Handel

Do midzynarodowego obrotu handlowego wchodzi stosunkowo niewielki odsetek wiatowej produkcji zbó. Przedmiotem obrotów handlowych w ostat-nich latach byo 120-130 mln ton pszenicy, 115-120 mln ton zbó pastewnych i mniejsze iloci ryu, ale obroty te wykazuj tendencje wzrostowe. Ze wzgldu na nisk elastyczno popytu na zboa wahania zbiorów wystpujce w skali krajów i kontynentów wiata powoduj niewspómiernie silne fluktuacje w ksztatowaniu si wolumenu obrotów handlowych. Wzrost zbiorów zbó

w krajach i regionach deficytowych w ich produkcji z reguy prowadzi do redukcji, za spadek zbiorów do zwikszania si obrotów handlowych. Stabili-zujco na wolumen wiatowego handlu zboami i ich ceny wpywaj natomiast zapasy utrzymywane w krajach eksporterskich.

W grupie importerów netto znajduj si zarówno kraje rozwinite gospo-darczo, jak i rozwijajce si, przy czym jej skad jest wysoce labilny. Istnieje bowiem do liczna grupa krajów oscylujcych na granicy samowystarczalnoci w produkcji zbó, które w latach nieurodzaju pojawiaj si na rynku wiatowym jako ich importerzy, czasami na znaczn skal. Typowym tego przykadem s

Indie, a take Polska.

W ksztatowaniu chonnoci wiatowego rynku zbó jeszcze do niedawna kluczow rol odgryway potrzeby importowe deficytowych w produkcji zbó

krajów rozwinitych gospodarczo (Japonii, krajów UE i WNP). Sytuacja zmie-nia si radykalnie z chwil przeksztacenia si regionu Europy Zachodniej, a w obecnym stuleciu take krajów WNP w region nadwykowy, najpierw w produkcji pszenicy, a nieco pó niej równie w produkcji zbó pastewnych.

Od tego czasu o chonnoci rynku w coraz wikszej mierze decyduj efektywne potrzeby importowe licznej grupy krajów rozwijajcych si regionu Azji, Afryki i Ameryki aciskiej.

Krajowa produkcja zbó pokrywa z nadwyk potrzeby rynku wewntrz-nego w stosunkowo nielicznej grupie krajów. Trwaymi nadwykami zbó od dziesicioleci dysponuj USA, Kanada, Australia i Argentyna – kraje wyrónia-jce si obfitymi zasobami ziemi oraz z reguy wysokim poziomem techniczne-go uzbrojenia rolnictwa. Z tetechniczne-go powodu okrelane s one mianem struktural-nych eksporterów zbó. Stosunkowo niedawno do grupy tej doczyy kraje Unii Europejskiej dysponujce niewielk powierzchni aprowizacyjn, lecz bardzo wydajnym rolnictwem, kraje WNP, w tym zwaszcza Rosja i Ukraina, a take kilka mniejszych krajów.

Pszenica

Wraz ze wzrastajcym zapotrzebowaniem na pszenic w rónych regio-nach wiata, zwaszcza w pastwach azjatyckich, w cigu ostatnich dwóch de-kad zwikszay si wiatowe obroty pszenic. W latach 90. przecitna roczna wielko wiatowego eksportu pszenicy wynosia ok. 100 mln ton. W sezonach 2003/04-2007/08 redni wolumen obrotów pszenic wynosi 115 mln ton rocznie.

Wyra ne zwikszenie obrotów nastpio w nastpnych sezonach i od sezonu 2008/09 szacuje si je na poziomie 135 mln ton rocznie, przy czym najwik-szych obrotów pszenic dokonywano w sezonie 2008/09 (144 mln ton).

Nadwyki eksportowe pszenicy skoncentrowane s w kilku regionach

wiata. Do gównych krajów eksportujcych pszenic nale: USA, Kanada, Australia, Argentyna i UE. W obecnej i poprzedniej dekadzie wysze ni

wcze-niej jest znaczenie krajów WNP. Na wiatowym rynku pszenic ok. 90%

wolumenu pochodzi z powyszych kierunków.

