6. Współpraca placówek wsparcia dziennego z otoczeniem
6.4 Jakość współpracy placówek wsparcia dziennego prowadzonej
Istotnym aspektem jest nie tylko występowanie współpracy, ale też jej jakość. W przypadku współpracy z instytucjami dodatkowych informacji dostarcza analiza ilościowa odpowiedzi przedstawicieli PWD, które współpracowały z określonymi pod-miotami. Oceniali oni, czy współpraca była zadowalająca na skali pięciostopniowej (1-5). W tabeli nr 33 przedstawiono ranking średnich wyliczonych dla poszczególnych instytucji. Na pierwszym miejscu znalazła się straż miejska. Kolejne miejsca w rankingu, bardzo blisko siebie, zajęły dwie instytucje, które zostały zidentyfikowane jako najczę-ściej współpracuje z PWD – szkoła i pomoc społeczna. To optymistyczne wskaźniki, gdyż jak wcześniej wskazano, kooperacja ze szkołą i instytucjami pomocy społecznej, to nie tylko współpraca, która podejmowana jest najczęściej, ale też współdziałanie, którego charakter jest najbardziej merytoryczny i wiąże się z zaspokajaniem kluczowych potrzeb podopiecznych. Ważne jest zatem, że na tle innych instytucji współpraca ta oceniana jest wysoko. Za wysoką należy także uznać średnią ocenę jakości kooperacji, która wynosi około 4,25 na skali pięciostopniowej.
Tabela 33 Średnie oceny jakości współpracy z poszczególnymi instytucjami
rodzaj prowadzonej placówki Średnia (M) standardowe (SD)Odchylenie
straż miejska 4,37 0,89
szkoła, do której chodzą podopieczni 4,27 1,00
pomoc społeczna 4,25 0,94
inne placówki podobnego typu jak Pani/Pana
placówka 4,00 0,95
kuratorzy sądowi 3,95 1,17
Policja 3,94 1,07
stowarzyszenia i innego rodzaju instytucje 3,69 1,05
Źródło: Badanie pn. Funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego z regionu łódzkiego. Bariery i potrzeby, Łódź: IMP w Łodzi na zlecenie RCPS w Łodzi, 2016. (wywiad kwestionariuszowy, kierownicy/ pracownicy merytoryczni, N=118)
Dla analizy efektywności współpracy placówek wsparcia dziennego przydatne okazuje się opisanie modelu współpracy instytucjonalnej, który zakłada współpracę o wysokiej jakości. Analizując działania PWD, można zauważyć, że model był bliski rzeczywistemu funkcjonowaniu współpracy jedynie w pojedynczych spośród badanych placówek. Model ten może być punktem odniesienia do oceny efektywności współpracy
prowadzonej w innych placówkach, gdyż jakość i bogactwo oferty placówek modelowo współpracujących była zwykle najwyższa.
Rysunek 3 Modelowa lokalna współpraca instytucjonalna realizowana przez PWD
2. Podejmowanie wspólnych inicjatyw przez PWD i współpracujące instytucje
1. Szeroki zakres instytucji współpracujących
3. Stała komunikacja przedstawicieli PWD i inych instytucji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy wyników badania pn. Funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego z regionu łódzkiego. Bariery i potrzeby, Łódź: IMP w Łodzi na zlecenie RCPS w Łodzi, 2016
Pierwszy z elementów modelu współpracy odnosi się do faktu współpracy z wieloma instytucjami – rzeczywisty zakres takiej współpracy był bardzo szeroki – od instytucji, które współpracują tylko z jedną lub dwoma instytucjami (najczęściej szkołą lub instytu-cjami pomocy społecznej) po takie, gdzie bogactwo współpracy pod względem zakresu i typu instytucji jest bardzo rozbudowane (por. cytowane wypowiedzi w podrozdziale 6.1 i 6.2). Przy tym należy zaznaczyć, że współpraca ta w jedynie nielicznych przypad-kach polegała na rzeczywistej multiinstytucjonalnej współpracy, przejawiającej się przykładowo wykorzystaniem zespołów roboczych, w których brali udział przedstawi-ciele wielu placówek (3. element modelu). Istotne jest także podejmowanie wspólnych tematycznych projektów/programów, gdzie zasoby (materialne, kadrowe) dwóch lub więcej instytucji zostają wykorzystywane do wspólnych inicjatyw (2. element modelu).
