S Z C Z E B LU K R A J O W Y M ( A R T. 3 3 K P O N )
1. Punkt kontaktowy (focal point) – art. 33 ust. 1 KPON
Zgodnie z regulacją art. 33 Konwencji, państwa-strony zobowiązane są do wyznaczenia w ramach rządu jednego lub więcej punktów kontaktowych (focal point) w sprawach dotyczą-cych wdrażania Konwencji. W Polsce funkcję tą sprawuje Minister Pracy i Polityki Społecz-nej przy pomocy Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych (dalej także jako: Pełnomocnik). Do zadań Ministra Pracy i Polityki Społecznej należy m.in. kierowanie działem administracji rządowej „zabezpieczenie społeczne”, który obejmuje sprawy z zakresu świadczeń socjalnych, zatrudnienia, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnospraw-nych7. Do zadań Pełnomocnika należy natomiast koordynacja realizacji zadań wynikających z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych8, a także inicjowanie lub przeprowadzanie kontroli realizacji tych zadań.
2. Mechanizm koordynujący – art. 33 ust. 1 KPON
Jednocześnie Konwencja zachęca państwa-strony do wyznaczenia mechanizmu koor-dynacji w ramach rządu w celu ułatwienia działań związanych z wdrażaniem Konwencji w rożnych sektorach i na różnych szczeblach. Zgodnie ze stanowiskiem rządu (str. 90, 91 spra-wozdania rządowego), funkcję tę sprawuje Minister Pracy i Polityki Społecznej przy pomocy Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, a także powołany w tym celu Zespół do spraw wykonywania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych9 (da-lej także jako: Zespół).
Rzecznik Praw Obywatelskich od chwili ratyfi kowania Konwencji przez Polskę zwraca uwagę na potrzebę ustanowienia lub wyznaczenia w ramach rządu mechanizmu
koordynu-7 Zgodnie z przepisem art. 31 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rzą-dowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 743 ze zm.) w zw. z § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 października 2005 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej i zniesienia Minister-stwa Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 220, poz. 1881).
8 Przepis art. 34 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnia-niu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.).
9 Zarządzenie nr 26 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2013 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw wykonywania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (Dz. Urz.
MPiPS poz. 27 ze zm., dalej jako: zarządzenie MPiPS).
jącego, wspierającego planowanie i wykonywanie działań związanych z wdrażaniem Kon-wencji10. Jak łatwo bowiem zauważyć, zadania Ministra Pracy i Polityki Społecznej, a także Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych koncentrują się wokół świadczeń socjalnych, rehabilitacji zawodowej i społecznej, a także zatrudnianiu osób z niepełnospraw-nościami z pominięciem innych obszarów życia społecznego, gospodarczego i politycznego.
Tym samym żaden z powołanych wyżej organów nie pełni w strukturach rządu funkcji me-chanizmu koordynacji polityki wobec osób z niepełnosprawnościami. Funkcji tej nie spełnia także Zespół powołany przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Do zadań Zespołu należy bowiem wyłącznie wymiana informacji w sprawie działań związanych z wdrażaniem postano-wień Konwencji oraz planowanych zmian rozwiązań prawnych dotyczących osób niepełno-sprawnych lub mogących mieć wpływ na ich sytuację a także współdziałanie przy opracowa-niu sprawozdania, o którym mowa w art. 35 Konwencji. Posiedzenia Zespołu odbywają się co najmniej raz na kwartał11.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich niezbędne jest zatem ustanowienie lub wyznaczenie w ramach rządu mechanizmu koordynującego w celu ułatwienia działań związanych z wdrażaniem Konwencji w różnych sektorach i na różnych szczeblach, któ-rego zadania wynikałyby z powszechnie obowiązujących przepisów prawa i odnosiły się do wszystkich obszarów życia społecznego. Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Pracy i Polityki Społecznej przedstawionym Rzecznikowi, powołanie takiego organu nie jest obecnie planowane12.
3. Niezależny mechanizm ds. popierania, ochrony i monitorowania wdrażania Konwencji – art. 33 ust. 2 KPON
13W związku z ratyfi kowaniem przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnospraw-nych – stosownie do treści art. 33 ust. 2 KPON, Rzecznik Praw Obywatelskich został wyzna-czony niezależnym organem do spraw popierania, ochrony i monitorowania wdraża-nia postanowień tej Konwencji. Warto podkreślić, że do chwili obecnej nowe kompetencje Rzecznika w tym obszarze nie znalazły odzwierciedlenia w nowelizacji przepisów ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, a powierzone zadania Rzecznik wykonuje wyłącznie na pod-stawie porozumienia z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej.
Rzecznik w strukturze swojego urzędu wyodrębnił Zespół do spraw Równego Trak-towania i Ochrony Praw Osób z Niepełnosprawnościami, który jest jednostką wiodącą w zakresie monitorowania realizacji Konwencji. Ponadto powołano Grupę Zadaniową, której zadaniem jest koordynacja działań urzędu w tym obszarze. W Biurze Rzecznika działa także społeczna Komisja do spraw Osób z Niepełnosprawnością zrzeszająca przedstawicieli
or-10 Zob. m.in.: wystąpienie generalne RPO do Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 czerwca 2013 r.
znak: RPO-638035-I/09.
11 § 2 i § 7 ust. 2 zarządzenia MPiPS.
12 Pismo MPiPS z dnia 26 lipca 2013 r.
13 Szczegółowe zadania RPO w tym obszarze opisano w załączniku nr 1 do niniejszego sprawozdania.
ganizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami, a także przed-stawicieli ośrodków naukowych, zaangażowanych w ochronę praw osób z niepełnosprawno-ściami14.
W ocenie Rzecznika, konieczne jest jednak, aby obowiązki RPO jako niezależnego mechanizmu ds. popierania, ochrony i monitorowania wdrażania Konwencji wynikały z powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Niezbędne jest także przekazanie od-powiednich środków fi nansowych na realizację tych zadań15.
14 Działalność Komisji Ekspertów ds. Osób z Niepełnosprawnością została omówiona w części „Informa-cja o procedurze konsultacji i zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego w proces przygotowywa-nia sprawozdaprzygotowywa-nia Rzecznika Praw Obywatelskich”.
15 W roku 2013 na cele związane z wykonywaniem funkcji niezależnego mechanizmu Rzecznikowi prze-kazano środki fi nansowe w kwocie 667.000 zł co w przybliżeniu stanowi równowartość 160.000 euro (sto sześćdziesiąt tysięcy euro).