Grzywna jako przedmiot odpowiedzialności posiłkowej

Pierwszym przedmiotem, który może obejmować odpowiedzialność posiłko-wą, jest kara grzywny. Sama instytucja kary grzywny uregulowana jest pośrednio w treści art. 22 k.k.s., w którym wskazany jest katalog kar i innych środków orze-kanych za przestępstwa skarbowe. I tak, karą za przestępstwo skarbowe jest m.in. kara grzywny w stawkach dziennych. Oczywiście w tym katalogu środków reakcji prawnej ujęte zostały też inne kary oraz środki karne, a także środki zabezpiecza-jące, to jednakże ze względu na tematykę tego opracowania – zostaną omówione wyłącznie te, które odnoszą się do instytucji odpowiedzialności posiłkowej.

Kara grzywny w stawkach dziennych, obok kary ograniczenia wolności oraz kary pozbawienia wolności, to jedna z kar orzekana wyłącznie za przestępstwa skarbowe. Jest ona najważniejszym środkiem dolegliwości ekonomicznej zwal-czania przestępstw skarbowych. Katalog kar oraz środków karnych za wykrocze-nia skarbowe statuuje art. 47 k.k.s., który przewiduje za popełnienie wykroczewykrocze-nia skarbowego wyłącznie karę grzywny (jedyna z kar w tym katalogu), jednakże jest ona określana kwotowo. Oczywiście, obok kary grzywny określanej kwo-towo za wykroczenia skarbowe – przepis ten wskazuje szeroki katalog środków karnych, które także mają stanowić dolegliwość dla sprawcy dopuszczającego się popełnienia wykroczenia skarbowego. Mając jednakże na uwadze fakt, iż in-stytucja odpowiedzialności posiłkowej dotyczy wyłącznie przestępstw skarbo-wych, wskazane zostaną dyrektywy związane jedynie z karą grzywny orzekaną za przestępstwa skarbowe.

Istotna jest także sama terminologia, która posłużyła do przedstawienia re-guł orzekania kary grzywny, albowiem w odróżnieniu od kodeksu karnego – ko-deks karny skarbowy nie posługuje się tu określeniem „kara grzywny wymierza-na w stawkach dziennych” (tak jak wygląda to w kodeksie karnym – art. 33 § 1 k.k.), lecz pojawia się zwrot „kara grzywny w stawkach dziennych” – zapewne dla odróżnienia jej od „kary grzywny określanej kwotowo” jako kary za wykro-czenia skarbowe. Takie wyraźne rozróżnienie pojawia się jednak w treści tych dwóch artykułów – w art. 23 k.k.s. oraz w art. 47 k.k.s., natomiast już w dalszych przepisach posłużono się jednak ogólnym pojęciem „kara grzywny”.

Odnosząc się do szczególnych dyrektyw wymiaru kary grzywny za prze-stępstwo skarbowe – zawarte są one w art. 23 k.k.s. Podobnie jak w kodeksie karnym, orzeka się ją poprzez określenie liczby orzeczonych stawek dziennych według ciężaru gatunkowego popełnionego przestępstwa skarbowego (przy wy-tycznych z art. 12 k.k.s.) oraz określenie wysokości jednej stawki według indywi-dualnych możliwości uiszczenia grzywny. Ostateczną kwotę grzywny ustala się, mnożąc liczbę stawek przez wielkość stawki dziennej. Zastąpienie tradycyjnego systemu kwotowego wymiaru kary grzywny za przestępstwa skarbowe przez nowy system stawek dziennych ma stworzyć gwarancję zindywidualizowanego i sprawiedliwego sposobu obliczania grzywny w celu adekwatnego dostosowania jej wysokości do osobistych możliwości płatniczych skazanego (w pewnych przy-padkach także i odpowiedzialnego posiłkowo).

