W pracy przedstawiono nowatorskie ujêcie aktywnoœci ruchowej z pi³-kami jako œrodek w rozwoju indywidualnym ucznia ukierunkowanym na jego wszechstronny rozwój umys³owy, ruchowy i emocjonalny. Jest ono efektem wieloletnich obserwacji i eksperymentów. Najbardziej inspiruj¹-ce mnie do poszukiwañ nowych kierunków interpretacji tych form rucho-wych by³y doœwiadczenia zdobyte w wyniku obserwacji dzieci w wieku przedszkolnym. Szczeroœæ uczuæ, spontanicznoœæ reakcji emocjonalnych, radoœæ, z³oœæ, niezadowolenie, satysfakcja wyra¿ana bezpoœrednio, bez-kompromisowo, ca³ym sob¹ wskazywa³y nie tylko na potrzebê interpreto-wania okreœlonych zachowañ zewnêtrznych, wyra¿anych werbalnie, ale tak¿e przebogat¹ formê aktywnoœci ruchowej (odzyskanie pi³ki-zabawki anga¿uje obie strony do maksymalnego wysi³ku nie tylko fizycznego, ale tak¿e psychicznego w postaci okreœlonej mimiki twarzy i artyku³owania ró¿nych dŸwiêków). Jednak w sytuacji, w której podczas zajêæ g³ówny akcent ukierunkowany by³ na wykonanie okreœlonych zadañ ruchowych, dostrze¿ono u dzieci w tej kategorii wieku pe³ne emocjonalne zaanga¿o-wanie podczas wykonywania zadañ.
Prowadzone obserwacje uœwiadomi³y, ¿e nie nale¿y spostrzegaæ æwiczeñ, zabaw czy gier z pi³kami poza sfer¹ osobowoœciow¹, lecz w œcis³ym, integral-nym zwi¹zku z ni¹. Przy powo³ywaniu siê na koncepcje humanistyczne i holi-styczne wyraŸna staje siê jednoœæ cielesno-psychiczno-duchowa. Zaobserwo-wanie tej jednoœci wywo³a³o u mnie potrzebê poszukiwania i przyjêcia nowej koncepcji interpretacji æwiczeñ, zabaw i gier z pi³kami, w której kszta³towa-nie takich w³aœciwoœci, jak poczucie w³asnej wartoœci nadaje pewnoœci siebie, umiejêtnoœæ podejmowania decyzji powoduje bycie samodzielnym; empatia wywo³uje wczuwanie siê w stany emocjonalne innych, uwra¿liwienie, rozu-mienie innych; asertywnoœæ okreœla indywidualnoœæ przy uwzglêdnianiu w³a-snych mo¿liwoœci i ograniczeñ. Niezwykle wa¿nym aspektem przedstawionej koncepcji jest zwrócenie uwagi na mo¿liwoœæ wykorzystania tych form ru-chowych w rozwoju indywidualnym, korygowaniu zachowañ, a tak¿e wzbo-gacaniu wychowanka w wartoœci socjalizacyjne.
Uzyskane wyniki badañ maj¹ du¿e znaczenie dla praktyki pedagogicznej. Stwarzaj¹ wiele implikacji daj¹cych siê wykorzystaæ jako istotny œrodek wy-chowawczy koryguj¹cy funkcjonowanie jednostki w grupie i integruj¹cy j¹ z grup¹. Rezultaty du¿ego zaanga¿owania emocjonalnego i umys³owego w wyko-nywanie æwiczeñ i gier uznano za wa¿ny element odpowiednio ukierunkowa-ny, mog¹cy wzbogaciæ wiedzê i umiejêtnoœci dziecka w ró¿nych dziedzinach. W zwi¹zku z tym pi³ki edukacyjne sta³y siê œrodkiem dydaktycznym, za po-moc¹ którego nie tylko mo¿na niwelowaæ deficyt ruchu, ale osi¹gaæ ró¿ne cele dydaktyczne w kszta³ceniu zintegrowanym, poczynaj¹c od logicznego myœlenia poprzez twórcze, dowolne rozwi¹zywanie zadañ umys³owych zwi¹-zanych z aktywnoœci¹ ruchow¹, w podejmowaniu decyzji, a koñcz¹c na wzmac-nianiu pewnoœci siebie.
Warto ponadto wspomnieæ o tym, ¿e takie w³aœciwoœci, jak racjonal-noœæ w dzia³aniu, zaradracjonal-noœæ czy przebieg³oœæ daj¹ szansê na lepsze radze-nie sobie radze-nie tylko w sytuacjach dydaktycznych (szkolnych), ale tak¿e w ¿y-ciu codziennym.