Najwikszymi importerami pszenicy na wiecie pozostaj kraje afrykaskie (Algieria, Egipt, Nigeria, Maroko) i azjatyckie (Bangladesz, Indonezja, Japonia, Korea Pd., Filipiny). Wanymi odbiorcami pszenicy s równie Brazylia, Meksyk i UE. W poprzednich dekadach duymi importerami byy take Rosja i Chiny.

Tabela 1.13. rednioroczny import pszenicy wg regionów (w mln ton, udziay procentowe)

1995/96-1999/00 2000/01-2004/05 2005/06-2010/11

Najwikszym wiatowym producentem pszenicy s Chiny. W latach 90.

kraj ten wytwarza ok. 100 mln ton pszenicy rocznie, obecnie jest to przecitnie 115 mln ton, które s zuywane na potrzeby wewntrzne.

Chiny nie s znaczcym eksporterem pszenicy. W poowie minionej deka-dy wywóz pszenicy z tego kraju przekracza 2 mln ton rocznie, jednak obecnie ksztatuje si w granicach 1 mln ton. Jest on i tak znaczco wyszy ni na pocztku lat 90. Wysoki popyt wewntrzny by pocztkowo zaspokajany impor-tem pszenicy, który w poowie lat 90. przekracza nawet 15 mln ton rocznie.

W wyniku wzrostu produkcji krajowej import pszenicy w obecnej dekadzie zmala do ok. 1 mln ton rocznie.

Rysunek 1.9. wiatowy import pszenicy (w mln ton)

0

Tabela 1.14. rednioroczny eksport pszenicy wg regionów (w mln ton, udziay procentowe)

1995/96-1999/00 2000/01-2004/05 2005/06-2010/11

USA s drugim co do wielkoci producentem pszenicy i jej najwikszym eksporterem. Na pocztku lat 90. zbierano tam prawie 75 mln ton tego ziarna, a w latach pó niejszych produkcja ta zmalaa do 60 mln ton. Jedynie w dwóch sezonach ostatniego 20-lecia produkcja pszenicy w USA spada poniej 50 mln ton. Eksport pszenicy z USA wynosi przecitnie 30 mln ton rocznie. W pierw-szej poowie lat 90. corocznie przekracza t ilo, by w kolejnych latach nieco obniy si. Pod koniec poprzedniej i w obecnej dekadzie eksport pszenicy z USA wynosi poniej 30 mln ton, z wyjtkiem sezonów 2007/08 i 2010/11, kiedy osi-gn 35 mln ton. Zboe z USA sprzedawane jest gównie do krajów azjatyckich.

Wanym producentem i eksporterem pszenicy jest Rosja. W cigu ostat-nich 20 lat produkcja pszenicy w tym kraju zwikszya si z ok. 30-40 do ponad 60 mln ton rocznie. Kraj ten sta si równie jednym z najwaniejszych ekspor-terów pszenicy. O ile na pocztku lat 90. wielko tego eksportu nie

przekracza-a 1 mln ton rocznie, to pod koniec poprzedniej i w obecnej dekadzie jest to po ok. 18 mln ton. Do najwikszych odbiorców pszenicy z Rosji nale kraje UE, a take kraje azjatyckie. Jeszcze w poowie lat 90. Rosja bya znaczcym impor-terem pszenicy. Na pocztku tamtej dekady jej przywóz przekracza

10 mln ton rocznie, nastpnie spad do ok. 5 mln ton, a w ostatnich latach nie przekracza 1 mln ton.

Rysunek 1.10. wiatowy eksport pszenicy (w mln ton)

0

Due iloci pszenicy zbiera si take na Ukrainie. Kraj ten jak dotd nie osign produkcji z pocztku lat 90. (ponad 30 mln ton) i w ostatnich latach pro-dukcja ta przekracza jedynie 20 mln ton. Pomimo spadku produkcji zwiksza si

eksport pszenicy z Ukrainy. W latach 90. nie przekracza on rocznie 2 mln ton, natomiast w poprzedniej i obecnej dekadzie wynosi przecitnie 10 mln ton.

Podobnie jak w przypadku Rosji, w ostatnich 20 latach obniy si import psze-nicy na Ukrain.

Produkcja pszenicy w Kanadzie na pocztku lat 90. przekraczaa 30 mln ton, obecnie wynosi przecitnie 25 mln ton. Wikszo pochodzcej z tego kraju pszenicy kierowana jest na eksport. Na pocztku lat 90. wynosi on prawie 25 mln ton, w poprzedniej i obecnej dekadzie jest to 15-20 mln ton rocznie.