Kara grzywny jest przewidziana w kodeksie za przestępstwa skarbowe bądź jako jedyna kara (grzywna samoistna), bądź też jako kara orzekana obok kary po-zbawienia wolności lub kary popo-zbawienia wolności. I tak, grzywna występuje obok kary pozbawienia wolności w sankcji kumulatywno-alternatywnej, gdy sąd może wymierzyć obie kary albo też może wybrać jedną z nich. Obejmuje ona przypad-ki wskazane m.in. w treści następujących przepisów: art. 54 § 1 k.k.s. (uchylanie się od opodatkowania), art. 55 § 1 k.k.s. (firmanctwo), art. 56 § 1 k.k.s. (oszustwo w postępowaniu podatkowym), art. 63 § 1 i 2 k.k.s. (wprowadzanie wyrobów ak-cyzowych bez prawidłowego oznaczenia), art. 65 § 1 k.k.s. (paserstwo wyrobami akcyzowymi), art. 67 § 1 i 2 k.k.s. (fałszowanie znaków akcyzy), art. 69a § 1 k.k.s. (skład podatkowy – naruszenie warunków zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyz), art. 70 § 1, 2 i 4 k.k.s. (nielegalny obrót znakami akcyzy), art. 73a § 1 k.k.s. (zmiana przeznaczenia wyrobu akcyzowego), art. 76 § 1 k.k.s. (narażenie na nienależny zwrot podatku), art. 76a § 1 k.k.s. (wyłudzenie zwrotu wydatków VAT związanych z budownictwem mieszkaniowym), art. 77 § 1 k.k.s. (nieodprowadzenie w terminie przez płatnika pobranego podatku), art. 78 § 1 k.k.s. (niepobranie lub pobranie przez płatnika podatku zaniżonego), art. 85 § 1 i 2 k.k.s. (wyłudzenie ze-zwoleń celnych), art. 86 § 1 i 2 k.k.s. (przemyt celny), art. 87 § 1 i 2 k.k.s. (oszustwo celne), art. 90 § 1 i 2 k.k.s. (usuwanie towaru spod dozoru; naruszenie zamknięć cel-nych), art. 91 § 1 k.k.s. (paserstwo celne), art. 92 § 1 k.k.s. (narażenie na nienależny zwrot lub umorzenie należności celnej), art. 97 § 1 i 2 k.k.s. (wyłudzenie zezwolenia dewizowego), art. 106d § 1 k.k.s. (nielegalna działalność kantorowa), art. 107 § 1 – 3 k.k.s. (nielegalne urządzanie lub prowadzenie gier albo zakładów) i art. 107a § 1 k.k.s. (urządzanie lub prowadzenie gier podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu z uchybieniem obowiązków zabezpieczenia).

Nawiązując do ilości orzekanych stawek dziennych grzywny, ustawodawca wyznaczył minimalne oraz maksymalne progi jej wysokości. Zgodnie z art. 23 § 1 k.k.s. najniższa liczba stawek wynosi tu 10, najwyższa zaś 720. Dolna granica grzywny (10 stawek) nie jest zmniejszona przez jakikolwiek przepis kodeksu. Natomiast górną granicę (720 stawek) można zwiększyć w dwóch przypadkach:

• przy nadzwyczajnym zaostrzeniu kary (o połowę) – art. 38 k.k.s., ale nie więcej niż do 1080 stawek (art. 28 § 2),

• przy karze łącznej grzywny (do 1080 stawek) – art. 39, w tym i za ciągi przestępstw (art. 40 § 3).

Powyższe założenia stanowią ogólne zasady orzekania kary grzywny. Jed-nakże przepisy części szczególnej modyfikują górne granice grzywny, ustalając je na różnym poziomie. Przykładami takich granic są wysokości do 120, 180, 240, 360, 480 i 720 stawek dziennych. Orientacyjnie wskazać można, że grzywna

