Handle-System

 NMAH to adres serwera usługi przekierowującej, 

 NAAN to identyfi kator instytucji nadającej poszczególnym obiektom identyfi katory we własnej przestrzeni nazw,



 Name to nazwa (identyfi kator) przydzielona do danego zasobu. Przykład: http://bnf.fr/ark:/13030/tf5p30086k

5.3.2. Handle-System

Handle-System11 jest systemem identyfi katorów przypisywanych

obiek-tom cyfrowym niezależnie od ich fi zycznego umiejscowienia. Założenia sys-temu zostały opracowane przez Corporation for National Research

Initiati-ves CNRI12 i opisane w dokumencie RFC 365013.

W dokumencie tym autorzy zdefi niowali m.in. zasadę budowy identy-fi katorów, na które składa się preidenty-fi ks oraz suidenty-fi ks. Preidenty-fi ks jest numerycznym kodem, oznaczającym instytucję, która została zarejestrowana w Global Handle Service (instytucji nadzorującej system) jako upoważniona do nada-wania obiektom identyfi katorów we własnej przestrzeni nazw. Sufi ks iden-tyfi katora jest nazwą (ideniden-tyfi katorem) danego obiektu, unikatową w prze-strzeni nazw danej instytucji i może składać się z dowolnej liczby znaków zgodnych z systemem ASCII.

Składnia Handle-System wygląda następująco: Handle: <HNA> / <HLN>, przy czym:



 HNA – prefi ks instytucji nadawany przez Global Handle Service, 

 HNL – identyfi kator obiektu w przestrzeni nazw danej instytucji.

11 The Handle System, [online:] http://www.handle.net/ [dostęp: 20.12.2008].

12 CNRI – to amerykańska organizacja non profit, założona w 1986 roku, której głównym celem jest wspieranie rozwoju kluczowych technologii przetwarzania i udostępniania wiedzy z użyciem sieci komputerowych. Źródło: Corporation for National Research Initia-tives: http://www.cnri.reston.va.us/about_cnri.html [dostęp: 20.12.2009].

13 S. Sun, L. Lannom, B. Boesch, Handle System Overview. Request for Comments: 3650, CNRI, November 2003, [online:] http://www.ietf.org/rfc/rfc3650.txt [dostęp: 20.12.2009].

Przy rejestracji dany obiekt otrzymuje identyfi kator, do którego przypisa-ne są informacje uzupełniające. Handle-System nie narzuca sztywprzypisa-nej struk-tury metadanych powiązanych z obiektem, więc zarówno rodzaj, jak i za-kres tych informacji determinowany jest przez instytucję rejestrującą oraz typ obiektu cyfrowego. Wśród informacji o obiekcie najczęściej znajdują się dane właściciela (autora), opis dokumentu (tytuł, słowa kluczowe) oraz co najmniej jeden wpis pozwalający na dostęp do kopii danego obiektu.

Identyfi katory wraz z powiązanymi metadanymi przechowywane są w centralnej, ogólnodostępnej bazie danych, umożliwiającej szybkie uzy-skanie podstawowych informacji na temat określonych obiektów poprzez usługi dostępne w sieciach komputerowych. Funkcje systemu umożliwiają jednostkom rejestrującym dystrybucję, administrację oraz rozwiązywanie (likwidację) identyfi katorów.

Z Handle-System korzysta obecnie wiele instytucji i fi rm. Przykładem zastosowania Handle-System są m.in. CORDA/ADL i DVIA, czyli systemy Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych, rejestrujące i zarządzające dokumentami związanymi z obronnością Stanów Zjednoczonych. Handle--System jest również użyteczny w projekcie DSpace realizowanym przez MIT, w którego ramach tworzona jest baza danych na temat materiałów edu-kacyjnych powstających we wszystkich wydziałach i jednostkach tej

instytu-cji. Jeszcze innym projektem stosującym opisywany system jest Th e National

Digital Library. Program, którego założeniem jest digitalizacja i utworzenie bazy danych dzieł zgromadzonych w bibliotekach publicznych i

uczelnia-nych w Stanach Zjednoczouczelnia-nych14.