Wykorzystanie aktywnoœci ruchowej z pi³kami w kszta³ceniu zintegrowa-nym staje siê szczególnie atrakcyjzintegrowa-nym i wa¿zintegrowa-nym obszarem wymagaj¹cym pro-wadzenia badañ naukowych, ukierunkowanych na usprawnienie procesu dy-daktyczno-wychowawczego dla kszta³cenia wczesnoszkolnego.
Przedstawiona w pracy orientacja humanistyczna stanowi now¹ strategiê dzia³ania nauczyciela wychowania fizycznego w oddzia³ywaniach na ucznia. Uwzglêdnia jego potrzeby rozwojowe – biologiczne, spo³eczne, poczucie bez-pieczeñstwa, przynale¿noœci, presti¿u i uznania, powoduje rozwijanie zainte-resowania w³asn¹ sprawnoœci¹ fizyczn¹ i ruchow¹, a tak¿e dba³oœci¹ o zdro-wie i urodê.
Wskazano, ¿e istota procesu kszta³cenia nauczycieli powinna uwzglêdniaæ szczególnie kompetencje psychologiczne, pedagogiczne i dydaktykê przedmio-tow¹. Bior¹c pod uwagê te uwarunkowania, a tak¿e efekty dzia³alnoœci na-ukowo-badawczej, wprowadzono do programu kszta³cenia przysz³ych nauczycieli zajêcia dydaktyczne, w których nowatorska interpretacja wartoœci æwiczeñ, zabaw i gier z pi³kami umo¿liwia studentom nabywanie okreœlonej wiedzy i umiejêtnoœci. Studenci odkrywaj¹ i wzbogacaj¹ niektóre w³aœciwo-œci osobowow³aœciwo-œciowe (w³asne) istotne dla orientacji zawodowej nauczyciela wychowania fizycznego, takie jak: poczucie w³asnej wartoœci, umiejêtnoœci empatyczne, asertywnoœæ, umiejêtnoœci decyzyjne, a tak¿e ³agodzenia i zapo-biegania sytuacjom stresowym. W³aœciwoœci te maj¹ du¿e znaczenie dla kom-petencji wychowawczych, które daj¹ mo¿liwoœæ odgrywania ról eksperckich
z tego zakresu w radach pedagogicznych szko³y (zwiêkszenie rangi nauczy-ciela wychowania fizycznego jako wychowawcy).
Zatem orientacja humanistyczna wspó³czesnej dydaktyki w takim samym stopniu dotyczy ucznia i studenta – przysz³ego nauczyciela traktowanych pod-miotowo, tworz¹cych w³asne niepowtarzalne osobowoœci.
Bibliografia
Adamczyk U. (1986) Weryfikacja wartoœci praktyk pedagogicznych. Zeszyty Nauko-we AWF Nauko-we Wroc³awiu, 39.
Baisant M., Pasikowski T., Sek M. (1991) Asertywnoœæ jako wa¿ny zespó³ kompeten-cji ¿yciowych a zdrowie psychiczne. Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznañ. Bartosz B (1995) Perspektywa hermeneutyczna w psychologii. [W:] M. Straœ-Roma-nowska (red.) Na tropach psychologii jako nauki humanistycznej. PWN, War-szawa–Wroc³aw.
BereŸnicki F. (1999) Szko³a w toku przemian edukacyjnych. [W:] K. Denek, F. Be-reŸnicki (red.) Tendencje w dydaktyce wspó³czesnej. Wyd. Adam Marsza³ek, Toruñ.
Bienvenu M.J.Jr. (1969) Measurment of parent – adescent communication. The Fa-mily Coordinator, 4, 117–121.
Bolach E., Rokita A., Rzepa T. (2001) Zainteresowania aktywnoœci¹ ruchow¹ uczniów niepe³nosprawnych a planowanie zajêæ z wychowania fizycznego. Dziecko niepe³nosprawne. Aktywnoœæ ruchowa. [W:] S. Kowalik, M. Górny (red.) Dzia-³alnoœæ szko³y. AWF, Poznañ–Warszawa.
Borecka-Biernat D., Wêg³owska-Rzepa K. (2000) Zachowanie m³odzie¿y w sytuacji kontaktu spo³ecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc³awskiego, Wroc³aw Brudnik E., Muszyñska A., Owczarska B. (2000) Ja i mój uczeñ pracujemy aktywnie.
Zak³ady Wydawnicze SFS, Kielce.
Brzeziñska A. (1994), Czy mo¿e byæ aktywne uczestnictwo ucznia i nauczyciela. [W:] G. Lutomski (red.) Uczyæ inaczej. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznañ.
