Graficzna strona pracy może całkowicie odmienić jej odbiór przez czytelnika i ocenę przez recenzenta. Jednak praca nie może stać się galerią obrazków. Trzeba umieć wyważyć ich ilość tak, by były ilustracją tekstu. Rysunki nie stanowią wyjaśnienia same w sobie, gdyż to jest rolą tekstu pracy. Do każdego rysunku umieszczonego w pracy należy odnieść się w tekście, podając jego numer.
Na rysunku stopień pisma (wielkość czcionki) powinna być taka, jak w podpi-sie pod tym rysunkiem. W rysunku należy wyważyć światło (margines) wokół za-sadniczej jego części. Zbyt duże światło od razu wywołuje wrażenie, iż dyplomant chciał sztucznie zwiększyć liczbę stron swojej pracy. Nie należy też przesadzać z po-większaniem fotografii. Makrofotografie układów elektronicznych mogą być bardzo ładne ale zazwyczaj niczego do pracy nie wnoszą. Zatem zdjęcie płytki PCB powinno być w skali 1:1 lub niewiele większe niż w rzeczywistości. Zakładamy, że powsta-jące w ramach pracy dyplomowej płytki będą miały krawędzie nie większe niż kil-kanaście centymetrów. Dobrze jest umieścić jakiś przedmiot dający odniesienie do rzeczywistej skali, tak jak na przykład: moneta, długopis, linijka.
Rysunki wykonane samodzielnie Gdy rysunki pod względem pomysłu i wy-konania są autorskim opracowaniem to taka sytuacja jest idealna pod względem prawnym. Wówczas nie umieszczamy w podpisie rysunku tekstu „praca własna”.
Autor jest wskazany na okładce a więc nie ma potrzeby stwierdzać tego, co jest oczy-wiste. Rysunek wykonany samodzielnie może być wzorowany na innym i wówczas
4Zastrzegam, że nie jestem prawnikiem i nie udzielam porad prawnych a jedynie dzielę się wiedzą i doświadczeniem, w zakresie li tylko prawidłowego realizowania pracy dyplomowej. Jeśli masz wąt-pliwości dotyczące niniejszych zagadnień, to zapytaj kogoś, kto takich porad prawnych może udzielić.
należy umieścić zastrzeżenie: „Opracowano na podstawie (…)”. Granice między in-spiracją, wzorowaniem się a bezwstydnym kopiowaniem pomysłu są dość trudne do określenia, warto więc uważać. Do wykonania rysunków polecam programy do grafiki wektorowej, takie jak dostępny dla wielu systemów, darmowy, otwartoźró-dłowyInkscape.
Domena publiczna Generalna zasada jest taka, że wszystkie dzieła od momentu ich powstania są chronione prawem autorskim. Jednak w naszej obecnej sytuacji prawnej, w 70 lat po śmierci autora prace przechodzą do tak zwanej „domeny pu-blicznej” a ich ochrona prawnoautorska ustaje, przynajmniej w sferze praw mająt-kowych. Można więc używać bardzo starych obrazków, o ile to komuś jest potrzebne.
Jedno z wydawnictw, aktywnych w zakresie literatury informatycznej, wręcz uczy-niło z używania takich starych grafik swój znak rozpoznawczy.
W niektórych krajach dopuszczone jest, by autor mógł wcześniej deklarować od-danie dzieła do domeny publicznej. Często takie dzieła oznaczane są symbolem PD - „public domain”. W Polsce dzieła tego rodzaju de iure nie są w domenie publicz-nej jeśli nie jest spełniony podstawowy warunek upłynięcia odpowiedniego czasu od śmierci autora. Jest jednak mało prawdopodobne, by ktoś był ścigany i karany z powodu używania tego typu grafik.
Rysunki na wolnych licencjach Coraz częściej spotykamy się z rysunkami i zdjęciami na tak zwanych „wolnych licencjach”. Korzystają z nich nawet poważne wydawnictwa do tworzenia swoich publikacji, które to „dzieła zależne” są później wprowadzane do regularnej sprzedaży. Warto korzystać z tak rozpowszechnianych grafik ale trzeba pamiętać o warunkach, na których ich udostępnianie się odbywa.
Znane przykłady takich licencji tolicencje Creative Commons: CC-BY, CC-BY-NC, CC-BY-ND.
