Model posiada zatem wartości: poznawcze, aksjologiczne, estetyczne, jak i prakseologiczne. Jego innowacyjność polega po pierwsze, na przełamaniu stereotypu polegającego na tym, iż w rozwoju procesów poznawczych małych dzieci we współczesnej szkole marginalizuje się przeżywanie oraz praktyczne działanie jako istotne drogi uczenia się dziecka. Nacisk na skupianie się na nauce pisania i czytania oraz liczenia i zapoznania ucznia ze światem multime-dialnym powoduje, co potwierdzają nauczyciele w badaniach pilotażowych podjętych w niniejszym projekcie, obniżenie rangi edukacji plastycznej ma-łych dzieci. W ten sposób zapomina się o tym, że rozwój rysunkowy dziecka przebiega równolegle z rozwojem językowym i w istotny sposób wspiera naukę pisania.
Tabela 1: Struktura modelu „Nauka – Sztuka – Edukacja”
Elementy opisujące model
Cechy poszczególnych elementów modelu
Cele Utworzenie sieci współpracy z Ukrainą, Słowacją i Słowenią w celu rozpo-znania i wdrożenia nowych wzorców diagnozy, metod, form pracy i opieki nad uczniem zdolnym plastycznie.
Realizacja i weryfi kacja, przez dwudziestu nauczycieli edukacji wczesnosz-kolnej, nowego programu edukacji plastycznej.
Wprowadzenie modelu do programu kształcenia studentów na kierunku Pedagogika, specjalizacja Pedagogika wczesnoszkolna w Krakowskiej Aka-demii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego i w przyszłości do innych zain-teresowanych uczelni.
Zmiana sytuacji dzieci uzdolnionych plastycznie w szkołach podstawo-wych w klasach 1–3 w województwie małopolskim. Rozpoznanie potrzeb edukacyjnych dzieci oraz skierowanie do nich specjalnie przygotowanych działań.
Pełniejsze wykorzystanie potencjału regionu województwa i Krakowa, po-siadających silnie zakorzenione tradycje artystyczne.
Normy Model bazuje na aktualnej podstawie programowej zgodnie z ROZPO-RZĄDZENIEM MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJz dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. I etap edukacyjny, kla-sy I–III. Edukacja wczesnoszkolna.
Części modelu
1. Część diagnostyczna; 2. Część obejmująca obszary i sposoby wsparcia dziecka zdolnego plastycznie; 3. Część programowa dotycząca programów edukacji plastycznej; 4. Część poświęcona kształceniu nauczycieli; 5. Część metodyczna.
Zasady wprowadza-nia modelu
Model przeznaczony jest dla każdego nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, dla władz wydziałów pedagogicznych kształcących nauczycieli i dla rodzi-ców i opiekunów dzieci o specjalnych uzdolnieniach plastycznych. Wartości
modelu
Poznawcze, prakseologiczne, aksjologiczne, estetyczne.
Przełamy-wanie stereoty-pów
W edukacji wczesnoszkolnej przypisuje się przede wszystkim nauce pisania i czytania oraz zapoznaniu ucznia ze światem multimedialnym zapominając o tym, że rozwój rysunkowy przebiega równolegle z rozwojem językowym dziecka i w istotny sposób wspiera naukę pisania.
W rozwoju procesów poznawczych marginalizuje się przeżywanie oraz praktyczne działanie jako istotne drogi uczenia się dziecka. Stąd wynikają zaniedbania rozwoju plastycznego oraz uzdolnień dzieci.
Istnieje powszechne przeświadczenie, iż lekcje rysunków może prowadzić każdy nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej.
Tymczasem przedmiotów artystycznych powinni już od początków eduka-cji nauczać profesjonaliści.
