne. Ponadto wykorzysta-nie nowych technologii wpływa na podwykorzysta-niesiewykorzysta-nie sprawności i wydolności intelektualnej, poznaw-czej i fizycznej pracowników, co przyczynia się do efektywnego i optymalnego wykorzystania zmniejszających się i starzejących zasobów ludz-kich regionu. Dlatego też władze Pomorza Zachodniego zamierzają podjąć działania zwrócone w kierunku popularyzowania wie-dzy i sposobów wspomagających stopnio-we wdrażanie idei Gospodarki 4.0 w regionie, w szczególności w zakresie integrowania środo-wisk gospodarczych, zwiększenia dostępu do in-frastruktury cyfrowej oraz budowania kompeten-cji kadr na potrzeby nowo kształtującego się rynku pracy oraz rodzących się wyzwań społecznych.
28 | RIS3 WZ 2030
Jednym z nich jest także rozwijanie i rozpowszech-nianie innowacji niesionej przez Gospodarkę 4.0.
Ma to istotne znaczenie zwłaszcza, że region dys-ponuje znaczącym potencjałem. Przedstawiciele gospodarki morskiej promują i wykorzystują ideę Shippingu 4.0, a działające tu firmy ICT to ekspor-terzy, którzy bardzo często wspierają transformację cyfrową na rynkach światowych. Posiadane przez lokalnych dostawców ICT unikalne know-how zwiększa szansę rozwoju regionu, co jest o tyle istotne, że na horyzoncie zmian pojawia się wizja Gospodarki 5.0.
Zielony Ład
Postępująca degradacja środo-wiska naturalnego oraz kryzys klimatyczny postawił świat przed kolejnym wyzwaniem. Konieczne stało się wypracow nie modelu gospodarczego, w którym rozwój i postęp technologiczny nie będą oznaczały negatywnego wpływu na przyrodę. Wychodząc temu naprzeciw, Unia Europejska wyznaczyła na okrenajbliższych trzech dekad zasady nowej strategii rozwoju gospodarczego określanej jako Zielony Ład. Jej złożoność oraz kompleksowe po-dejście pokazuje, iż nie jest to kolejna próba jedynie doraźnych działań wspierających środowisko, ale dążenie do uzyskania synergii w budowaniu zrów-noważonych i sprawiedliwych form produkcji i kon-sumpcji. Unijna koncepcja zakłada zaangażowanie wszystkich państw członkowskich oraz wprowa-dzenie ujednoliconych w tym zakresie działań i po-lityk. Ponadto odpowiedzialność za środowisko przenosi także na poziom społeczny i uzależnia po-wodzenie całej idei nie tylko od przedsiębiorstw, ale także obywateli, wskazując konieczność zmiany priorytetów i przyzwyczajeń.
Realizacja tych zamierzeń ma się odbywać poprzez prowadzenie programów badawczo-rozwojowych,
wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych człowiekowi i środowisku, a przede wszystkim na-ukę i poszerzanie wiedzy. Ponadto duży nacisk ma zostać położony na podnoszenie efektywności energetycznej, odejście od gospodarki pochłania-jącej nieodnawialne zasoby naturalne, zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i innych zasobów odnawialnych oraz modernizację sektora budownictwa i promocję budynków autonomicz-nych i pasywautonomicz-nych. Do tego dochodzi promocja transportu intermodalnego, w tym kombinowane-go, rozwój ekologicznych sieci kolejowych, zwięk-szenie liczby i popularyzacja pojazdów niskoemi-syjnych i elektrycznych oraz paliw alternatywnych.
Zmiany mają także dotyczyć priorytetów polityki rolnej.
