i bezpieczeństwa Republiki Chorwacji

Abstrakt: Celem niniejszego artykułu jest nakreślenie aspektów dotyczących relacji międzynarodowych Chorwacji w wymiarze globalnym, regionalnym i bilateral-nym. Po pierwsze, Chorwacja, stając się 28. członkiem Unii Europejskiej, przypie-czętowała swój euro-atlantycki kurs i potwierdziła udział w kooperatywnej kon-cepcji bezpieczeństwa. W artykule opisane zostały priorytetowe cele współpracy z Unią Europejską, NATO, Międzynarodowym Trybunałem Karnym, organizacja-mi organizacja-międzynarodowyorganizacja-mi oraz aspekt uczestnictwa w organizacja-misjach organizacja-międzynarodowych.

Po drugie, formy współpracy regionalnej takie jak: Inicjatywa Środkowoeuropej-ska, Proces Współpracy w Europie Południowo-Wschodniej, Grupa Wyszechradz-ka, Inicjatywa Adriatycko-Jońska ukazane zostały na tle zagrożeń bezpieczeństwa obszaru Bałkańskiego. Po trzecie, niezmiernie istotne stosunki bilateralne z kra-jami sąsiadującymi z Chorwacją, takimi jak: Słowenia, BiH, Serbia, Czarnogóra i Węgry, wskazują na zacieśnianie dobrosąsiedzkich relacji. Istotne zagadnienie w polityce zagranicznej zajmuje także ochrona diaspory chorwackiej poza gra-nicami państwa. W polityce zagranicznej i bezpieczeństwa Chorwacji wyróżnić należy trzy okresy: lata 1991–1995, 1995–2000 oraz 2000–2013. W niniejszym artykule dokonano analizy polityki odnoszącej się do okresu trzeciego, ale ze wska-zaniem najważniejszych wydarzeń lat wcześniejszych.

Słowa kluczowe: polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, Chorwacja, współpraca eu-roatlantycka, relacje regionalne

Abstract: Foreign and Security Policy of the Republic of Croatia

The aim of the article is to show the international relations of Croatia in a global, regional and bilateral dimension. First of all, Croatia’s becoming the 28th member of the European Union, confirmed euro-atlantic contribution to the cooperative concept of security policy. The author takes into consideration priority goals in cooperation with the European Union, NATO, the International Criminal Tribunal for the for-mer Yugoslavia, the United Nations and the aspect of participation in international missions. Secondly, regional cooperation with the Central European Initiative, the South-East Europe Cooperation Process, the Visegrad Group and the

Adriatic–Ion-ian Initiative is shown against the backdrop of security threats in the Balkan region.

Thirdly, bilateral relations between the states of Croatia and Slovenia, Bosnia and Herzegovina as well as Serbia and Montenegro have shown improved mutual coop-eration. A special place in the foreign policy of Croatia is devoted to Croatian citizens and Croatian national minorities living abroad. The foreign and security policy of Croatia is divided into three periods such as: the years 1991–1995, 1995–2000 and 2000–2013. In the article the author has concentrated on the third period, with an indication of the most significant events of the previous years.

Keywords: Foreign and Security Policy, Croatia, Euro-Atlantic Cooperation, Regional Relations in South-East Europe

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Chorwacji kształtuje się na przestrzeni pra-wie ćpra-wierczpra-wiecza i podzielić ją można na trzy okresy: lata 1991–1995, lata 1995–

1999/2000 oraz od roku 2000 do 2013. Podobnego podziału dokonał Franjo Turek, według niego pierwsza faza trwała do 1996 r., czyli do zakończenia wojny domowej, druga do początku 2000 r. i trzecia od wyborów 3 stycznia 2000 r.¹ Polski badacz, Jedrzej Paszkiewicz, także dokonał podobnego podziału funkcjonowania polityki bezpieczeństwa Chorwacji. Ewolucje polityki bezpieczeństwa ujął w trzech etapach:

1990–1995, 1995–2000 oraz trzeci etap, którego cezurę stanowi rok 2000, od które-go widoczne są wzmożone działania ku implementacji standardów obowiązujących w Unii Europejskiej (UE) i NATO².

