Klasyfikacja ICD- 10

W klasyfikacji ICD-10 dział F 32 odnosi się do epizodu depresyjnego, czyli choroby występującej po raz pierwszy. Kolejny dział opisuje zaburzenia depresyjne nawracające, a w dziale F 34 opisane zostały uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju (afektywne) do których należy cyklotymia, dystymia i inne.

Epizod depresyjny o nasileniu łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim cechuje się cierpieniem spowodowanym obniżonym nastrojem, utratą zainteresowań i zdolności radowania się, zmniejszeniem energii prowadzącym do wzmożonej męczliwości i zmniejszeniem aktywności. Do często spotykanych objawów należą: osłabienie koncentracji uwagi, niska samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy i małej wartości (nawet w epizodach o łagodnym nasileniu), pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości, myśli i czyny samobójcze, zaburzenia snu i zmniejszony apetyt. Do ustalenia rozpoznania epizodu depresyjnego konieczne jest utrzymywanie się zaburzeń przez co najmniej 2 tygodnie, choć według wytycznych klasyfikacji ICD- 10, zdarza się, że wystarcza okres krótszy, a objawy osiągają duże nasilenie i narastają szybko. Obniżenie nastroju, które jest charakterystyczne w zaburzeniach depresyjnych, podlega małym wahaniom, ale zwykłe jest niezależne od bieżących wydarzeń. U niektórych chorych obniżenie nastroju może być mniej widoczne, a wtedy zauważalny jest lęk i distres. Zaburzenia nastroju mogą być maskowane co przejawia się w

rozdrażnieniu, nadużywaniu alkoholu, zachowaniach histerycznych, narastaniu wcześniej istniejących fobii i natręctw, albo poprzez dolegliwości hipochondryczne.

Diagnozowanie epizodu depresyjnego dotyczy jedynie pojedynczego (pierwszego) epizodu. Kolejne wystąpienie epizodu należy klasyfikować w ramach nawracających zaburzeń depresyjnych.

Łagodny epizod depresyjny charakteryzuje się zazwyczaj obniżonym nastrojem,

utratą zainteresowań i przeżywania przyjemności oraz zwiększoną męczliwością. Dla rozpoznania łagodnego epizodu depresji należy stwierdzić co najmniej dwa z wymienionych objawów oraz co najmniej dwa inne- wymienione jako często spotykane w epizodach depresji. Przyczyna łagodnego epizodu depresji najczęściej jest stres o negatywnym działaniu (distres) oraz trudności w wykonywaniu codziennych obowiązków domowych lub zawodowych. Trudności te utrudniają wykonywanie obowiązków, lecz nie powodują całkowitego zawieszenia aktywności. Przy łagodnym epizodzie depresyjnym mogą wystąpić objawy somatyczne.

Umiarkowany epizod depresyjny rozpoznaje się na podstawie wystąpienia co

najmniej dwóch z trzech podstawowych objawów epizodu łagodnego (obniżony nastrój, utrata zainteresowań i przeżywania przyjemności oraz zwiększona męczliwość) oraz co najmniej trzech z objawów często występujących. Jedynie część objawów powinno mieć znaczne nasilenie do zdiagnozowania umiarkowanego epizodu depresyjnego. Czas trwania epizodu to co najmniej 2 tygodnie. Osoba chora przy wystąpieniu epizodu o umiarkowanym nasileniu ma wyraźnie trudności w wykonywaniu obowiązków domowych i zawodowych. Podobnie jak w epizodzie łagodnym, mogą wystąpić także objawy somatyczne.

Ciężki epizod depresji może wystąpić z towarzyszeniem objawów psychotycznych lub

z ich wyłączeniem. Osoba chora przejawia wyraźne cierpienie lub pobudzenie, aż do momentu wystąpienia znacznego zahamowania. Kryteria diagnostyczne ciężkiego epizodu to wszystkie trzy objawy występujące w opisie epizodu łagodnego lub umiarkowanego oraz cztery inne objawy, gdzie część z nich powinna osiągnąć duże nasilenie. Dla osób, które doświadczają ciężkiego epizodu depresji charakterystyczne jest poczucie bezwartościowości, niska samoocena, poczucie winy. Istnieje zagrożenie wystąpienia samobójstwa. Jeżeli występuje nasilenie objawów, to warunek utrzymywania się objawów przez dwa tygodnie nie jest konieczny do postawienia diagnozy. Osoby, które cierpią na ciężki epizod depresji są w zasadzie niezdolne do wykonywania obowiązków domowych i zawodowych. Wykonują jedynie drobne czynności. Ciężkiemu epizodowi depresji prawie zawsze towarzysza objawy somatyczne. W przypadku wystąpienia objawów psychotycznych takich jak omamy, urojenia

lub osłupienie depresyjne, diagnozuje się ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi. Omamy mają najczęściej charakter słuchowy i węchowy, są to głosy oszczercze, oskarżające, albo zapach zgnilizny lub rozkładającego się ciała. Urojenia mają treści dotyczące grzechów, ubóstwa lub odpowiedzialności za przestępstwa. W przypadku wystąpienia objawów psychotycznych lekarz dokonuje diagnozy różnicowej.

