Cechą charakterystyczną, określającą rozwój współczesnej nauki, obok coraz bardziej postępującej specjalizacji, jest interdyscyplinarność. Dla zapewnienia efektywnej komuni kacji między przedstawicielami ciągle mnożących się gałęzi wiedzy interdyscyplinarność jaw i się jako konieczny wymóg.
Niezwykle interesującą próbą sprostania temu wymogowi stała się konferencja nauko wa E to s i e g z e g e z a, zorganizowana w dniach 19-20 listopada 2004 r. przez Wydziały Teo logiczny i Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Konferencja, która zgromadziła kilkudziesięciu uczestników z kraju i zza granicy, stwo rzyła płaszczyznę owocnego, interdyscyplinarnego dialogu między teologami - przedsta wicielami egzegezy biblijnej, a filologami specjalizującymi się w dziedzinie greckiej i ła cińskiej literatury antycznej. Na powodzenie konferencji i jej wysoki poziom naukowy wpłynęło w istotnym stopniu międzynarodowe grono wybitnych prelegentów, na czele z prof. Klemensem Stockiem SJ, wykładowcą rzymskiego B ib licu m, a zarazem aktualnym sekretarzem Papieskiej Komisji Biblijnej. Nadmienić należy, że wystąpienia prelegentów wymagały od uczestników konferencji, obok przygotowania fachowego, także znajomości współczesnych języków europejskich - referaty wygłaszane były w językach: angielskim, włoskim, francuskim i niemieckim.
Interdyscyplinarny charakter konferencji znalazł swoje odzwierciedlenie w jej progra mie. Został on tak skonstruowany, by w przeciągu całego dwudniowego spotkania zapew nić dostępną dla obu grup platformę dyskusji między teologami (egzegetami) a filologami, a zarazem umożliwić zaprezentowanie specyficznej problematyki właściwej dla egzegezy biblijnej (tu położono nacisk w pierwszym dniu konferencji) oraz dla filologii tekstu an tycznego (zaakcentowanej w drugim dniu spotkania).
Oficjalnego otwarcia konferencji dokonał JE ks. abp dr Damian Zimoń oraz dziekani obu wydziałów Uniwersytetu Śląskiego, które ją zorganizowały: ks. prof. dr hab. Wincen ty Myszor (Wydział Teologiczny) i prof. dr hab Piotr Wilczek (Wydział Filologiczny).
Prof. P. Wilczek wygłosił także pierwszy referat, zatytułowany Translating a n d In ter- p re tin g the B ib ie f o r N o n -B ib lica l Sch olarsh ip: D ilem m a s o f a D iletta n te (P rzek ła d i in ter p r e ta c ja B ib lii p o za o b ręb em n au kow ej b ib listyk i - d ylem a ty d y le ta n ta). Wystąpienie to
180 OMÓWIENIA I RECENZJE
pomyślane było jako wprowadzenie w całość tematyki konferencji; dotyczyło problemów, z którymi może się zetknąć literaturoznawca, gdy ma do czynienia z kwestiami biblijnymi w literaturze. Biorąc za przykład własne studia nad literaturą XVI w., prof. P. Wilczek wskazał, że z podobnymi problemami nie można się w sposób właściwy zmagać bez uwzględnienia wyników badań profesjonalnych biblistów.
W pierw szym dniu konferencji, w trakcie którego obradom przew odniczył ks. prof. dr hab. Ryszard R ubinkiew icz, skoncentrow ano się na zagadnieniu chrześcijańskiej tożsam ości egzegezy biblijnej, naśw ietlanym z różnych stron przez siedm iu prelegen tów.