do 720 stawek dziennych przewidziana początkowo w 59 przypadkach obecnie

po zmianach wywołanych kolejnymi nowelizacjami – przewidziana jest już w po-nad 70 sytuacjach, np. przy przestępstwie uchylania się od opodatkowania (art. 54 § 1 i 2 k.k.s.), firmanctwa (art. 55 § 1 i 2 k.k.s.), oszustwa w postępowaniu po-datkowym (art. 56 § 1 i 2 k.k.s.). Przy większości czynów akcyzowych: bezpraw-nego wywozu i produkcji wyrobów akcyzowych (art. 64 § 1–6 k.k.s.), paserstwie akcyzowym (art. 65 § 1–3 k.k.s.), wadliwym oznaczeniu wyrobów akcyzowych (art. 66 § 1 k.k.s.), podrabianiu lub przerabianiu znaków akcyzy (art. 67 § 1 k.k.s.), uchybieniu obowiązkowi oznakowania towarów akcyzowych (art. 68 § 1–2 k.k.s.), oszustwie wyrobami akcyzowymi (art. 69 § 1 k.k.s.), składzie podatkowym – na-ruszeniu warunków zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy (art. 69a § 1 k.k.s.), bezprawnym obrocie znakami akcyzy (art. 70 § 1–2 k.k.s.), naruszeniu warunku zwolnienia od oznaczania wyrobu znakiem akcyzy (art. 73 § 1 k.k.s.), używaniu wyrobu akcyzowego niezgodnie z jego przeznaczeniem (art. 73a § 1 i 2 k.k.s.), narażeniu na nienależny zwrot podatku (art. 76 § 1 i 2 k.k.s.), nieod-prowadzeniu w terminie przez płatnika pobranego podatku (art. 77 § 1 i 2 k.k.s.), niepobraniu lub pobraniu przez płatnika podatku zaniżonego (art. 78 § 1 i 2 k.k.s.), utrudnianiu kontroli skarbowej (art. 83 § 1 k.k.s.). Ale i także czynów celnych: wyłudzeniu zezwolenia celnego (art. 85 § 1 i 2 k.k.s.), przemytu celnego (art. 86 § 1–3 k.k.s.), oszustwa celnego (art. 87 § 1–3 k.k.s.), naruszeniu warunków odpra-wy czasowej (art. 88 § 1 i 2 k.k.s.), zmianie warunku zwolnienia celnego (art. 89 § 1 i 2 k.k.s.), usunięciu towaru spod dozoru celnego (art. 90 § 1 i 2 k.k.s.), paser-stwa celnego (art. 91 § 1 – 3 k.k.s.), narażeniu na nienależny zwrot lub umorzenie należności celnej (art. 92 § 1 i 2 k.k.s.), utrudnianiu kontroli i dozoru celnego (art. 94 § 1 i 2 k.k.s.). W zakresie przestępstw przeciwko obowiązkom dewizowym: wyłudzeniu zezwolenia dewizowego (art. 97 § 1 i 2 k.k.s.), nielegalnego transferu środków płatniczych do kraju trzeciego (art. 100 § 1 k.k.s.), naruszeniu ogranicze-nia nierezydenta w obrocie dewizowym oraz w nabywaniu określonych środków (art. 101 § 1 oraz art. 102 § 1 k.k.s.), naruszeniu ograniczenia rezydenta w zbywa-niu określonych środków (art. 103 § 1 k.k.s.), prowadzezbywa-niu rachunku bankowego przez rezydenta za granicą bez wymaganego zezwolenia (art. 104 § 1 k.k.s.), przy nielegalnym rozliczeniu pieniężnym (art. 106c § 1 k.k.s.), przy prowadzeniu nie-legalnej działalności kantorowej (art. 106d § 1 k.k.s.). Odnośnie zaś do czynów

przeciwko organizacji gier i zakładów wzajemnych: przy nielegalnym urządzaniu lub prowadzeniu gier albo zakładów (art. 107 § 1–3 k.k.s.), urządzaniu lub prowa-dzeniu gier podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu z uchybieniem obowiązków zabezpieczenia (art. 107a § 1 k.k.s.).

Grzywnę do 480 stawek można orzekać w trzech przypadkach – w związku z przestępstwem narażenia na utratę, uszkodzenie lub zniszczenie znaków akcy-zy (art. 71 k.k.s.), pominięcia pośrednictwa banku (art. 106j § 1 k.k.s.). Grakcy-zywnę

do 360 stawek dziennych przewiduje się przy oszustwie wyrobami akcyzowymi

(art. 69 § 2 k.k.s.), nierozliczaniu terminowym ze zużycia znaków (art. 72 k.k.s.) oraz przy nielegalnej sprzedaży losów loterii lub zakładu (art. 110 k.k.s.).