Pierwszy etap (1991–1995) związany był z rozpadem Jugosławii, nałożeniem embarga w 1991 r. przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, a następnie przygotowaniem do uznania Chorwacji za niepodległe państwo (za czym poszło poparcie między-narodowe). Wydarzenia te przenikały się z tworzeniem państwa narodowego, co spowodowało ostry konflikt między Chorwatami a mniejszościami narodowymi, pozostającymi na terytorium Chorwacji (głównie Serbami), które postrzegane były jako „przeszkoda” dla tworzenia nowych struktur państwowych. W Chorwacji mó-wiono między innymi o „zagrożeniu wielkoserbską agresją”³. Przyczyniło się to do rozpoczęcia konfliktu z Serbami w Slawonii i Krajinie oraz przeprowadzenia w 1995 r. dwóch akcji: „Oluja” („Burza”) i „Bljesak” („Błysk”), mających na celu wygnanie Serbów ze wspomnianych regionów. W okresie tym rozgrywał się także krwawy konflikt między Serbami, Chorwatami i Muzułmanami w Bośni i Hercego-winie. Głównymi celami Chorwacji do 1995 r. było uzyskanie niezależności, walka o suwerenność oraz zachowanie narodowych interesów chorwackich. Polityka bez-pieczeństwa i zagraniczna ukierunkowana była na ochronę własnego terytorium i odzyskanie kontroli nad regionem Krajiny i Slawonii (co udało się Chorwacji osią-gnąć).

1 F. Turek, Prioriteti vanjske politike Republike Hrvatske, “Politička misao”, Vol XXXVIII, (2001), br. 2, s. 185.

2 J. Paszkiewicz, Główne determinant polityki bezpieczeństwa narodowgo Republiki Chhorwacji w la-tach 1995- 2013 w: „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia”, XX, Poznań 2013, s. 217-218.

3 F. Turek, dz. cyt., s. 185.

W latach (1995–1999/2000) kształtowaniu podlegała chorwacka państwo-wość. Wówczas u steru władzy znajdował się Franjo Tuđman wraz z Chorwacką Wspólnotą Demokratyczną (Hrvatska dekmokratska zajednica, HDZ). Okres ten nosił znamiona autorytaryzmu, a znienawidzony komunizm zastąpiony został na-cjonalizmem. W okresie tym Chorwacja ignorowała proces globalizacji i sugestie wspólnoty międzynarodowej, przez co zaprzepaściła szansę na szybszą transforma-cję społeczną, polityczną i gospodarczą. Na taki stan rzeczy wpływała prowadzona polityka wewnętrzna przez „ojca narodu chorwackiego” (Tuđmana), która charak-tereytzowała się skorumpowanym procesem politycznym (m.in.: partie polityczne 75% funduszy otrzymywały od rządu i zarządzane były zgodnie z wolą partii rzą-dzącej). Ponadto Tuđman kontrolował ministerstwa odpowiedzialne za obronność, sprawy zagraniczne, finanse oraz policję i służby bezpieczeństwa⁴. Ustanowił także formalnie legalną instytucję Rady Prezydenckiej do spraw Bezpieczeństwa Naro-dowego, która pozwalała mu na omijanie decyzji Saboru. Takie zabiegi pozwalały na cichą eliminację instytucji i ciał konstytucyjnych posiadających legitymizację.

Ponadto prezydent zgodnie z artykułem 101 konstytucji z 1990 r. mógł uchwalać dekrety z mocą prawa i podejmować środki ostrożności na wypadek wojny. Okres ten obfitował w problemy z korupcją, nepotyzmem, a w czasie procesu prywatyzacji znaczne sumy pieniędzy trafiły do kieszeni członków rodziny Tuđmana⁵. Okres ten symbolicznie kończy się w 1999 r. wraz ze śmiercią prezydenta lub w 2000 r., w roku wyborów prezydenckich i parlamentarnych. Polityka zagraniczna to nie tyl-ko strategie, ale także politycy, którzy ją tworzą. Tym bardziej należy wspomnieć, że w ankietach F. Tuđman postrzegany był jako pozytywna postać. W 1996 r. magazyn Globus zapytał tysiąc Chorwatów, kogo wybraliby na prezydenta – 40,6% zadekla-rowalo właśnie jego⁶. Z kolei w ankiecie Jutarnjego listu z 1998 r. na „najznamie-nitszego Chorwata tysiąclecia” F. Tuđman znalazł się na drugim miejscu za Josipem Brozem Titą, a w 2000 r. – za J.B. Titą i Stjepanem Radiciem⁷. W 2002 r. ponownie Globus przeprowadził ankietę, w której 41% uznało go za postać pozytywną albo bardzo pozytywną, a tylko 21,9% za negatywną⁸.

