5
– że relacja powinna być pozostawiona sama so-bie, ponieważ zdecydowanie instytucja powin-na monitorować działania mentorów i wspierać ich. Innymi słowy – instytucja może i powin-na zachowywać kontrolę powin-nad oddziaływaniem mentorskim.
Prawidłowy rozwój każdego człowieka jest nierozerwalnie związany ze społeczeństwem.
Również cel pracy mentora z podopiecznym jest sprzężony z niesieniem profesjonalnej pomocy młodzieży zagrożonej zjawiskiem wykluczenia społecznego, w kierunku wzmocnienia lub od-zyskania jej zdolności w funkcjonowaniu spo-łecznym oraz tworzeniu sprzyjających ku temu warunków. Instytucja, która decyduje się na włą-czenie w zakres wykorzystywanych narzędzi od-działywania mentoringu (w szczególności rówie-śniczego), powinna w związku z tym uwzględnić specyficzne uwarunkowania tej relacji, w tym i delikatną kwestię jej monitorowania przy za-chowaniu autonomii i poufności, wspierania
88
Nic o nas bez nasCzęść II – Przewodnik po mentoringu… dla instytucji, dla zainteresowanych,
mentora w jego działaniach (chociażby przez dostarczanie informacji), ale i ochrony pod-opiecznego.
Niezwykle istotnym elementem pracy mentora z podopiecznym jest posiadanie wie-dzy o zasobach środowiska rodzinnego i lokal-nego. Mentor powinien dokładnie rozeznać, a może mu w tym pomóc instytucja, która ini-cjuje nawiązanie relacji:
a. zasoby rodzinne (krewni), tj. możliwości uzyskania wszelkiej pomocy nie tylko ma-terialnej, ale też innego wsparcia, np. w for-mie opieki nad dziećmi, spędzania wakacji u rodziny, zabezpieczenia w sytuacji ostrego kryzysu w domu rodzinnym oraz wzmac-nianie i wsparcie emocjonalne w trudnych sytuacjach życiowych;
b. możliwości pomocy i wsparcia bezpośred-nio w środowisku zamieszkania;
c. lokalną infrastrukturę, tj. instytucje i orga-nizacje pozarządowe, z których usług pod-opieczny może skorzystać lub korzysta.
Jest to podstawą pełnej diagnozy, na podstawie której mentor i podopieczny budują plan działania i kontrakt.
Jeśli podopieczny jest związany z inną instytucją niż inicjująca relację (tu bowiem prze-kazanie podstawowych informacji nie będzie stanowiło problemu), jak chociażby asystent rodziny, rodzina zastępcza, placówka, sąd – ku-rator zawodowy – społeczny, ośrodek pomocy społecznej – pracownik socjalny, Powiatowy Urząd Pracy, szkoła, organizacja pozarządowa, ośrodek interwencji kryzysowej, należy rozwa-żyć kontakt mentora z przedstawicielem tejże.
Plusy kontaktu mentora z instytucją to:
• pełniejsza informacja z zakresu potencjału i słabych stron podopiecznego;
• uzupełniająca rola relacji mentorskiej –
pra-ca nad obszarami, których instytucja z róż-nych względów nie obejmuje;
• pomoc w szybszym rozpoznaniu celu głów-nego i celów szczegółowych kontraktu;
• pomoc mentora dla instytucji w odejściu od rutynowych sposobów udzielania wsparcia i pomocy;
• wzbogacanie warsztatu pracy pracowników służb i instytucji.
Minusy i ewentualne zagrożenia wypływające ze współpracy mentora z instytucją:
• ewentualna nieufność instytucji do nowych metod wczesnej interwencji socjalnej;
• postrzeganie autorytetu mentora jako zagro-żenia dla instytucji i jej metod pomagania;
• aktywizacja podopiecznego to stawianie
„wyższej poprzeczki” dla instytucjonalnych form wsparcia;
• poznanie historii podopiecznego może sta-nowić zagrożenie dla koncentracji na teraź-niejszości i przyszłości;
• trudniej uniknąć patrzenia na podopieczne-go przez pryzmat stereotypów.
