ZUS
Dane gromadzone przez CKE obejmują znacznie więcej informacji niż dane, którymi dysponują szkoły wyższe. Obejmują one wyniki wszystkich egzaminów zewnętrznych prowadzonych w Polsce, czyli: spraw-dziany w VI klasie zdawane na koniec szkoły podstawowej, egzamin gimnazjalny, egzamin maturalny oraz egzaminy zawodowe. Dostępne są zatem informacje na temat osiągnięć uczniów na różnych etapach nauki, a nie tylko z egzaminów maturalnych, jak w przypadku danych czerpanych z rejestrów uczelni. Daje to zdecydowanie większe możliwości w badaniach nad związkiem ścieżek edukacyjnych i zawodowych.
System POL-on zawiera m.in. informacje na temat studentów, w tym dane na temat kierunku studiów. Z założenia są to informacje znacznie mniej dokładne niż dane, którymi dysponują uczelnie. W syste-mie POL-on nie są gromadzone dokładne wyniki z egzaminów itd. Uczelnie przekazują jedynie dość podstawowe informacje na temat swoich studentów. Na poziomie centralnym dokładne analizowanie programów studiów, w tym ustalanie wartości prognostycznej ocen z wybranych przedmiotów dla suk-cesu zawodowego, nie wydaje się jednak konieczne. W skali całego kraju już samo zbadanie, jak różnią się ścieżki zawodowe absolwentów różnych uczelni oraz kierunków, stanowić będzie niezwykle cenne źródło wiedzy na temat stanu szkolnictwa wyższego. Do odpowiedzi na tak postawione pytania badawcze dane zgromadzone w systemie POL-on w zupełności wystarczają.
Dane zebrane z powyższych źródeł, podobnie jak dane dla pojedynczej uczelni, mogą zostać uzu-pełnione o informacje pochodzące z ZUS. Zestaw wskaźników opracowany na potrzeby badania ab-solwentów UW można z powodzeniem wykorzystać także do monitorowania losów abab-solwentów na poziomie całego kraju. Należy jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach wynikających z charakteru niektórych uczelni i specyfiki zawodów wykonywanych przez ich absolwentów. Można się np. spodzie-wać, że absolwenci uczelni rolniczych czy artystycznych rzadziej będą rejestrowani w ZUS, w szcze-gólności jako osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę.
Wartą podkreślenia konsekwencją realizacji niniejszego projektu były konsultacje udzielone Minister-stwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego podczas przygotowywania zapisów nowelizacji ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym. Zapisy nowelizacji opierają się na metodologii analizy informacji pochodzą-cych z rejestrów administracyjnych opracowanej przez zespół PEJK UW. Wedle projektu nowelizacji
110
ustawy9 do prowadzenia ogólnokrajowych badań losów absolwentów wykorzystane zostaną informa-cje z systemu POL-on i ZUS. Na poziomie ogólnokrajowym nie jest niezbędna szczegółowa analiza związków wyników uzyskiwanych podczas studiów z doświadczeniami z rynku pracy. W tej perspek-tywie wystarczające jest stworzenie możliwości zestawienia losów absolwentów różnych kierunków poszczególnych uczelni. W rezultacie powstanie w naszym kraju jednolity system monitorowania karier zawodowych absolwentów szkół wyższych.
Przy porównaniach wyników różnych uczelni należy zachować pewną ostrożność. Nie powinno się ograniczać wyłącznie do porównania wartości wskaźników (zatrudnienia, wynagrodzenia itp.) wśród absolwentów. Należy także uwzględnić specyfikę sytuacji określonej uczelni. Może na nią składać się wiele czynników, które mogą wpływać na sytuację zawodową absolwentów. Wśród owych czynników można wymienić m.in. dyscyplinę studiów, sytuację na lokalnym rynku pracy, czy też jakość kandyda-tów ubiegających się o przyjęcie na studia.
Niezależnie od tego systemu pożądane jest prowadzenie pogłębionych badań losów absolwentów przy użyciu danych rejestrowych gromadzonych przez poszczególne uczelnie. Metodologia opracowana w ramach niniejszego projektu umożliwia względnie łatwe zaimplementowanie takich badań w każdej szkole wyższej dysponującej elektronicznym systemem rekrutacji oraz obsługi studiów.