Wiedza Wypracowany model opiera się na:
* teorii twórczości rysunkowej dzieci Stefana Szumana i psychologicznej koncepcji rozwoju twórczości plastycznej dzieci Stanisława Popka; * koncepcji P. Aggletona obejmującej strukturę oraz kształtowanie umie-jętności życiowych, umożliwiających człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym skutecznie radzi sobie z zadaniami (wyma-ganiami) i wyzwaniami codziennego życia, termin ten odnosi się do umie-jętności psychospołecznych, osobistych, społecznych, interpersonalnych, poznawczych, afektywnych, uniwersalnych;
* na modelu struktury zdolności plastycznych według Stanisława Popka i Wiesławy Limont;
* na ogólnej teorii zdolności: Trójpierścieniowy Model Zdolności Josepha Renzulliego;
* na teorii inteligencji wielorakiej Howarda Gardnera;
* na inwestycyjnej teorii zdolności R. J. Sternberga i T. Lubarta;
* na teorii konstruowania autorskich programów kształcenia stymulujących i wspierających rozwój uczniów we współczesnej edukacji Janusza Gnitec-kiego.
Zastosowa-nie w syste-mie oświaty
Szkoły podstawowe klasy 1–3; wydziały pedagogiczne uczelni wyższych; instytucje kultury, placówki pozaszkolne; rodzice.
Kryteria naboru
Model przeznaczony jest do pracy ze wszystkimi dziećmi w edukacji wcze-snoszkolnej, z możliwością wykorzystania do pracy z grupą uczniów zdia-gnozowanych jako uzdolnionych plastycznie (w ramach indywidualizacji kształcenia, zajęć pozalekcyjnych lub pozaszkolnych).
Diagnoza W modelu zostały przedstawione narzędzia diagnostyczne możliwe do zastosowania przez nauczycieli i rodziców odnoszące się do następujących obszarów: profi l zdolności dziecka, kreatywność, motywacja, umiejętności plastyczne.
Metody działania
Metody edukacji plastycznej oparte są na fazach rozwoju rysunkowego oraz na twórczej aktywności dziecka. Odnoszą się do kształtowania umiejętno-ści plastycznych oraz umiejętnoumiejętno-ści życiowych u dzieci w młodszym wieku szkolnym.
Kryteria rozwoju modelu
Innowacyjny program edukacji plastycznej dla dzieci w klasach 1–3 szko-ły podstawowej ma strukturę spiralną, jego części powinny być rozwijane w następnych klasach szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej.
Innowacyjność proponowanego Państwu do realizacji w polskich szkołach modelu wspierania dzieci zdolnych plastycznie polega także na jego uniwer-salnym zastosowaniu. Skierowany jest bowiem zarówno dla nauczycieli do pracy z dziećmi uzdolnionymi plastycznie, jak i do pracy z całym zespołem klasowym, a także dla rodziców dzieci wykazujących uzdolnienia w omawia-nej dziedzinie, systemowo także dla władz uczelni kształcących nauczycieli, jak i nauczycieli placówek kształcenia pozaszkolnego. Uniwersalność ta po-lega na przyjętej koncepcji teoretycznej3. W koncepcji tej obok powszechnie znanej i cenionej w środowisku naukowym, jak i środowisku praktyków teorii twórczości rysunkowej dzieci Stefana Szumana i psychologicznej koncepcji rozwoju twórczości plastycznej dzieci Stanisława Popka; znalazły się koncep-cja Petera Aggletona obejmująca strukturę oraz kształtowanie umiejętności życiowych, umożliwiających człowiekowi pozytywne zachowania przystoso-wawcze, dzięki którym skutecznie radzi sobie z zadaniami (wymaganiami) i wyzwaniami codziennego życia oraz teoria konstruowania autorskich pro-gramów kształcenia stymulujących i wspierających rozwój uczniów we współ-czesnej edukacji Janusza Gniteckiego.
Te dwie ostatnie koncepcje zaważyły szczególnie na innowacyjności mo-delu NSE, spowodowały, że model ten stosować można i trzeba w odniesieniu nie tylko do dzieci szczególnie obdarzonych darem uzdolnień plastycznych, a do wszystkich dzieci wspomagając działaniami plastycznymi ich edukację piśmienniczą i czytelniczą a także, co do tej pory słabo podkreślane w publi-kacjach pedagogicznych kształcąc poprzez odpowiednio prowadzone zajęcia plastyczne ich umiejętności życiowe (tj. wytrwałość, cierpliwość, doprowa-dzanie zadań do końca ich realizacji, umiejętność argumentowania wyboru tematu, odpowiedzialności za wybrany temat). Wreszcie ukształtowania społeczeństwa w duchu estetyzmu, zastosowania plastyki w przyszłym życiu w sposobie urządzania mieszkania, w sposobie ubioru, czy zastosowania ry-sunku w wybranych zawodach, niekoniecznie artystycznych, np. podróżnik, biolog, krawiec, ogrodnik4.