Struktura identyfi katorów Handle-System pozwala także na rejestrację tzw. rejestratorów lokalnych, wówczas zarejestrowana instytucja ma moż-liwość rejestracji instytucji sobie podległych, które dysponują własną prze-strzenią nazw dla obiektów cyfrowych. W takim przypadku prefi ks iden-tyfi katora składa się z dwóch numerycznych członów oddzielonych kropką (np. 10.1000), przy czym pierwszy człon określa instytucję nadrzędną zareje-strowaną przez Global Handle Service, natomiast drugi jest identyfi katorem lokalnego rejestratora. Drzewiasta struktura Handle-System pozwoliła na powstanie podsystemów identyfi kacyjnych, z których najpopularniejszym jest Digital Object Identifi er – DOI.

DOI to identyfi kator dokumentu elektronicznego, który jest do niego na stałe przypisany i w odróżnieniu od identyfi katora URL nie zależy od fi

zycz-14 Na podstawie informacji dostępnych na stronach Wolnej Encyklopedii – Wikipedia: http:// pl.wikipedia.org/wiki/Handle_System [dostęp: 10.01.2009].

nej lokalizacji dokumentu. Zgodnie z defi nicją proponowaną w Encyklopedii

komputerów15 Digital Object Identifi er to rozwiązanie pozwalające na przy-dzielanie dokumentom, publikacjom i wszelkim innym zasobom, dostęp-nym w internecie, stałych, niezmiennych nazw zamiast adresów URL.

Podstawowym założeniem systemu DOI jest identyfi kacja oraz wymiana obiektów cyfrowych. Trwają również prace nad organizacyjnymi oraz tech-nicznymi rozwiązaniami, umożliwiającymi zarządzanie obiektami

cyfrowy-mi oraz powiązanie producentów i dostawców obiektów z użytkownikacyfrowy-mi16.

Zarządzaniem systemu zajmuje się Międzynarodowa Fundacja DOI

(In-ternational DOI Foundation IDF), która jest organizacją non profi t, fi

nansu-jącą się ze składek członkowskich oraz sprzedaży prefi ksów i numerów DOI. Fundacja DOI sprawuje kontrolę nad instytucjami i fi rmami, które uzyskały prawo do pełnienia roli DOI Registration Agency (RA). Podstawowym za-daniem RA jest przydzielanie identyfi katorów wydawcom (Publisher ID) i zapewnienie im infrastruktury umożliwiającej tworzenie identyfi katorów obiektów (Item ID) oraz zarządzanie metadanymi przypisanymi identyfi ka-torom DOI. Od agencji RA oczekuje się promocji systemu DOI oraz współ-pracy na rzecz jego rozwoju.

Struktura DOI stanowi od roku 2001 standard ANSI/NISO (Z39.84), a jej komponenty są implementacją założeń Handle-System. System DOI składa się z następujących komponentów: metadane, DOI jako identyfi kator trwa-ły (PI) oraz techniczna implementacja Handle-System. Identyfi katory DOI zgodnie z założeniami Handle-System są ciągami znaków ASCII. Składają się przedrostka i końcówki.

Przykład: 10.1000/182, przy czym:



 10.1000 to przedrostek, w którym znaki 10 informują, że chodzi o iden-tyfi kator DOI,



 1000 to numer przypisany przez IDF wydawcy (Publisher ID), 

 natomiast sufi ks 182 to końcówka, która jest przypisana do określonego dzieła (Item ID).

Publisher ID jest przypisywany wydawcom, którzy zdecydowali się zare-jestrować i korzystać z systemu DOI przez agencję, która ma do tego prawo. Item ID jest nadawany przez samego wydawcę, który powinien zagwaranto-wać, że ID będzie unikalne dla każdej wydanej przez niego publikacji. Item ID może, ale nie musi być, numerem katalogowym publikacji pochodzącym

15 A. Freedman, Encyklopedia komputerów…, s. 143.

z innych systemów rejestrowania, np. ISBN, ISSN. Poprawny sposób poda-wania odnośników do źródeł wygląda następująco: doi: 10.1000/182.

System DOI jest stosowany m.in. w agencjach praw autorskich, wydaw-nictwach i bibliotekach. Typowym przykładem zastosowania DOI jest iden-tyfi kowanie elektronicznych wersji publikacji naukowych w repozytorium SpringerLink, przy czym identyfi kator DOI może otrzymać artykuł, całe czasopismo naukowe, rozdział w książce, plik multimedialny, program kom-puterowy etc.