Identyfikacja potencjalnych korzyści z tytułu poprawy czystości procesu wydobywczego

Aby wykazać znaczenie (istotność) tezy badawczej, konieczne stało się przygotowanie kluczowych składników modelu oceny efektywności ekonomicznej.

Wykazanie znaczenia racjonalizacji wydobycia z przodków o niskich miąższościach oznacza dążenie do minimalizacji urabiania skały płonnej. Autor zdaje sobie sprawę z faktu, że często jest to zadanie trudne, a czasami wręcz niemożliwe (uwarunkowania niezależne od działalności człowieka).

W ramach przeprowadzonej analizy stwierdzono, że mniejsza ilość skały płonnej generowana w przodkach ścianowych wpływa korzystnie zarówno na rytmikę procesu wydobywczego (postęp), jak i na ciągłość realizacji operacji transportowych

i przeróbczych. Przekłada się to następnie na koszty wydobycia, transportu, przerobu i gospodarki skałą płonną na powierzchni, szczególnie widoczne w ujęciu jednostkowym. Korzyści te ze względu na miejsce powstawania można podzielić na trzy główne grupy (obszary):

1. Korzyści związane z eksploatacją ścian:

 wzrost postępów ścian, kalkulowany jako wzrost efektywności pracy i lepszego wykorzystania posiadanych aktywów produkcyjnych. Przekłada się to również na szybszą eksploatację zasobów: mniejsze dyskonto i ponoszenie kosztów tylko w okresie skróconego okresu istnienia kopalni (oszczędności w globalnych kosztach pozyskania zasobów złóż),

 zmniejszenie liczby i czasów awarii, związane z charakterystyką źródeł skały płonnej w ścianie wydobywczej oraz specyfiką pracy kompleksów strugowych. Ustalono, że mniejsza ilość skały płonnej i praca maszyn pod niższym obciążeniem mogą przekładać się na mniejszą częstotliwość awarii, nieponoszenie kosztów dużych serwisów, napraw i remontów oraz usług obcych. 2. Korzyści związane z pracą odstawy, transportu poziomego i ciągnieniem szybami:  zmniejszenie kosztów całkowitych transportu poziomego i pionowego

związanego z ograniczeniem urabiania i transportu nadmiarowych ilości skały płonnej,

 zmniejszenie kosztów związanych z wymianą części kieszeni załadowczych, wyładowczych i skipów, dzięki wydłużeniu ich żywotności (zmniejszenie ilości kamienia o większej twardości i dużych rozmiarach w nadawie na szyb),

 zmniejszenie kosztów związanych z wymianą taśm oraz krążników odstawy poziomej narażonych na uderzenia ze strony kęsów skały płonnej, zwłaszcza na przesypach ciągu odstawczego (pośrednio tylko kalkulowane w analizie),

 zmniejszenie kosztów związanych z ewentualną separacją kamienia (być może jej całkowite zaprzestanie w niektórych obszarach), pozwalające na wykorzystanie aktywów – kruszarek i przesiewaczy w innych miejscach kopalni. 3. Korzyści związane z pracą zakładu przeróbczego, gospodarką skałą płonną na

 zmniejszenie kosztów całkowitych ZPMW związane z przeróbką ograniczonej masy urobku lub urobku o gorszej jakości,

 nieponoszenie kosztów związanych z wywozem lub utylizacją skały płonnej na powierzchni,

 uelastycznienie procesu przeróbki poprzez łatwiejsze uzyskiwanie wyższej jakości węgli.

W obrębie korzyści możliwych do osiągnięcia wskutek urabiania mniejszej ilości kamienia można identyfikować również oszczędności w nakładach inwestycyjnych (np. na urządzenia przodkowe, które wykorzystywane w bardziej racjonalny sposób mogłyby pracować dłużej i być rzadziej zastępowane przez nowe). Jednak ze względu na trudność oszacowania ich wiarygodnego poziomu, oszczędności w tym zakresie pominięto. W obliczeniach posłużono się ujęciem kosztów zagregowanych w centra kosztowe odpowiadające ewidencji kosztów procesów w miejscach ich powstawania. Dokonano uprzednio rozdziału kosztów całkowitych danego centrum, wyznaczając składową kosztów przypadających na ściany strugowe.

Ostatecznie stwierdzono, iż korzyści z tytułu poprawy czystości procesu wydobywczego (ograniczenia ilości skały płonnej) będą odpowiadać przede

wszystkim nieponiesionym kosztom z tytułu zaniechania wydobycia, transportu i przerobu skały płonnej pozostawionej w górotworze.

W przedmiot analizy włączono również możliwe efekty redukcji kosztów w ramach centrum warsztatów dołowych, wynikające z potencjalnie niższej awaryjności i w konsekwencji niższych kosztów serwisów, napraw i remontów. Wartość

oszczędności w tym zakresie skalkulowano na 5%.

Należy wyjaśnić, iż w przypadku oszczędności związanych ze wzrostem postępu racjonalizacja wydobycia wiąże się przede wszystkim z optymalnym wykorzystaniem możliwości technicznych maszyn, co przekłada się na bardziej efektywne urabianie (tj. z większym postępem) w warunkach niższych oporów w ścianach. Skutki wzrostu postępu i wpływ na koszty można rozumieć w dwojaki sposób jako:

1. Wzrost wydobycia przy tych samych kosztach stałych w tym samym okresie. 2. Oszczędności w kosztach (zmiennych i/lub stałych) przy niższym poziomie

Na potrzeby dokonanych analiz wykorzystano to drugie podejście. Możliwe do osiągnięcia korzyści zostały przedstawione w tabeli 6.25.