Davis M.H. (1999) Empatia. O umiejêtnoœciach wspó³dzia³ania. Gdañskie Wydaw-nictwo Psychologiczne, Gdañsk.
Davis R.M., Aleksander L.T., Yelons L. (1983) Konstruowanie systemu kszta³cenia. PWN, Warszawa.
Denek K. (1999) Perspektywa reformy edukacyjnej, Wyd. Adam Marsza³ek, Toruñ. Dudkowski A. (1999) Wykorzystanie æwiczeñ do wzmacniania poczucia w³asnej war-toœci. [W:] T. Rzepa (red.) Aktywnoœæ ruchowa z pi³k¹ w doskonaleniu wybra-nych w³aœciwoœci osobowoœciowych ucznia. Metodyka æwiczeñ, zabaw i gier z pi³k¹. AWF, Wroc³aw.
Dudkowski A. (2004) Zwi¹zek aktywnoœci ruchowej z pi³k¹ ze wzmacnianiem poczucia w³asnej wartoœci oraz doskonaleniem koordynacji rêka–oko. [W:] T. Koszczyc, J. Dembiñski (red.) Instrumentalne wykorzystanie gier z pi³k¹. AWF, Wroc³aw. Dudkowski A. (2005) Zwi¹zek aktywnoœci ruchowej z pi³kami ze wzmacnianiem
poczu-cia w³asnej wartoœci uczniów w wieku 10–11 lat. Praca doktorska, AWF, Wroc³aw. Endler N.S., Parker J.D.A. (1990) The Multionmensional Assessment of Coping:
A Critical Evaluation. Journal Press Sociological Psychology, 5, 845–854. Gaœ Z. (1984) Trening asertywnoœci i agresywnoœci. Psychologia Wychowawcza, 4, XXVII. Gaœ Z. (1995) Pomoc psychologiczna m³odzie¿y. WSiP, Warszawa.
Gniewkowski W., WlaŸlik K. (1990) Wychowanie fizyczne. WSiP, Warszawa. Goleman D. (1997) Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina of Poznañ.
Gomó³ka-Walaszek (2001) Predykatory gotowoœci do uczenia siê matematyki. Prace Naukowe, Psychologia, IX, WSP, Czêstochowa.
Gordon T. (1991) Wychowanie bez pora¿ek. PAX, Warszawa.
Gordon T. (1995) Wychowanie bez pora¿ek w szkole. PAX, Warszawa.
Góralski A. (1976) Metody opisu i wnioskowania statystycznego w psychologii. PWN, Warszawa.
Górniewicz J. (2001) Kategorie pedagogiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmiñ-sko-Mazurskiego, Olsztyn.
Grabowski H. (1980) Proces i efekty kszta³cenia w uczelniach wychowania fizycz-nego (Raport syntetyczny). AWF, Katowice.
Grabowski H. (1982) W sprawie kszta³cenia kadr dla kultury fizycznej. ¯ycie Szko³y Wy¿szej, 7–8.
Grabowski H. (1986) Po¿¹dane a realizowane funkcje uczelni wychowania fizycznego w dziedzinie kszta³cenia nauczycieli. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 43. Grabowski H. (1997) Teoria fizycznej edukacji. WSiP, Warszawa.
Hamer H. (1994) Klucz do efektywnoœci nauczania. VEOA, Warszawa.
Heszen-Niejodek I. (1996) Podstawowe zagadnienia psychologicznej teorii stresu i radzenia sobie. Promocja Zdrowia. Nauki Spo³eczne i Medyczne, III, 8–9. Hodan B., ¯ukowska Z. (1996) Nauczyciel wychowania fizycznego i jego
spo³ecz-no-wychowawcze funkcje. AWF, Warszawa.
Hoy W. (1968) The Influence of Experience on the Beginning Teacher. School Re-view, 76, 312–323.
Hurlock E.B. (1985) Rozwój dziecka. PWN, Warszawa.
Jonkisz J. (1977) Proces kszta³cenia nauczycieli wychowania fizycznego w opinii absolwentów WSWF we Wroc³awiu. Rozprawy Naukowe WSWF, Wroc³aw, 5. Jonkisz J. (1984) Niektóre czynniki determinuj¹ce dobór treœci programowych i funk-cje pedagogiki w procesie studiów wychowania fizycznego. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 36.
Jonkisz J., M³ynarczyk J. (1984) Analiza procesu dydaktycznego w œwietle potrzeb nowoczesnego kszta³cenia nauczycieli wychowania fizycznego. Zeszyty Na-ukowe AWF we Wroc³awiu, 36.