Za wystąpienie programowe dla tej części obrad uznać można referat o. prof. dra K. Stocka SJ // f in e p r o p r io d e W e s e g e s i b ib lic a a la c o n o scen za d e lla p e r s o n a d i G esu ( W ła ś c iw y m cele m e g z e g e z y b ib lijn e j j e s t p o zn a n ie o s o b y Jezu sa). Sekretarz Papieskiej Komisji Biblijnej w sposób zaiste mistrzowski, wzorcowy pod względem metodycznym, wycho dząc od różnych typów egzegezy biblijnej i wskazując na poświadczony przez teksty NT (Łk 24,25-27,44-45) postulat lektury chrystologicznej ST, zademonstrował koncentrację na poznaniu osoby Jezusa, szczególnie widoczną w Listach Pawiowych, w Ewangelii we dług św. M arka oraz w Ewangelii według św. Jana, reprezentatywnych pod tym względem dla całego NT. Prelegent skonkludował, że skoro NT, jako klucz do lektury tekstu Biblii, wykazuje koncentrację na osobie Jezusa, a zadaniem egzegezy jest ukazanie autentyczne go sensu tego tekstu, to tytułowe twierdzenie referatu jawi się jako w pełni uzasadnione i prawdziwe. Jednak nie do samego tylko poznania osoby Jezusa jako ostatecznego celu zmierzać ma, według prof. K. Stocka, egzegeza biblijna: Jezus jest Tym, który objawia Ojca; wszystko to, co przekazuje Syn, pochodzi od Ojca i powinno - także egzegetę - prowadzić do Ojca.
Do pewnego stopnia komplementarne wobec referatu o. prof. K. Stocka było, kolejne w programie, wystąpienie ks. prof. dra hab. Henryka Witczyka (KUL): II d ia lo g o f r a D io e l 'uom o com e o g g e tto p rin c ip a le d e ll ’ese g e si {D ia lo g B oga z czło w iek iem ja k o g łó w n y p r z e d m io t e g z e g e z y). W skazał on na coraz bardziej odczuwalną współcześnie niewystarczal- ność zarówno interpretacji historycznej (metoda historyczno-krytyczna), jak też interpre tacji teologicznej (analiza leksykalno-semantyczna) Biblii. Istotą tak jednej jak i drugiej interpretacji jest wyjaśnianie tekstów biblijnych. Jednak najlepsze nawet wyjaśnianie nie wprowadza współczesnego czytelnika w samodzielnie istniejący świat tekstów Pisma ani nie włącza go we właściwy im dynamizm relacji Bóg - człowiek. M ankamenty te próbuje przezwyciężyć nowy, zainicjowany kilkanaście lat temu, sposób rozumienia i „przeżywa nia” Biblii, nazwany przez ks. H. Witczyka interpretacją antropologiczno-dialogiczną. Nie podchodzi ona do tekstu biblijnego jak do martwego dokumentu (przedmiotu), lecz jak do podmiotu interpelującego czytelnika, by wprowadzić tego ostatniego w życiowy dialog z Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba, a zarazem z Bogiem - Ojcem Jezusa i ludzi, „Jego braci” (por. J 20,17).
Po żywej, nie pozbawionej akcentów polemicznych dyskusji w nawiązaniu do pierw szych trzech wystąpień i krótkiej przerwie na kawę, przystąpiono do drugiej części obrad tego dnia. Złożyło się na nią pięć referatów ciągle skoncentrowanych wokół chrześcijań skiej tożsamości egzegezy (zwłaszcza jej teocentrycznego wymiaru), lecz patrzących na nią przez pryzmat wybranego przez poszczególnych prelegentów tekstu ewangelijnego.
OMÓWIENIA I RECENZJE 181
Nie powinien dziwić fakt, że w pierwszym referacie tekstem tym było Kazanie na Gó rze (Mt 5-7), utożsamiane często z istotą chrystianizmu, nazywane „sercem Ewangelii” czy też „Wielką Kartą królestwa Bożego” (Paweł VI, E van gelii nuntiandi 8). Ks. prof. dr Luis Sdnchez-Navarro DCJM z Madrytu, zgodnie z tytułem swego wystąpienia (The P a- tro cen tric S tru ctu re o f th e nT eachingl on the M o u n t” - P a tro cen tryczn a struktura „ K a z a nia na G ó rze ”), skupił się na zagadnieniu struktury tej pierwszej i najdłuższej mowy Jezu sa w Mt. Jako element konstytutywny wspomnianej struktury, ocenianej przez niego jako struktura koncentryczna z centrum w 6,1 -18, prelegent uznał występujące w tekście wzmian ki o Ojcu niebieskim. Nie tylko ich ilość (17 w całym Kazaniu na Górze; aż 10 (!) w pery kopie 6,1-18, której „serce” stanowi modlitwa O jc z e n a s z (6,9b-13)), lecz także znaczenie teologiczne (ukazanie synowskiej relacji do Ojca, rozumianej jako źródło sprawiedliwości ucznia) skłania, zdaniem prelegenta, do określenia struktury Kazania na Górze jako struk tury „patrocentrycznej”.