W opinii autorów Modelu o innowacyjności Modelu przesądzają jeszcze inne argumenty:
„Model jest opracowaniem nowym, pracą której do tej pory nie było na polskiej mapie oświaty. Wyróżnia się oryginalnością i wypełnia lukę w syste-mie rozpoznawania i wspierania zdolnych dzieci.
3 Dokładne omówienie teorii budującej koncepcję Modelu Nauka – Sztuka –
Edu-kacja znajduje się z tabeli 1, omawiającej strukturę modelu.
4 Powyższe trzy akapity pochodzą ze wstępu do publikacji: „Nauka – Sztuka –
Model przełamuje stereotypy, związane z priorytetem w nauczaniu pisa-nia, czytania i liczenia. Model pokazuje rangę edukacji plastycznej poprzez zwrócenie uwagi na rolę plastyki w rozwoju procesów poznawczych u dzieci oraz na fakt, że rozwój rysunkowy dziecka przebiega równolegle z rozwojem językowym i w istotny sposób wspiera naukę pisania”5.
Autorzy podkreślali także, że cechą, która wskazuje na innowacyjność mo-delu jest jak już wspomniano jego uniwersalny charakter. Podkreślano fakt skierowania go do kilku grup odbiorców: nauczycieli nauczania wczesnosz-kolnego, zarówno do pracy ze wszystkimi uczniami jak również uzdolniony-mi plastycznie, do rodziców, dzieci wykazujących zdolności plastyczne a tak-że systemowo do uczelni kształcących nauczycieli, jak i nauczycieli placówek kształcenia pozaszkolnego.
Według Autorów na szczególną uwagę w aspekcie innowacyjności Modelu zasługuje oparcie go na:
– „koncepcji P. Aggletona – obejmująca strukturę oraz kształtowanie umie-jętności życiowych, umożliwiających człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki, którym skutecznie radzi sobie z zadaniami (wy-maganiami) i wyzwaniami codziennego życia. Warto podkreślić, że termin ten odnosi się do umiejętności psychospołecznych, społecznych, osobi-stych, interpersonalnych, poznawczych, afektywnych i uniwersalnych; – teorii J. Gniteckiego – związanej z konstruowaniem autorskich
progra-mów kształcenia stymulujących i wspierających rozwój uczniów we współ-czesnej edukacji”.
Natomiast same
– „metody edukacji plastycznej oparte są na fazach rozwoju rysunkowego dziecka oraz na twórczej aktywności dziecka, odnoszą się do kształtowania
umiejętności plastycznych oraz umiejętności życiowych u dzieci w
młod-szym wieku szkolnym oraz edukacji zdrowotnej”6.
Innowacyjne – co wreszcie z dużym akcentem podkreślali Autorzy mo-delu było też samo podejście do pracy. W fazie początkowej oparcie się na doświadczeniach i dobrych praktykach partnerów zagranicznych i polskich, opisanie modeli cząstkowych w pracy z dzieckiem zdolnym plastycznie, a w końcu w oparciu o zebrane materiały stworzenie Modelu końcowego,
zawiera-5 „Nauka – Sztuka – Edukacja”. Opracowanie i upowszechnianie Innowacyjnego
Mo-delu diagnozy, metod, form pracy i opieki nad uczniem zdolnym plastycznie. Raport zawierający wnioski i rekomendacje dotyczące dalszego wdrażania i upowszechnia-nia modelu, oprac. J. Aksman, J. Pułka, P. Kordek, Kraków: Ofi cyna Wydawnicza
AFM, 2013, s. 91.
jącego rozwiązania najlepsze, najbardziej interesujące i z założenia mogące być wdrożone w edukacji polskiej szkoły7.