Ka³u¿ny K., Rzepa T. (1998) Hedonizm w æwiczeniach, zabawach i grach z pi³kami jako wartoœæ zapobiegaj¹ca stresom szkolnym. Lwowski Narodowy Instytut Kultury Fizycznej, Lwów.
Korzeniowski K., Zieliñski R., Darzecki W. (1983) Podmiotowoœæ jednostki w kon-cepcjach psychologicznych i organizacyjnych. Ossolineum, Wroc³aw–Kraków– Warszawa.
Koszczyc T. (1998) Wychowanie fizyczne w systemie edukacji XX wieku. Efekty kszta³cenia i wychowania w kulturze fizycznej PTNKF. AWF, Katowice. Koszczyc T. (2000) Wychowanie fizyczne w klasach pocz¹tkowych w
zreformowa-nym systemie oœwiaty. [W:] T. Koszczyc, M. Lewandowski (red.) Zajêcia ru-chowe w kszta³ceniu zintegrowanym. AWF, Wroc³aw.
Koszczyc T., Gandziarski K. (2001) Kwalifikacje zawodowe nauczycieli prowadz¹-cych zajêcia z wychowania fizycznego w szko³ach wiejskich. [W:] J. Jonkisz, M. Lewandowski (red.) Wychowanie i kszta³cenie w zreformowanej szkole. AWF, Wroc³aw.
Kozielecki J. (1969) Rozwi¹zywanie problemów. PZWS, Warszawa. Kozielecki J. (1975) Strategia psychologiczna. NK, Warszawa. Kozielecki J. (1977) Psychologiczna teoria decyzji. PWN, Warszawa.
Koz³owska A. (1996) Jak pomagaæ dziecku z zaburzeniami ¿ycia uczuciowego. Wy-dawnictwo „¯ak”, Warszawa.
Król-Fijewska (1992) Trening asertywnoœci. Instytut Psychologii Zdrowia i TrzeŸ-woœci, Warszawa.
Krzy¿ewska J. (1998) Aktywizuj¹ce metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej. AUOMEGA, Suwa³ki.
Kuczyñska A., Rzepa T. (2000) Lekcja wychowania fizycznego jako obszar wspo-magaj¹cy relacjê rodzice–dziecko. [W:] T. Koszczyc, M. Lewandowski (red.) Zajêcia ruchowe w kszta³ceniu zintegrowanym. AWF, Wroc³aw.
KuŸma I., Klapa W. (1993) Nowe koncepcje psychologiczno-pedagogiczne kszta³ce-nia nauczycieli w szko³ach wy¿szych. Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej, Lublin.
Kwaœnica R. (1990) Ku pytaniom o psychopedagogiczne kszta³cenie nauczycieli. [W:] Z. Kwieciñski, L. Witkowski (red.) Ku pedagogii pogranicza. UMK. Oœrodek Studiów Kulturowych i Edukacyjnych, Toruñ.
Kwiatkowska H. (1988) Nowa orientacja w kszta³ceniu nauczycieli. PWN, Warszawa. Lazarus R.S., Folkman S. (1984) Stress. Approusal and Coping. Springer, New York. Lewowicki T. (1993) Dylematy aksjologii i teologii spo³ecznej (i edukacyjnej) a kom-petencje zawodowe nauczycieli. Nowe koncepcje psychologiczno-pedagogicz-ne kszta³cenia nauczycieli w szko³ach wy¿szych. Uniwersytet Marii Curie-Sk³o-dowskiej, Lublin.
Lipiec J. (2003) Cz³owiek i pi³ka. Ontologiczne refleksje o pi³ce – jako partnerze, medium, kryterium. [W:] T. Koszczyc, J. Dembiñski (red.) Instrumentalne wykorzystanie gier z pi³k¹. AWF, Wroc³aw.
£obocki M. (1975) Wspó³dzia³anie uczniów w procesie dydaktyczno-wychowaw-czym. WSiP, Warszawa.
Majewicz P. (1999) Ja i inni – Skala do badañ zachowañ asertywnych. Psychologia Wychowawcza, 4, 448–454.
Majorowski M. (1999) Przyk³adowe konspekty æwiczeñ, zabaw i gier z pi³k¹ kszta³-tuj¹cych zachowania asertywne. [W:] T. Rzepa (red.) Aktywnoœæ ruchowa z pi³k¹ w doskonaleniu wybranych w³aœciwoœci osobowoœciowych ucznia. Me-todyka æwiczeñ, zabaw i gier z pi³k¹. AWF, Wroc³aw.
