s tru m ie n ia W irg in id s ą a lfa W irg in id y , k tó ry c h m a k s im u m a k ty w n o ś c i p rz y p a d a na 2 4 m a rc a . R o z m y ty ra d ia n t m e te o ró w m a d u ż y ruch w łasny, a w o k re s ie m a k s im u m le ż y w g w ia z d o z b io rz e P a n n y i je g o ś ro d e k m a w s p ó łrz ę d n e a = 13h0 0 m,
ó = - 4 ° . W a ru n k i o b s e rw a c ji w ty m roku s ą d o bre , g d y ż K s ię ż y c w p ie rw sze j k w a d rze nie b ę dzie prze s z k a d z a ł w p o ra n n y c h o b s e rw a c ja c h .
1d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji za chodniej.
1d13h49m Jowisz nieruchomy w rektascensji.
1d22h07m G wiazda zm ienna ó Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).
9d Księżyc Saturna Tytan w m aksym alnej elongacji wschodniej.
9d09h Złączenie Merkurego z Uranem w odl. 1 10d Gwiazda zmienna długookresowa V Cas (miryda)
(23h11,6m, + 59°4 2’) osiąga m aksim um jasności (6,9m)
10d09h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 4°. 11d17h Złączenie Urana z Księżycem w odl. 4°. 12d01h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 3°. 15d07h Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 4°.
16d Gwiazda zmienna długookresowa T Hya (miryda) (8h55,6m, -9 °0 8 ') osiąga maksimum jasności (6,7m).
17d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej. 18d Gwiazda zmienna długookresowa ■/ Cyg (miryda) (19h50,5m,
+32°55’) osiąga maksimum jasności (3,3m).
18d00h30m Gwiazda zmienna <5 Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).
18d01h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 4°.
Rys. 2. Trasa planetoidy (3) Juno na tle gwiazd gwiazdozbioru Raka w mar cu 2002 (zaznaczone gwiazdy do 10m).
20d Gwiazda zmienna długookresowa R Boo (miryda) (14h37,2m, +26°44’) osiąga maksimum jasności (6,2m).
20d10h Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 0,5°.
20d19h16m Słońce wstępuje w znak Barana, jego długość eklip- tyczna wynosi wtedy 0°; mamy początek wiosny astronomicz nej i zrównanie dnia z nocą.
21d22h Pluton nieruchomy w rektascensji.
25d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej. 27d Gwiazda zmienna długookresowa V CrB (miryda) (15h49,5m,
+39°34') osiąga maksimum jasności (6,9m)
27d18h12m Gwiazda zmienna // Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).
28d18h05m Gwiazda zmienna ó Cep (cefeida) osiąga maksimum
Rys. 3. K onfiguracja galileuszow ych księżyców Jow isza w marcu 2002 (I - lo, II - Europa, III - Ganimedes, IV - Calli- sto). Przerwa w trasie księżyca oznacza przebywanie satelity w cieniu planety. Zachód na prawo od środkowego pasa (tar czy planety), wschód na lewo.
Rys. 4. Konfiguracja pięciu najjaśniejszych księżyców Satur na w marcu 2002 (III - Tethys, IV - Dione, V - Rhea, VI - Tytan, VIII - lapetus). Zachód na lewo od środkowego pasa (tarczy planety), wschód na prawo.
kalendarz astronomiczny 2002 °y° K23ĄlT()^ni. X, 'v3o^)(
Kwiecień " 7 Z^~
Rys. 5. Położenie i ruch własny radiantu meteorowego Lirydów (LYR) w okresie od 15 do 25 kwietnia.
Słońce
Wznosi się po ekliptyce coraz wyżej ponad równik nie bieski, w związku z czym dzień jest coraz dłuższy. W ciągu miesiąca dnia przybywa prawie o dwie godziny: w Warsza wie 1 kwietnia Słońce wschodzi o 4h11m, zachodzi o 17h09m, a 30 kwietnia wschodzi o 3h08m, zachodzi o 17h59m. W kwiet niu Słońce wstępuje w znak Byka.
Księżyc
Bezksiężycowe noce będziemy mieli w połowie kwiet nia, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: ostatnia kwadra 4d15h29m, nów 12d19h21m, pierwsza kwadra 20d12h48mi pełnia 27d03h00m. W apogeum Księżyc znajdzie się 10d05h33m, a w perygeum 25d16h26m.