Grzywna do 240 stawek dziennych występuje już znacznie częściej i można przykładowo wskazać takie przestępstwa, jak: nieprowadzenie i nieprzechowy-wanie ksiąg; niepowiadomienie o przekazaniu prowadzenia (art. 60 § 1–3 k.k.s.), nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg (art. 61 § 1 k.k.s.), fałszowanie zna-ków akcyzy (art. 67 § 2 k.k.s.), oszustwo wyrobami akcyzowymi (art. 69 § 3 k.k.s.), naruszenie obowiązków z zakresu składania informacji podatkowych (art. 80 § 3 k.k.s.), podawanie nieprawdy w informacji podsumowującej i opóźnianie tej informacji (art. 80a § 1 k.k.s.), naruszenie z zakresu dotacji i subwencji (art. 82 § 1 k.k.s.), naruszenie przepisów o agencjach celnych, składach i magazynach celnych oraz obszarach i składach wolnocłowych (art. 93 § 2 i 3 k.k.s.), nielegal-nym prowadzeniu niektórych gier (art. 108 § 1 k.k.s.). Natomiast grzywnę do 180

stawek dziennych przewidziano w ośmiu przypadkach, a mianowicie przy

przestępstwie niewystawiania lub fałszowania faktur lub rachunków; sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej (art. 62 § 1, 3 i 4 k.k.s.), naruszenia w zakresie rozliczeń ze znaków akcyzy przekazanych za granicę (art. 75 k.k.s.), naruszenia obowiązków z zakresu składania informacji podatkowych (art. 80 § 2 k.k.s.), nie-przechowywania dokumentów celnych (art. 95 § 1 k.k.s.).

Wreszcie grzywna do 120 stawek występuje tylko w czterech przypadkach odnoszących się do przestępstw naruszania obowiązków z zakresu składania in-formacji podatkowych (art. 80 § 1 k.k.s.), naruszenia obowiązku informacyjnego wobec Narodowego Banku Polskiego (art. 106l § 1 k.k.s.), nielegalnego prowa-dzenia niektórych gier (art. 108 § 2 k.k.s.) oraz udziału w nielegalnych grach lub zakładach (art. 109 k.k.s.).

Obecna regulacja przewiduje także odmienną, albowiem niższą w porówna-niu z zagrożeniem wynikającym z naruszonego przepisu, górną granicę grzywny. Przewidziana jest ona przy:

• dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności (w wysokości nie więk-szej niż połowa górnego zagrożenia – art. 146 § 2 pkt 1);

• nadzwyczajnym złagodzeniu kary za czyny polegające na uszczupleniu należności publicznoprawnej, gdy należność tę uregulowano przed wydaniem wyroku (w wysokości do połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia – art. 36 § 2);

• ograniczonej poczytalności, gdy każda kara, w tym i kara grzywny, może być orzeczona do 2/3 górnej granicy zagrożenia (art. 11 § 2);

• karalnym usiłowaniu za czyny zagrożone grzywną, gdy i w tym przy-padku można orzec ją tylko do 2/3 górnej granicy zagrożenia (art. 21 § 2).

W zakresie wysokości nakładanych stawek przy orzekanej karze grzywny występują jeszcze inne odmienne regulacje. Przykładem takiej jest § 2 art. 23 k.k.s., który wskazuje, że wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzyw-ny w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziengrzyw-nych, chyba że kodeks przewiduje karę łagodniejszą. Jak widać z powyższego, przepis ten ma

de facto charakter procesowy i pełni taką funkcję przepisu lex specialis wobec tej

normy. Ustala zatem wysokość grzywny nakładanej za przestępstwo skarbowe w trybie nakazowym. W porównaniu z art. 502 § 1 k.p.k., kodeks karny skar-bowy szacuje tu wysokość grzywny na wyższym poziomie niż w procesie po-wszechnym, gdyż podniesiona jest ona do 200 stawek dziennych, w sytuacji gdy w procesie powszechnym przewidziano możliwość nakładania grzywny w wy-sokości do 100 stawek. Bez względu jednak na wytyczne wynikające z treści tego przepisu – wielkość określona do 200 stawek dziennych nie może w żadnym razie przekroczyć wysokości stawek wynikających z zagrożenia przewidzianego w naruszonym przepisie. Reasumując, tam, gdzie kodeks przewiduje grzywnę do 120 stawek lub do 180 stawek dziennych grzywny, w trybie nakazowym nie można zatem przekroczyć tych właśnie wielkości.