Majorowski M. (2000) Transfer wybranych elementów sprawnoœci fizycznej na poziom asertywnoœci uczniów na lekcjach wychowania fizycznego. [W:] T. Koszczyc (red.) Transfer w procesie wychowania fizycznego. AWF, Wroc³aw, 177–183. Majorowski M. (2005) Rola aktywnoœci ruchowej z pi³k¹ na lekcji wychowania fi-zycznego w doskonaleniu umiejêtnoœci asertywnych i zdolnoœci motorycznych ucznia w wieku 11–12 lat. Praca doktorska, AWF, Wroc³aw.
Malina R.M. (1999) Wychowanie fizyczne i jego sfera fizyczna. Œwiatowy Kongres Wychowania Fizycznego, Berlin. AWF, Wroc³aw.
Ma³kiewicz E. (2003) Diagnoza dziecka z zaburzeniami zachowania i jej zastosowa-nie w pracy pedagoga szkolnego. [W:] A. Czapiga (red.) Psychospo³eczne pro-blemy rozwoju dziecka. Wyd. Adam Marsza³ek, Toruñ.
Ma³y s³ownik jêzyka polskiego (1993). PWN, Warszawa.
M¹czyñski J. (1991) Behawioralny, kognitywny i behawioralno-kognitywny trening asertywnoœci. Przegl¹d Psychologiczny, 4, XXXIV, 619–629.
Mi³kowska-Olejniczak G. (1999) Syndrom agresywnoœci polskiej m³odzie¿y. [W:] M³o-dzie¿ w sytuacji zmian gospodarczych, edukacyjnych, spo³ecznych. Uniwer-sytet Œl¹ski Filia w Cieszynie.
Naglak Z. (2003), Wielopodmiotowe gry z pi³k¹ œrodkiem aktywizacji procesu socja-lizacji uczniów. [W:] J. Jonkisz, M. Lewandowski (red.) Wychowanie i kszta³-cenie w reformowanej szkole. AWF, Wroc³aw.
Newcomb T. (1962) Dwa typy nastawienia wobec przeszkód. [W:] A. Malewski (red.) Zagadnienia psychologii spo³ecznej. Warszawa.
Niebrzydowski L. (1976) O poznawaniu i ocenie samego siebie. NK, Warszawa. Niebrzydowski L. (1989) Psychologia wychowawcza. Œwiadomoœæ, aktywnoœæ i
sto-sunki interpersonalne. PWN, Warszawa.
Niewêg³owski J. (1997) Sport i wychowanie. [W:] Z. Dziubiñski (red.) Teologia i fi-lozofia sportu. Salezjañska Organizacja Sportowa Rzeczpospolitej Polskiej. Warszawa.
Nowaczyk C. (1985) Podstawy metod statystycznych dla pedagogów. PWN, Warsza-wa–Poznañ.
Okoñ W. (1984) S³ownik pedagogiczny. PWN, Warszawa.
Oleœ M. (1998) Asertywnoœæ w okresie wczesnej adolestencji. TNKUL, Lublin. Orcholski A. (1985) Przygotowanie do zawodu nauczyciela wychowania fizycznego
Orcholski A., Pawlak A. (1987) Ocena przygotowania do zawodu w opiniach studen-tów AWF w Krakowie. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 39.
Osiñski W. (1996) Zarys teorii wychowania fizycznego. AWF, Poznañ.
Ossowski R. (1997) Znaczenie akceptacji siebie i celów rehabilitacji w rozwoju war-toœci i mo¿liwoœci osoby niepe³nosprawnej. [W:] B. Kaja (red.) Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja. T. 1. WSP, Bydgoszcz.
Palka S. (1999) Podejœcie jakoœciowe w procesie poznania dydaktycznego. [W:] K. De-nek, F. BereŸnicki (red.) Tendencje w dydaktyce wspó³czesnej. Wyd. Adam Marsza³ek, Toruñ.
Panfil R. (2001) Gry z pi³k¹ jako zjawisko spo³eczne. Cz³owiek i Ruch, 1 (3), 34–45. Panfil R. (2002) Gry z pi³k¹ a gry spo³eczne – funkcje i zale¿noœci. Cz³owiek i Ruch
1 (3), 6–14.
Pankowska D. (2002) Konstruowanie i ewaluacja programów wychowawczych. Kszta³towanie umiejêtnoœci wychowawczych. Uniwersytet Marii Curie-Sk³o-dowskiej, Lublin.
Paw³ucki A. (1996) Pedagogika wartoœci cia³a. AWF, Gdañsk.
Podstawa programowa kszta³cenia ogólnego dla szeœcioletnich szkó³ podstawowych i gimnazjów (1999). MEN, Warszawa.