Planety i pianetoidy
Pod koniec miesiąca na wieczornym niebie można od naleźć Merkurego świecącego z jasnością 0m. Pod koniec zmierzchu cywilnego (godzinę po zachodzie Słońca) pla neta osiągnie wysokość 10° nad północno-zachodnim ho ryzontem. Przez teleskop będzie można zobaczyć tarczę Merkurego o średnicy 7” w fazie zbliżonej do kwadry (50%).
Także wieczorem, powyżej Merkurego można zobaczyć Wenus jako „Gwiazdę Wieczorną” o jasności - 4 m. W ciągu miesiąca wysokość planety nad horyzontem (pod koniec zmierzchu cywilnego) rośnie zaledwie od 9° do 13°, co nadal utrudnia jej obserwacje. Przez teleskop można ob serwować tarczę Wenus o średnicy 11” w fazie zbliżonej do pełni.
Wieczorem, powyżej Wenus w gwiazdozbiorze Byka można także obserwować Marsa o jasności zaledwie 1,6m, którego wysokość nad horyzontem w ciągu miesiąca ma leje od 28° do 18°. Średnica tarczy planety pod koniec mie siąca wyniesie zaledwie 4”, co praktycznie uniemożliwia obserwację jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych.
Wieczorem wysoko na zachodnim niebie w gwiazdo zbiorze Bliźniąt zobaczymy Jowisza świecącego z jasno ścią - 2 m. Nawet przez niewielki teleskop można obserwo wać zjawiska zachodzące w systemie księżyców galileuszo- wych, a na tarczy samej planety układ pasów chmur. Tak że wieczorem w gwiazdozbiorze Byka powyżej Marsa moż na obserwować Saturna jako obiekt o jasności 0m. Uran i Neptun nadal pozostają na niebie w pobliżu Słońca i są niewidoczne.
Pluton nadal widoczny jest nad ranem jako obiekt o ja sności 13,8m.
W kwietniu w pobliżu opozycji nie znajdują się żadne jasne pianetoidy.
Możemy jednak kontynuować obserwacje oddalającej się komety C/2000 WM1 (LINEAR), której jasność w kwiet niu powinna spadać od ok. 9m do 10m:
1 IV: 19h12,0m, +2°10’; 10 IV: 19h03,1m, +9°12’; 20 IV: 18h49,2m, +16°36’; 30 IV: 18h31,0m; +23°12’
Meteory
W dniach od 16 do 25 kwietnia promieniują Lirydy, związane z kometą obserwowaną w 1861 roku. W skład roju wchodzą białe, stosunkowo powolne meteory. W la tach 1803 i 1922 obserwowane były deszcze meteorów z tego roju. Maksimum aktywności spodziewane jest 21 kwietnia. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Lutni i ma współrzędne a = 18h06m, <5 = +34°. Warunki obserwa cji w tym roku są złe, gdyż przeszkadzał będzie Księżyc po pierwszej kwadrze.
* * *
3d02h52m Gwiazda zmienna ó Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).
3d22h27m Gwiazda zmienna rj Aql (cefeida) osiąga maksimum ja sności (3,5m).
6d16h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 4°. 7d08h Merkury w koniunkcji górnej ze Słońcem.
8d Gwiazda zmienna długookresowa RT Cyg (miryda) (19h43,6m, +48°47’) osiąga maksimum jasności (6,0m).
Dane dla obserwatorów Słońca (na 0h czasu UT)
Data 2002 P[°]
B0 n L0 n
IV 1 -26,16 -6,55 334,19 3 -26,23 -6,44 307,80 5 -26,28 -6,32 281,41 7 -26,29 -6,20 255,02 9 -26,28 -6,06 228,6211
-26,23 -5,92 202,23 13 -26,16 -5,78 175,82 15 -26,06 -5,62 149,42 17 -25,93 -5,46 123,01 19 -25,77 -5,30 96,6021
-25,58 -5,13 70,19 23 -25,36 -4,95 43,77 25 -25,11 -4,77 17,34 27 -24,83 -4,58 350,92 IV 29 -24,52 -4,38 324,49 V 1 -24,18 -4,19 298,06P — kąt odchylenia osi obrotu Słońca mierzony od północnego wierzchołka tarczy;
B0, L0 — heliograficzna szerokość i długość środka tarczy;
26d07h30m — heliograficzna długość środka tarczy wynosi 0°.