Na pókuli poudniowej najwaniejszym producentem pszenicy jest Australia. Na pocztku lat 90. zbierano w tym kraju ok. 16 mln ton pszenicy, a w ostatnich latach wielko ta osiga 26 mln ton. W kilku poprzednich latach w wyniku niekorzystnej pogody zbiory w tym kraju byy o poow nisze od przecitnych. Podobnie jak w przypadku Kanady wiksza cz produkcji jest sprzedawana za granic. Wielko tego eksportu na pocztku lat 90. wynosia ok. 10 mln ton, natomiast w obecnej dekadzie jest to ok. 18 mln ton rocznie.

Drugim co do wanoci producentem i eksporterem pszenicy na pókuli poudniowej jest Argentyna. Na pocztku lat 90. zbierano w tym kraju ok.

10 mln ton pszenicy, a obecnie jest to ok. 15 mln ton. Wikszo tej produkcji kie-rowana jest na eksport, gównie do innych krajów Ameryki Poudniowej. W latach 90. wielko tego eksportu szacowano na ok. 6 mln ton rocznie, obecnie jest to ok. 9 mln ton, chocia w poprzedniej dekadzie byo to prawie 12 mln ton rocznie.

Produkcja pszenicy w krajach UE-15 na pocztku lat 90. nie przekraczaa 90 mln ton, natomiast pod koniec tej dekady przewyszaa ju 100 mln ton.

W UE-27 pod koniec lat 90. zabrano 122 mln ton pszenicy, natomiast w obecnej dekadzie byo to ponad 135 mln ton. Na pocztku lat 90. z krajów UE-15 wy-woono ponad 20 mln ton pszenicy rocznie, w pó niejszych latach eksport spad

poniej 15 mln ton. Koniec poprzedniej i obecna dekada s okresem ponownego zwikszenia wywozu pszenicy, który przekroczy 20 mln ton rocznie.

Wanymi eksporterami z rosncym udziaem w wiatowym handlu psze-nic s równie Kazachstan, Turcja i Meksyk. W porównaniu z pocztkiem lat 90. pozycj wanego eksportera utracia natomiast Arabia Saudyjska.

W cigu mienionych 20 lat zmienia si struktura geograficzna importu pszenicy. Na pocztku lat 90. najwikszymi odbiorcami pszenicy byy Rosja i Chiny. W kolejnych latach udzia tych krajów stopniowo mala. Tradycyjnymi

odbiorcami pozostay natomiast takie kraje, jak: Brazylia, Kolumbia, Indonezja, Korea Pd., Japonia, Bangladesz, Maroko, Algieria, Egipt, Turcja, Jemen i Filipiny.

W minionych 20 latach najwikszym eksporterem pszenicy pozostaway USA. W tym okresie zmieniaa si koncentracja eksportu pszenicy. Na pocztku lat 90. z piciu gównych regionów eksporterskich pochodzio 87% obrotów pszenicy, a z 10 krajów – 97%. czny roczny eksport pszenicy wynosi wów-czas ok. 104 mln ton, co stanowio ok. 18% produkcji wiatowej. Do piciu gównych eksporterów pszenicy zaliczay si USA (29 mln ton, 39% wasnej produkcji), UE-15 (22 mln ton, 25% produkcji), Kanada (22 mln ton, 68% pro-dukcji), Australia (12 mln ton, 78% produkcji) i Argentyna (6 mln ton, 51%

produkcji). Kolejne miejsca zajmoway: Kazachstan, Ukraina, Arabia Saudyj-ska, Rosja i Wgry. Na przeomie stuleci piciu gównych eksporterów obej-mowao 88% wiatowych obrotów pszenic, a 10 gównych eksporterów 96%.

Eksport pszenicy wyniós 102 mln ton, co stanowio ok. 17% produkcji. Skad piciu gównych eksporterów nie zmieni si, ale przestawia si ich kolejno.

Nadal dominoway USA (29 mln ton, 48% produkcji) i Kanada (17 mln ton, 65% produkcji), a nastpnie Australia (16 mln ton, 72% produkcji), poszerzona UE-27 (16 mln ton, 12% produkcji) i Argentyna (11 mln ton, 70% produkcji).