Trzeci okres od roku 2000 związany był z demokratyzacją, budowaniem go-spodarki wolnorynkowej, zmianą władzy oraz współpracą z NATO i UE. Okres ten w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa określić można jako europeizację, otwie-ranie się na wspólnotę międzynarodową i przystąpienie do kooperatywnej koncep-cji polityki bezpieczeństwa. Pokusić się można także o wyodrębnienie czwartego okresu – od 2013 r. czyli od wstąpienia Chorwacji do Unii Europejskiej, konty-nuowania zmian w kierunku demokratyzacji i korzystania z doświadczeń państw europejskich.

4 J. Paszkiewicz, dz. cyt., s. 218-219, S.P. Ramet, Poitics in Croati since 1990 w: Central and Southeast European politics since 1989, red. S.P. Ramet, Cambridge University Press 2010, s. 259-260.

5 S. P. Ramet, dz. cyt., s. 260.

6 Tamże, s 260.

7 M. Velikonja, Titostalgija, Beograd 2010, s. 110–112.

8 S.P. Ramet, dz. cyt., s. 261.

W niniejszym tekście uwaga zostanie skupiona na okresie trzecim, czyli po wyborach prezydenckich i parlamentarnych w 2000 r. Nastąpiła wówczas zmia-na podejścia rządzących do spraw politycznych, społecznych oraz polityki zagra-nicznej i bezpieczeństwa. Główne kierunki polityki zagrazagra-nicznej i bezpieczeństwa Chorwacji skupiły się na współpracy z Niemcami, USA, Rosją, Francją i Wielką Brytanią. Współpraca z wymienionymi państwami była i jest istotna ze strategicz-nego punktu widzenia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Chorwacji, i ukie-runkowana jest dwojako: z pozycji narodowych interesów dla regionu Europy Południowo–Wschodniej oraz związana z chorwackim interesem włączenia tych państw jako podpory do realizacji interesów swojej polityki zagranicznej⁹. W tym kontekście USA są postrzegane jako jedyna siła, która kreuje procesy globalne, jest zaangażowana niemalże we wszystkich organizacjach i instytucjach międzynaro-dowych oraz zainteresowana pod wzgędem militarnym i strategicznym Europą Południowo–Wschodnią. Niemcy tradycyjnie posiadają swoje interesy polityczne, kulturalne, ekonomiczne w tej części świata. Obecnie Niemcy są największym part-nerem handlowym Chorwacji, a obywatele niemieccy najliczniejszą grupą wśród turystów. W 2013 r. na prawie 11 mln turystów przybywających do Chorwacji było ich 1 933 000¹⁰. Obopólne relacje są intensywne także ze względu na znaczną licz-bę Chorwatów zamieszkujących RFN. Niemieckie statystyki podają liczlicz-bę 231 198 osób, ambasada Chorwacji w Berlinie – ponad 350 tys.¹¹ W latach dziewięćdziesią-tych Niemcy były też państwem, które jako jedno z pierwszych uznało (w grudniu 1991 r.) niepodległość Chorwacji. Ponadto Niemcy, ale także Francja, są motorem rozwoju i procesów zachodzących w UE. Wielka Brytania nie jest geostrategicznym graczem w tej części Europy, ale w połączeniu z USA odgrywa ważną rolę w polity-ce europejskiej, podobnie jak Rosja, która nie jest widziana przez Chorwację jako gracz geostrategiczny w tej części Europy, ale posiada ogromny rynek, istotny dla Chorwacji¹².

