Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi ze Stanami Zjednoczonymi

Analizę wymiany handlowej produktami sektora żywnościowego ze Sta-nami Zjednoczonymi przeprowadzono stosując dwa podejścia. W ujęciu długo-okresowym, obejmującym lata 1995-2005, wykorzystano metodę, która bazuje na danych statystycznych obejmujących działy produktów określone w taryfie celnej kodami Nomenklatury Scalonej CN od 01 do 24 (jest to najprostsze i po-wszechnie stosowane ujecie wyników handlu zagranicznego produktami rolno- -spożywczymi)¹⁶. W tym ujęciu możliwe było porównanie tylko danych zagre-gowanych, ale za to w dłuższym odcinku czasowym. W ujęciu krótkookresowym, tj. w latach 2003-2005, analizę handlu zagranicznego przeprowadzono uwzględ-niając również produkty zaliczane do działów oznaczonych kodami CN powyżej

13 WTO „Schedule XX - United States of America, Part IV - Commitments Limiting Subsidi-zation, (Article 3 of the Agreement on Agriculture), Section II - Export Subsidies: Budgetary Outlay and Quantity reduction Commitments”.

14 WTO „Schedule XX - United States of America, Part I - Most-Favoured-Nation Tariff, Section I - Agricultural Products”.

15 Producer Support Estimates – zgodnie z metodyką OECD obejmuje wsparcie cenowe oraz inne formy wsparcia, w tym dopłaty bezpośrednie (Producer and Consumer Support Esti-mates, 1986-2005, Database OECD).

16 Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi. Stan i perspektywy, Analizy Rynkowe 1995-2006, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa.

24 (np. kazeinę, albuminę, dekstryny i pozostałe skrobie modyfikowane). W tym ujęciu możliwe było odniesienie wyników handlu zagranicznego poszczegól-nych branż przemysłu spożywczego do wartości sprzedaży (a więc analiza da-nych bardziej szczegółowych), co pozwoliło bezpośrednio ocenić konkurencyj-ność tych branż.

Analiza długookresowa wykazała, że Stany Zjednoczone odgrywają nie-wielką rolę w polskim handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi.

W latach 1995-2005 wartość eksportu zwiększyła się prawie czterokrotnie, tj. do 200 mln USD, ale nadal stanowiła zaledwie ok. 2% wartości naszego eksportu produktów rolno-spożywczych. Wartość importu amerykańskiej żywności zmniejszyła się natomiast w tym samym okresie z 265 do 125 mln USD. Udział tych produktów w polskim imporcie obniżył się z 6,6 do 1,7%. Polski sektor rolno- -spożywczy w handlu zagranicznym z USA od 2000 roku uzyskuje dodatnie sal-do wymiany, które od 2003 roku utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 75 mln USD (por. wykres 6.2). Konsekwencją dodatniego salda wymiany handlowej z USA są korzystne wartości wskaźników pokrycia importu produktów rolno- -spożywczych ich eksportem (w latach 2003-2005 TC wynosił średnio ok. 1,6).

Wykres 6.2. Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi w Polsce

ogółem w mld USD ze Stanami Zjednoczonymi w mld USD

-2

1995 1997 1999 2001 2003 2005 import eksport saldo

-0,3

1995 1997 1999 2001 2003 2005 import eksport saldo

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CIHZ, CAAC.

Eksport do Stanów Zjednoczonych ma małe znacznie dla krajowego prze-mysłu spożywczego. Potwierdzeniem tego jest niska wartość wskaźnika orientacji eksportowej produkcji, który odzwierciedla udział eksportu w przychodach ze sprzedaży. Udział eksportu do Stanów Zjednoczonych w przychodach przemysłu spożywczego ogółem wynosi zaledwie ok. 0,5-0,6% i w większości branż jest on równie niski. Relatywnie duży udział eksportu w przychodach występował jedy-nie w przemyśle spirytusowym (ok. 5%), w produkcji skrobi i w przetwórstwie ziemniaków (ok. 3-4%) oraz w przetwórstwie ryb (ok. 2%) (por. tabela 6.2).

Tabela 6.2. Udział eksportu do Stanów Zjednoczonych w przychodach ze sprzedaży polskiego przemysłu rolno-spożywczego (w procentach)

Wyszczególnienie 2004 2005

Przemysł spirytusowy 5,0 4,7

Produkcja skrobi i przetworów ziemniaczanych 4,0 3,3

Przetwórstwo ryb 2,5 1,6

Przemysł cukierniczy 0,8 0,8

Przemysł cukrowniczy 0,1 0,7

Produkcja soków i napojów oraz przetworów z owoców i warzyw 0,9 0,6

Przetwórstwo mięsa 0,5 0,5

Produkcja napojów bezalkoholowych 0,5 0,5

Przemysł piwowarski 0,4 0,4

Przetwórstwo mleka i produkcja lodów 0,4 0,3

Przemysł rolno-spożywczy ogółem 0,6 0,5 Źródło: Obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS, CAAC.