Za sprawą kolejnego referatu, zatytułowanego II m iracolo a lle nozze d i Cana. L ’inizio d e i se g n i d i G esu (G v 2 ,1 -1 1 ) - C u d na w eselu w K anie. P o czą tek znaków Jezu sa (J 2,1 -
11), który wygłosił dr Petr Marećek z Ołomuńca, uwaga uczestników konferencji, skon
centrowana wcześniej na Jezusie-Nauczycielu, teraz została skupiona na Jezusie-Cudo- twórcy. Prelegent po zaprezentowaniu gatunku literackiego, kontekstu i struktury Janowej perykopy o weselu w Kanie Galilejskiej (2,1-11), główną część swego wystąpienia prze znaczył na objaśnienie tekstu, wykorzystując metodę analizy synchronicznej. Wydarzenie z Kany stanowi w czwartej Ewangelii pierwszy spośród siedmiu „znaków” (arpetov) Je zusowych, inicjujący Jego samoobjawianie się. Dr Marećek podkreślił, iż jest to zarazem jedyny ze „znaków”, w którym aktywny udział bierze Matka Pana. Co więcej: Ona wła
śnie daje początek temu początkowemu „znakowi” Jezusa, stając się w ten sposób pośred nią przyczyną tego, że „uwierzyli w Niego Jego uczniowie” (w. 11).
Podczas gdy głównym przedmiotem dotychczasowego przebiegu konferencji była osoba Jezusa, kolejne wystąpienie rozszerzyło obszar refleksji przez odniesienie tajemnicy Jezu sa do Ducha Świętego. Prof. dr Jorge H. Morales Rios z Rzymu w referacie Lo S pirito S an to e la co n o scen za d e l m is tero d i G esu : alcune riflession i a tto rn o a M c 1 2 ,3 5 -3 7 (D uch Ś w ię ty a p o zn a n ie ta jem n icy Jezu sa: rozw ażan ia w o k ó ł M k 1 2 ,3 5 -3 7 ) na podstawie anali zy Markowej perykopy pokazał, iż misterium osoby Jezusa, Jego tożsamość nie są, w za myśle Ewangelisty, dogłębnie i adekwatnie poznawalne w oderwaniu od ścisłej relacji z Du chem Świętym.
Pierwszy dzień konferencji zakończył szczególnego rodzaju dwugłos filologa i biblisty pochylających się nad tą samą perykopą ewangelijną - opowiadaniem o uciszeniu przez Jezusa burzy na jeziorze (Mk 4,35-41). Filologię reprezentowała w dwugłosie dr Anna Kucz (UŚ) z referatem « C o ra g g io ! Sono io! N on a b b ia te p a u r a !» D u e riflession i sulla p a u r a e su lla tem p esta („ O d w a g i! Ja je s te m ! N ie b ó jcie s ię ! ” O strachu i bu rzy słó w k il
1 Wiadomo, że tak bardzo utrwalona w tradycji chrześcijańskiej nazwa „Kazanie na Górze” w od niesieniu do Mt 5-7, pochodzi od św. Augustyna. Jednak wielu egzegetów współczesnych, opierając się na przesłankach krytyczno-literackich, woli określać tę mowę Jezusa inaczej, np. jako „naucza nie” (teaching). Do nich zalicza się także L. Sśnchez-Navarro.