8.2.2. Model przetwarzania danych i upowszechniania informacji i decyzji
Losy absolwentów wyższych uczelni, a w szczególności ich trajektorie na rynku pracy, są jednym z naj-istotniejszych i najszerzej dyskutowanych problemów naszego kraju. Zarówno władze publiczne, jak uczelnie wyższe, pracodawcy, i wreszcie obywatele pilnie potrzebują rzetelnych danych, które umoż-liwią poważną, opartą na faktach debatę o kierunkach rozwoju kształcenia wyższego, kryteriach oce-ny uczelni i konsekwencjach wyborów edukacyjoce-nych. Jest to tym ważniejsze, że wokół adekwatności i jakości kształcenia narosło wiele przeświadczeń, które nie mają oparcia w danych dobrej jakości, poprawnych metodologicznie. Upowszechnienie przedstawionej metodologii badań opartych na reje-strach administracyjnych pozwoli oprzeć debatę o sytuacji szkolnictwa na rzetelnych argumentach.
Z jednej strony twórcy polityk społecznych, w szczególności polityki edukacyjnej, będą mogli prowadzić właściwą ewaluację podejmowanych decyzji. Jest to szczególnie ważne obecnie – w okresie wprowa-dzania w Polsce reform edukacji na wszystkich poziomach. Powstanie podstawa do wymiany informacji między głównymi interesariuszami systemu edukacji i rynku pracy. Debata oparta na łatwo interpreto-walnych i porównyinterpreto-walnych wskaźnikach (czas poszukiwania pracy, poziom wynagrodzeń, ryzyko bez-robocia itp.) pozwoli uczelniom na wzajemne wspieranie się w doskonaleniu programów nauczania i ewaluację efektów kształcenia. Pozwoli ponadto lepiej zrozumieć wielowymiarowe uwarunkowania sukcesu zawodowego.
Z drugiej strony dostęp do sprawdzonych i porównywalnych wyników badań ułatwi dokonywanie wybo-rów przez kandydatów na studia, studentów i absolwentów. Kandydaci na studia stoją bowiem przed trudną decyzją – wyborem kierunku. Ze względu na brak rzetelnych badań, przy podejmowaniu decyzji mogło im brakować ważnych dla nich informacji na temat typowej trajektorii studiowania czy przeciętnej sytuacji absolwentów tego kierunku na rynku pracy. Luka informacyjna jest częściowo zapełniana przez rozmaite mniej lub bardziej rozpowszechnione opinie na temat poszczególnych kierunków i często ste-reotypowe przekonania o sytuacji ich absolwentów. Trudno jednak stwierdzić, które z tych, niekiedy wzajemnie sprzecznych, przekonań są zgodne z prawdą.
Wyniki analiz informacji pochodzących z rejestrów pozwalają kandydatom na studia zweryfikować swoje intuicje na temat rozważanych przez nich kierunków. Kompleksowy charakter analiz, obejmujący zarów-no rekrutację, jak i przebieg studiów oraz funkcjozarów-nowanie na rynku pracy po ukończeniu studiów, po-zwoli kandydatom ocenić swoje szanse na bycie przyjętym na określony kierunek, prawdopodobieństwo pomyślnego ukończenia studiów oraz możliwe scenariusze kariery zawodowej po uzyskaniu dyplomu. Dzięki dostępowi do nowych, rzetelnych danych dotyczących poszczególnych kierunków studiów kan-dydaci będą mogli podejmować decyzje o podjęciu studiów na podstawie szerszego zestawu informacji.
Ustalenie związków historii edukacyjnych z sukcesem na rynku pracy jest bardzo ważne również dla studentów. Podczas studiów podejmowane są liczne decyzje edukacyjne i zawodowe (zmiana kierunku studiów, studia równoległe, podjęcie pracy w czasie studiów, staże itp.). Dostęp do opisanych wyników umożliwi oszacowanie konsekwencji rozmaitych strategii i dzięki temu ułatwi dokonywanie wyborów.
Warto przy tym podkreślić, że stworzenie dostępu do wyników rzetelnej ewaluacji opartej na źródłach danych (rejestrach administracyjnych) finansowanych ze środków publicznych jest realizacją prawa obywateli do informacji.