Pomimo uwzgldniania w wiatowych statystykach poszerzonej UE, wielko

jej eksportu i udzia w wiatowych obrotach obniyy si w porównaniu z po-cztkiem lat 90. Do pierwszej dziesitki eksporterów pszenicy na przeomie stu-leci naleay równie Kazachstan, Turcja, Indie, Meksyk i Rosja.

W cigu kolejnych 10 lat zmniejszya si koncentracja eksportu pszenicy.

Wzrosy jego rozmiary, które wyniosy 131 mln ton i stanowiy 20% wiatowej produkcji. Udzia 5 gównych eksporterów spad do 78% (kilka lat wczeniej by

nawet jeszcze niszy), a udzia 10 eksporterów wyniós 92%. Najwikszymi eksporterami pszenicy w sezonie 2010/11 byy USA (35 mln ton 58% produk-cji), UE-27 (23 mln ton, 17% produkproduk-cji), Australia (18 mln ton, 70% produkproduk-cji), Kanada (17 mln ton, 70% produkcji) i Argentyna (9 mln ton, 60% produkcji), a nastpne miejsca zajmoway kolejno Kazachstan, Ukraina, Rosja, Turcja i Brazylia. O ile na pocztku lat 90. liczba krajów eksportujcych ponad 1 mln ton pszenicy rocznie wynosia 9, to 10 lat pó niej byo to 8 krajów, a w sezonie 2010/11 – 12 krajów. Na pocztku lat 90. 5 gównych krajów eksportowao 90 mln ton pszenicy, 10 lat pó niej byo to 89 mln ton, a w sezonie 2010/11 – 102 mln ton. W tych sezonach 20 gównych eksporterów sprzedawao za granic

odpowiednio 103, 101 i 128 mln ton pszenicy.

W ujciu regionalnym najwikszym producentem pszenicy jest UE z 21-22% udziaem. Udzia tego regionu w wiatowym eksporcie pszenicy

w cigu ostatnich 20 lat ulega wikszym zmianom. Na pocztku lat 90. udzia

UE w eksporcie pszenicy wynosi ok. 23%, a na przeomie stulecie obniy si

do 14-15%. W obecnej dekadzie udzia UE w wiatowym eksporcie pszenicy szacowany jest na 17%.

Najwaniejsz rol w eksporcie pszenicy odgrywa Ameryka Pónocna.

Udzia tego regionu na pocztku lat 90. wynosi przecitnie 50%, a na przeomie stuleci obniy si do 45%. Obecnie jest szacowany na ok. 40%. Udzia Ameryki Pónocnej w produkcji pszenicy równie maleje; w cigu ostatnich 12 lat obniy si z 19 do 13%.

W eksporcie pszenicy zwiksza si rola Ameryki Poudniowej. W latach 90. jej udzia wynosi ok. 5%, a obecnie jest to ok. 10%. Zwikszy si równie

udzia Oceanii (z 12 do 14%), chocia na przeomie stuleci wynosi ponad 16%.

Ronie take rola krajów WNP. W latach 90. udzia tego kierunku w wiatowym eksporcie wynosi 6-8%, a obecnie w niektórych latach dochodzi do ponad 25%.

Powoli ronie niewielki udzia w eksporcie krajów afrykaskich i azjatyckich.

W imporcie najwiksz rol odgrywaj kraje afrykaskie. Udzia tego re-gionu wynoszcy w latach 90. ok. 20%, w obecnej dekadzie zwikszy si do ok. 30%. Nie zmienia si istotnie czny udzia Dalekiego Wschodu, jednak ob-niy si udzia Azji Wschodniej (z 22 do 11%), a zwikszy Azji Poudniowo- -Wschodniej (z 9 do 19%). Nie zmienia si udzia UE w imporcie pszenicy, który szacowany jest na ok. 4%. Zwikszya si rola Ameryki Pónocnej (z 2 do 5%) i Ameryki Poudniowej (z 10 do 13%). W podobnym tempie zwiksza si udzia

Bliskiego Wschodu (z 11 do 13%). Niewielki, ale rosncy jest udzia Oceanii.