182 OMÓWIENIA I RECENZJE
ka...), natomiast jako biblista wystąpił prof. dr hab. Maksimilijan Matjaź z Lubljany z od czytem Die Junger bei Markus und das Motiv der Furcht ( Uczniowie u Marka i motyw
bojatni). Ten interesujący zabieg organizatorów konferencji sprawił, iż jej uczestnicy m o
gli dostrzec komplementamość obu spojrzeń na tekst biblijny: podczas gdy dr A. Kucz, odwołując się do osobistego przeżycia, uwypukliła aspekt egzystencjalny doświadczone go przez uczniów (i jakże często doświadczanego dziś) strachu czy lęku, prof. M. Matjaż zaakcentował wyraźne w perykopie jego powiązanie z Markową teologią. W opowiada niu o uciszeniu burzy uczniowie przechodzą od lęku wobec żywiołu (ww. 38.40) do reli gijnej bojaźni wobec epifanii Boskiej mocy Jezusa (w. 41). Zatem u Marka także lęk i bo- jaźń przyjmują funkcję chrystologiczną.
Dwugłos filologiczno-egzegetyczny wieńczący pierwszy dzień konferencji stal się za powiedzią, a zarazem antycypacją charakteru jej obrad nazajutrz.
W szystkie referaty drugiego dnia konferencji ogniskowały się na zagadnieniu pragma tyki tekstu antycznego, w tym również tekstu biblijnego. Sesji przewodniczył tym razem prof. dr Bruce M acQueen z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Pierwszy w tym dniu prelegent, dr Łukasz Tofilski (UŚ), ujął temat wiodący od strony metodologicznej. Jego odczyt, zatytułowany ln Search o f Lost Meanings. Towards a M e-
thodology ofPragm atics ofAncient Texts (Wposzukiwaniu utraconych znaczeń. Z rozwa żań nad metodologią pragmatyki tekstu antycznego), był próbą odpowiedzi na pytanie: Jak
wobec impasu wynikającego z ograniczeń dostępu do sfery pragmatycznej wypowiedzi bylę i jest możliwe odczytywanie tekstów antycznych? Drogą wyjścia ze wspomnianego impasu jest, zdaniem dr Ł. Tofilskiego, metoda polegająca na wydobywaniu z tekstu za chowanych fragmentów jego znaczeń pierwotnych poprzez oczyszczanie go z jego nie uniknionej interpretacyjnej modyfikacji i nadbudowy.
Jedynym biblistą wśród prelegentów drugiego dnia konferencji był ks. prof. dr Massi- mo Grilli z Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. W swoim wystąpieniu, zatytułowa nym Analisi pragmatica del testo biblico (Analiza pragmatyczna tekstu biblijnego), posta w ił on sobie za cel zilustrow anie, ja k bardzo użyteczną - a czasam i konieczną - w interpretacji tekstu biblijnego może okazać się perspektywa pragmatyczna. W pierwszej części wystąpienia słuchacze zaznajomieni zostali z trzema aksjomatami, stanowiącymi dla prof. M. Grilli bazę teoretyczną pragmatycznego podejścia do Biblii. Na ich podstawie w drugiej części referatu dokonana została, w sposób niezwykle interesujący, analiza prag m atyczna perykopy M t 28,16-20. Ewidentny w orędziu tego tekstu wymiar pragmatyczny (wyrażający się w dążeniu autora do wywołania wpływu na odbiorcę) doprowadził prele genta do konkluzji, iż według Mateusza ortodoksja nie ma racji bytu bez ortopraksji.
Oryginalnym przyczynkiem do tematu przewodniego drugiego dnia konferencji był odczyt dra hab. Tadeusza Aleksandrowicza (UŚ) „ Soli Deo honor et gloria ” - autour de la
pragmatique du texte („Soli Deo honor et gloria “ - wokół pragmatyki tekstu). Jako przed
miot refleksji została wybrana umieszczona na frontonie katowickiej archikatedry łacińska inskrypcja zacytowana w tytule referatu. Jego autor w swej interpretacji tego łacińskiego tłumaczenia tekstu 1 Tm 1,17 odniósł się do historyczno-kulturowego kontekstu polskiej rzeczywistości lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, naznaczonej oficjalną ideologią ate istyczną. Pokazał przez to, do jakiego stopnia żywy może być związek sensu (antycznego) tekstu i (współczesnych) realiów jednostkowego i społecznego życia.