Nawiązując natomiast do ustalania wysokości stawki dziennej – należy od-nieść się do § 3 art. 23, w którym stwierdzono, iż przy ustalaniu wysokości tejże stawki – sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzin-ne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Przepis ten dodatkowo wyzna-cza ustawowe minimalne i maksymalne granice tej właśnie stawki, stosując w tym zakresie ogólne dyrektywy zmieniające się do panujących stosunków, tj. poprzez odwołanie do ustalanej okresowo wysokości minimalnego wynagrodzenia. I tak – stawka dzienna nie może być niższa niż od 1/30 części minimalnego wynagro-dzenia, ani też przekraczać jej 400-krotności. Kodeks nie precyzuje zatem sztyw-nych granic stawki dziennej, uzależnione są one bowiem od aktualnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Kodeks karny skarbowy w 1999 r. ustalił przy tym ruchome dwie granice dolną i górną: dolną dla jednej stawki dziennej na 1/30 naj-niższego wynagrodzenia, a górną na 400-krotność tej wielkości. Wykładnia gra-matyczna tego przepisu prowadzi do wniosku, że użyty przez ustawodawcę dla określenia najwyższej stawki dziennej zaimek „jej” odnosi się do 400-krotności 1/30 tegoż wynagrodzenia, a nie do 400-krotności tego wynagrodzenia. Zatem stawka dzienna nie może przekroczyć 400/30 tej wielkości119. Posłużenie się przez ustawę w 1999 r. pojęciem najniższego miesięcznego wynagrodzenia miało wtedy

charakter ruchomy. Tymczasem w 2002 r. pojawiło się pojęcie minimalnego wy-nagrodzenia za pracę. Wprowadzone zostało ono ustawą z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę120, ustalając jednocześnie w treści art. 25 tejże ustawy, iż ilekroć inne ustawy posługują się pojęciem „najniższe wynagro-dzenie”, to wynosić ono będzie 760 zł, a więc ustaliło jego sztywną wysokość. Do-piero – nowelizacja kodeksu karnego skarbowego z 28 lipca 2005 r. (obowiązująca od 17 grudnia 2005 r.) – uwzględniająca powyższe zmiany – przejęła na potrzeby regulacji karnej skarbowej określenie wynagrodzenia minimalnego w rozumieniu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu z 2002 r. Zatem po 2002 r. wartość (unor-mowanie) grzywny i jej stawki przestało być (ruchome), aż do nowelizacji z 2005 r. Obecnie grzywna ponownie ma charakter ruchomy, gdyż każdego roku kalenda-rzowego rozporządzeniem Rady Ministrów lub obwieszczeniem Prezesa Rady Mi-nistrów ustala się – po negocjacjach w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno--Gospodarczych – wysokość minimalnego wynagrodzenia.

Ustawa określa terminy podwyższania wysokości minimalnego wynagro-dzenia, a mianowicie:– jeden termin – od 1 stycznia, jeśli prognozowany na dany rok wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych jest niższy niż 5% – dwa termi-ny – od 1 stycznia i 1 lipca, w przypadku gdy prognozowatermi-ny wzrost cen na datermi-ny rok wynosi 5% i więcej.

Komisja Trójstronna ma czas na uzgodnienie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia do 15 lipca. Uzgodniona przez Komisję Trójstronną wysokość mi-nimalnego wynagrodzenia na rok następny podlega ogłoszeniu w „Monitorze Polskim”, w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów, do 15 września. W przypadku, gdy Komisja Trójstronna nie uzgodni do 15 lipca wysokości mi-nimalnego wynagrodzenia, wówczas decyzję o wysokości tego wynagrodzenia podejmuje Rada Ministrów i ogłasza, w drodze rozporządzenia, w „Dzienniku Ustaw” – w terminie do 15 września danego roku. Ustalona przez Radę Mini-strów wysokość minimalnego wynagrodzenia nie może być niższa od wysokości, którą Rada Ministrów zaproponowała Komisji Trójstronnej do negocjacji.

Dla przykładu poziom minimalnego wynagrodzenia od roku 2005 przedsta-wiał się następująco:

– w roku 2005 kwota wynosiła 849,00 zł121, – w roku 2006 kwota wynosiła 899,10 zł122, – w roku 2007 kwota wynosiła 936,00 zł123,

120 Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, Dz.U., nr 200, poz. 1679 z późn. zm.

121 Rozporządzenie Rady Ministrów z 14.09.2004 r. w sprawie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia za pracę w 2005 r., Dz.U. 2004, nr 201, poz.2062.

122 Rozporządzenie Rady Ministrów z 13.09.2005 r. w sprawie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia za pracę w 2006 r., Dz.U. 2005, nr 177, poz. 1469.