Należy sprawdzić zasady na jakich autor rysunek udostępnił i stosować się do jego wymagań. Zazwyczaj jest to podanie autora (-BY) i licencji, na jakiej dane dzieło jest udostępniane. Bardzo często jest też wymagane, aby nie modyfikować (-ND) oryginalnego dzieła, co oznacza na przykład, że nie można w nim „spolsz-czyć” napisów ani dorobić własnych elementów. Praca dyplomowa jest dziełem nie-komercyjnym (-NC), dlatego można w niej korzystać z rysunków o takim wymogu.
Rysunki zastrzeżone - użycie za zgodą Zdarza się, że z pewnych względów samodzielne wykonanie grafiki nie jest to możliwe. O ile rysunek można przeryso-wać „po swojemu” to znacznie trudniej otrzymać potrzebne zdjęcie. Nie każdy ma przecież dostęp do akceleratora w CERN, albo interferometrów LIGO i VIRGO, prawda? Wiele grafik jest chronionych „standardowo”, czyli przez „copyright”, co
czytamy jako „wszelkie prawa zastrzeżone”. Jednak często wystarczy jeden e-mail z prośbą o możliwość użycia rysunku w pracy dyplomowej aby autor odpisał krótko i pozytywnie: „OK, you may use it”. Nie jest to umowa ale lepsze tyle, niż nic -zachowujemy ten e-mail, najlepiej wydrukowany! Wówczas możemy obrazka użyć umieszczając w podpisie tekst w rodzaju: „© Jan Zagłoba, użyto za zgodą”. Czasem autor zdjęcia może mieć jakieś „specjalne życzenie” odnośnie użycia jego dzieła i na-leży to respektować (np.: zacytowanie jego artykułu).
Rysunki zastrzeżone - użycie bez zgody Bardzo, bardzo silnie odradzam uży-wanie grafik bez zgody ich autora. Niestety jest to powszechną praktyką. Jeśli nie mamy zgody autora to bezwzględnie należy podać źródło, skąd dana grafika została pobrana: „© Jan Zagłoba, Źródło: [13]”. Brak takiej informacji to plagiat. Z odpo-wiednim zaznaczeniem autorstwa będzie to „tylko” naruszenie czyichś praw au-torskich. Jeśli źródło było tej wagi, że może znaleźć się w bibliografii, to tam je umieszczamy a na końcu podpisu obrazka pojawia się standardowy odnośnik bi-bliograficzny. Jeśli źródło jest zbyt „słabe” by znaleźć się w bibliografii (np.: czyjś blog), to wówczas w przypisie dolnym umieszczamy wskazanie skąd zdjęcie pozy-skano (np.: adres URL). Jednak nie mając zgody na użycie grafiki (licencji) należy liczyć się z możliwością dochodzenia roszczeń przez autora. Zwyczajowo jako od-szkodowanie zasądzana jest trzykrotność ceny zdjęcia. A te są wyceniane bardzo różnie. Może to być „typowe” 100-200 złotych ale równie dobrze może to być kilka tysięcy…
Wykresy Wykresy rysowane w pakiecie biurowym - arkuszu kalkulacyjnym są zbyt słabej jakości by umieszczać je w pracy dyplomowej. Wykresy rysowane w płat-nym pakiecie Matlab, darmowym Scilab, czy otwartoźródłowym Octave będą lep-sze. Dla uzyskania jeszcze lepszych rezultatów można skorzystać z darmowego narzędzia jakim jestGnuplot. Dla programistów interesująca może być biblioteka matplotlib. Przy dużych zbiorach danych być może sensownie jest skorzystać z pro-jektu R. Niezależnie od wybranych narzędzi należy zawsze jednak pamiętać o tym, by forma nie stała się ważniejsza niż treść.
Spis treści
1 Wstęp 3
1.1 Dlaczego warto pisać pracę dyplomową? . . . 3
1.2 Zakres, autor i „własność” pracy dyplomowej . . . 4
1.3 Podstawy współpracy z promotorem . . . 5
1.4 Komunikacja z promotorem . . . 6
1.5 Wybór narzędzia do złożenia pracy . . . 7
2 Harmonogram 9 3 Osiągnięcia 12 4 Uwagi dotyczące tekstu pracy 13 4.1 Aspekty techniczne . . . 13
4.2 Treść . . . 14
4.3 Grafika . . . 18