Jakość współpracy ze środowiskiem lokalnym i ponadlokalnym jest także zróżnico-wana.
Istnieją placówki, które są traktowane przez otoczenie z rezerwą, co wyraża się całkowitym brakiem kontaktów i specyficznie rozumianej współpracy:
Raczej nie współpracujemy z sąsiadami. Niektórzy uważają, że nasza świetlica jest dla dzieci z rodzin patologicznych, a patologią powinna zajmować się opieka albo wójt. (K53)
Warto zauważyć, iż brak potrzeby współpracy ze środowiskiem bywa także wyrażany przez przedstawicieli PWD:
Właściwie to kiedy jest potrzeba, to mieszkańcy są i chętnie udzielają się, ale raczej nie ma takich potrzeb, ponieważ my to wszystko wykonujemy tak. (K62)
Trudno powiedzieć, bo nie było takiej potrzeby do tej pory, żeby mieszkańcy włączali się w tą placówkę. (K63)
Stan, kiedy PWD – bez względu na przyczyny – funkcjonuje bez współpracy ze środo-wiskiem lokalnym lub gdy ta współpraca jest bardzo słaba, nie jest stanem pożądanym, z punktu widzenia wspierania rozwoju kapitału społecznego odbiorców i ich rodzin (Ziółkowski, 2012).
W niektórych miejscach obecny jest pomocowy model współpracy, gdzie firmy i osoby prywatne przekazują placówce różne potrzebne do działalności przedmioty lub wspierają ją finansowo:
Tak, to znaczy tak, to są na pewno tak, jak wspomniałem, ludzie, którzy nas wspierają finansowo, którzy, możemy liczyć, składają swoje ofiary drobne i więk-sze, to są ludzie, którzy nas tutaj wspierają, jeżeli chodzi o pomoc w nauce dla dzieci i młodzieży, to są nauczyciele, to są różne osoby, które też nam ofiarują różne rzeczy do trampoliny, to są sponsorzy, którzy wspierają nas przy organizacji turniejów i innych rzeczy półkolonii i tak dalej, więc nastawienie jest dosyć pozy-tywne. (K49)
Wreszcie najbogatszy i najbardziej pożądany jest model współpracy, który nazwa-liśmy aktywnym modelem środowiskowym. W modelu tym aktywność otoczenia nie ogranicza się do przekazywania świetlicy darów, lecz polega na aktywnym włączaniu się różnych osób w działalność placówki. Osoby te uczestniczą w ważnych wydarze-niach organizowanych przez świetlicę, na przykład w festynach, czy okolicznościowych spotkaniach – często jednak w dwóch rolach naraz, to jest odbiorców i organizatorów. Współpraca ta ma często charakter międzygeneracyjny, to jest taki gdzie, na przykład seniorzy podejmują działania na rzecz dzieci i młodzieży, a ci ostatni – działania na rzecz seniorów. Szczególnie ten ostatni aspekt jest ważny – widać bowiem, że PWD i jej podopieczni w aktywnym modelu środowiskowym nie są jedynie odbiorcami pomocy, lecz sami podejmują działania wspierające różne osoby i instytucje działające
w środowisku lokalnym. Poniżej przedstawiono dłuższą wypowiedź kierownika placówki pracującej w tym modelu:
No mieszkańcy się udzielają, ponieważ do świetlicy przychodzą dzieci w róż-nym wieku. Ostatnio, przez ostatnie tam 2-3 lata, jest coraz więcej dzieci młodych, małych. Dlatego też nawet przychodzą z mamami. Mamy przychodzą, żeby dzieci po prostu były ze sobą, a one siedzą i obserwują i patrzą na to, co się tam dzieje. Także z moich obserwacji wynika też, że wiele okolicznościowych imprez, typu Wigilia, festyn rodzinny, jakaś rocznica świetlicy organizowana jest przy wsparciu osób dorosłych ze wsi, którzy wkładają w to pracę, robią ciasta, jakiś po-częstunek, pomagają przygotować dzieci, więc wydaje mi się, że po tych latach kiedy świetlica działa, ludzie przyzwyczaili się do niej i włączają się tak naprawdę coraz częściej. To, że zostało reaktywowane Koło Gospodyń Wiejskich, które tak naprawdę bardzo ściśle współpracuje ze świetlicą, bo dzielą pomieszczenia, a poza tym bardzo pomagają przy organizacji wielu inicjatyw, to też jest taki wkład tego środowiska dorosłego w to, żeby coś dzieciakom zorganizować i pomóc zrobić. (K61) Ostatni przedstawiony model współpracy środowiskowej jest najbardziej pożądany z punktu widzenia skuteczności działania PWD oraz ich dalszej profesjonalizacji.