Zboa paszowe

W cigu ostatnich 20 lat, podobnie jak w przypadku pszenicy, obserwuje si dynamiczny wzrost obrotów midzynarodowych zboami paszowymi. Pro-dukcja tych zbó wystpuje w wielu regionach wiata i jest bardziej rozproszona ni w przypadku pszenicy, przy czym najwiksza jest produkcja kukurydzy.

Znacznie mniej zbiera si innych zbó paszowych, takich jak: jczmie,

pszen-yto, owies, sorgo i yto. Na pocztku lat 90. czna roczna produkcja zbó pa-szowych na wiecie wynosia ok. 800 mln ton, w tym ok. 500 mln ton kukury-dzy i 170 mln ton jczmienia. W pierwszych latach obecnej dekady zbierano tych zbó ju ok. 1100 mln ton, w tym ok. 850 mln ton kukurydzy. W tym czasie zmniejszya si produkcja jczmienia, owsa i yta, a zbiory sorgo utrzy-may si na przecitnym poziomie 60 mln ton.

Nadwyki eksportowe zbó paszowych s skoncentrowane w wikszej liczbie regionów ni w przypadku pszenicy. Do gównych krajów eksportujcych

zboa paszowe nale USA, Argentyna, Brazylia, Australia, Ukraina, Rosja, Kanada i UE. We wczeniejszych latach wanym eksporterem zbó paszowych byy równie Chiny.

Tabela 1.15. rednioroczny import zbó paszowych wg regionów wiata (w mln ton, udziay procentowe)

1995/96-1999/00 2000/01-2004/05 2005/06-2010/11

Rysunek 1.11. wiatowy import zbó paszowych (w mln ton)

0

Najwikszymi importerami zbó paszowych na wiecie pozostaj kraje azjatyckie (Japonia, Korea Pd. Tajwan, Chiny, Malezja, Indonezja), a take Meksyk, Arabia Saudyjska, Egipt, Kolumbia, Iran, Algieria i UE-27. We

wcze-niejszych latach wiksze iloci zbó paszowych sprowadzay Rosja i USA.

Tabela 1.16. rednioroczny eksport zbó paszowych wg regionów wiata (w mln ton, udziay procentowe)

1995/96-1999/00 2000/01-2004/05 2005/06-2010/11 Wyszczególnienie

mln ton udzia % mln ton udzia % mln ton udzia % Afryka 1,66 1,7 1,50 1,5 2,30 2,0 Ameryka Pónocna 58,21 60,7 53,20 52,0 61,77 53,2 Azja Wschodnia 5,67 5,9 10,23 10,0 1,78 1,5 UE 9,20 9,6 5,58 5,6 4,69 4,0 Azja Poudn.-Wsch. 0,44 0,5 1,55 1,5 3,69 3,2

WNP 3,12 3,3 7,41 7,2 10,63 9,1 Ameryka Poudniowa 12,14 12,7 17,10 16,7 25,26 21,7

Bliski Wschód 0,76 0,8 0,51 0,5 0,46 0,4 Oceania 4,40 4,6 4,74 4,6 4,28 3,7 Pozostae 0,22 0,2 0,43 0,4 1,38 1,2

Razem 95,81 100,0 102,25 100,0 116,23 100,0 ródo: USDA.

Obroty zboami paszowymi w latach 90. nie przekraczay 90 mln ton rocznie. W pierwszej poowie poprzedniej dekady ich poziom uksztatowa si

nieco powyej 100 mln ton. Wyra ne zwikszenie obrotów ziarnem zbó paszo-wych obserwuje si od sezonu 2006/07, kiedy to po raz pierwszy przekroczyo 110 mln ton. Od tamtego czasu wynosi przecitnie 115-120 mln ton rocznie, przy czym najwysze jak dotychczas obroty miay miejsce w sezonie 2007/08 (129 mln ton), kiedy to spadek zbiorów w niektórych regionach zwikszy zapotrzebowanie.

Na pocztku lat 90. przedmiotem handlu midzynarodowego byo ok.

60 mln ton kukurydzy rocznie, natomiast pod koniec poprzedniej i w obecnej de-kadzie obroty te przekraczay 90 mln ton, a w sezonie 2007/08 prawie 99 mln ton.

Nadwyki eksportowe kukurydzy skoncentrowane s w kilku regionach wiata.

Najwikszymi eksporterami kukurydzy s USA i Argentyna oraz Brazylia.