Członkostwo w NATO i UE

Dla Chorwacji członkostwo w NATO i UE leżało w strategicznym interesie narodo-wym. O początkach stosunków NATO-Chorwacja można mówić już w 1994 r., gdy chorwaccy dyplomaci publicznie zadeklarowali chęć przystąpienia do Partnerstwa dla Pokoju (Partnership for Peace, PfP). Chorwacja przstapiła do PfP i Rady Part-nerstwa Euroatlantyckiego w 2000 r. oraz tego samego roku otworzyła swoją misję

9 F. Turk, dz. cyt., s. 190.

10 Turizam u brojkama 2013, http://www.mint.hr/UserDocsImages/140624_HTZ-TURIZAM-2013_

HR.pdf (data dostępu: 14.10.2014), s. 29.

11 Croatian Diaspora in Federal Republic of Germany, http://www.hrvatiizvanrh.hr/en/hmiu/croatian--diaspora-in-federal-republic-of-germany/32 (data dostępu: 3.10.2014).

12 F. Turk, dz. cyt., s. 190. W obliczu przedłużającego się kryzysu Rosyjsko-Ukraińskiego w kwietniu 2014 r. Chorwacja ogłosiła przetarg na poszukiwanie złóż ropy i gazu u wybrzeży Adriatyku. Victoria Nuland, zastępca Sekretarza Stanu w amerykańskim Departamencie Stanu, przebywajaca z wizytą w Dubrowni-ku w lipcu 2014 r. zaznaczyła, że Chorwacja może odegrać istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w regionie oraz przyczyni się do dywersyfikacji źródeł energii dla Europy.

przy organizacji¹³. Rok później przyłączyła się do Paktu Stabilności dla Europy Po-łudniowo-Wschodniej.

Pakt Stabilności dla Europy Południowo-Wschodniej¹⁴ podpisany został w czerwcu 1999 r. przez ponad 40 państw oraz m.in. przez Komisję Europejską, NATO, OBWE i grupę G8, a nadzorowany jest przez UE. Trzy główne cele Paktu to:

bezpieczeństwo regionalne, polityczna demokratyzacja oraz rekonstrukcja gospodar-cza. Ponadto ważne było ustalenie stosunków dobrosąsiedzkich, rozpoczęcie procesu transformacji systemowej w regionie, kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz współpracy gospodarczej na zasadzie gospodarki wolnorynkowej. Do podpisa-nia paktu i prac nad nim przyczyniły się wydarzepodpisa-nia w Kosowie w 1999 r., stopniowa redukcja zaangażowania NATO i USA na Bałkanach oraz mała skuteczność pomocy humanitarnej w regionie¹⁵. Dla Chorwacji przyłaczenie się do Paktu związane było z naturalnym zainteresowaniem rozwiązaniami problemów bezpieczeństwa. Był on postrzegany jako wartościowe narzędzie do rozwiązania aspektów nurtujących Chor-wacje, takich jak: kwestie graniczne ze Słowenią, normalizacja stosunków z ówczesną Federalną Republiką Jugosławii (FRJ) i BiH. Pojawiały się także opinie, że Pakt ogra-nicza suwerenność Chorwacji i popycha ją w kierunku Bałkanów, a nie Europy Cen-tralnej. Mimo to Pakt Stabilności był postrzegany jako wsparcie w dziedzinie polityki, bezpieczeństwa i ekonomii na drodze do UE i NATO¹⁶.

W 2002 r. Chorwacja przystąpiła do Planu działań na rzecz Członkostwa (Mem-bership Action Plan, MAP) oraz przygotowała Roczny Program Narodowy (Annu-al Nation(Annu-al Programme, ANP). Kluczowe założenia dotyczyły reform w sektorze politycznym, militarnym i bezpieczeństwa. Działania dały też asumpt do prac nad Strategią bezpieczeństwa naodowego Republiki Chorwacji (Strategija narodne si-gurnosti RH) i Strategią obrony (Strategija obrane Republike Hrvatske). Jak pisze J.Paszkiewicz, pierwszym krokiem było umocnienie roli Saboru, osłabienie pozycji prezydenta, a podlegające mu agendy podporządkowano rządowi lub parlamento-wi¹⁷. W 2002 r. na mocy Konstytucji Sabor Chorwacji przyjął obie Strategie. Pierw-sza z nich w sześciu rozdziałach precyzowała koncepcje, założenia, cele i zagrożenia bezpieczeństwa Chorwacji¹⁸. Pomimo krytyki (zbyt tradycyjne podejście do bez-pieczeństwa, niewystarczające okereślenie roli państwa, za mała wzmianka o roli kooperatywnego bezpieczeństwa, niedopuszczenie do prac nad Strategią przed-stawicieli organizacji pozarządowych, mało przystępny dokument pod względem językowym, zła polityka informacyjna na temat Strategii) strategia została uznana