Tabela 6.3. Struktura eksportu rolno-spożywczego do Stanów Zjednoczonych (w procentach)

Wyszczególnienie 2003 2004 2005

Przetwórstwo mięsa 20,2 19,9 23,4

Produkcja napojów spirytusowych 15,8 17,5 16,9 Przetwórstwo owoców i warzyw 11,9 10,1 9,0

Przetwórstwo ryb 5,8 9,1 8,2

Przetwórstwo ziemniaków i produkcja skrobi 10,9 8,8 8,1 Produkcja wyrobów cukierniczych 6,3 5,9 6,7

Produkcja cukru 1,9 0,9 4,8

Przetwórstwo mleka i produkcja lodów 10,6 9,1 4,2

Produkcja piwa 4,1 3,3 4,2

Produkcja pieczywa, wyrobów piekarskich i makaronów 3,1 3,9 3,7 Produkcja napojów bezalkoholowych 2,0 2,4 3,5 Przetwórstwo herbaty i kawy 2,0 2,3 1,7

Pozostałe produkty 5,4 6,7 5,7

Razem 100,0 100,0 100,0 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CIHZ, CAAC.

W latach 2003-2005 w handlu produktami rolno-spożywczymi ze Stanami Zjednoczonymi wystąpiły niewielkie zmiany w strukturze towarowej eksportu.

W naszym eksporcie przeważają produkty wysoko przetworzone, a niewielki jest udział surowców i półfabrykatów. W analizowanym okresie prawie 65%

wpływów walutowych generowało pięć gałęzi przemysłu spożywczego, tj. prze-twórstwo mięsa, ryb, ziemniaków, owoców i warzyw oraz produkcja napojów spirytusowych. Sektor mięsny od wielu lat eksportuje swoje produkty na rynek

amerykański, przede wszystkim przetwory wieprzowe. Szynki i łopatki w kon-serwach mają na rynku amerykańskim uznaną markę (w 2005 roku sprzedano ok. 8 tys. ton tych wyrobów o wartości 40 mln USD). Podobna sytuacja wystę-puje w eksporcie produktów rybnych, który obejmuje głównie filety i konserwy rybne. Przemysł spirytusowy sprzedaje do USA głównie wódki, które stanowią ok. 90% wartości wywozu tego sektora. Polskie wódki zaliczane są do artyku-łów rozpoznawalnych i poszukiwanych na rynku amerykańskim. Eksport prze-tworów owocowo-warzywnych obejmuje: ogórki konserwowe, korniszony i grzy-by, kapustę kiszoną, mrożonki oraz suszone warzywa i owoce (por. tabela 6.3).

Tabela 6.4. Struktura importu rolno-spożywczego ze Stanów Zjednoczonych (w procentach)

Wyszczególnienie 2003 2004 2005

Produkcja pozostałych artykułów spożywczych (PKD15.89) 17,4 17,5 18,4 Produkcja wyrobów tytoniowych 5,1 10,9 13,4 Produkcja owoców, warzyw, orzechów i produktów szkółkarskich 9,0 10,6 13,3

Produkcja zbóż 6,4 12,6 12,6

Przetwórstwo ryb 6,9 13,2 10,9

Przetwórstwo herbaty i kawy 4,8 6,2 7,8

Produkcja win gronowych 4,8 4,3 7,1

Przetwórstwo mięsa 27,0 6,1 3,7

Przetwórstwo owoców i warzyw 4,9 6,5 2,5

Produkcja olejów 3,0 1,6 1,3

Produkcja gotowych pasz 1,4 1,1 1,2

Przetwórstwo ziemniaków 1,4 1,1 1,1

Przetwórstwo mleka 0,5 0,2 0,4

Pozostałe produkty 7,4 8,0 6,3

Razem 100,0 100,0 100,0 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CIHZ, CAAC.

Import produktów rolno-spożywczych ze Stanów Zjednoczonych charak-teryzuje się zupełnie odmienną strukturą towarową. Główną pozycję stanowią artykuły, których produkcja sklasyfikowana jest w PKD jako „produkcja pozo-stałych wyrobów”. Przywóz ten w ostatnich latach obejmował przede wszystkim syropy glukozowe i maltodekstryny oraz soki i ekstrakty roślinne. Dużą pozycją w imporcie stanowiły produkty rolne, takie jak ziarno pszenicy twardej i kuku-rydzy oraz owoce i warzywa, których uprawa w kraju ze względu na warunki klimatyczne jest niemożliwa. Istotną pozycją w imporcie miały także wyroby ty-toniowe, wina gronowe, przetwory rybne oraz kawa i herbata (por. tabela 6.4.).

6.3. Pozycja konkurencyjna polskiej żywności na rynku amerykańskim