Gradacyjna analiza danych

Gradacyjna analiza danych - opis

Gradacyjna Analiza Danych (GDA) - jest sposobem eksploracji danych (data mining), który, podobnie jak SEM, wykorzystuje zestaw narzędzi statystycznych (analiza skupień, analiza odpowiedniości i analiza regresji), w tym jednak wypadku stosowanych w zupełnie innym celu i na innych zasadach. Głównym celem GDA jest znalezienie zależności między zmiennymi i obiektami oraz czytelne jej przedstawienie, zwłaszcza tam gdzie poszukuje się trendów, podpopulacji, elementów odstających (outlierów) oraz skupień. W skrócie procedura, którą zastosowano w badaniach polega na:

 uporządkowaniu macierzy danych przy pomocy algorytmu GCA (gradacyjnej analizy odpowiedniości), maksymalizujące kontrast między skrajnymi wierszami i kolumnami, czyli tak aby w wynikowej tablicy cecha porządkująca wiersze była jak najsilniej dodatnio zależna od cechy porządkującej kolumny;

 następnie wyznaczeniu klastrów, czyli skupień wierszy i kolumn, tak aby należały do nich tylko cechy, które ze sobą sąsiadują;

 wreszcie przedstawienie wyników w formie wizualnej: mapy nadreprezentacji, mapy korelacji, wykresy rozproszenia czy histogramy.

Gradacyjna analiza danych oznacza uporządkowanie danych w skupieniach, odpowiadających maksymalnemu możliwemu dopasowaniu pomiędzy jednostkami oraz cechami. Pozwala to odkryć struktury wzajemnych zależności, subpopulacje oraz obiekty (cechy) odstające od głównych nurtów [12].

Wyniki GDA

Te same co w poprzedniej analizie 22 zmienne zestawiono w matrycy danych i po wstępnej obróbce poddano gradacyjnej analizie odpowiedniości, a następnie analizie skupień i agregacji. Wskaźnik zależności między wierszami i kolumnami tabeli, współczynnik Rho* Spearmana przyjął wartość 0,356 (Tau=0,243). W rezultacie utworzono macierz odwzorowującą ogólną strukturę między cechami i jednostkami, składającą się z czterech skupień zmiennych oraz pięciu populacji, co ilustruje poniższa mapa nadreprezentacji. Wskaźnik nadreprezentacji określa, jak i o ile zaobserwowana wartość pola różni się od wartości oczekiwanej (przy hipotezie o idealnej proporcjonalności wierszy i kolumn).

Cztery skupienia reprezentują następujące cechy:

1. Wymiar zdrowotny: Niepełnosprawność, Subiektywna Jakość Życia, Zdrowie Czynnościowe, Alienacja i Dolegliwości

2. Wymiar demograficzno - egzystencjalny: Religijność, Wiek, Zdrowotność Stylu Życia, Prekaryzacja, Zdrowie Systemowe, Czas spędzany przed telewizorem,

3. Wymiar ekonomiczno - społeczny: Stres, Kapitał Ekonomiczny, Zaufanie, Grupa Zawodowa, Wielkość Gospodarstwa, Kapitał Społeczny, Płeć

4. Wymiar kulturowo - technologiczny: Kapitał Kulturowy, Pochodzenie Społeczne, Infrastruktura, Cyfryzacja

Natomiast pięć wyróżnionych populacji posiada następujące charakterystyki (określenia niski i wysoki odnoszą się do poziomu reprezentacji, który można dla uproszczenia rozumieć jako znacząco poniżej lub powyżej średniej w populacji):

(1) Wysoki poziom niepełnosprawności i złej subiektywnej jakości życia, wraz z dużą ilością dolegliwości (7,5) i problemów w radzeniu sobie z codziennymi czynnościami, oraz dużym poziomem alienacji; to osoby starsze (66) i religijne, o niskim kapitale ekonomicznym i niższej pozycji zawodowej, oraz mniejszym gospodarstwie domowym, i niższym kapitale

społecznym, nie opisujące swojej sytuacji jako stresującej ani niepewnej, za to o niższym poziomie zaufania; posiadające bardzo niski kapitał kulturowy, mieszkające w rejonie o słabej infrastrukturze i nie będące włączone w sieć nowych technologii, oraz z najniższym pochodzeniem społecznym.

(2) Stosunkowo duży poziom niepełnosprawności i wysoki złej subiektywnej jakości życia, wraz z dużą ilością dolegliwości (6) i problemów w radzeniu sobie z codziennymi czynnościami oraz dużym poziomem alienacji; to osoby starsze (60) i religijne, o niższym poziomie zdrowotności stylu życia; o niższym kapitale ekonomicznym, pozycji zawodowej, oraz mniejszym gospodarstwie domowym i niższym kapitale społecznym, nie opisujące swojej sytuacji jako stresującej za to o wyższym poziomie prekariaryzacji; posiadające niski kapitał kulturowy, mieszkające w rejonie o słabej infrastrukturze i nie będące włączone w sieć nowych technologii, oraz z niskim pochodzeniem społecznym.

(3) Niski poziom niepełnosprawności, niezła subiektywna jakość życia, wyższy poziom prekariaryzacji oraz stresu, nieco niższy poziom infrastruktury, cyfryzacji oraz pochodzenia społecznego.

(4) Marginalny poziom niepełnosprawności oraz dobra subiektywna jakość życia, niewielka ilość dolegliwości (3) i problemów w wykonywaniu codziennych czynności, niski poziom alienacji, średni wiek (41), wyższy poziom zdrowotności stylu życia, średni poziom prekariaryzacji, większy kapitał ekonomiczny i poziom zaufania, wysoka pozycja zawodowa, wysoki poziom stresu, duże gospodarstwo domowe, wysoki poziom kapitału społecznego i kulturowego, bardzo dobre pochodzenie społeczne, poziom infrastruktury oraz cyfryzacji.