Mniejsze ni w przypadku pszenicy jest znaczenie krajów UE i WNP.

Rysunek 1.12. wiatowy eksport zbó paszowych (w mln ton)

Najwikszym regionem produkcji zbó paszowych s USA, gdzie zbiera si ich ponad 300 mln ton. Na pocztku lat 90. w USA zbierano ok. 230 mln ton zbó paszowych, a w kolejnych latach zbiory te rosy i w sezonie 2004/05 po raz pierwszy przekroczyy 300 mln ton. Wród zbó paszowych zbieranych w tym kraju dominuje kukurydza, a USA s jej najwikszym wiatowym producentem i eksporterem. W kraju tym zbiera si ok. 40% wiatowej produkcji kukurydzy.

W pierwszej poowie lat 90. produkcja ta ksztatowaa si poniej 200 mln ton, a w obecnej dekadzie przekroczya 300 mln ton. Wiksza jest dominacja USA jako wiatowego eksportera kukurydzy. Jeszcze na pocztku lat 90. ponad 80%

jej wiatowego handlu stanowia kukurydza z USA. W kolejnych latach udzia

ten obnia si, ale a do sezonu 2011/12 nie spad poniej 50%. Amerykaski eksport kukurydzy w cigu ostatnich 20 lat utrzymywa si na w miar stabil-nym poziomie 40-50 mln ton. Jedynie w sezonie 2001/08 by on znaczco wy-szy i wyniós ponad 60 mln ton. Import kukurydzy przez USA nie przekracza 1 mln ton rocznie.

USA s dominujcym eksporterem zbó paszowych na wiecie. Co praw-da udzia ten nie przekracza ju 50%, jak to miao miejsce jeszcze w poowie poprzedniej dekady, ale jest bardzo wysoki. Wielko eksportu zbó paszowych z USA wynosi ok. 50-60 mln ton i na przestrzeni ostatnich 20 lat ulegaa sto-sunkowo niewielkim zmianom. Na pocztku lat 90. wielko eksportu zbó pa-szowych z USA wynosia ok. 52 mln ton, a na pocztku poprzedniej dekady byo

to ok. 55 mln ton. W sezonie 2010/11 USA eksportoway ok. 49 mln ton zbó

paszowych. Import zbó paszowych przez USA jest stosunkowo nieduy i na przestrzeni ostatnich 20 lat wynosi przecitnie 2,5 mln ton rocznie.

Drugim co do wielkoci producentem zbó paszowych na wiecie s Chi-ny. W tym kraju obserwuje si w ostatnich latach znaczce zwikszenie zbio-rów, które jeszcze na pocztku lat 90. nie przekraczay 110 mln ton, w sezonie 2005/06 wynosiy prawie 150 mln ton, a w sezonie 2010/11 przewyszyy po-ziom 180 mln ton. Pomimo tak znaczcego wzrostu produkcji zbó paszowych, Chiny z eksportera netto stay si importerem netto. Na pocztku lat 90. Chiny byy trzecim co do wielkoci eksporterem zbó paszowych (7 mln ton), a w po-przedniej dekadzie eksport ten przekracza nawet 15 mln ton. Od sezonu 2007/08 ma miejsce znaczcy spadek eksportu zbó z Chin, na co decydujcy wpyw miao drastyczne zwikszenie popytu wewntrznego. Równoczenie ronie rola Chin jako importera zbó paszowych. Na pocztku lat 90. import zbó paszo-wych przez Chiny nie przekracza 2 mln ton rocznie, jednak od poowy poprzedniej dekady dynamicznie ronie i w sezonie 2010/11 zbliy si do 5 mln ton.

Chiny s wanym producentem kukurydzy. Na pocztku lat 90. w tym kraju zbierano ok. 100 mln ton kukurydzy rocznie. W kolejnych latach wielko

ta zwikszaa si i obecnie jest ju prawie dwukrotnie wysza ni 20 lat temu.

Pomimo staego wzrostu produkcji Chiny przestaj si liczy jako wiatowy eksporter kukurydzy. Na pocztku lat 90. eksport chiskiej kukurydzy przekra-cza 11 mln ton rocznie, a w sezonie 2002/03 byo to nawet 15 mln ton. Od se-zonu 2007/08, w zwizku ze zwikszonym popytem wewntrznym, obserwuje si zaamanie eksportu, który uksztatowa si znacznie poniej 1 mln ton, a zwiksza si powoli jej import.