Popkin R.H., Stroll A. (1994) Filozofia. Zysk i S-ka, Poznañ.
Porêbska M. (1982) Osobowoœæ i jej kszta³cenie w dzieciñstwie i m³odoœci. WSiP, Warszawa.
Portmann R. (1999) Gry i zabawy przeciwko agresji. Wydawnictwo Jednoœæ, Kielce. Przewêda R. (1980) O zmianach motorycznych w ¿yciu cz³owieka. PTNKF, Warszawa. Puœlecki W. (2000) Jednoœci jednoœæ w wieloœci zintegrowanej edukacji wczesnoszkol-nej. [W:] E. Mowek, R. Wiêckowski (red.) Edukacja wczesnoszkolna w kon-tekœcie reformy systemu szkolnego. Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski.
Raczek J. (1991) Podstawy szkolenia sportowego dzieci i m³odzie¿y. RCMS, Warszawa. Resiak M., Drabik J. (2000) Sprawnoœæ i wydajnoœæ fizyczna oraz osi¹gniêcia szkol-ne w œwietle badañ ci¹g³ych. [W:] R. Muszkieta, M. Bronikowski (red.) Wy-chowanie fizyczne w nowym systemie edukacji. AWF, Poznañ.
Reykowski J. (1966) Funkcjonowanie osobowoœci w warunkach stresu. PWN, Warszawa. Rokita A., Rzepa T. (2000) Metodyka zespo³owych gier. Przewodnik do æwiczeñ.
AWF, Wroc³aw.
Rokita A., Rzepa T. (2002) Bawi¹c – uczê siê. Pi³ki edukacyjne w kszta³ceniu zinte-growanym. AWF, Wroc³aw.
Rokita A., Rzepa T. (2003) Pi³ki edukacyjne „Edubal” w kszta³ceniu zintegrowanym. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 10, 3–12.
Rokita A., Rzepa T. (2005) Pi³ki edukacyjne w kszta³ceniu wczesnoszkolnym. AWF, Wroc³aw.
Ró¿añska-Kowal J. (1999) Niew³aœciwe postawy rodzicielskie jako przyczyna trud-noœci w nauce i patologicznych zachowañ spo³ecznych m³odzie¿y. [W:] W. Kojs,
R. Mrózek, R. Studenski (red.) M³odzie¿ w sytuacji zmian gospodarczych, edukacyjnych, spo³ecznych i kulturowych. Uniwersytet Œl¹ski Filia w Cieszynie. Rzepa T. (1987) Kontrola procesu dydaktycznego zespo³owych gier sportowych w
opi-niach studentów. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 46.
Rzepa T. (1991) Kszta³cenie umiejêtnoœci nauczycielskich studentów Akademii Wy-chowania Fizycznego w zespo³owych grach sportowych. Praca doktorska. AWF, Wroc³aw.
Rzepa T. (1994a) Kszta³cenie umiejêtnoœci nauczycielskich studentów AWF w ze-spo³owych grach sportowych. Kwartalnik Naukowy, 4, 77–109.
Rzepa T. (1994b) Ocena zmiany nastawienia do zawodu nauczyciela wychowania fizycznego studentów AWF we Wroc³awiu. Kwartalnik Naukowy, 4, 31–43. Rzepa T. (1994c) O koniecznoœci nowelizowania programów kszta³cenia ze wzglêdu
na style funkcjonowania jednostki w grupie. [W:] B. Czabañski, T. Koszczyc (red.) Dydaktyka wychowania fizycznego. AWF, Wroc³aw.
Rzepa T. (1998) Æwiczenia zabawy i gry z pi³k¹ inspiracj¹ dla rozwoju wybranych w³aœciwoœci osobowoœciowych ucznia. Kultura i Edukacja, 4, 109–117. Rzepa T. (1999) Gry, zabawy i æwiczenia z pi³k¹ jako œrodek doskonalenia
umiejêt-noœci decyzyjnych ucznia. Aktywnoœæ ruchowa z pi³k¹ w doskonaleniu wybra-nych w³aœciwoœci osobowoœciowych ucznia. [W:] T. Rzepa (red.) Metodyka æwiczeñ, zabaw i gier z pi³k¹. AWF, Wroc³aw.
Rzepa T. (2000a) Æwiczenia, zabawy i gry z pi³k¹ instrumentem pedagogiki humani-stycznej. [W:] J. Kie³abasiewicz-Drozdowska, M. Marcinkowski (red.) Inter-dyscyplina zagadnienia aktywnoœci rekreacyjnej, sportowej i turystycznej koñca XX wieku. WSD, Poznañ.