123 Rozporządzenie Rady Ministrów z 12.09.2006 r. w sprawie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia za pracę w 2007 r., Dz.U. 2006, nr 171, poz. 1227.

– w roku 2008 kwota wynosiła 1126,00 zł124, – w roku 2009 kwota wynosiła 1276,00 zł125, – w roku 2010 kwota wynosiła 1317,00 zł126.

I tak dla porównania w 2005 r. granice jednej stawki dziennej w k.k.s. wyno-siły od 28, 30 do 11 320 zł, zaś w 2006 r. – od 29,64 do 11 854,66 zł, aby w 2009 r. wzrosnąć od 42,10 do 17 009,08 zł, a w 2010 r. osiągnąć już przedział od 43,46 do 17 555,61 zł. Kolejne lata to stopniowy wzrost podanych powyżej wielkości.

Obecnie na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września w 2013 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2014 r.127 należ-ność ta została określona na kwotę 1680 zł. Oznacza to, że w 2014 r. granice staw-ki dziennej grzywny określone zostały od 56,00 do 22 400,00 zł. Jeżeli uwzględni się to maksimum oraz maksimum stawek dziennych grzywny orzekanych bez obostrzenia kary (720 stawek), to grzywna może tu sięgnąć 16 128 000,00 zł. W tej sytuacji nie dziwi istnienie instytucji odpowiedzialności posiłkowej w od-niesieniu do powyższych przestępstw skarbowych, w istotny sposób godzących zwłaszcza w należności publiczno-prawne lub obrót dewizowy.

Nowelizacja lipcowa 2005 r. zmieniła także sposób uwzględniania minimal-nego wynagrodzenia jako podstawy ustalania wysokości stawki dziennej grzyw-ny. Niezależnie od wskazania na minimalne (a nie najniższe) wynagrodzenie, zrezygnowano z zastrzeżenia, że decydująca jest owa wysokość z dnia orzekania kary grzywny ocena w pierwszej instancji. Zdaniem Sądu Najwyższego, nie może to oznaczać, że intencją ustawodawcy było wskazanie na potrzebę określania wy-sokości stawki dziennej przy uwzględnieniu zarówno chwili orzekania w pierwszej instancji, jak i w instancji odwoławczej. Cel wskazanej tu zmiany sprowadza się zdaniem Sądu Najwyższego do uniezależnienia surowości grożącej oskarżone-mu kary od tego, kiedy wydane zostaje orzeczenie. W konsekwencji zasadne jest przyjęcie, że punktem wyjścia do określenia wysokości stawki dziennej grzywny orzekanej za przestępstwa skarbowe (art. 23 § 3 k.k.s.) jest wysokość minimalnego wynagrodzenia z czasu popełnienia przypisanego czynu128. Oznacza to, że przy ustalaniu stawki dziennej grzywny bierze się pod uwagę wynagrodzenie funkcjo-nujące w dacie czynu, ale gdy chodzi już o możliwości płatnicze oskarżonego i jego sytuację majątkową, to decydują już dane z daty orzekania w I, i gdyby nastąpiła ich

124 Rozporządzenie Rady Ministrów z 11.09.2007 r. w sprawie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia za pracę w 2008 r., Dz.U. 2007, nr 171, poz. 1209.

125 Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24.07.2008 r. w sprawie wysokości minimalne-go wynagrodzenia za pracę w 2009 r., M.P. 2008, nr 55, poz. 499.

126 Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24.07.2009 r. w sprawie wysokości minimalne-go wynagrodzenia za pracę w 2010 r., M.P. 2009, nr 48, poz. 709.

127 Rozporządzenie Rady Ministrów z 11.09.2013 r. w sprawie wysokości minimalnego wy-nagrodzenia za pracę w 2014 r., Dz.U. 2013, poz. 1074.

128 Wyrok SN z 5 listopada 2008 r., V KK 116/08, OSNKW z 2009 r., nr 1, poz. 8, „Biuletyn SN” 2009, z. 1, poz.18.

zmiana – w II instancji129. Podnosi się przy tym, że należy mieć jednak na wzglę-dzie art. 2 § 2 k.k.s. i w razie zmiany wysokości tego minimalnego wynagrodzenia na korzyść oskarżonego (czyli jego późniejsze obniżenie), winno brać się pod uwa-gę obniżoną jego wielkość130. Dotychczasowe zasady modyfikowania owej wielko-ści na tego rodzaju sytuację jednak nie wskazują.