°y° K 2 3 Ą 1 T [ ) — kalendarz astronomiczny 2002
8d01h Złączenie Urana z Księżycem w odl.4°. 9d Gwiazda zmienna długookresowa T Her (miryda)
(18h09,1m, +31°01’) osiąga m aksim um jasności
(6,8m).
11d02h41m Gwiazda zm ienna
rj
Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).13d Gwiazda zmienna długookresowa R Lyn (miryda) (7h0 1 ,3 m, + 5 5 °2 0 ’)osiąga m aksim um ja s n o ś c i (7,2m).
13d06h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 4°. 13d20h27m Gwiazda zmienna
6
Cep (cefeida) osiągamaksimum jasności (3,5m).
14d17h Złączenie W enus z Księżycem w odl. 3°. 15d23h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 2°. 16d20h Zakrycie planety Saturn (0,1m) przez ciemny
brzeg zachodzącego Księżyca, widoczne w całej Polsce (Gdańsk 20h43m — Kraków 20h51m). W cza sie zakrycia Księżyc w fazie zaledwie 15% będzie znajdował się kilka stopni nad horyzontem. 18d18h49m Gwiazda zmienna £ Gem (cefeida) osiąga
maksimum jasności (3,6m).
18d23h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 2°.
20d06h20m Słońce wstępuje w znak Byka, jego długość ekliptycz- na wynosi wówczas 30°.
28d Gwiazda zmienna długookresowa V Peg (miryda) (22h01,0m, +6°07’) osiąga maksimum jasności (7,0m).
28d22h26m Gwiazda zmienna £ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m).
29d22h49m Gwiazda zmienna <5 Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m). U W A G A : M o m e n ty w s z y s tk ic h z ja w is k p o d a n e s ą w c z a s ie u n iw e rs a ln y m U T (G re e n w ic h ). A b y o trz y m a ć d a tę w o b o w ią z u ją c y m w m a rcu w P o l s c e „c z a s ie z im o w y m ” , n a le ż y d o d a ć 1 g o d z in ę ; a b y o trz y m a ć d a tę w o b o w ią z u ją c y m w k w ie tn iu w P o ls c e „c z a s ie le tn im ” , n a le ż y d o d a ć 2 godziny. Opracował T. Ściężor
Rys. 6. Trasa komety C/2000 WM1 (LINEAR) na niebie w marcu i kwietniu 2002 (zaznaczone gwiazdy do 6m).
Rys. 8. Konfiguracja galileuszowych księżyców Jowisza w kwietniu 2002 (I - lo, II - Europa, III - Ganimedes, IV - Callisto). Przerwa w trasie księżyca oznacza przebywanie satelity w cieniu planety. Zachód na prawo od środkowego pasa (tarczy planety), wschód na lewo.
Rys. 7. Mapa gwiazdozbioru Łabędzia do obserwacji gwiaz dy zmiennej RT Cyg. Podane jasności gwiazd porównania (pole widzenia wynosi 4°, północ u góry).
« * C V0* *6.3 3.3-14.2 * 7 7 T .
A'P
46 W
Rys. 9. Mapa gwiazdozbioru Łabędzia do obserwacji gwiaz dy zmiennej
rj
Cyg. Podane jasności gwiazd porównania (pole widzenia wynosi 6°, północ u góry).(U ranii
Jakiś czas temu szukaliśmy w redak cyjnym archiwum miłośniczych zdjęć Urana i Neptuna. Niestety, nic nie znaleźliśmy. No cóż, tego typu zdję cia nie należą do atrakcyjnych i nie dają też takiej satysfakcji jak upolo wanie na kliszy Plutona. Tym bardziej cieszymy się ze zdjęć, które przysłał Janusz Magda z Trzęsówki. Wyko nał je z pomocą własnej konstrukcji teleobiektywu (f=400 mm) wykorzy- stującąoptykę celownika i montaż te leskopu Newtona 250/1500. Czasy ekspozycji: 60 s (Uran); 75 s (Nep tun). Film Fuji 800.
Zachód Księżyca poniżej to zdjęcie autorstwa Roberta Bodzonia z Jarosławia. Wyko nane zostało 22 sierpnia 2001 r. (brak informacji o parametrach)