Dynamiczny rozwój rynku chiskiego spowodowa, e pozycj drugiego producenta zbó paszowych utracia poszerzona Unia Europejska i w sezonie 2010/11 zajmowaa trzeci pozycj, tzn. tak sam jak na pocztku lat 90 miaa UE-15, kiedy to w krajach pó niejszej UE-15 zebrano 96 mln ton zbó paszo-wych, a w krajach, które przystpiy do UE po 2000 r. – 47 mln ton (bez Sowe-nii), a wic cznie wicej ni w sezonie 2010/11. Unia Europejska traci na zna-czeniu jako eksporter zbó paszowych. W latach 90. eksport ten wynosi ok.

9 mln ton. Od roku 2000 wielko ta spada do ok. 7 mln ton, a nastpnie do 5 mln ton rocznie i na takim poziomie utrzymuje si w obecnej dekadzie. UE jest równie znaczcym importerem zbó paszowych. Wielko tego importu ulega duym wahaniom i zaley od biecej poday wewntrznej. W latach do-brych lub przecitnych zbiorów import zbó paszowych przez UE wynosi ok.

3 mln ton, jednak w deficytowym sezonie 2007/08 wyniós prawie 20 mln ton.

Wysoki import by równie w sezonach 2003/04, 2006/07 i 2010/11, kiedy lokalne zbiory zbó równie byy nieudane.

Duym producentem zbó paszowych jest Brazylia. W kraju tym jeszcze na pocztku lat 90. zbierano ok. 25 mln ton zbó paszowych, ale w ostatnich latach wielko ta przekracza 60 mln ton. Równoczenie zwiksza si rola Brazylii jako eksportera zbó paszowych. W latach 90. sprzeda zbó paszo-wych przez Brazyli nie przekraczaa 1 mln ton rocznie, natomiast po 2000 r.

wzrosa do ok. 3 mln ton. Pod koniec poprzedniej i w obecnej dekadzie eksport zbó paszowych z Brazylii wynosi ok. 8 mln ton rocznie, a w sezonie 2010/11 przekroczy 11 mln ton.

W Brazylii obserwuje si systematyczny wzrost produkcji kukurydzy. Na pocztku lat 90. zbierano tam ok. 30 mln ton tego ziarna rocznie, a w nastpnej dekadzie zbiory te zwikszyy si do 40 i 50 mln ton. Przewiduje si, ze w obec-nym sezonie zostanie zebrane w tym kraju ponad 60 mln ton kukurydzy. W la-tach 90. Brazylia nie eksportowaa kukurydzy. Dopiero od sezonu 2000/01 jej sprzeda na rynki zagraniczne wyniosa kilka milionów ton. W cigu kolejnych sezonów eksport ten wynosi ok. 5 mln ton rocznie, a w sezonie 2006/07 przekroczy

10 mln ton. W ostatnich dwóch sezonach jego wielko szacuje si na 9 mln ton.

Znaczcym producentem zbó paszowych jest Rosja. Na pocztku lat 90.

kraj ten produkowa 58 mln ton zbó paszowych, a w kolejnych latach zbiory te spady do ok. 30 mln ton i jedynie w sezonie 2008/09 byy znacznie wysze (40 mln ton), natomiast 2 lata pó niej wskutek niesprzyjajcych warunków spa-dy do zaledwie 16 mln ton. Rosja nie jest duym eksporterem zbó paszowych, ale w ostatnich latach jej znaczenie zwikszyo si. Na pocztku lat 90. eksport zbó paszowych z Rosji nie przekracza 1 mln ton. W poprzedniej dekadzie

kraj ten produkowa 58 mln ton zbó paszowych, a w kolejnych latach zbiory te spady do ok. 30 mln ton i jedynie w sezonie 2008/09 byy znacznie wysze (40 mln ton), natomiast 2 lata pó niej wskutek niesprzyjajcych warunków spa-dy do zaledwie 16 mln ton. Rosja nie jest duym eksporterem zbó paszowych, ale w ostatnich latach jej znaczenie zwikszyo si. Na pocztku lat 90. eksport zbó paszowych z Rosji nie przekracza 1 mln ton. W poprzedniej dekadzie