Co istotne – w nawiązaniu do możliwości nałożenia na określony podmiot instytucji odpowiedzialności posiłkowej za karę grzywny – przepis art. 24 § 3 k.k.s. statuuje, że nałożenie przez sąd tejże odpowiedzialności pozwala odpo-wiednio podnieść wysokość jednej stawki kary grzywny, albowiem uwzględnia się wtedy przy ustalaniu wysokości jednej stawki dziennej – sytuację majątkową nie tylko samego sprawcy, ale i odpowiedzialnego posiłkowo. Nakładając wiedzialność posiłkową, sąd bowiem powinien przy wymiarze grzywny odpo-wiednio stosować przepis art. 23 § 3 k.k.s. określający dyrektywy wymiaru wy-sokości stawki dziennej. Odpowiednie stosowanie oznacza tu, że ustalając stawkę dzienną, sąd winien brać także pod uwagę dochody podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo, jego warunki osobiste i rodzinne (jeśli odpowiedzialna posiłkowo jest osobą fizyczną), a także stosunki majątkowe (tu także osoby prawnej i innej nie-fizycznej) i możliwości zarobkowe (osoby nie-fizycznej) albo możliwości osiągania dochodów (także osoby innej niż fizyczna).

Sąd, określając wysokości jednej stawki dziennej, winien kierować się po-dobnymi dyrektywami jak przyjęte w kodeksie karnym. Jeżeli chodzi o dochody sprawcy, to podstawowym źródłem informacji, oprócz zaświadczeń wystawia-nych przez pracodawców, powinny być dane otrzymywane z urzędów skarbo-wych, co wiąże się z powszechnością opodatkowania dochodów pochodzących z wynagrodzeń i działalności gospodarczej. Jeżeli jednak sprawca nie uzyski-wał dochodów podlegających opodatkowaniu, a w szczególności pozostauzyski-wał bez pracy, należy ustalić jego możliwości zarobkowe w zakresie podjęcia pracy za-robkowej stałej lub sezonowej itp., w szczególności przez uzyskanie informacji z urzędu zatrudnienia oraz w drodze wywiadu środowiskowego przeprowadzo-nego przez kuratora sądowego. Wywiad środowiskowy ma także zasadnicze zna-czenie dla ustalenia warunków rodzinnych i stosunków majątkowych sprawcy, które zgodnie z art. 33 § 3 k.k. należy uwzględnić, gdyż byłoby niedopuszczalne przerzucenie całego ciężaru majątkowego wynikającego z orzeczonej grzywny ze sprawcy na jego rodzinę, a zwłaszcza pozbawienie jej środków do życia131.

Dochody sprawcy (podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłko-wej) obejmują wszelkie postacie wzbogacenia bez względu na formę dochodu. Omawiane pojęcie „dochody” obejmuje wszelkie dochody sprawcy zarówno sta-łe, jak okresowe i doraźne, tak powtarzalne, jak jednorazowe, niezależnie od tego,

129 Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks karny… 2009, s. 117. 130 Zob. ibidem, s. 117 i 118.

jakie jest ich źródło. W zakresie rzeczonego terminu mieszczą się w szczególno-ści: wynagrodzenie za najszerzej pojmowaną pracę (ze stosunku pracy, z kontrak-tu menedżerskiego, umowy o dzieło, umowy zlecenia oraz umów o świadczenie usług podobnych do zlecenia), przychody z prowadzonej działalności gospodar-czej, świadczenia emerytalne oraz rentowe, wpływy z tytułu wykonywania praw autorskich, praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej, dochody z naj-mu, podnajnaj-mu, dzierżawy, poddzierżawy oraz podobnych źródeł, wynagrodzenie za udostępnienie kapitału (odsetki przysługujące z mocy umowy rachunku ban-kowego, umowy pożyczki, uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograni-czoną odpowiedzialnością w sprawie wniesienia przez wspólników zwrotnych, oprocentowanych dopłat), pożytki z praw udziałowych w spółkach kapitałowych, a także przychody z tytułu odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych. Za dochód uważa się również wszelkie świadczenia darme na rzecz sprawcy