Rzepa T. (2000b) Æwiczê z pi³k¹. [W:] Z. ¯ukowska, T. Maszczak, S. Sulisz (red.) Ja, zdrowie, ruch. Poradnik dla m³odzie¿y, rodziców i nauczycieli. Warszawa. Rzepa T. (2003) Aktywnoœæ ruchowa z pi³k¹ w osi¹ganiu wybranych celów
kszta³ce-nia w zakresie jêzyka polskiego w II klasie szko³y podstawowej. [W:] T. Kosz-czyc, J. Dembiñski (red.) Instrumentalne wykorzystanie gier z pi³k¹. AWF, Warszawa.
Rzepa T., Rokita A. (1999) Orientacja humanistyczna w kszta³ceniu nauczycieli w-f w szkolnym wychowaniu fizycznym. [W:] Kolektiv autoru (red.) Alternativni pohybové aktivity dìti a mládeze. Masarykova Univerzita v Brnì. Pedago-gická Fakulta, Brno.
Rzepa T., Rokita A. (2000) Wykorzystanie æwiczeñ z pi³kami dla wspomagania umie-jêtnoœci uczenia siê. [W:] R. Muszkieta i M. Bronikowski (red.) Wychowanie fizyczne w nowym systemie edukacji. AWF, Poznañ.
Rzepa T., Rokita A. (2001) Exercise, plays and games with the ball in the process of acquiring subject proficiency in mathematics in grades I–III of a primary scholl. [W:] J. Pawlik (red.) Proceedings of the role of physical education and sporti-ve transition countries of central Europe. Masarykova Unisporti-verzita v Brnì. Pe-dagogická Fakulta, Brno.
Rzepa T., Rokita A., Popowczak M., Lesz A. (2001) Empatia oraz zainteresowania aktywnoœci¹ ruchow¹ uczniów szkó³ ponadpodstawowych. Gry z pi³k¹ w kul-turze fizycznej. Cz³owiek i Ruch, 2001, 1(3), 96–99.
Rzepa T., Wêg³owska-Rzepa K. (1996) Rodzaje komunikatów „Ja – inni” w opiniach i oczekiwaniach studentów AWF we Wroc³awiu. Dydaktyka wychowania fi-zycznego. AWF, Wroc³aw.
Rzepa T., Wêg³owska-Rzepa K. (1998) Zachowanie siê w sytuacjach trudnych w za-le¿noœci od stylu funkcjonowania jednostki w grupie a podejmowanie ról or-ganizatorskich. Uczenie siê i nauczanie w sytuacjach trudnych. [W:] T. Kosz-czyc (red.) Dydaktyka wychowania fizycznego. AWF, Wroc³aw.
Rzepa T., Wêg³owska-Rzepa K. (2001) Supporting of modification of behaviours through exercises, plays and games with use of a video camera and a monitor. Mo³oda Sportivna Nauka Ukraini, Lviv.
Rzepa T., Wêg³owska–Rzepa K. (2002) Doœwiadczenia empatyczne a mo¿liwoœci inte-growania uczniów. [W:] T. Koszczyc, P. Oleœniewicz (red.) Integracja w proce-sie kszta³cenia i wychowania fizycznego. AWF, Wroc³aw.
Sawicka K. (red.) (1998) Socjoterapia. Centrum Pomocy Psychologiczno-Pedago-gicznej. MEN, Warszawa.
Sawicki M. (1996) Hermeneutyka pedagogiczna. Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
Siwiñski W. (2004) Wiedza nauczycieli wychowania fizycznego wobec wspó³cze-snych przemian edukacyjnych w Polsce w perspektywie jutra. [W:] T. Kosz-czyc, M. Lewandowski, W. Staroœciak (red.) Wychowanie i kszta³cenie w re-formowanej szkole. Wroc³awskie Towarzystwo Naukowe, Wroc³aw.
S³upik B. (1970) Badania nad przygotowaniem studentów WSWF we Wroc³awiu do pracy dydaktyczno-wychowawczej z zakresu zespo³owych gier sportowych. Rozprawy Naukowe WSWF we Wroc³awiu, VIII.
Sparks W. R. (1995) Istota poczucia w³asnej wartoœci. Ravi, £ódŸ.
Spionek M. (1973) Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne. PWN, Warszawa.
Straœ-Romanowska M. (2002) M¹droœæ cz³owieka starego – nawi¹zanie do teorii C.G. Junga. Psyche w sid³ach iluzji. [W:] R. Saciuk (red.) O psychoanalizie. Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc³awskiego, Wroc³aw.