13 S.Tatalović, Hrvatska i Partnerstvo za mir w: „Politička misao”, Vol XXXVII, (2000), br. 3, s. 165-166.

14 Jest kontynuacją Paktu Bezpieczeństwa i Stabilizacji w Europie z 1995 r.

15 S. Tatalović, R. Barić, The Stability Pact for South-East Europe. Security Aspects, w: „Politička misao”, vol. XXXVII, (2000), No. 5, s. 145; B. Górka-Winter, Polityka zewnętrzna UE wobec Bałkanów Za-chodnich – wniosek Chorwacji o przystąpienie do UE, Biuletyn PISM, nr 36 (140), 16 czerwca 2003, s. 850. http://www.pism.pl/files/?id_plik=134 (data dostępu:

16 S. Tatalović, R. Barić, dz. cyt., s. 147-148.

17 J. Paszkiewicz, dz. cyt., s. 220.

18 Zob. Strtegija narodne sigurnosti RH, „Narodne novine”, 32/2002; Zakon o obrani RH, „Narodne novine”, 33/2002.

za zapowiedź zmian w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa. Pomimo kilku prób przygotowania nowej wersji Strategii (w latach 2003–2007, 2012) w dalszym ciągu obowiązujący pozostaje wariant z 2002 r. Tworzenie nowej Strategii napotyka pro-blemy, m.in.: w jakim zakresie państwo powinno uczestniczyć w stabilizacji poli-tycznej oraz militarnej regionu¹⁹.

Ponadto, w czasie negocjacji z NATO, priorytetem stały się także dążenia do standardów demokratycznych, zmniejszenie korupcji, zwalczanie przestępczości zorganizowanej, reformy systemu sądownictwa, ulepszanie administracji publicznej i promowanie dobrosąsiedzkich relacji oraz zapewnienie wystarczającego popar-cia publicznego wstąpienia do NATO. Protokół akcesyjny podpisany został w lipcu 2008 r. Chorwacja wstąpiła do Paktu Północnoatlantyckiego 1 kwietnia 2009 r.²⁰

Chorwacja zczęła współpracować z NATO w kluczowych obszarach bezpieczeń-stwa, zobowiązała się do przeprowadzenia reform instytucjonalnych i prawnych w sektorze obrony i bezpieczeństwa oraz przyłączyła się do operacji w Afganistanie i Kosowie. W Afganistanie od 2003 r. stacjonowało 300 chorwackich żołnierzy, dy-plomatów i żandarmów wojskowych w ramach misji International Security Assi-stance Force (ISAF) w różnych regionach państwa. Prowadzone jest także od 2009 r.

logistyczne wsparcie misji NATO w Kosowie – KFOR (Kosovo Force). Podstawowe zadania chorwackiego kontyngentu to: przewóz sił KFOR, ładunków i osób. Ponad-to rząd chorwacki zadeklarował, że goPonad-towy jest pozostać w Kosowie przez cały okres trwania misji. Chorwacja planuje ponadto wesprzeć Irackie Siły Zbrojne poprzez dostarczenie broni i sprzętu wojskowego poprzez Szkoleniowe Misje NATO w Ira-ku. Zaoferowała także treningi dla irackich sił bezpieczeństwa²¹.

Wstąpienie do NATO było też krokim zbliżającym do zrzeszania państwa z UE.