OMÓWIENIA I RECENZJE 183
Trzy ostatnie referaty konferencji, przedstawione po dyskusji wzbudzonej przez poran ne wystąpienia, dotykały specyficznych kwestii związanych z tekstami klasycznymi i śre dniowiecznymi.
M gr Jan Kucharski (UŚ) w przedłożeniu M o d e m A pproach es to G reek T ragedy (W sp ó ł czesn e m e to d y b a d a ń n a d tr a g e d ią g reck ą) dokonał przeglądu nowych podejść interpreta cyjnych do klasycznej tragedii greckiej. Jako ich wspólną cechę charakterystyczną wska zał odmienny niż we wcześniejszej krytyce sposób podejścia do tekstu starożytnego. Dla nowych metod badań tragedia grecka nie jest już tekstem, który do nas mówi, lecz tekstem, do którego my - poprzez analizę jego kulturowego kontekstu - musimy dotrzeć.
Z kolei dr Katarzyna Marciniak (Uniwersytet Warszawski) w wystąpieniu C icero a t T h erm o p yla e ( C ycero n p o d T erm opilam i) zaprezentowała egzegezę dokonanego przez Cycerona tłumaczenia epigramatu Symonidesa, poświęconego Spartanom poległym pod Termopilami. W świetle wspomnianej egzegezy przekład Cycerona jawi się, zdaniem pre legentki, jako narzędzie manipulacji ideologicznej, zmierzającej do uhonorowania męstwa wojennego żołnierzy rzymskich. W zakończeniu odczytu dr K. Marciniak zwróciła uwagę na fakt, że to właśnie przekład Cycerona, z Polską w miejscu Sparty, stał się podstawą epitafium polskich żołnierzy poległych w trakcie walk o Monte Cassino: „PRZECHÓD- NIU, POW IEDZ POLSCE, ŻEŚMY POLEGLI WIERNI JEJ SŁUŻBIE”.
Wreszcie dr Przemysław Marciniak (UŚ) w swoim, ostatnim w programie konferencji, referacie M o d ern T heatre T h eory versu s M e d ia e v a l Text. The C ase o f B yzantine Theatre ( W sp ó łczesn a te o ria tea tru versus tek st średn iow ieczn y. P rzyp a d ek teatru bizan tyń skiego)
postawił sobie bardzo śmiałe metodologicznie zadanie. Polegało ono na zastosowaniu w sto sunku do bizantyńskiego utworu dramatycznego - opartego na Księdze Daniela przedsta wienia o trzech młodzieńcach w piecu ognistym - narzędzi badawczych współczesnego, zachodniego literaturoznawstwa. Do swego eksperymentu prelegent wybrał, jego zdaniem optymalną w tym wypadku, metodę analizy semiotycznej, traktując tenże eksperyment jako punkt wyjścia dla dyskusji o czytaniu i analizowaniu bizantyńskiej literatury z uży
ciem całej dostępnej współcześnie metodologii.
Konferencja naukowa E tos i eg ze g e za odbywała się w imponującym nowoczesnością, świeżo oddanym do użytku gmachu Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Ka towicach. Zgromadziła w gronie prelegentów najwyższej światowej klasy specjalistów w dziedzinie egzegezy biblijnej i filologii klasycznej. Stała się okazją do uroczystego wrę czenia sekretarzowi Papieskiej Komisji Biblijnej, o. prof. K. Stockowi SJ, księgi jubile uszowej ku jego czci, zatytułowanej On H is Way, a wydanej (w serii „Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”) z okazji jego siedem dziesiątych urodzin. Z pewnością stała się też dobrą okazją do owocnego spotkania i rów nie owocnego, interdyscyplinarnego dialogu między biblistami a filologami - owocnego mimo wszelkich łączących się z takim dialogiem metodologicznych i innych trudności.