Strzy¿ewski S. (1990) Proces wychowania w kulturze fizycznej. WSiP, Warszawa. Szewczuk W. (1979) S³ownik psychologiczny. WP, Warszawa.
Szlosek F. (1995) Wstêp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wydzia³ Nauczy-cielski Wy¿szej Szko³y In¿ynierskiej im. K. Pu³awskiego: Instytut Technologii Eksploatacji, Radom.
Szmajke A., Zomerska I. (2003) Blaski i cienie rywalizacji. Organizacja spo³eczna a ustosunkowanie siê do innych ludzi, czyli o dwóch typach egoizmu. [W:] J. Jonkisz, M. Lewandowski (red.) Wychowanie i kszta³cenie w reformowanej szkole. Wroc³awskie Towarzystwo Naukowe, Wroc³aw.
Œwirko-Pilipczuk (1999) Rozwój wyobraŸni w procesie kszta³cenia. [W:] K. Denek, F. Be-reŸnicki (red.) Tendencje w dydaktyce wspó³czesnej. Wyd. Adam Marsza³ek, Toruñ. Tomaszewski T. (1975) Cz³owiek i otoczenie. [W:] T. Tomaszewski (red.)
Psycholo-gia. PWN, Warszawa.
Tyszkowa M. (1986) Zachowanie siê dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych. PWN, Warszawa.
Wêgliñski A. (1989) Trafnoœæ kwestionariuszy rozumienia empatycznego innych lu-dzi. [W:] R.£. Draba (red.) Techniki kwestionariuszowe w diagnostyce psy-chologicznej. Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej, Lublin.
Wêg³owska-Rzepa K. (1993) Style funkcjonowania w grupie a spostrzeganie innych ludzi. [W:] A. Oleszkowicz (red.) Adolescencja – wybrane aspekty rozwojowe i wychowawcze. Ujêcia teoretyczne i empiryczne weryfikacje. Acta Universi-tatis Wratislaviensis no 1555, Prace Psychologiczne XXXV, Wroc³aw. Wêg³owska-Rzepa K. (1995) Technika badania stylu funkcjonowania jednostki w
gru-pie oraz jej zastosowanie w naukach pedagogicznych i sporcie. [W:] B. Cza-bañski, T. Koszczyc (red.) Dydaktyka wychowania fizycznego. Materia³y kon-ferencyjne. AWF, Wroc³aw, 399–407.
Wêg³owska-Rzepa K., Rzepa T. (1995) Rodzaje komunikacji „ja – inni” a style funk-cjonowania w grupie. [W:] B. Czabañski, T. Koszczyc (red.) Dydaktyka wy-chowania fizycznego. Materia³y konferencyjne. AWF, Wroc³aw.
Wêg³owska-Rzepa K., Rzepa T. (1997) Spostrzeganie sytuacji trudnych i dzia³anie w nich z perspektywy ucznia i nauczyciela. [W:] T. Koszczyc (red.) Dydakty-ka wychowania fizycznego. Materia³y konferencyjne. AWF, Wroc³aw. Wiêckowski R. (1991) Edukacja wczesnoszkolna – jej istota, podstawowe problemy.
¯ycie Szko³y, 2, 67–75.
Wiêckowski R. (1993) Pedagogika wczesnoszkolna. Warszawa.
Wiêckowski R. (1994) Edukacja nauczycielska w zakresie pedagogiki wczesnosz-kolnej. Wydawnictwo WSPTWP, Warszawa.
Williams C. (1999) Potrzeby dietetyczne a zaanga¿owanie w aktywnoœæ fizyczn¹ u ludzi m³odych. Œwiatowy Kongres Wychowania Fizycznego, Berlin. AWF, Wroc³aw. Wo³oszyn S. (1998) Pedagogiczne wêdrówki przez wiedzê i zagadnienia. Wyd. Adam
Marsza³ek, Toruñ.
Wróblewska K. (1986) Niedostatki przygotowania zawodowego m³odych nauczy-cieli wychowania fizycznego. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 43. Zatoñ K. (1995) Przekaz s³owny na lekcjach wychowania fizycznego. Studia i
Mo-nografie AWF we Wroc³awiu, 48.
Zimbardo P., Ruch F. (1994) Psychologia i ¿ycie. PWN, Warszawa.
¯ak A. (2004) 100 gier i zabaw ruchowych dla dzieci 6-letnich z wykorzystaniem pi³ek edukacyjnych Edubal. AWF, Wroc³aw.
¯ukowska Z. (1986) System dydaktyczno-wychowawczy uczelni wychowania fizycz-nego a model nauczyciela wychowania fizyczfizycz-nego. Zeszyty Naukowe AWF we Wroc³awiu, 43.