Epizody depresyjne zostały sklasyfikowane ze względu na nasilenie występujących objawów. Obok nich w rozdziale dotyczącym epizodów depresyjnych wyróżniono także: depresję atypową, pojedynczy epizod depresji maskowanej i inne epizody depresyjne. Klasyfikacja ICD-10 nie opisuje wskazówek diagnostycznych dla tych jednostek nozologicznych.

Drugim rozdziałem odnoszącym się do zaburzeń depresyjnych w dziale poświęconym zaburzeniom afektywnym są zaburzenia depresyjne nawracające. Kryteria diagnostyczne dla zaburzeń powracających są objawy opisane przy epizodach depresyjnych o łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim nasileniu. Warunkiem jest powtarzanie się tych epizodów bez wystąpienia w przeszłości epizodów wzmożonego nastroju lub aktywności, które charakterystyczne są dla manii. Epizody wzmożonego samopoczucia i aktywności mogą natomiast się pojawiać bezpośrednio po epizodzie depresyjnym (najczęściej związane jest to z leczeniem przeciwdepresyjnym). Wystąpienie pierwszych epizodów, ich długość i ciężkość są bardzo zróżnicowane. Czas trwania epizodów wynosi około 6 miesięcy. Okres pomiędzy epizodami jest powrotem do pełnego zdrowia u większości chorych. Epizody często wywoływane są przez trudne wydarzenia życiowe. Wśród zaburzeń depresyjnych nawracających również rozróżnia się stopień nasilenie obecnie trwającego epizodu. Odpowiednio do epizodów depresji wyróżniono zaburzenia depresyjne nawracające obecnie epizod łagodny, umiarkowany lub ciężki (bez objawów psychotycznych i z objawami psychotycznymi). Kryteria diagnostyczne są wzorowane na poprzedzającym dziale w odniesieniu do epizodu łagodnego, umiarkowanego i ciężkiego. Kryterium czasowe to trwanie co najmniej dwóch epizodów dwa tygodnie w okresie kilkumiesięcznym. Wyróżniono także zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie remisja, które stwierdza się na podstawie wcześniej przebytych epizodów depresyjnych, spełniających kryteria nawracających zaburzeń depresyjnych, gdy aktualnie nie stwierdza się zaburzeń depresyjnych. W tym dziale sklasyfikowano także inne zaburzenia depresyjne, a wśród nich depresje jednobiegunową.

Ostatnim działem opisującym zaburzenia depresyjne w części ICD-10 poświęconej zaburzeniom afektywnym, są uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju. Charakteryzują się one zmiennym nasileniem objawów, które nie są podstawą do rozpoznania łagodnej depresji

lub hipomanii. Pierwszym z nich jest cyklotymia opisywana jako utrzymujące się wahania nastroju w postaci licznych epizodów łagodnej depresji i wzmożonego samopoczucia. Są trudne do rozpoznania ze względu na łagodny przebieg. Najczęściej znajdują się poza kręgiem zainteresowań medycyny.

Drugim uporczywym zaburzeniem nastroju opisanym w klasyfikacji ICD- 10 jest dystymia. Charakteryzuje się ona przewlekłym obniżeniem nastroju, które nie spełnia kryteriów do rozpoznania nawracających zaburzeń depresyjnych o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Obniżenie nastroju chorego trwa co najmniej dwa lata (Hammen, 2004, s. 21). Okresy normalnego nastroju występują rzadko i trwają nie dłużej niż kilka tygodni. W nastroju chorego widoczna jest zmienności pomiędzy epizodami łagodnej depresji i okresami dobrego samopoczucia. W dystymii epizody depresyjne są dłuższe i wiążą się z: uczuciem zmęczenia, ograniczeniem aktywności, bezsennością, utratą wiary w siebie, trudnościami w koncentracji, skłonnością do płaczu, uczuciem braku nadziei lub rozpaczą, pesymizmem co do przyszłości i rozpamiętywaniem przeszłości, wycofaniem z kontaktów społecznych, zanikiem odczuwania przyjemności i utrata zainteresowania czynnościami sprawiających przyjemność (np. seks, inne zainteresowania), zmniejszoną rozmownością. Wymienione objawy musza wystąpić w kilku epizodach depresji. Do zdiagnozowania dystymii według klasyfikacji ICD- 10 wystarczy wystąpienie co najmniej trzech z wymienionych (Hammen, 2004, s. 22).