W celu monitorowania własnej działal-ności mentorskiej (realizacji planów wsparcia i pomocy zawartych w kontrakcie), mentor i podopieczny powinni stosować w sposób sys-tematyczny wybrane narzędzie – czy będzie to karta pracy, czy sprawozdania, kluczowa jest systematyczność i konsekwencja, a także bez-pośrednie odniesienie do celów (przykładowe narzędzia wskazano w części I). Z punktu wi-dzenia instytucji istotne jest swego rodzaju mo-nitorowanie monitorowania, tj. systematyczne zbieranie informacji o stanie relacji (poczyna-jąc od sprawdzenia, czy mentor z podopiecz-nym w ogóle się spotykają), udzielanie pomocy w zakresie oddziaływań doraźnych, jeśli
men-89
Natalia Lejbman
5. Jak nie stracić kontroli Jak nie stracić kontroli
tor zgłasza takie zapotrzebowanie. Instytucja w pewnym sensie „oddaje kontrolę” mentorowi, ale nie oznacza całkowitej rezygnacji z monito-rowania relacji. Jako przydatne można wskazać następujące narzędzia:
- mentor dla mentora, tzn. zainicjowanie mentorskiej relacji pomiędzy przedstawicie-lem instytucji a mentorem;
- karty pracy mentora zawierające jego spra-wozdania ze spotkań z podopiecznym;
- okresowe przeglądy kart pracy lub innych formularzy wypełnianych przez mentora wspólnie z podopiecznym.
Opis przykładowych problemów, które może napotkać mentor w trakcie prowadzenia mentoringu rówieśniczego na poszczególnych etapach działania, a które prawdopodobnie bę-dzie relacjonował instytucji lub o których warto, by instytucja go uprzedziła:
• Trudności w komunikowaniu się (z osobą niemą, z wadami wymowy, niedosłuchem, z chorym psychicznie, z obcokrajowcem, z osobą z niskim poziomem intelektualnym, brakiem umiejętności artykułowania wła-snych potrzeb).
• Pomimo umówionej wizyty podopiecznego nie było w domu.
• Niechęć podopiecznego do udzielania infor-macji.
• Na umówionym spotkaniu podopieczny jest pod wpływem alkoholu.
• Brak współpracy wszystkich członków ro-dziny, np. osoba pijąca nie utożsamia się z problemem i nie chce się zdiagnozować i leczyć.
• Podopieczny odmawia uczestnictwa w bu-dowie planu.
• Podopieczny ma obawy przed realizacją działań, nie wierzy w powodzenie.
• Podopieczny nie realizuje uzgodnień.
• Chwilowy brak środków na realizację świad-czeń, których udzielenie jest niezbędne z punktu widzenia podstawowych potrzeb podopiecznego, a bez których podopieczny nie podejmie działań zabezpieczających po-trzeby wyższego rzędu.
• Podopieczny uniemożliwia w różny sposób (nie wpuszcza do domu, nie przychodzi na umówione spotkania) prowadzenie monito-rowania działań.
• Podopieczny uzależnił się od mentora – pró-ba przerzucenia odpowiedzialności za pod-jęte działania lub ich zaprzestania na men-tora.
• Współpraca przedłuża się z uwagi na ujaw-nianie się nowych problemów u podopiecz-nego.
91
Instytucja – jak już wskazano – powinna z jed-nej strony kontrolować relację i tworzyć system przepływu informacji pomiędzy nią a mento-rem, np. poprzez spotkania, przekazywanie klu-czowych danych, mentoring dla mentora czy superwizję. Instytucja powinna być także dla mentora źródłem wsparcia, umożliwiając mu zachowanie wysokiego poziomu zaangażowa-nia, chroniąc przed wypaleniem, zniechęceniem i frustracją, dostarczając także okazji do zwięk-szania kompetencji i samorozwoju.
Skuteczna pomoc dla młodego człowie-ka przeżywającego trudności oraz skuteczna ochrona i pomoc może być osiągnięta przede wszystkim poprzez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z młodzieżą czy całymi rodzinami. Z większością instytucji współpraca może przynieść zadowolenie i sa-tysfakcję. Wymiana opinii, poglądów, określe-nie wspólnego stanowiska w kwestii pomocy podopiecznemu jest dzisiaj niezbędna po to –