Dlatego organizatorom konferencji należy się serdeczna wdzięczność.
184 OMÓWIENIA I RECENZJE
Filozofia pochylona nad człowiekiem. Studia dedykowane K się
dzu Profesorowi Stanisławowi Kowalczykowi, red. E. Balawaj-
der, A. Jabłoński, ks. J. Szymczyk, Towarzystwo Naukowe Ka
tolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2004, ss. 737
Wśród elity współczesnych polskich myślicieli zajmujących się dziedziną filozofii znaj duje się niewątpliwie ks. Stanisław Kowalczyk, kapłan diecezji sandomierskiej, dyrektor Instytutu Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL (1984-1990), dziekan Wydziału Nauk Społecznych KUL (1990-1993), kierownik Katedry Filozofii Społecznej KUL (od 1984), rektor W yższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu (1992-1995), autor licznych prac z zakresu filozofii Boga, filozofii człowieka, filozofii społecznej, filo zofii kultury, czołowy przedstawiciel filozofii klasycznej nurtu augustyńsko-tomistyczne- go, otwartego na myśl współczesną.
W roku 2004 przypadły dwie ważne rocznice w jego życiu: 40-lecie pracy naukowej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i 50-lecie świeceń kapłańskich. Te piękne jubile usze stały się okazją do uczczenia osoby Jubilata wydaniem zasobnej Księgi pt. F ilo zo fia p o c h y lo n a n a d c z ło w ie k ie m, przygotowanej przez pracowników Instytutu Socjologii KUL, przyjaciół i uczniów. Na początku Księgi umieszczony jest List Ojca Świętego Jana Pawła II, w którym czytamy: „Pragnę serdecznie pogratulować 40-lecia pracy dydaktyczno-na ukowej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a jednocześnie podziękować za tylolet- nią służbę na tej Uczelni, która zawsze starała się być wierna Papieżowi i nauczaniu Ko ścioła. Zapewniam o mej duchowej łączności w dziękczynnych modlitwach za 50-lecie Kapłaństwa, które będzie obchodził Czcigodny Jubilat 19 grudnia 2004 r. Dziękując za wszelkie dobro, jakie stało się owocem Jego kapłańskiej posługi, życzę serdecznie, aby Pan Jezus nadal wspierał swą łaską i pozwolił jeszcze długie lata cieszyć się dobrym zdro wiem i osiągnięciami dydaktyczno-naukowymi”. Słowa gratulacji i życzeń przesłali tak że: abp Stanisław Dziwisz, biskup sandomierski Andrzej Dzięga i ks. prof. Stanisław Wilk, rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Księga ma klasyczny układ ksiąg jubileuszowych. W pierwszej części znajduje się tekst charakteryzujący filozoficzną twórczość księdza Jubilata. Jego autorem jest Christoph Hoefler, dr filozofii pracujący w Niemczech. Następnie znajdujemy bibliografię podm io tową i przedmiotową ks. Kowalczyka oraz wykaz prac doktorskich i magisterskich napi sanych pod jego kierunkiem. Prace pozostałych autorów zostały pogrupowane w trzy dzia ły: C z lo w ie k ( ss. 105-310), S p o łe c z e ń stw o (ss. 311-567) oraz B óg - R e lig ia , (ss. 569-735). W sumie, w tych działach, znajdujemy teksty 46 autorów. Wśród nich są prace obcoję zyczne, głównie w języku angielskim. W szystkie zamieszczone artykuły posiadają obco języczne streszczenia. Zespołowi redakcyjnemu należy pogratulować wydania tak obszer nego dzieła, w którym partycypują znani i znakomici przedstawiciele myśli filozoficznej i społecznej z kraju i zza granicy, zaś Księdzu Jubilatowi, uhoronowanemu tą Księgą, wy rażamy słowa szczerego uznania dla jego tak erudycyjnej i bogatej twórczości i życzymy wraz z Ojcem Świętym Janem Pawłem II cieszenia się jeszcze długie lata dobrym zdro wiem i osiągnięciami dydaktyczno-naukowymi.