Wreszcie diagnoza współpracy z rodzicami/opiekunami wskazała na szeroki zakres komunikacji. W najwęższym modelu placówki pracują prawie wyłącznie z dziećmi i młodzieżą, jedynie w sposób marginalny komunikując się z rodzicami/opiekunami pod-opiecznych. Drugi typ współpracy polega na nowoczesnej komunikacji, która jest skon-centrowana na dobrej informacji i implementacji usług pomocowych. Wyraźnie jednak rodzice/opiekunowie funkcjonują w roli odbiorcy. Wreszcie najbardziej zaawansowany model współpracy, który nazwaliśmy wspólnotowym, dotyczy sytuacji, kiedy występuje dobra, dwustronna komunikacja w układzie placówka-rodzice/opiekunowie. Rodzice/ opiekunowie angażują się w działania placówki, inwestując własne zasoby (głównie czas, pracę), odbiorcy identyfikują się z placówką tworząc rodzaj wspólnoty, w której występuje wzajemne zaufanie i dobry społeczny klimat. Opis takiego modelu współpra-cy przywołuje jeden z kierowników:
Jeżeli chodzi o refleksję to współpraca z rodzicami jest ona dość szeroko u nas prowadzona. Co miesiąc mamy spotkania z rodzicami i to na przestrzeni lat jest różnego rodzaju działalność, od takiej pedagogizacji rodziców do porusza-nia z rodzicami tych ważnych problemów wychowawczych, przygotowywanie rodzica do pracy z dorastającym dzieckiem, z młodzieżą. To czynimy my jako tutaj psycholog, pedagog, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, zastępca prezesa naszego stowarzyszenia, pan, który od lat pracuje od lat z osobami starszymi, jest zapraszany przez uczelnię na prelekcję na temat roli ojca w rodzinie. Te spotkania
się odbywają, natomiast na ile korzysta z niego rodzic, tu jest pytanie. Rodzic, który jest zapracowany, nie ma czasu na to, inny rodzic, który jest uzależniony, twierdzi że to dla niego nieważne, on wszystko umie i wie. Ta oferta jest czę-ściowo brana przez rodziców, ta mobilizacja rodziców nie jest rzeczą łatwą. Oni się chętnie wiążą z nami, łatwiej jest, gdy udaje nam się przynajmniej dwa razy w roku takie wyjazdy rodzinne, ale na te wyjazdy potrzebne są również środki. To ma sens, bo wtedy rodzic jest z dziećmi, wzmacniane są więzi dziecko-rodzic, ale i z nami jako instytucją też, i wtedy chętniej bywa na tych spotkaniach, które są dla niego kierowane. (K29)
Wypowiedź ta wskazuje, że współpraca tego typu jest możliwa jedynie wtedy, gdy jest zapoczątkowana przez długotrwały proces profesjonalnych działań kadry placówki. Ukazuje to istotną rolę wzmacniania metodyki takiej współpracy, zwłaszcza w zakresie pracy z rodziną problemową.