Strategia Zielonego Ładu oparta jest na neutral-ności klimatycznej, ochronie życia obecnych i przyszłych pokoleń oraz dbałości o ekosys-temy. Równolegle zakłada wsparcie transformacji energetycznej na rzecz czystych produktów i tech-nologii, rozwoju przemysłowego, a także inwesto-wanie w nowatorskie badania. Najważniejszym jej celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej, która będzie możliwa przede wszystkim za sprawą redukcji do 2030 roku emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% w porównaniu z poziomem z roku 1990. Znaczącą rolę odgrywa tu europej-ska strategia przemysłowa, zgodnie z którą wraz z transformacją ekologiczną będzie następowała transformacja cyfrowa oraz budowanie konkuren-cyjności firm na poziomie międzynarodowym. Pod-stawę ma stanowić zielony przemysł, zastosowanie przełomowych technologii oraz wdrażanie gospo-darki o obiegu zamkniętym, w której wytwarzanie odpadów będzie maksymalnie zmniejszone. Istot-nym aspektem jest również dbałość o zrównowa-żoną i inteligentną mobilność, dla której określono plan budowania europejskiego transportu oparty na nisko i zeroemisyjnych pojazdach, a także nowo-czesnych rozwiązaniach transportowych, w tym in-termodalnych.
Kolejnym priorytetem jest integracja syste-mu energetycznego, który powinien stanowić przemyślaną sieć połączeń pomiędzy różnymi sektorami i produktami. Transformacja energe-tyczna to przede wszystkim realizacja inwestycji Głównym założeniem Zielonego Ładu,
postrzeganego przez pryzmat ekologii, społeczeństwa i ekonomii, jest zrównoważony rozwój, niskoemisyjna gospodarka, wzmocnienie spójności społecznej i tworzenie wielu nowych, zielonych miejsc pracy.
w zieloną energię – farmy wiatrowe i fotowoltanikę, które wpływają na poprawę jakości powietrza oraz zwiększenie znaczenia roli wodoru w gospodarce.
W ramach Zielonego Ładu kluczową rolę odgrywa również strategia na rzecz bioróżnorodności, któ-ra dąży do wzmocnienia obszarów chronionych w Europie, odbudowy ekosystemów i zwiększenia obszarów rolnictwa ekologicznego. Jej priorytetem jest bezpieczeństwo żywnościowe, dążenie do za-pewnienia niedrogiej i bogatej w składniki odżyw-cze żywności oraz jej zrównoważona produkcja.
Ponadto nacisk położony jest na redukcję zużycia pestycydów, antybiotyków i nawozów. Zielony Ład odnosi się także do kwestii ochrony zdrowia i ko-nieczności jego wzmocnienia poprzez rozbudowę infrastruktury medycznej, w tym ratownictwa me-dycznego i podmiotów leczniczych.
Samorząd, chcąc zachować bogactwo natu-ry i piękno przyrody Pomorza Zachodniego, duży nacisk kładzie na zastosowanie techno-logii ekologicznych, w tym mocno perspek-tywicznych dla regionu odnawialnych źródeł energii. Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań ma na celu uzyskanie najlepszych wyników w zakre-sie niebieskiego i zielonego wzrostu. Z tego po-wodu nadal promowane będą wszystkie nowo-ści i technologie dążące do tworzenia gospodarki niskoemisyjnej. Priorytetem będzie promowanie elektromobilności i udzielanie dofinansowywania na zakup taborów służących komunikacji miej-skiej, odznaczających się niską emisją dwutlenku węgla. Wsparcie uzyska każda zielona technolo-gia, służąca ekologicznej gospodarce odpadami.
Na szczególną uwagę zasługiwać będą działa-nia podnoszące na wyższy poziom automatyza-cję i digitalizaautomatyza-cję produkcji i usług, w tym usług przyszłości. Rosnące zainteresowanie produktami naturalnymi oraz pozytywny trend zmian w po-stawach proekologicznych pokazuje, jak bar-dzo ważne dla gospodarki zachodniopomorskiej będzie także nowoczesne przetwórstwo rolno--spożywcze. Ponadto osiągnięcie neutralności klimatycznej będzie wymagało licznych zmian i inwestycji w zakresie energii i budynków. Podję-te w tym kierunku działania nadal będą kontynu-owane w trosce o dobrostan mieszkańców i przy-szłych pokoleń regionu.