P
rofesor Henryk Lewandowski całe swoje życie akademickie związał z Łodzią i Uniwersytetem Łódzkim. Studia magisterskie na Wydziale Prawa ukończył w 1957 r. Po odbyciu aplikacji i asesurze, w 1959 r. podjął pracę w Katedrze Prawa Pracy UŁ, początkowo na pół etatu (łączył wów-czas pracę naukową z pełnieniem funkcji sędziego), a od 1961 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Wszystkie etapy jego kariery akademickiej były związane z macierzystą uczelnią. Pracę doktorską obronił w 1965 r. (na podstawie rozprawy pt. Instytucja próby w prawie stosunku pracy) stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał w 1974 r. (przedstawiając roz-prawę pt. Uprawnienia kierownicze w stosunku pracy), w 1986 r. został profe-sorem nadzwyczajnym, a w 1990 r. nadano mu tytuł profesora zwyczajne-go. Do końca życia był wierny Katedrze Prawa Pracy, to było najważniejsze miejsce jego aktywności naukowej. Katedrą kierował od 1982 aż do 2004 r. Później, już jako profesor emerytowany, kontynuował w Katedrze swoją działalność naukowo-dydaktyczną, nadal prowadząc wykłady i semina-ria doktoranckie. W okresie pracy w Uniwersytecie Łódzkim przejawiał wielką aktywność w sferze organizacyjnej. Kierował przez cztery lata Stu-dium Zaocznym Prawa, a w latach 1987–1990 piastował stanowisko dzie-kana Wydziału Prawa i Administracji. Należał do licznych organizacji, m.in. do Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, do Association Henri Capitant des Amis de la Culture Juridiqe Française, był też członkiem Komitetu Nauk Prawnych PAN, pełnił również funkcję stałego konsultanta Głównej Inspekcji Pracy. Za swoją działalność otrzymał wiele nagród, medali i odznaczeń.1 W przygotowaniu biogramu zostały wykorzystane m.in. następujące opracowania: Z. Góral, Słowo o Jubilacie, [w:] Z zagadnień współczesnego prawa pracy. Księga jubileuszowa
Profesora Henryka Lewandowskiego, Warszawa 2009 oraz idem, Wspomnienie o Profesorze Hen-ryku Lewandowskim (1933–2013), „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2013, nr 12.
106
Głównym obszarem zainteresowań naukowych Profesora Henryka Lewandowskiego były zagadnienia prawa pracy. Jego dokonania nauko-we (ponad 200 różnego rodzaju opracowań) sprawiły, że znalazł się w gro-nie największych specjalistów polskiego prawa pracy, znanym zresztą tak-że poza granicami naszego kraju. W początkowym okresie skoncentrował uwagę na kwestiach dotyczących nawiązania stosunku pracy. Znalazło to wyraz już w rozprawie doktorskiej, poświęconej instytucji próby w pra-wie pracy. Wydana w 1968 r. monografia podoktorska stanowiła przed-sięwzięcie o pionierskim, w tamtym czasie, charakterze, pozostając do dnia dzisiejszego jedynym opracowaniem monograficznym na ten temat. W późniejszym czasie zajął się problematyką uprawnień kierowniczych podmiotu zatrudniającego. Poświęcił temu wiele tekstów o różnym cha-rakterze, a podsumowaniem jego przemyśleń w tym zakresie jest rozpra-wa habilitacyjna, a następnie książka wydana w 1977 r. pt. Uprawnienia
kierownicze w umownym stosunku pracy, dzieło, które jest zgodnie zaliczane
do największych dokonań polskiego prawa pracy. Inną płaszczyzną zain-teresowań badawczych Profesora Henryka Lewandowskiego, zwłaszcza po okresie transformacji ustrojowej, było zbiorowe prawo pracy. Bardzo cenione są jego opracowania o partycypacji pracowniczej w zarządzaniu przedsiębiorstwem, o związkach zawodowych, układach zbiorowych pracy i sporach zbiorowych pracy. Profesor aktywnie uczestniczył rów-nież w dyskusjach o potrzebie reformy prawa pracy, jakie toczyły się pod koniec lat osiemdziesiątych, a nieco później wiele razy wypowiadał się w kwestii celowości i zakresu nowelizacji kodeksu pracy w zmienionych uwarunkowaniach ustrojowych. Wiele uwagi poświęcił także skutkom, ja-kie w kontekście polsja-kiego prawa pracy przyniosła akcesja naszego kraju do struktur europejskich. Pisał o tym zarówno w polskich czasopismach naukowych, jak i w opracowaniach obcojęzycznych. Ze szczególnym za-interesowaniem spotkało się opracowanie współredagowane przez Profe-sora pt. Wpływ prawa wspólnotowego (Unii Europejskiej) na prawo
wewnętrz-ne. Przykład Francji i Polski (Warszawa 2003), które ukazało się również we
francuskiej wersji językowej. W swojej wielowątkowej twórczości Profesor Henryk Lewandowski podejmował też wiele innych tematów. Pisał m.in. o granicach liberalizacji prawa pracy, o przeciwdziałaniu stosowaniu umów cywilnoprawnych do zatrudnienia pracowniczego, o roli prawa pracy w walce z bezrobociem, o implikacjach restrukturalizacji przedsię-biorstw dla prawa pracy, o zatrudnieniu w administracji publicznej.
W swojej pracy naukowej bardzo często sięgał do komparatystyki. Dawał temu wyraz wielokrotnie. W większości jego opracowań pojawiają się wątki porównawcze. Publikował często (kilkadziesiąt tekstów) w wy-dawnictwach zagranicznych i w językach obcych (w szczególności po francusku). Sam bywał w różnych zagranicznych ośrodkach naukowych
107
Henryk Lewandowski (1933–2013)
na stażach lub jako profesor wizytujący, ale także zapraszał do Łodzi go-ści z wielu krajów. Uczestniczył w licznych konferencjach międzynarodo-wych, w tym zwłaszcza w europejskich i światowych kongresach prawa pracy, gdzie prezentował raporty krajowe (Seul 1994) bądź komunikaty naukowe. Był organizatorem wielu konferencji międzynarodowych. Do największych dokonań w tym zakresie należy zaliczyć konferencje: Droit
du travail dans l’entreprise (1984), Les accords d’entreprise (1990), Le syndica-lisme contemporain et son avenir (1995), Influence de droit communautaire sur le droi interne. Cas de la France et de la Pologne (2003). Organizował też z
po-wodzeniem konferencje krajowe, które cieszyły się zawsze wielkim zain-teresowaniem, miał bowiem Profesor szczególny dar stwarzania podczas tych spotkań atmosfery, która sprzyjała nie tylko konstruktywnej wymia-nie poglądów, ale i nawiązywaniu przyjacielskich relacji między uczest-nikami. Wielokrotnie był redaktorem naukowym publikacji zbiorowych.
Poważne są również osiągnięcia dydaktyczne Profesora Henryka Le-wandowskiego. Prowadził z dużym powodzeniem wiele wykładów (poza kursowym wykładem z prawa pracy, także wykłady z europejskiego pra-wa pracy i prapra-wa urzędniczego). Na jego seminariach przygotopra-wano po-nad 200 prac magisterskich. Był promotorem w dziewięciu przewodach doktorskich. Warto podkreślić, że seminarium doktorskie przez niego prowadzone miało otwarty charakter i przyciągało, poza pracownikami naukowymi, także wielu przedstawicieli praktyki. Z myślą o praktyce po-wołał do życia podyplomowe studia z prawa pracy, cieszące się wielkim zainteresowaniem, które do dziś przyciąga liczne rzesze słuchaczy.
109