Z punktu widzenia geopolitycznego Chorwacja, leżąca na styku Europy Zachodniej i Południowo-Wschodniej oraz Europy Środkowej i Morza Śródziemnego łączy roz-ległe terytoria i stanowi dobre strategiczne miejsce potencjalnych działań NATO. Po-nadto Chorwacja jako członek sojuszu może przyczynić się do stabilizowania regionu bałkańskiego, a zwłaszcza jej wschodniego sąsiada – Bośni i Hercegowiny.

Początek współpracy Chorwacji z Unią Europejską rozpoczął się wraz z jej wy-stąpieniem z Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i uzyskaniem nie-podległości w 1991 r. Dążenie do „Europy” miało też swój wymiar symboliczny i oznaczało zrywanie z „barbarzyńskimi” Bałkanami, i stawanie się częścią europej-skiego klubu niepodległych państw europejskich. Ponadto, jak pisze Marko Babić,

„Wspólnoty Europejskie […] postrzegane były przez Chorwatów jako udany model dobrobytu gospodarczego, stabilności politycznej i kulturowej. […] dotychczasowy

19 J. Paszkiewicz, dz. cyt., s. 221-225.

20 NATO’s relations with Croatia, 5.10.2012, http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_31803.htm (data dostępu: 10.10.2014), N. Lubik-Reczek, Państwa postjugosłowiańskie wobec członkostwa w Unii Europejskiej i NATO (analiza porównawcza), Toruń 2011, s. 273.

21 NATO’s relations with Croatia, dz. cyt.; Hrvatska u mirovnim misijama i operacijama NATO-a, http://

www.mvep.hr/hr/vanjska-politika/multilateralni-odnosi0/mir-i-sigurnost/mirovne-misije/hrvat-ska-u-mirovnim-misijama-i-operacijama/hrvatska-u-mirovnim-misijama-i-operacijama-nato-a/

(data dostępu: 20.10.2014).

model – model jugosłowiański, którego Chorwacja była częścią przez prawie pół stulecia – przedstawiany był jako wręcz przeciwieństwo modelu europejskiego”²². Jednak proces przemian politycznych, gospodarczych i kulturowych w latach dzie-więćdziesiątych XX w. zdominowany był przez tworzenie struktur nowego państwa, narastające nastroje nacjonalistyczne, mające pieczętować niezależność. Rozpoczął się proces zapominania przeszłości i tworzenia jej na nowo. UE uznała Chorwację w styczniu 1992 r., jednak napięta sytuacja w państwie oraz konflikt serbsko-chor-wacki spowodowaly, że w 1992 r. Parlament Europejski odrzucił wniosek włączenia Chorwacjii do programu PHARE, gdyż uznał, iż prawa człowieka są niewystarcza-jąco chronione. Następnie w 1995 r. współpraca i negocjacje z Chorwacją do tego smego programu zostały zawieszone ze względu na chorwacką akcję w Slawonii i Krajinie²³. Dlatego dopiero po zakończeniu rządów Tuđmana zaczął się powolny proces współpracy z UE i ponowna demokratyzacja państwa, a w 1999 r. Komisja Europejska zaproponowała rozpoczęcie procesu stowarzyszeniowego.

Kooperacja z Unią Europejską rozpoczęła się od podpisania w 2000 r. Procesu Stabilizacji i Stowarzyszenia (Stabilization and Association Process, SAP) przez kraje Europy Południowo-Wschodniej (Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Chorwa-cja, Albania i Czarnogóra), który miał za zadanie przygotować państwa do przyszłego członkostwa. Rok później podpisany został Układ o Stabilizacji i Stowarzyszeniu (Sta-bilisation and Association Agreement, SAA). W 2003 r. Chorwacja złożyła wniosek o członkostwo. Następnie w czerwcu 2004 r. Komisja Europejska uznała Chorwację za kraj kandydujący i w grudniu tego samego roku Komisja wskazała datę 17 marca 2005 r.

jako początek rozpoczęcia negocjacji wraz z pełną kooperacją z Międzynarodowym Trybunałem Karnym ds. byłej Jugosławii (ICTY). Po 5 latach i 8 miesiącach negocjacji, 9 grudnia 2011 r. Chorwacja (przedstawicielami byli prezydent Ivo Josipović i premier Jadranka Kosor) i UE podpisały traktat akcesyjny²⁴. 22 stycznia 2012 r. przeprowadzone zostało referendum, w którym 66% Chorwatów opowiedziało się za wstąpieniem do UE. Ostatecznie Chorwacja stała się pełnoprawnym członkiem 1 lipca 2013 r.²⁵