OMÓWIENIA I RECENZJE 185
Mieczysław A. Krąpiec, Ludzka wolność i je j granice, Polskie
Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2004, ss. 276
Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu (oddział Societa Internazionale Tommaso
d ’Aquino), mające swą siedzibę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, i wydające od
kilku lat Powszechną encyklopedię filozofii, podjęło nową, cenną inicjatywę. Publikując książkę o prof. Mieczysława Krąpca pt.: Ludzka wolności jej granice, zainicjowało wyda wanie nowej serii „Biblioteka Filozofii Realistycznej”. Celem tej inicjatywy jest przybli żenie realistycznego sposobu filozofowania na przykładzie prac klasyków filozofii reali stycznej. Wypadało, żeby serię rozpocząć od pozycji szczególnej, tak gdy idzie o rangę jej autora, jak i o doniosłość podjętego w niej problemu. Autor tej pierwszej pozycji, o. prof. Mieczysław A. Krąpiec, wieloletni rektor KUL, jest współtwórcą i nestorem polskiej szkoły filozofii realistycznej, znanej w Polsce pod nazwą Filozoficzna Szkoła Lubelska. Prezen towany w niej problem to kluczowy problem wszystkich czasów, a w szczególności epoki nowożytnej. Wolność osobista i polityczna stanowiła przedmiot tęsknot wyrażanych w pie śniach patriotycznych i w poezji narodowej; stanowiła cechę wyróżniającą narody i społe czeństwa, w tym szczególnie nasz naród, który walczył „za wolność naszą i waszą”, i któ ry poniósł największe ofiary w obronie wolności narodowej. Dziś po odzyskaniu wolności i suwerenności nie niknie dyskusja na temat wolności. Można zauważyć, że słowo „wol ność” jest jednym z najpopularniejszych słów naszego czasu. Pojawia się niemal we wszyst kich dziedzinach życia. Jego rozumienie decyduje często o przynależności do takiej czy innej orientacji filozoficznej, politycznej czy społecznej.
W dwudziestowiecznych systemach totalitarnych wolność traktowano bardzo podejrzli wie, natomiast w umacniających się - po upadku komunizmu - ustrojach liberalnych, została ona w niektórych jego odmianach zabsolutyzowana i uznana za najwyższą wartość, waż niejszą od prawdy, dobra czy piękna. Właściwe, to znaczy obiektywne pojmowanie wolności ma dziś szczególne znaczenie dla życia indywidualnego, społecznego, politycznego, mię dzynarodowego. Jest zatem ciągła potrzeba powracania do refleksji nad wolnością. Refleksję tę podejmują dziś różne dyscypliny naukowe. Wolność bywała i jest przedmiotem badan psychologii, pedagogiki, socjologii, politologii, etyki, antropologii filozoficznej i teologii. Spośród tych dziedzin wiele do powiedzenia na temat wolności ma antropologia filozoficz na, której częścią jest etyka. Tu bowiem poszukuje się odpowiedzi na pytania: jakie są jej źródła i natura, jaki jest jej zakres, jaki cel i sens, czy można i jak można ją kształtować.
Wydaje się, że w dzisiejszej refleksji nad wolnością ogromnie ważny jest powrót do jej rozumienia przez klasyków filozofii, gdyż to rozumienie może uchodzić za najbardziej podstawowe i zarazem najbardziej obiektywne. Wolność ukazuje się ją bowiem w tym nurcie filozoficznym na bazie realistycznej antropologii, w której jest odczytywana jako szczególny dar i zadanie dla człowieka. Taką właśnie wizję wolności prezentuje o. prof. Mieczysław A. Krąpiec w sygnalizowanej tu książce.
W swoich rozważaniach autor, posługując się wyjaśniającą analizą filozoficzną, usiłuje dotrzeć do podstaw wolności człowieka. Według niego tą podstawą jest ludzki decyzyjny akt działania. Ludzka wolność zakotwiczona jest w osobowych aktach decyzyjnych, będą cych wynikiem współdziałania rozumu i woli człowieka, w którym następuje wybór celu