(5) Brak niepełnosprawności, rewelacyjna subiektywna jakość życia, brak dolegliwości (1,5) i problemów w wykonywaniu codziennych czynności, młody wiek (32), wysoki poziom zdrowotności stylu życia, niski poziom religijności i prekariaryzacji, wysoki poziom kapitału ekonomicznego i zaufania, wyższa pozycja zawodowa, duże gospodarstwo domowe, bardzo wysoki poziom kapitału społecznego i kulturowego, najlepsze pochodzenie społeczne, poziom infrastruktury oraz cyfryzacji.

Komentarz do wyników:

Do zalet gradacyjnej analizy danych należy możliwość ujęcia rozproszonych zbiorowości w skupieniach o zbliżonych charakterystykach. Zatem pomimo często zajmowania odmiennych pozycji i braku styczności między podmiotami, tego rodzaju analiza pozwala wydobyć różne style życia, odpowiadające poszczególnym klastrom cech i jednostek.

W powyższych zestawieniach wyraźnie dostrzec można określoną regularność w podziale populacji wzdłuż wymiarów zdrowotnego i kulturowo-technologicznego, które znajdując się po przeciwnych stronach, opisują subpopulacje zajmujące w nich skrajne pod tym względem pozycje. Wskazuje to nie tylko, że subpopulacje te charakteryzują się odmiennymi cechami, gorszym zdrowiem i gorszą pozycją kulturowo- technologiczną w przypadku pierwszej subpopulacji oraz lepszym zdrowiem i lepszą pozycją w przypadku piątej subpopulacji, ale również, że istnieje zależność między zdrowiem a pozycją kulturowo- technologiczną. Mamy więc kumulację negatywnych aspektów zdrowotnych (w tym alienacji którą można traktować jako element zdrowia psychicznego oraz społecznego), ale także starszego wieku, wysokiego poziomu religijności, poczucia niepewności i antyzdrowotnego stylu życia z jednej strony oraz niskiego poziomu kapitału kulturowego, pochodzenia społecznego, infrastruktury i cyfryzacji z drugiej strony wśród subpopulacji pierwszej, natomiast przeciwnych cech w subpopulacji piątej.

Na bazie powyższych danych, można zaryzykować twierdzenie, iż całą badaną populację dałoby się pod względem wyróżnionych cech zredukować do trzech subpopulacji, w których poza opisanymi powyżej skrajnymi dwiema grupami (1 i 5), do których należałoby dokooptować przylegające do nich subpopulacje (2 i 4) trzecią grupę stanowiła by subpopulacja trzecia (przejściowa). Do jej szczególnych własności można przypisać wysoki poziom prekariaryzacji i stresu, oraz niski poziom pochodzenia społecznego, infrastruktury i cyfryzacji.

Interesującą właściwością badanej populacji jest pewna wymienność niektórych cech wśród pierwszych trzech skupień. Pierwsze i drugie skupienie charakteryzują się złą subiektywną jakością życia i alienacją, ale również brakiem stresu, podczas gdy w trzecim skupieniu subiektywna jakość życia jest niezła i brak jest alienacji, natomiast wysoki jest poziom niepewności i stresu. Natomiast drugie i trzecie skupienie różnią się od pierwszego znacznie większym poziomem zaufania. Można uznać, że wraz z wiekiem i pogarszającym się zdrowiem maleje subiektywna jakość życia, rośnie pozom alienacji i nieufności, oraz spada poziom stresu i niepewności. Dwa możliwe wyjaśnienia tej sytuacji są tu prawdopodobne. Z jednej strony może jest to rezultat odmiennej percepcji w poszczególnych tych grupach, np. nie posługiwanie się przy opisywaniu swego życia kategorią stresu, a zamiast tego pojawia się brak zaufania do świata. Z drugiej natomiast strony może to być odzwierciedlenie sytuacji życiowej, w której poczucie braku kontaktów społecznych (rodzinnych, zawodowych, przyjacielskich) i gorsza subiektywna jakość życia wiążą się z niższym zaufaniem, natomiast względna bliskość śmierci związana z wiekiem i odczuwanymi problemami zdrowotnymi, oraz pewna stabilizacja ekonomiczna (choć na niskim poziomie), zostają przyjęte jako nieuchronne, więc z tego względu nie generujące stresu i poczucia niepewności. W kolejnych skupieniach natomiast ciągła walka o poprawę swojej pozycji lub jej utrzymanie oraz obowiązek

dbania o potomstwo wpływają na stres oraz poczucie niepewności.

Z perspektywy celu niniejszej pracy szczególnie istotne jest miejsce Zdrowotności Stylu Życia. W wyznaczonych populacjach trzy pierwsze (1, 2, 3) osiągają znacznie gorsze rezultaty (odpowiednio 18, 18, 17) niż dwie ostatnie subpopulacje (4, 5 - odpowiednio 13 i 7). Tym samym antyzdrowotny styl życia występuje częściej w populacjach charakteryzujących się gorszym zdrowiem, wyższym wiekiem oraz niższym pochodzeniem społecznym, niższym poziomem infrastruktury i cyfryzacji.

Wśród innych cech niektóre (płeć oraz stres, a w mniejszym stopniu również prekariaryzacja) wyróżniają się odmiennym rozkładem tzn. koncentrują się wokół populacji trzeciej. Oznacza to większą reprezentację w centralnej populacji kobiet oraz osób z większym poziomem stresu (oraz prekariaryzacji, choć tu w odniesieniu do subpopulacji pierwszej różnica ta nie jest tak widoczna).