Należy także wspomnieć o trudnych aspektach politycznych w czasie negocjacji z UE. Do palącej kwestii należała niewystarczająca współpraca z ICTY, która opóź-niała ratyfikację SAA. Kooperacja z Trybunałem postrzegana była jako rozciągnię-cie międzynarodowego i prawnego protektoratu nad, nie tylko Chorwacją, ale także nad pozostałymi państwami utworzonymi po rozpadzie Jugosławii. W chorwackiej opinii publicznej prowadzono podwójną politykę wobec Trybunału – „otwartych drzwi”, gdy na wokandzie nie było spraw drażliwych, oraz „zamkniętych drzwi”, gdy pojawiały się trudne aspekty współpracy. Wydarzenia na linii ICTY a rząd

Chor-22 M. Babić, Przystąpienie Chorwacji do Unii Europejskiej. Problemy konstytucyjne, w: Integracja Bałka-nów Zachodnich z Unią Europejską, red. A. Nowak-Far, Warszawa 2012, s. 90.

23 Tamże, s. 93.

24 Godišnjak MVEP 2011, http://www.mvep.hr/_old/custompages/static/hrv/files/godisnjak2011/pdf/

Godisnjak_MVEP_2011.pdf, (data dostępu: 14.10. 2014), s. 9.

25 European Commission, http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/

croatia/index_en.htm (data dostępu: 12.10.2014). Zob. M. Łakota – Micker, Proces akcesji Republiki Chorwacji do Unii Europejskiej, Wrocław 2011.

wacji, np. takie jak: „grupy z Ahmići” (maskara w Ahmići), Deklaracja o współ-pracy z ICTY, przypadek Gospić (maskara w Gospiciu) czy afera Stipetić były poza kontrolą rządu i powodowły destabilizację w państwie²⁶. Ważne było także wydanie w 2005 r. Trybunałowi, uznanego za zbrodniarza wojennego, Ante Gotoviny. Został on schwytany w Hiszpanii przez hiszpańskich i chorwackich policjantów. Gene-rał armii chorwackiej stał się postacią kontrowersyjną na arenie międzynarodowej, a w Chorwacji uznawany jest za bohatera walki narodowowyzwoleńczej. W 2011 r.

został skazany na 24 lata więzienia za zbrodnie wojenne na Serbach w czasie opera-cji „Burza”. Jednak 2012 r. wraz z innym generałem, Mladenem Markačem,²⁷ zostali uwolnieni przez ICTY.

Istotną kwestią było także porozumienie się Chorwacji z BiH, Serbią i Czar-nogórą w sprawie: powrotu uchodźców (uregulowanie kwestii własności i najmu powracających uchodźców), ochrony mniejszości narodowych (zwłaszcza Serbów i Romów), delimitacji granicy chorwacko-bośniacko-hercegowińskiej oraz granicy ze Słowenią, Serbią i Czarnogórą. Na szybkim wstąpieniu Chorwacji w struktury europejskie zależało Włochom (towarzyszyły temu obawy o masowe wykupowanie ziemi przez Włochów oraz Austriaków), dla których istotna była zgoda Zagrzebia na wypłacenie odszkodowań tym, którzy po drugiej wojnie światowej zmuszeni zo-stali do opuszczenia Dalmacji i Istrii²⁸.

Wśród innych utrudnień związanych ze wstąpieniem do Unii należałoby wspo-mnieć o problemach konstytucyjnych, takich jak: rozbieżności stanowisk między EU i Chorwacją w kwestiach niezależności Chorwackiego Banku Narodowego, sprawa na-bywania nieruchomości przez cudzoziemców, prawa obywateli UE do głosowania i kan-dydowania w wyborach w Chorwacji czy problem definicji suwerenności²⁹. W 2011 r.

W dokumencie Republika Chorwacji (Stron 191-200)