Tabela 6.25. Oszczędności dla scenariuszy w podziale na centra kosztowe

(opracowanie własne)

Wyszczególnienie J.m. Poziom oszczędności w scenariuszu

Oszczędności w centrum odstawy [zł] 24 612 461,0

Oszczędności w kosztach ścian [zł] 50 745 615,0

Oszczędności w centrum szybowym [zł] 9 847 141,0

Oszczędności w centrum warsztatów dołowych [zł] 5 570 642,0

Oszczędności w centrum ZPMW [zł] 13 305 146,0

Podsumowując, w tabeli 6.26 oznaczono sposób postępowania przy kalkulacji efektów ekonomicznych dla poszczególnych scenariuszy badawczych.

Tabela 6.26. Sposób uwzględniana oszczędności w kosztach dla scenariuszy

(opracowanie własne)

Scenariusz ^{Oszczędności w procesach górniczych i}

gospodarce skałą płonną

Dodatkowe oszczędności w kosztach operacyjnych (5%)

Stan obecny Nie Nie

Pesymistyczny Tak Nie

Bazowy _{Tak Tak}

Optymistyczny Tak Tak

Pełnych efektów optymalizacji _{Tak Tak}

6.5.1.1 Pozostałe założenia techniczno-ekonomiczne modelu oceny

Okres analizy był wypadkową prognozy włączania w proces wydobywczy kolejnych przodków w niskich pokładach węgla, zgodnie z naturalnym postępem frontów eksploatacyjnych w kopalni. Założono, iż analiza będzie trwać do momentu sczerpania zasobów w pokładach przewidzianych do eksploatacji techniką strugową i będzie zależeć od oszacowanego postępu w kolejnych scenariuszach. W ten sposób oszacowano, że liczba przodków strugowych, która zostanie uruchomiana w tym okresie, wyniesie 33, a czas analiz – w zależności od postępu i scenariusza – będzie wahał się w przedziale 23÷26 kolejnych okresów rocznych.

Przychody ze sprzedaży węgla

Przychody ze sprzedaży kalkulowano jako iloczyn średniej ceny węgla handlowego o kaloryczności 21 GJ (20% zawartość popiołu i 0,7% zawartości siarki) ustalonej na 200 zł/Mg i średniorocznej produkcji węgla handlowego.

Ilość węgla do wydobycia w skali roku odpowiadała z kolei iloczynowi średniego dobowego wydobycia węgla ze ścian strugowych w okresie 300 kolejnych dni roboczych.

Koszty operacyjne

Oceny efektywności ekonomicznej dokonano, posługując się kategorią kosztów operacyjnych gotówkowych. Koszty te oszacowano, odejmując od kosztów całkowitych koszty amortyzacji w części przypadające na środki trwałe (infrastrukturę) wzorcowego przodka strugowego. Założono, że na koszty operacyjne wydobycia z wzorcowego przodka strugowego w całym cyklu życia składać się będą:

 koszty robót przygotowawczych,

 górnicze koszty eksploatacji technologią strugową w całym cyklu życia (wraz ze zbrojeniem i likwidacją),

 koszty przebudowy wyrobisk,

 koszty odstawy i transportu poziomego,  koszty ciągnienia szybami,

 koszty procesów pomocniczych, takich jak:  wentylacja,  odwadnianie,  profilaktyka bhp,  koszty usług:  mechanicznych,  elektrycznych,  pozostałych usług.

 pozostałe koszty dołu kopalni,

 koszty przeróbki mechanicznej węgla i gospodarki skałą płonną na powierzchni,  pozostałe koszty powierzchni kopalni,

 koszty administracji,  koszty sprzedaży.

Koszty robót chodnikowych przygotowawczych i udostępniających ustalono wskaźnikowo dla ustalonej wielkości zasobów operatywnych wzorcowego przodka strugowego. Koszty zbrojenia i likwidacji oszacowano na podstawie kosztów trzech przodków strugowych, które zakończyły bieg. W koszty wydobycia węgla ze ścian strugowych wliczono z kolei koszty centrum eksploatacyjnego oraz drążenia chodników. Pozostałe centra kosztów zostały odwzorowane poprzez narzut na tonę węgla handlowego. W ten sposób odwzorowano koszty operacyjne bezpośrednio związane z urabianiem węgla w przodkach, ale również koszty procesów towarzyszących (wspierających), w tym utrzymania infrastruktury stałej kopalni.

Stopa dyskontowa

W obliczeniach założono niezmienność stopy dyskontowej ustalonej na poziomie kosztu ważonego kapitałów w Spółce, powiększonego o wartość dodatkowej premii (2 pkt. proc.) z tytułu wyższej oceny eksperckiej ryzyka dla systemów strugowych. Po zaokrągleniu wartość tę ustalono na 10,0%. Uwzględnienie zarówno kosztów kapitałów własnych, jak i obcych odpowiada założeniom kalkulacji wolnych przepływów pieniężnych w metodzie FCFF.

Pozostałe założenia ekonomiczno-finansowe

W celu zachowania przejrzystości rachunku efektywności ekonomicznej, jak i ze względu na specyfikę prowadzonych prac badawczych, po stronie nakładów nie kalkulowano zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto (KON) i jego zmian w czasie (nie zakładano istotnych wahań w poziomie zapotrzebowania na KON rok do roku). Nie kalkulowano również odpisów na Fundusz Likwidacji Zakładu Górniczego, czy też wpływu podatku VAT.